Urtarrilaren 20
Urtarrilaren 20a gregoriotar egutegiaren urteko hogeigarren eguna da. 345 egun falta dira urtea amaitzeko, 346 egun bisurteetan.
|
|
Gertaerak
|
|
Egutegia
|
|
Aurreko eta hurrengo urteetan
|
Izendegia
|
Seaska egutegia:
Sebaste/Xebastian, Fabian eta Bilintx.
|
|
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Gertaerak
Euskal Herria
Mundua
Arte eta kultura
Euskal Herria
Mundua
Zientzia eta teknologia
Euskal Herria
Mundua
Kirolak
Euskal Herria
Mundua
Jaiotzak
Euskal Herria
- 1635 – Juan Bautista Artzamendi, arabar elizgizona, inkisidore nagusi izandakoa (h. 1720).
- 1687 – Sebastian de la Quadra, Muskizen jaiotako Espainiako Handikia eta lehendabiziko Villariaseko markesa (h. 1766).
- 1779 – Sebastián de Miñano, Donostian bizitako espainiar idazle, kazetari, geografo, historialari eta politikari afrantsesatua (h. 1845).
- 1809 – Sebastian Iradier, euskal musikagilea (h. 1865).
- 1857 – Ramon de la Sota, euskal enpresaburu, abokatu eta politikari abertzalea, Castro Urdialesen (h. 1936).
- 1867 – Sebastian Amorrortu, bilbotar inprimatzailea (h. 1949).
- 1882 – Santiago Cunchillos Manterola, nafar legegizona eta itzultzailea (h. 1953).
- 1894 – Fabiana Zudaire, gipuzkoar musikaria eta musika irakaslea (h. 1970).
- 1897 – Cecilia Álvarez Calvo, nafarra, Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuena (h. 1936)
- 1902 – Fabián Velasco, euskal atleta, Castro Urdialesen (h. 1953).
- 1913 – José Agüero, bizkaitar toreatzailea (h. 1997).
- 1915 – Sebastián Mendívil, bizkaitar anarkista, Euzko Gudarostearen eta CNTren Bakunin batailoiko tenientea (h. 2014).
- 1920 – Sebastián Ontoria, gipuzkoar futbolari, gudari eta gerra-presoa (h. 2004).
- 1921 – Telmo Zarraonandia, Zarra, Bilboko Athletic Klubeko futbolaria, bere garaian eta luzaroan Espainiako ligako goleatzailerik handiena (h. 2006).
- 1923 – Jose Sebastian Laboa, donostiar apaiza eta nuntzio apostolikoa (h. 2002).
- 1934 – Joxe Aierbe, euskal idazlea (h. 2012).
- 1957 – Patrick Perrier, lapurtar errugbilaria (h. 2015).
- 1958 – Sebastian Lizaso, gipuzkoar bertsolaria.
- 1961 – Yolanda González, bilbotar ikasle eta militante komunista (h. 1980).
- 1963 – Iñigo Iturrate, EAJko bizkaitar politikaria.
- 1965 – Chantal Gorostegi, lapurtar txirrindulari ohia.
- 1968 – Marian Beitialarrangoitia, euskal herritar kazetari eta politikaria.
- 1971 – Kike Burgos, bizkaitar futbolari ohia.
- 1973 – Carlota Merchán, arabar politikaria.
- 1976 – Maria Merino, bizkaitar EHUko irakaslea, matematikaria eta ikertzailea.
- 1977 –
- 1978 – Arkaitz Bellon, Pantxi, espetxean hildako bizkaitar preso politikoa (h. 2014).
- 1982 –
- 1985 –
- 1989 – Lander Otaola, bizkaitar aktorea.
- 1990 – Oihana Cereijo, gipuzkoar arraunlaria.
- 1992 – Garazi Arregi, euskal saskibaloi-jokalaria.
- 1993 – Mikel Fernández, bizkaitar futbolaria.
- 1994 – Pablo Íñiguez, arabar futbolaria, Burgosen.
- 1999 – Iñaki Elejalde, bizkaitar futbolaria, Madrilen.
Mundua
- 225 – Gordiano III.a, erromatar enperadorea (h. 244).
- 1211 – Aines Bohemiakoa, printzesa eta moja klaratarra (h. 1282).
- 1435 – Ashikaga Yoshimasa, Ashikaga shogunerriko zortzigarren shoguna (h. 1490).
- 1488 – Sebastian Münster, alemaniar kartografo eta kosmografoa (h. 1552).
- 1554 – Sebastian I.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (h. 1578).
- 1562 – Ottavio Rinuccini, italiar olerkaria, Jacopo Peri musikagilearekin batera lehenbiziko operatzat jo ohi den Dafne musikalanaren egilea (h. 1621).
- 1586 – Johann Hermann Schein, alemaniar musikagilea (h. 1630).
- 1669 – Susanna Wesley, metodismoaren amatzat hartua (h. 1742).
- 1716 –
- 1758 – Marie-Anne Pierrette Paulze, frantziar kimikaria eta noblea, Kimika modernoaren ama bezala ezagutua (h. 1836).
- 1775 – André-Marie Ampère, frantziar fisikari eta matematikaria (h. 1836).
- 1812 –
- 1816 – Agustina Ortiz de Rozas, argentinar politikaria eta filantropoa (h. 1898).
- 1822 – Sebastián Herrero, Espainiako kardinala, Gasteizko apezpikua izandakoa (h. 1903).
- 1823 – Imre Madách, hungariar idazle eta politikaria (h. 1864).
- 1848 – Frances Courtenay Baylor, estatubatuar idazlea (h. 1920).
- 1855 – Ernest Chausson, frantziar musikagile erromantikoa (h. 1899).
- 1860 – Antônio Parreiras, brasildar margolaria (h. 1937).
- 1865 –
- 1870 – Guillaume Lekeu, belgikar musikagilea (h. 1894).
- 1872 – Julia Morgan, estatubatuar arkitektoa, Parisko Arte Ederretako Eskolan onartutako lehen emakumea (h. 1957).
- 1873 – Johannes Vilhelm Jensen, daniar idazlea, 1944ko Literaturako Nobel saria (h. 1950).
- 1877 – Raymond Roussel, frantziar idazlea (h. 1933).
- 1878 – Finlay Currie, eskoziar aktorea (h. 1968).
- 1881 – Andrea Villarreal, mexikar kazetaria, idazlea eta iraultzailea (h. 1963).
- 1888 – Lluís Nicolau d'Olwer, kataluniar politikari eta idazlea (h. 1961).
- 1894 – Walter Piston, estatubatuar musikagilea (h. 1976).
- 1896 –
- 1901 – Louis Boyer, frantziar astronomoa (h. 1999).
- 1906 – Aristoteles Onassis, XX. mendeko greziar ontzigintzako enpresaburu ospetsuena eta bere garaiko gizon aberatsena (h. 1975).
- 1907 – Jorgjia Filçe-Truja, albaniar sopranoa, Albaniako musika lirikoaren ikonoetako bat (h. 1994).
- 1909 – Carlos Delgado Chalbaud, Venezuelako presidentea (h. 1950).
- 1910 – Joy Adamson, austriar naturalista (h. 1980).
- 1913 – Joan Borboikoa eta Battenbergekoa, Joan Karlos I.a Espainiako erregearen aita (h. 1993).
- 1920 –
- 1921 –
- 1923 – Nora Brockstedt, norvegiar abeslaria (h. 2015).
- 1924 – Yvonne Loriod, frantziar pianista (h. 2010).
- 1925 –
- 1926 – Patricia Neal, estatubatuar aktorea (h. 2010).
- 1928 – Yacef Saâdi, aljeriar idazlea, zinegilea, senataria eta FLNko borrokalaria (h. 2021).
- 1929 – Jimmy Cobb, estatubatuar jazz musikaria (h. 2020).
- 1930 –
- 1931 – David Morris Lee, estatubatuar fisikaria, 1996ko Fisikako Nobel Saria.
- 1935 – Sándor Balassa, hungariar musikagilea (h. 2021).
- 1937 – Amando de Miguel, espainiar soziologoa (h. 2023).
- 1938 – Hassiba Ben Bouali, Aljeriako gerrako gudaria eta militantea (h. 1957).
- 1939 – María Luisa Solá, kataluniar bikoizketa-aktorea.
- 1940 – Mandé Sidibé, Maliko lehen ministroa (h. 2009).
- 1943 – Armando Guebuza, Mozambikeko presidente ohia.
- 1944 –
- 1945 –
- 1946 – David Lynch, estatubatuar zinema zuzendaria (h. 2025).
- 1947 – Cyrille Guimard, frantziar txirrindulari ohia eta kirol zuzendaria.
- 1949 – Göran Persson, Suediako lehen ministroa.
- 1952 – Paul Stanley, estatubatuar hard rock gitarjole, abeslari, musikari, margolari eta musikagilea, Kiss taldeko kidea.
- 1953 – Jeffrey Epstein, estatubatuar finantzari aberatsa, sexu-delituetan inplikatua egoteagatik ezaguna (h. 2019).
- 1954 – Ken Page, estatubatuar abeslari eta aktorea (h. 2024).
- 1963 –
- 1967 – Pepón Nieto, espainiar aktorea.
- 1971 – Blas Uberuaga, euskal estatubatuar fisikaria eta euskal kulturaren sustatzailea.
- 1972 – Nikki Haley, estatubatuar politikaria.
- 1973 – Matilde Belgikakoa, Belgikako erregina ezkontidea.
- 1977 – Ilian Stoyanov, bulgariar futbolari ohia.
- 1978 – Omar Sy, frantziar aktorea eta umorista.
- 1979 – Hindi Zahra, marokoar-frantziar abeslari eta aktorea, ingelesez eta amazigeraz abesten duena.
- 1980 – Federico Martín Aramburú, argentinar errugbilaria (h. 2022).
- 1981 – Iker Gimeno, kantabriar traineru-estropadetako patroia.
- 1982 – Pierre Achille Webo, kamerundar futbolaria.
- 1984 – Rene Mandri, estoniar txirrindularia.
- 1987 – Marco Simoncelli, motoziklismoko italiar pilotua (h. 2011).
- 1992 – Sara Sálamo, espainiar aktorea.
- 1995 – Sergi Samper, kataluniar futbolaria.
Heriotzak
Euskal Herria
- 1479 – Joanes II.a Aragoikoa, Nafarroako, Aragoiko eta Siziliako (1458-1479) erregea (j. 1398).
- 1720 – Baltasar Hurtado Ametzaga, Riscal de Alegreko markesa, euskal jenerala (j. 1657).
- 1741 – Juan Bautista Iturralde, nafar negozio-gizon eta politikaria (j. 1674).
- 1759 – Frantzisko Tomas Agirre, Montehermosoko III. markesa, arabar aitoren seme eta politikaria (h. 1705).
- 1789 – Pedro Luis Ozta, nafar apaiza, Calahorrako eta La Calzadako apezpikua (j. 1742).
- 1835 – Joakin Lizarraga, nafar apaiz eta euskal idazlea (j. 1748).
- 1882 – Joaquín Ignacio Mencos, Gendulaingo zazpigarren kondea, nafar politikari eta poeta, Iruñeko alkatea, Madrilen (j. 1779).
- 1960 – Adelina Méndez de la Torre, asturiar maistra, pedagogoa eta intelektuala, Bilboko hezkuntzaren antolaketan eragin handia izandakoa, Bilbon (j. 1871).
- 1965 – Joaquín Hernández Gallego, bizkaitar saskibaloi jokalari eta entrenatzailea, Madrilen (j. 1933).
- 1967 – Juan Goyanarte, gipuzkoar argitaratzailea eta idazlea, Argentinan (j. 1900).
- 1975 - Manuel Pérez Elexpe, bizkaitar gaztea, Guardia Zibil batek tiroz eraila (j. 1951).
- 1983 – Sabino Bilbao, euskal herritar futbolaria (j. 1897).
- 2003 - Francis Gaudeul, lapurtar militarra eta arkeologoa (j. 1911).
- 2006 –
- 2008 – Vicente Luis Lapatza, bizkaitar futbolaria, atezaina (j. 1927).
- 2017 – José Luis Astigarraga, gipuzkoar pasiotar apaiz eta gotzaina, Perun (j. 1940).
- 2019 – Lolo Rico, espainiar kazetari eta telebista zuzendaria, Donostian (j. 1935).
- 2022 – Jesus Murgiondo, gipuzkoar pilotazalea, Euskadiko Euskal Pilota Federazioaren lehenengo lehendakaria (j. 1931).
- 2024 – Maite Idirin, euskal abeslaria (j. 1943).
Mundua
- 250 – Fabian, Aita santua.
- 714 – Filipiko, Bizantzioko Inperiokoko enperadorea.
- 842 – Teofilo, Bizantziar enperadorea (j. 813).
- 882 – Luis III.a Gaztea, Ekialdeko Frantziako erregea.
- 1343 – Roberto I.a Napolikoa, Anjouko dukea, Proventzako kondea eta Napoliko erregea.
- 1375 – Jakue IV.a Mallorcakoa, Mallorcako erregea (j. 1336).
- 1516 – Juan Díaz de Solís, itsasgizon eta esploratzailea (j. 1470).
- 1612 – Rodolfo II.a, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea (j. 1552).
- 1639 – Mustafa I.a, Otomandar Inperioko sultana.
- 1649 – Claude de Rueil, frantziar gomendiozko abadea, Baionako apezpikua izandakoa (j. c. 1561).
- 1665 – Famiano Michelini, italiar matematikaria, batez ere hidraulikan interesa zuena (j. 1604).
- 1666 – Ana Austriakoa, Espainia eta Portugalgo infanta (j. 1601).
- 1745 – Karlos VII.a, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperadorea (j. 1697).
- 1750 – Maria Luisa Ana Lobkowiczekoa (j. 1683).
- 1767 – Etienne de Xiloeta, frantziar politikaria (j. 1709).
- 1779 – David Garrick, ingeles antzezle, antzerkigile eta antzerki-ekoizlea (j. 1717).
- 1813 – Christoph Martin Wieland, alemaniar poeta eta idazlea (j. 1733).
- 1819 – Karlos IV.a Espainiakoa, Ehiztaria, Espainiako erregea (j. 1748).
- 1837 – John Soane, ingeles arkitekto neoklasikoa (h. 1753).
- 1848 – Kristian VIII.a Danimarkakoa, Danimarkako eta Norvegiako erregea (j. 1786).
- 1859 – Bettina von Arnim, alemaniar idazlea (j. 1785).
- 1875 – Jean-François Millet, frantziar margolari errealista, grabatzaile eta marrazkilaria (j. 1814).
- 1880 – Jules Favre, frantziar politikaria (j. 1809).
- 1888 – Gustave de Ponton d'Amécourt, frantziar asmatzaile, arkeologo eta numismatikoa (j. 1825).
- 1891 – Kalākaua, Hawaiiko Erresumaren azken erregea (j. 1836).
- 1900 – John Ruskin, britainiar idazlea (j. 1819).
- 1901 – Zénobe Gramme, belgikar fisikaria (j. 1826).
- 1902 – Carlos Albán, kolonbiar asmatzailea, matematikaria, militarra, medikua, politikaria, kazetaria, abokatua, ingeniari zibila eta polizia (j. 1844).
- 1907 – Agnes Mary Clerke, britainiar astronomo eta idazlea (j. 1842).
- 1936 – Jurgi V.a Erresuma Batukoa, Erresuma Batuko errege eta Indiako enperadorea (j. 1865).
- 1943 – Akira Matsunaga, japoniar futbolaria (j. 1914).
- 1949 – Gustaf Komppa, finlandiar kimikaria (j. 1867).
- 1962 – Robinson Jeffers, estatubatuar poeta (j. 1887).
- 1969 - Enrique Ruano, zuzenbideko ikasle eta frankismoaren aurkako militante espainiarra, eraila (j. 1947).
- 1973 – Amílcar Cabral, Ginea Bissauko politikaria, Afrikak XX. mendean eman duen iraultzaile nagusietakoa (j. 1924).
- 1977 – Dimitrios Kiousopoulos, Greziako lehen ministroa (j. 1892).
- 1983 – Garrincha, brasildar futbolaria, historiako futbolaririk hoberenetakoa (j. 1933).
- 1984 – Johnny Weissmuller, estatubatuar kirolari eta aktorea, Tarzanen pertsonaia antzezteagatik ospetsua (j. 1904).
- 1989 – Józef Cyrankiewicz, Poloniako lehen ministroa (j. 1911).
- 1990 –
- 1993 – Audrey Hepburn, belgikar-ingeles aktorea (j. 1929).
- 1994 –
- 1995 – Vicente Otero Pérez, Terito, espainiar kontrabandista, enpresaburu eta droga-trafikatzailea (j. 1918).
- 1996 –
- 1999 – Josefina Pla, espainiar idazle eta irakaslea (j. 1903).
- 2002 – Dolors Piera, kataluniar irakasle sindikalista (j. 1910).
- 2005 – Per Borten, Norvegiako lehen ministroa (j. 1913).
- 2009 – Stephanos II.a Ghattas, egiptoar kardinala eta Eliza Katoliko Koptoaren patriarka (j. 1920).
- 2012 –
- 2013 – Dolores Prida, kubatar-estatubatuar kazetari eta antzerkigilea (j. 1943).
- 2014 – Claudio Abbado, italiar orkestra-zuzendaria (j. 1933).
- 2015 – Canserbero, venezuelar raperoa, abeslaria, konpositorea eta aktibista soziala (j. 1988).
- 2016 – Edmonde Charles-Roux, frantziar idazlea (j. 1920).
- 2018 –
- 2021 – Justin Lekhanya, Lesothoko lehen ministroa (j. 1938).
- 2022 –
- 2024 –
Jaiak eta urteurrenak
Jaieguna, ondoko herrietan:
Erreferentziak
Kanpo estekak
Urtarrilaren 19 | Urteko egutegi | Urtarrilaren 21
|
|