Urtarrilaren 15
Urtarrilaren 15a gregoriotar egutegiaren urteko hamabosgarren eguna da. 350 egun falta dira urtea amaitzeko, 351 egun bisurteetan.
|
|
Gertaerak
|
|
Egutegia
|
|
Aurreko eta hurrengo urteetan
|
Izendegia
|
Seaska egutegia:
Maore eta Mauro.
|
|
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Gertaerak
Euskal Herria
Mundua
Arte eta kultura
Euskal Herria
Mundua
Ekonomia
Zientzia eta teknologia
Euskal Herria
Mundua
Kirolak
Euskal Herria
Mundua
Jaiotzak
Euskal Herria
- 1292 – Joana Borgoinakoa, Frantzia eta Nafarroako erregina ezkontidea (h. 1330).
- 1719 – Miguel Muzkitz, nafar politikaria (h. 1785).
- 1781 – Pablo de Jerica, arabar poeta eta kazetari frantsestua (h. 1841).
- 1872 – Concepción Lopez de Arroiabe Lejarreta, Gasteizko Institutuan ikasketak egin zituen aurreneko emakumea.
- 1878 – Pedro Gimon, bizkaitar arkitektoa (h. 1939).
- 1882 – Mauro Ortiz de Urbina, arabar margolaria (h. 1936).
- 1892 – Pablo Artxanko, Eusko Abertzale Ekintzako (EAE) kide historiko eta euskaltzalea (h. 1962).
- 1899 – Pablo Barrera, Bilboko alkatea (h. 1957).
- 1900 – Ignacia Idoate Iragui, nafar moja, Zamorako umezurtz-etxearen zuzendaria (h. 1975).
- 1906 – Aquilino Izagirre, Zepai, gipuzkoar bertsolaria (h. 1971).
- 1931 – Roger Idiart, apaiz eta euskal idazlea. (h. 2009).
- 1945 – Iñaki Azkune, gipuzkoar idazlea eta itzultzailea.
- 1946 – Emilio Lopez, Beltza, arabar medikua eta euskal idazlea.
- 1951 – Beatriz Arizaga Bolunburu, gipuzkoar historialaria
- 1954 – José Luis Mayoz, gipuzkoar txirrindulari ohia.
- 1956 – Jorge Giménez, gipuzkoar idazle, itzultzaile eta argitaratzailea (h. 2023).
- 1958 – Antxon Alonso Susperregi, gipuzkoar eskalatzailea (h. 1998).
- 1963 – Pedro Ugarte, gaztelaniazko bizkaitar idazlea.
- 1965 – María San Gil, euskal herritar politikari ohia, Euskadiko Alderdi Popularraren presidente ohia.
- 1967 – Maria Eugenia Arrizabalaga, EAJko gipuzkoar politikaria.
- 1968 –
- 1975 –
- 1976 – Leire Artola, gipuzkoar politikaria.
- 1978 – Miren Iriarte, nafar itzultzailea (h. 2022).
- 1979 – Iker Zabala, bizkaitar traineru-estropadetako arraunlari eta entrenatzailea.
- 1985 – Bárbara González, nafar gimnasta erritmiko ohia eta modeloa.
- 1987 – Javier Mandaluniz, bizkaitar futbolaria.
- 1988 – Bakarne Altonaga, bizkaitar historialaria, ikertzailea eta EHUko irakaslea.
- 1993 – Jon Madrazo, bizkaitar futbolaria.
- 1994 – Iñigo Alayeto, nafar futbolaria.
- 1995 – Ainara Sanz, arabar txirrindularia.
- 1997 – Maitane Etxeberria, gipuzkoar eskubaloi jokalaria.
- 2006 – Ainhize Belar, bizkaitar eskalatzailea, Espainiako Estatuan 8c zailtasuneko bide bat eskalatu duen emakumerik gazteena.
Mundua
- 1432 – Alfontso V.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (h. 1481).
- 1481 – Ashikaga Yoshizumi, Ashikaga shogunerriko hamaikagarren shoguna (h. 1511).
- 1566 – Philipp Uffenbach, alemaniar margolaria (h. 1636).
- 1622 – Jean-Baptiste Molière, frantziar antzerkigilea (h. 1673).
- 1624 – Rombout Verhulst, flandriar eskultore eta artisaua (h. 1698).
- 1754 – Jacques Pierre Brissot, frantziar kazetari, abolizionista eta iraultzailea, Girondarren buruzagia (h. 1793).
- 1785 – William Prout, britainiar kimikari eta sendagilea (h. 1850).
- 1791 – Franz Grillparzer, austriar idazlea (h. 1872).
- 1793 – Ferdinand Georg Waldmüller, austriar margolaria (h. 1865).
- 1794 – Rafael Arístegui Vélez, euskal jatorriko espainiar militar eta politikaria (h. 1863).
- 1795 – Aleksandr Griboedov, errusiar diplomazialari, antzerkigile, olerkari eta konpositorea (h. 1829).
- 1800 – Adelheid Reinbold, alemaniar idazlea (h. 1839).
- 1809 – Pierre-Joseph Proudhon, frantziar politikaria eta mutualismoren sortzailea (h. 1865).
- 1812 – Peter Christen Asbjørnsen, norvegiar idazlea (h. 1885).
- 1813 – Marcel Barthe, frantziar politikaria (h. 1900).
- 1814 – Pierre-Jules Hetzel, frantziar argitaratzailea (h. 1886).
- 1842 – Paul Lafargue, Frantziako sozialismoaren aitzindaria (h. 1911).
- 1850 –
- 1858 –
- 1860 – Oscar Björck, suediar margolaria eta Suediako Arteen Errege Akademiako irakaslea (h. 1929).
- 1862 – Elia W. Peattie, estatubatuar idazle, kazetari eta kritikaria (h. 1935).
- 1863 – Wilhelm Marx, Alemaniako kantzilerra (h. 1946).
- 1864 – Frances Benjamin Johnston, estatubatuar argazkilari eta argazki-kazetaria (h. 1952).
- 1866 – Nathan Söderblom, suediar artzapezpikua, 1930eko Bakearen Nobel Saria (h. 1931).
- 1869 – Stanisław Wyspiański, poloniar antzerkigile, margolari, olerkari eta diseinatzailea (h. 1907).
- 1876 – Abdulaziz ibn Saud, Saudi Arabiako erresumako lehen erregea (h. 1953).
- 1877 – Lewis Madison Terman, estatubatuar fisiologoa (h. 1956).
- 1882 –
- 1893 – Ivor Novello, galestar konposatzaile, abelari eta aktorea (h. 1951).
- 1895 – Artturi Ilmari Virtanen, finlandiar biokimikaria, 1945eko Kimikako Nobel Saria (h. 1973).
- 1902 –
- 1908 – Edward Teller, hungariar-estatubatuar fisikaria, hidrogeno bonbaren aita (h. 2003).
- 1912 – Michel Debré, Frantziako Bosgarren Errepublikako lehendabiziko lehen ministroa (h. 1996).
- 1913 – Lloyd Bridges, estatubatuar aktorea (h. 1998).
- 1914 –
- 1918 –
- 1919 – Maurice Herzog, frantziar alpinista eta politikaria, Louis Lachenalekin batera zortzimilako bat (Annapurna) igo zuen aurreneko gizakia (h. 2012).
- 1921 – Raymond Souster, ingelesezko kanadar poeta (h. 2012).
- 1922 – Malú Gatica, txiletar aktorea, Txileko aktore ezagunenetako bat hainbat hamarkadatan (h. 1997).
- 1923 – Lee Teng-hui, Taiwango presidentea (h. 2020).
- 1925 – Ignacio López Tarso, mexikar aktorea (h. 2023).
- 1926 – Maria Schell, suitzar-austriar aktorea (h. 2005).
- 1927 –
- 1928 – René Vautier, frantziar zinemagilea (h. 2015).
- 1929 –
- 1930 – Hédi Baccouche, Tunisiako lehen ministroa (h. 2020).
- 1933 – Agustín Gómez Arcos, espainiar antzerki-idazlea (h. 1998).
- 1940 –
- 1941 – Charo, espainiar abeslari, dantzari, komediante, aktore eta gitarra-jotzailea.
- 1945 – María Antonia Iglesias, espainiar kazetaria, idazlea eta telebista zein irratiko solaskidea (h. 2014).
- 1947 – Martin Chalfie, estatubatuar neurozientzialaria, 2008ko Kimikako Nobel Saria.
- 1948 – Ronnie Van Zant, estatubatuar abeslari eta musikaria, Lynyrd Skynyrd southern rock taldeko kide sortzailea (h. 1977).
- 1949 – Dan Ar Braz, bretainiar musikari eta gitarra elektrikojolea.
- 1952 – Tatsuhiko Seta, japoniar futbolaria.
- 1955 –
- 1956 – João Carlos, brasildar futbolari ohia eta entrenatzailea.
- 1958 – Silvano Contini, italiar txirrindulari ohia.
- 1962 – Margherita Buy, italiar aktorea.
- 1965 –
- 1968 - Fifi Mukuna, kongotar diseinatzaile eta karikaturista.
- 1969 –
- Kellita Smith, estatubatuar humorista, modelo eta aktorea.
- Paulina Urrutia, txiletar aktore, akademiko, zuzendari, buruzagi sindikal eta politikaria.
- 1971 – Regina King, estatubatuar aktorea eta telebista zuzendaria.
- 1975 –
- 1976 –
- 1977 – Giorgia Meloni, italiar kazetaria eta politikaria.
- 1978 –
- 1979 – Muntadhar al-Zaidi, irakiar kazetaria.
- 1981 – Pitbull, kubatar jatorriko estatubatuar produktore eta abeslaria.
- 1983 – Hugo Viana, portugaldar futbolari ohia.
- 1991 – Daria Klixina, errusiar luzera-jauzilaria eta modeloa.
- 1993 - Paulina Vega, kolonbiar enpresaburua, aurkezlea eta modeloa, 2014ko Miss Unibertso.
- 1996 – Dove Cameron, estatubatuar aktorea, abeslaria eta modeloa.
- 1997 – Valentina Zenere, argentinar aktorea, abeslaria eta modeloa.
- 1998 –
Heriotzak
Euskal Herria
- 1352 – Nuño Lara eta Diaz Harokoa, Lara eta Bizkaiko jauna (j. 1348).
- 1884 – Serafin Olabe, nafar militar, politiko eta idazlea (j. 1831).
- 1901 – Sabino Goikoetxea, Argos, bizkaitar arkitektoa eta idazlea (j. 1826).
- 1915 – Louis Mardochée Lévy, lehen mundu gerran armada uzteaz akusatuta fusilatutako euskalduna, Maizyn (j. 1884).
- 1918 – Adolfo Areizaga, bizkaitar eskultorea, Málagan (j. 1848).
- 1949 – Kepa Ormaetxea, bizkaitar elizgizona eta euskal idazlea, Txilen (j. 1891).
- 1979 – Jean-Baptiste Urrutia, baxenafar apezpiku-misiolaria, Montbetonen (j. 1901).
- 1985 – Clemente Ezkurdia, Gorriti, nafar bertsolaria (j. 1904).
- 1991 – Horacio Egia, bizkaitar eskultorea, Palma Mallorcakoa (j. 1914).
- 1998 – Jose Luis Goti, bizkaitar sendagilea (j. 1923).
- 2003 – Jeannette Campbell, lapurtar-argentinar igerilaria, Buenos Aires (j. 1916).
- 2010 – Imanol Zeziaga, euskal herritar futbolaria (j. 1929).
- 2017 – Martin Etxeberria Zuloaga, euskal idazle eta pentsalaria (j. 1945).
- 2022 –
- 2023 – Peli Romarategui, arabar misiolari eta artista (j. 1922).
Mundua
- 849 – Teofilakto, Bizantziar Inperioko enperadorekidea (j. c. 793).
- 1208 – Petri Castelnaukoa, zistertar fraidea eta inkisidorea (j. c. 1170).
- 1519 – Vasco Núñez de Balboa, espainiar esploratzaile eta konkistatzailea. (j. 1475).
- 1593 – Jacques Maury, frantziar apaiz katolikoa, Baionako apezpikua izandakoa.
- 1595 – Murad III.a, Otomandar Inperioko sultana (j. 1546).
- 1597 – Juan de Herrera, espainiar arkitekto, geometra eta matematikaria (j. 1530).
- 1684 – Caspar Netscher, herbeheretar margolaria (j. 1639).
- 1741 – Ramon Despuig, Maltako Ordenako 67. Printze eta Maisu Handia (j. 1670).
- 1775 – Giovanni Battista Sammartini, italiar musikagilea.
- 1781 – Mariana Viktoria Borboikoa, Portugalgo erregina ezkontidea (j. 1718).
- 1795 – Vicente Tofiño de San Miguel, espainiar itsasgizon eta kosmografoa (j. 1732).
- 1819 – Gustav Philipp Zwinger, alemaniar margolaria (j. 1779).
- 1835 – Teresa Cabarrús, Madame Tallien, Frantziako Iraultzako heroia (j. 1773).
- 1866 – Massimo d'Azeglio, italiar politikari, eleberrigile eta margolaria (j. 1898).
- 1876 – Eliza McCardle Johnson, AEBtako lehen dama (j. 1810).
- 1893 – Fanny Kemble, britainiar aktore, idazle eta abolizionista (j. 1809).
- 1895 – Charlotte Guest, ingeles aristokrata, itzultzaile eta enpresaburua, Galesezko literaturaren eta hizkuntzaren ikertzaile nabarmenetakoa (j. 1812).
- 1896 – Mathew Brady, estatubatuar argazkilaria (j. c. 1822-1824).
- 1908 – Mary Hayden Pike, estatubatuar idazlea (j. 1824).
- 1911 – Carolina Coronado, espainiar idazlea (j. 1820).
- 1919 –
- 1932 – Georg Kerschensteiner, alemaniar pedagogoa (j. 1854).
- 1934 – Hermann Bahr, austriar eleberrigile, antzerkigile, antzerki zuzendari eta kritikaria (j. 1863).
- 1944 – Zinaida Portnova, sobietar partisanoa, ehun nazi baino gehiago pozoitu zituelako ezaguna (j. 1926).
- 1947 – Elizabeth Short, Dalia Beltza, hilketa ikaragarri eta zabaldu baten biktima izan zen estatubatuar emakumea (j. 1924).
- 1950 – Alma Karlin, esloveniar idazlea, poeta, bidaiaria, etnologoa eta poliglota (j. 1889).
- 1955 – Yves Tanguy, frantziar-estatubatuar margolaria (j. 1900).
- 1959 – Lillian Elliott, kanadar aktorea (j. 1874).
- 1972 – Daisy Ashford, ingeles idazlea (j. 1881).
- 1975 – Shojiro Sugimura, japoniar futbolaria (j. 1905).
- 1988 – Seán MacBride, irlandar politikaria, Amnesty Internationaleko lehendakaria eta 1974ko Bakearen Nobel Saria (j. 1904).
- 1994 –
- 1996 – Moshoeshoe II.a, Lesothoko erregea (j. 1938).
- 1997 – Francesc de Cabo, kataluniar politikari eta iraultzailea (j. 1910).
- 1998 – Junior Wells, estatubatuar musikaria, blues musikaren historiako musikari onenetako bat (j. 1934).
- 2000 – Željko Ražnatović, serbiar buruzagi paramilitarra, eraila (j. 1952).
- 2003 – Linda Braidwood, estatubatuar arkeologoa, historiaurrean aditua (j. 1909).
- 2005 – Victoria de los Ángeles, kataluniar opera-kantaria, sopranoa (j. 1923).
- 2006 – Jaber Al-Ahmad Al-Jaber Al-Sabah, Kuwaiteko emirra (j. 1996).
- 2009 – Maurice Chappaz, suitzar idazle eta itzultzailea (j. 1916).
- 2010 – Marshall Warren Nirenberg, estatubatuar biokimikaria, 1968ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1927).
- 2011 – Susannah York, ingeles aktorea (j. 1939).
- 2012 – Manuel Fraga, galiziar politikari frankista, Espainiako eskuinaren XX. mendeko politikari garrantzitsuenetarikoa (j. 1922).
- 2013 – Nagisa Oshima, japoniar zinema-zuzendaria (j. 1932).
- 2017 – Isidro Baldenegro, mexikar lider ekologista historikoa (j. 1966).
- 2018 –
- 2023 –
- 2024 – Anita Sirgo, asturiar ekintzaile komunista (j. 1930).
- 2025 –
Jaiak eta urteurrenak
Kanpo estekak
Urtarrilaren 14 | Urteko egutegi | Urtarrilaren 16
|
|