PROFILPELAJAR.COM

Republika Beninu
*République du Bénin*
Herb	Flaga
	Dewiza: Fraternité, Justice, Travail; (Braterstwo, Sprawiedliwość, Praca)
	Hymn: L’Aube Nouvelle; (Świt nowego dnia);
Ustrój polityczny	republika
Stolica	Porto-Novo, Kotonu
Data powstania	1 sierpnia 1960
Prezydent	Patrice Talon
Powierzchnia	112 620 km²
Populacja (2023); • liczba ludności	; 14 219 908
• gęstość	126,26 os./km²
Kod ISO 3166	BJ
Waluta	frank CFA (XOF)
Telefoniczny nr kierunkowy	+229
Domena internetowa	.bj
Kod samochodowy	DY
Kod samolotowy	TY
Strefa czasowa	UTC +1
Język urzędowy	francuski
PKB (2023); • całkowite ; • na osobę	; 19,24 mld USD; 1 391 USD
PKB (PSN) (2023); • całkowite ; • na osobę	; 59,47 mld dolarów międzynar.; 4 300 dolarów międzynar.
	Położenie na mapie;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach

Benin (do 1975 pod nazwą Dahomej), oficjalnie Republika Beninu – państwo w Afryce nad Zatoką Gwinejską. Graniczy z Burkina Faso, Nigrem, Nigerią i Togo, członek Unii Afrykańskiej i ECOWAS.

Historia

Począwszy od XIII wieku na tereny te zaczęły napływać ludy Adża. Powstało wtedy kilka małych państw, z których pierwsze pojawiły się na wybrzeżu. Były to Allada i Ouidah. W XV wieku obszar ten odkryli Portugalczycy. Od XVII wieku na wybrzeżu faktorie i forty budowała Francja, Anglia i Niemcy. Państwa Adża utrzymywały z przybyszami kontakty handlowe, sprzedawały głównie niewolników. W drugiej połowie XVII wieku najważniejszą siłą polityczną w tym rejonie stał się Dahomej. W ciągu XVIII wieku Dahomej podporządkował sobie małe państwa ludu Adża i zmonopolizował handel z Europejczykami. Od połowy XIX wieku wskutek zakazu handlu niewolnikami zmianom uległa gospodarka Dahomeju. Niewolnicy zatrudnieni zostali na plantacjach władcy^[3].

W 1851 roku Dahomej podpisał traktat handlowy z Francją. W 1890 roku w wyniku traktatu Dahomej oddał Kotonu i Porto-Novo pod francuski protektorat. Dahomej sprzeciwiał się dalszemu poszerzaniu wpływów Francji. Opór zakończył się karną ekspedycją Francji w 1892 roku. W 1894 roku Dahomej stał się kolonią, a w 1904 roku został przyłączony do Francuskiej Afryki Zachodniej. W trakcie kolonialnych rządów dobrze rozwinęło się szkolnictwo, w wyniku czego powstała dość liczna wykształcona elita. W 1915 i 1923 miały miejsce powstania antyfrancuskie. Po 1945 roku narastał ruch wyzwoleńczy. W 1957 roku Francja została zmuszona do dopuszczenia do udziału w rządzie przedstawicieli ludności tubylczej, a w 1958 uznała Dahomej za republikę autonomiczną w ramach Wspólnoty Francuskiej. Pełna niepodległość ogłoszona została w 1960 roku^[3].

Pierwszym prezydentem republiki został Hubert Maga. W 1963 roku wojsko obaliło go w wyniku puczu. Przez kolejne dziewięć lat doszło do kilku następnych zamachów. W 1972 roku polityczny chaos zakończył przewrót majora Mathieu Kérékou. W 1974 roku ogłosił on obowiązywanie w kraju orientacji marksistowskiej a rok później zmienił nazwę kraju na Ludowa Republika Beninu. W republice ludowej pełnię władzy sprawowała Partia Ludowej Rewolucji, z Kérékou jako przewodniczącym. Nowy rząd znacząco zreformował politykę gospodarczą i przeprowadził nacjonalizację najważniejszych przedsiębiorstw, szkolnictwa i banków. W 1980 roku Kérékou został prezydentem. W 1989 roku po wcześniejszych niepokojach społecznych i gospodarczych ruszył proces demokratyzacji. W 1990 roku wprowadzono system wielopartyjny, z nazwy państwa usunięto termin „Ludowa”. Pierwsze wolne wybory w 1991 roku wygrał opozycjonista Nicéphore Soglo. Nieudolna polityka gospodarcza Soglo doprowadziła do powrotu do władzy Kérékou. Były dyktator wygrał wybory prezydenckie w 1996 i 2001 roku. Wybory w 2006 i 2011 zwyciężył liberalny ekonomista Yayi Boni. Benin stanowi rzadki w Afryce przykład udanego przejścia do demokracji^[3].

W 2016 roku w Beninie zniesiono karę śmierci za wszystkie przestępstwa^[4].

Podział administracyjny

Kraj podzielony jest na 12 departamentów. Do 1999 było ich 6.

Osobny artykuł: Podział administracyjny Beninu.

Geografia

Osobny artykuł: Geografia Beninu.

Północną część kraju pokrywa sawanna z akacjami i baobabami, natomiast na wybrzeżu rosną namorzyny. Wewnątrz kraju występują lasy suche, okresowo zrzucające liście. Zdarzają się również enklawy wilgotnych, wiecznie zielonych lasów. Tutejsze parki narodowe, tj. Pendjari i W du Niger, rezerwaty dzikich zwierząt reprezentowane przez takie gatunki jak m.in. lamparty, antylopy, słonie, hieny i wiele gatunków małp, stanowią dużą atrakcję turystyczną.

Miasta

Poniższa tabela przedstawia największe miasta Beninu (ludność powyżej 50 tys. mieszkańców) według spisu ludności z 11 maja 2013 roku^{[potrzebny przypis]}:

Lp.	Miasto	Departament	Liczba mieszkańców (w 2013 roku)
1	Kotonu	Littoral	679 012
2	Porto-Novo	Ouémé	264 320
3	Parakou	Borgou	255 478
4	Godomey	Atlantique	253 262
5	Abomey-Calavi	Atlantique	117 824
6	Djougou	Donga	94 773
7	Bohicon	Zou	93 744
8	Ekpé	Ouémé	75 313
9	Abomey	Zou	67 885
10	Nikki	Borgou	66 109
11	Malanville	Alibori	64 639
12	Kandi	Alibori	56 043
13	Kérou	Atacora	54 276
14	Natitingou	Atacora	53 284

Gospodarka

Osobne artykuły: Gospodarka Beninu i Rolnictwo w Beninie.

Benin to kraj rolniczy z przewagą gospodarstw karłowatych. Uprawy dające produkty eksportowe – olej palmowy i kakao – prowadzi się w wilgotniejszej, gęściej zaludnionej części południowej państwa. Miasto Kotonu jest portem i ośrodkiem przemysłowym. Główne towary eksportowe, to: bawełna, orzechy nerkowca, masło shea i tkaniny, a główne importowe to artykuły spożywcze, produkty naftowe i środki produkcji^[5].

Transport

Infrastruktura kolejowa

Długość używanych linii kolejowych: 438 km o szerokości 1000 mm^[1]

Otwarta sieć kolejowa Beninu składa się z dwóch tras:

Porto-Novo – Parakou
Otwarty ponownie w 1999 roku odcinek Porto-Novo – Kotonu

Infrastruktura drogowa

Łączna długość dróg: 16 000 km^[1]

Przez teren Benin przebiega planowana Trans–West African Coastal Highway^[6]. W momencie ukończenia budowy wszystkich mostów zapewni ona połączenie utwardzoną drogą państw ECOWAS.

Porty lotnicze w Beninie

Kultura

Paolo Valente, Opowieści szeptane przez wiatr, [1], Wydawnictwo WAM, Kraków 2008

Święta państwowe

Święta państwowe (2004)
Data	Polska nazwa	Oryginalna nazwa
1 stycznia	Nowy Rok	–
10 stycznia	Dzień Suwerenności Państwowej	–
2 lutego	–	Eid-ul-Adha (ruchome)
12 kwietnia	Poniedziałek Wielkanocny (ruchome)	–
2 maja	Urodziny Proroka	Eid-Milad Nnabi (ruchome)
20 maja	Wniebowstąpienie	–
1 sierpnia	Dzień Niepodległości	–
15 sierpnia	Wniebowzięcie (ruchome)	–
26 października	Dzień Sił Zbrojnych	–
1 listopada	Wszystkich Świętych	–
14 listopada	Koniec ramadanu (ruchome)	–
25 grudnia	Boże Narodzenie	–

Społeczeństwo

Przeciętna długość życia

Mężczyźni - 60 lat, 8 miesięcy^[1]

Kobiety - 64 lat, 6 miesięcy^[1]

Użytkownicy Internetu

Średnio 340 osób na 1000 ma dostęp do Internetu^[1].

Struktura etniczna

Grupa etniczna^[7]	Język	Liczebność w tys.	Procent ludności
Fonowie (Gbe)	Język fon	2 520	22,12%
Hausa	Język hausa	1 086	9,53%
Aja (Gbe)	Język aja	779	6,84%
Bariba	Język bariba	744	6,53%
Ayizo (Gbe)	Język ayizo	622	5,46%
Borgu (Fulanie)	Język borgu	470	4,13%
Temba (Gur)	Język yom	444	3,9%
Egun (Gbe)	Język gun	423	3,71%
Ede Nago (Joruba)	Język ede	338	2,97%
Maxi (Gbe)	Język maxi	283	2,48%
Saxwe (Gbe)	Język saxwe	231	2,03%
Weme (Gbe)	Język weme	223	1,96%
Xwla Wschodni i Zachodni (Gbe)	Język xwla	212	1,86%
Dendi (Songhajowie)	Język dendi	211	1,85%
Ede Idaca (Joruba)	Język ede	174	1,53%
Kotafon (Gbe)	Język kotafon	163	1,43%
Ewe (Gbe)	Język ewe	149	1,31%
Biali (Gur)	Język biali	128	1,12%
Ede Ije (Joruba)	Język ede	122	1,07%
Boko (Mande)	Język boko	119	1,04%
Ditamari (Gur)	Język ditamari	116	1,02%

Religijność

Osobny artykuł: Religia w Beninie.

Struktura religijna w 2020 roku, według The ARDA^[8]:

chrześcijaństwo – 43,5%:
- katolicy – 23,7%
- niezależne kościoły – 12,1%
- protestanci – 10,3% (gł. zielonoświątkowcy i metodyści)
tradycyjne religie plemienne – 28,5%
islam – 27,6%
brak religii – 0,24%
bahaizm – 0,13%.

Liczba wyznawców lokalnych wierzeń jest zaniżona – wiele osób, które nominalnie identyfikują się jako chrześcijanie lub muzułmanie praktykują również tradycyjne religie^[9].

Uwagi

↑ Siedziba władz to Kotonu.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Benin. [w:] The World Factbook [on-line]. CIA. [dostęp 2024-02-08]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-05-20]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Benin. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-06-08] .
↑ Kara śmierci: Chiny muszą ujawnić „groteskowy” poziom stosowania kary śmierci [online], amnesty.org.pl [dostęp 2017-11-12] .
↑ Wielki ilustrowany atlas świata. Hubert Mroczkiewicz, Grzegorz Ajdacki, Krystyna Malik, Marzena Wieczorek, Konrad Banach Demart. 2010. [dostęp 2023-04-18].
↑ Highways link 15 West African countries.
↑ Benin – People Groups. Joshua Project, 2017. [dostęp 2017-10-23]. (ang.).
↑ National Profiles [online], www.thearda.com [dostęp 2022-09-11] .
↑ International Religious Freedom Report 2007. U.S. State Department. [dostęp 2014-06-07].

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona rządu Beninu (fr.)

[infobox1-1] Siedziba władz to Kotonu.

[factbook-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Benin. [w:] The World Factbook [on-line]. CIA. [dostęp 2024-02-08]. (ang.).

[IMF-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-05-20]. (ang.).

[pwn-4] Benin. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-06-08] .

[5] Kara śmierci: Chiny muszą ujawnić „groteskowy” poziom stosowania kary śmierci [online], amnesty.org.pl [dostęp 2017-11-12] .

[:0-6] Wielki ilustrowany atlas świata. Hubert Mroczkiewicz, Grzegorz Ajdacki, Krystyna Malik, Marzena Wieczorek, Konrad Banach Demart. 2010. [dostęp 2023-04-18].

[7] Highways link 15 West African countries.

[8] Benin – People Groups. Joshua Project, 2017. [dostęp 2017-10-23]. (ang.).

[9] National Profiles [online], www.thearda.com [dostęp 2022-09-11] .

[10] International Religious Freedom Report 2007. U.S. State Department. [dostęp 2014-06-07].

[12] Państwo to jest klasyfikowane jako proto-państwo(inne języki) albo terytorium separatystyczne.

[13] Państwo to może być uznawane za państwo separatystyczne ze względu na liczne walki zbrojne w Kabindzie, które cały czas się odbywają po wojnie domowej w Angoli od 2002 roku.

[14] Państwo to zostało utworzone po wybuchu wojny domowej w Somalii w 1991 roku, odkąd w 1998 roku rozpoczęła się 3-miesięczna krajowa konferencja konstytucyjna w Garoowe.

[15] Obecnie okupowana przez Maroko.

[16] Nieuznana niepodległość od Somalii ogłoszona 18 maja 1991.

[17] Państwo to powstało wskutek połączenia Zanzibaru (jako republika) z kontynentalną Tanganiką w kwietniu 1964 roku, co doprowadziło także do utworzenia Zjednoczonej Republiki Tanzanii.

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[A]

[B]

[C]

[D]

[E]

[F]

Benin