Etiopia (amh.ኢትዮጵያ[3], trl.Ityopp’ya), oficjalnie Federalna Demokratyczna Republika Etiopii (amh.የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ, trl. yeʾĪtiyoṗṗya Fēdēralawī Dēmokirasīyawī Rīpebilīk), dawniej Abisynia – państwo położone we wschodniej Afryce. Od południa graniczy z Kenią, na zachodzie z Sudanem i Sudanem Południowym, na wschodzie z Dżibuti i Somalią, a na północnym wschodzie z Erytreą.
W I tysiącleciu p.n.e. na tereny Etiopii przenikały ludy z południowej części Półwyspu Arabskiego. Od I wieku n.e. w północnej części kraju rozwijało się państwo Aksum, powiązane ze światem arabskim. Od połowy IV wieku rozpoczęła się chrystianizacja Aksum. Ekspansja islamska odizolowała kraj od świata chrześcijańskiego. Między VIII a X wiekiem centrum państwa przesunęło się w głąb lądu[5]. W latach średniowiecza umocniły się powiązania władzy świeckiej z kościelną, stale trwały wojny z muzułmańskimi sąsiadami, z których Etiopia wychodziła zwycięsko[5]. W XVI wieku ponownie wybuchły wojny z muzułmanami, którzy najeżdżali Etiopię z obszarów współczesnej Somalii. Trwały ponadto liczne konflikty z koczownikami Oromami. Wobec zagrożenia islamskiego Etiopia zwróciła się o pomoc wojskową do Portugalii, co doprowadziło do przyjęcia przez władców etiopskich katolicyzmu. Bunty duchowieństwa, możnowładców i ludności broniących rodzimej tradycji religijnej doprowadziły do odrzucenia katolicyzmu w 1633 roku. Od tamtego czasu Etiopia izolowała się od wpływów europejskich[5].
Pod koniec XIX wieku rozpoczęła się włoska penetracja Etiopii. W 1889 roku zawarty został etiopsko-włoski traktat regulujący granice włoskiej Erytrei. Interpretacja traktatu doprowadziła do konfliktów między obydwoma państwami. Kulminacją sporu była pierwsza wojna włosko-abisyńska, zakończona klęską Włochów w bitwie pod Aduą 1 marca 1896 roku. W 1916 roku pod pretekstem sprzyjania muzułmanom obalono cesarza Lydża Ijasu. Zwierzchnik Kościoła Etiopskiego proklamował wówczas Zauditu cesarzową, jednocześnie wyznaczając Teferi Mekonnyna na następcę tronu. W 1930 roku młody regent objął władzę cesarską i przybrał imię Hajle Syllasje I[5].
W 1935 roku wybuchła druga wojna włosko-abisyńska. Na skutek kampanii Etiopię włączono do Włoskiej Afryki Wschodniej, a monarcha udał się na emigrację. Jeszcze w czasie walk Włosi dopuścili się szeregu zbrodni wojennych (obejmujących użycie broni chemicznej)[6]. Po nieudanym zamachu na marszałka Rodolfo Grazianiego w 1937 roku Włosi odpowiedzieli polityką terroru. W odpowiedzi na akcje etiopskiego ruchu oporu, Włosi przeprowadzili masakrę w Addis Abebie, w której śmierć poniosło do 30 tysięcy mieszkańców[7]. Milicja wkroczyła następnie do klasztoru Debru Libanos, gdzie zabiła około 300 mnichów i mniszek[8].
Obok represji dla buntowników, Włosi równolegle przeprowadzali reformy, mające podnieść jakość życia w zacofanej Etiopii. Przede wszystkim zostało całkowicie zniesione niewolnictwo w Etiopii na mocy dwóch aktów prawnych z października 1935 r. i kwietnia 1936 r. Uwolniono w ten sposób około 420 000 ludzi. Wprowadzono podstawowe zasady higieny i opieki zdrowotnej, zbudowano państwowe szpitale i kliniki, rozpoczęto budowę dróg (wybudowano ich do wybuchu wojny ok. 7 tys. kilometrów[9]), oraz rozbudowano sieć kolejową (położono ponad 900 km torów). Zbudowano także blisko 4,5 tys. małych i 128 dużych mostów[10]. W Addis Abebie przeprowadzono częściową elektryfikację i wzniesiono tamę w celu zwiększenia zapasów wody. Zakazane było jednak mieszanie ras, co doprowadziło do ich segregacji i powstania dzielnic dla białej i czarnej ludności[11]. Duże przywileje otrzymywały mniejszości etniczne i religijne, m.in. muzułmanie. Włosi zachęcali wiele przedsiębiorstw do rozpoczęcia działalności w Etiopii w celu rozwoju jej zacofanej gospodarki. Rozpoczęto również zakrojoną na szeroką skalę edukację Etiopczyków. Większość tych działań została przerwana przez wybuch II wojny światowej[potrzebny przypis].
W 1941 roku wojska brytyjskie z udziałem etiopskich partyzantów wyzwoliły kraj. Cesarz kontynuował reformy, wzmocnił władzę centralną. W tym czasie Etiopia prowadziła aktywną politykę zagraniczną, w ramach której miała swój udział w utworzeniu Organizacji Jedności Afrykańskiej. W 1952 roku na mocy uchwały ONZ włączono do Etiopii Erytreę jako sfederowaną prowincję autonomiczną. W latach 1960. w poszczególnych prowincjach uwidoczniły się dążenia grup etnicznych do samodzielności, w Erytrei wybuchły intensywne walki partyzanckie. W grudniu 1960 roku miał miejsce nieudany zamach stanu[5].
W 1974 roku wybuchł kryzys spowodowany skutkami kilkuletniej suszy i przestarzałą strukturą społeczno-gospodarczą. W wyniku zamachu stanu władzę objął Komitet Koordynacyjny Sił Zbrojnych, tzw. Derg, pod przewodnictwem Amana Mikaela Andoma. We wrześniu tego samego roku Derg wydał dekret o detronizacji cesarza, zawiesił konstytucję, rozwiązał parlament i utworzył Tymczasową Wojskową Radę Administracyjną. W marcu kolejnego roku zniesiono monarchię, ogłoszono dekret o reformie rolnej i nacjonalizacji przedsiębiorstw. Faktyczna władza w kraju należała do Dergu pod przewodnictwem generała Teferi Bentiego. W latach 1975–1977 nasiliły się separatyzmy w Erytrei i Ogadenie, co doprowadziło do wybuchu wojny domowej. Po zamachu stanu z lutego 1977 roku szefem państwa został podpułkownik Mengystu Hajle Marjam. Podpułkownik zaczął wdrażać system polityczny wzorowany na systemie państw bloku wschodniego. Lata 1977–1979, określane mianem Czerwonego Terroru, były okresem walki z przeciwnikami nowej władzy. Wojna w Ogadenie (z Somalią) z lat 1977–1978 zakończyła się zwycięstwem Etiopii, która została wsparta przez ZSRR, NRD i Kubę. W 1984 roku utworzona została rządząca Etiopska Partia Robotnicza. W 1987 roku uchwalono nową konstytucję, a prezydentem został Mengystu. Lata 1980. wiązały się z ponownym nasileniem działań partyzantów w Erytrei, wybuchły też powstania w Tigraju i innych prowincjach[5].
Mapa Etiopii
W 1991 roku ugrupowania partyzanckie, skupione w koalicji Etiopski Ludowo-Rewolucyjny Front Demokratyczny (EPRDF), przejęły kontrolę nad stolicą kraju. Zwycięscy rebelianci powołali rząd tymczasowy i prezydenta Melesa Zenawiego. W 1993 roku Etiopia utraciła Erytreę, która proklamowała niepodległość. Rok później w wyborach do Zgromadzenia Konstytucyjnego, a następnie parlamentarnych w 1995 roku, zwyciężyła rządząca koalicja – EPRDF. Uchwalona w 1994 roku konstytucja przekształciła kraj w państwo federacyjne, podzielone według kryteriów etnicznych. EPRDF sprawuje rządy do dzisiaj[5] w sposób dyktatorski, jednak dominującą rolę pełnili w niej przez długi czas Tigrajczycy. Nowy rząd przystąpił do planowej modernizacji gospodarki, dzięki czemu Etiopia w XXI w. stała się najszybciej rozwijającym się krajem Afryki[12].
Suwerenność i integralność kraju w dalszym ciągu była poddawana próbom. W 1995 roku w Ogadenie doszło do rebelii partyzanckiej Narodowego Frontu Wyzwolenia Ogadenu, która trwała aż do 2010 roku. W 1998 roku pomiędzy Etiopią i Erytreą wybuchła wojna graniczna. Znaczne nasilenie walk nastąpiło w maju 2000 roku, co skłoniło władze obydwu krajów do poszukiwania kompromisu. W kilka miesięcy później podpisano porozumienie pokojowe. 24 grudnia 2006 premier Etiopii w orędziu do narodu ogłosił, że jego kraj został zmuszony do wojny z Somalią, czyli do zbrojnej interwencji na jej terytorium, skierowanej przeciwko faktycznie panującym tam i kontrolującym stolicę fundamentalistom islamskim.
Po śmierci premiera Melesa Zenawiego w 2012 roku, nasiliły się protesty w regionach zamieszkanych przez Oromów i Amharów, w związku z tym w październiku 2016 roku władze ogłosiły stan wyjątkowy. W kwietniu 2018 roku rządząca partia nominowała Abiy Ahmeda Alego do objęcia funkcji szefa rządu. Nowy premier w pierwszych miesiącach swoich rządów zniósł stan wyjątkowy, zwolnił więźniów politycznych, potępił tortury, zaczął wyciągać konsekwencje dyscyplinarne wobec urzędników odpowiedzialnych za nadużycia, zniósł blokadę niezależnych mediów i podjął reformy liberalizujące gospodarkę. 9 lipca 2018 Abiy Ahmed Ali i prezydent Erytrei Isajas Afewerki podpisali w Asmarze porozumienie o nawiązaniu stosunków dyplomatycznych, przewidujące m.in. zwrot przez Etiopię Trójkąta Yirga[12].
Etiopia jest federalną republiką parlamentarną. Na czele państwa stoi prezydent (od 7 października 2024 jest nim Taye Atske Selassie), który sprawuje głównie funkcje reprezentacyjne. Pracami rządu kieruje premier (od 2 kwietnia 2018 jest nim Abiy Ahmed Ali). Władza legislacyjna rozdzielona jest pomiędzy dwuizbowy parlament oraz rząd. Władza sądownicza jest niemal całkowicie zależna od władzy prawodawczej i wykonawczej – prezes i wiceprezes federalnego sądu najwyższego są rekomendowani przez premiera i wyznaczani przez niższą izbę, zaś innych sędziów federalnych proponuje niższej izbie premier wedle selekcji przeprowadzonej przez federalną sądową radę administracyjną.
Od 2020 roku Etiopia jest podzielona na 11 regionów (kilil; w latach 1998–2020 było ich 9, potem do 2011 r. – 11) oraz 2 miasta wydzielone (astedader akabibi): Addis Abeba oraz Dire Daua. Regiony dzielą się na 63 strefy (zonə), a one dzielą się na 529 wored[13].
Siły zbrojne
Etiopia dysponuje dwoma rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi oraz siłami powietrznymi[14]. Uzbrojenie sił lądowych Etiopii składało się w 2014 roku z: 560 czołgów, 780 opancerzonych pojazdów bojowych, 195 dział samobieżnych, 183 wieloprowadnicowych wyrzutni rakietowych oraz 1170 zestawów artylerii holowanej[14]. Wojska etiopskie w 2014 roku liczyły 182,5 tys. żołnierzy służby czynnej. Według rankingu Global Firepower (2014) etiopskie siły zbrojne stanowią 40. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 340 mln dolarów (USD)[14].
Gospodarka jest dość uboga. PKB w 2009 roku wyniósł 33,92 mld USD (zaledwie 418 USD na mieszkańca), natomiast w 2019 wyniósł już 95,91 mld USD (856 USD na mieszkańca). Głównym ośrodkiem gospodarczym jest stolica kraju.
↑Jeśli tam, gdzie oczekujesz wyrazów amharskich, widzisz sekwencję prostokątów w rodzaju „▯▯▯▯”, oznacza to, że nie masz odpowiedniej czcionki zainstalowanej w swoim systemie. Skorzystaj np. z czcionki GFZemen (gotowa do instalacji) lub Code2000 (po rozpakowaniu archiwum).
↑Population of Ethiopia, Central Statistical Agency of Ethiopia, 2008 [dostęp 2018-10-02] [zarchiwizowane z adresu 2008-10-28](ang. • amh.). Brak numerów stron w książce
Jalan Pramuka dilihat dari JPO Halte Transjakarta Pramuka BPKP (2009) Gedung Kampus Lembaga Bahasa LIA di Jalan Pramuka, Jakarta Timur Jalan Pramuka adalah nama salah satu jalan utama Jakarta. Jalan ini menghubungkan Manggarai, Menteng, Matraman dan Rawamangun. Jalan ini membentang sepanjang 3,2 KM dari Pegangsaan, Menteng, Jakarta Pusat sampai Rawasari, Cempaka Putih, Jakarta Pusat. Jalan ini melintasi 8 Kelurahan, yaitu kelurahan: Pegangsaan, Menteng, Jakarta Pusat Kenari, Senen, Jakarta Pu...
Eugenio Colorni Eugenio Colorni (Milano, 22 aprile 1909 – Roma, 30 maggio 1944) è stato un filosofo, politico e antifascista italiano. Oltre che per le sue opere filosofiche, Colorni è noto come uno dei massimi promotori del federalismo europeo: mentre era confinato, in quanto socialista e antifascista, nell'isola di Ventotene, partecipò con Altiero Spinelli ed Ernesto Rossi, anch'essi lì confinati, alla scrittura del Manifesto per un’Europa libera e unita, che poi da quel luogo prese...
Questa voce sull'argomento stagioni delle società calcistiche italiane è solo un abbozzo. Contribuisci a migliorarla secondo le convenzioni di Wikipedia. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. Voce principale: Associazione Calcio Cesena. Associazione Calcio CesenaStagione 1964-1965Sport calcio Squadra Cesena Allenatore Renato Lucchi Presidente Dino Manuzzi Serie C9º posto nel girone B Maggiori presenzeCampionato: Dianti (34) Miglior marcatoreCampionato: Gabetto (11) 1...
CampobassoKomuneComune di CampobassoPanorama of CampobassoNegaraItaliaWilayahMoliseProvinsiCampobasso (CB)FrazioniCalvario, Camposarcone, Casello Ferroviario, Casino Barone, Cerreto, Colle Arso, Colle delle Api, Colle dell'Orso, Colle Longo, Coste di Oratino, Feudo I, Feudo II, Foce, Fossato Cupo, Lupara, Mascione, Ospedale, Polese, Ripalimosani Scalo, San Giovanni dei Gelsi, San Giovanni in Golfo I, San Giovanni in Golfo II, San Nicola delle Fratte, San Vito Inferiore, San Vito Superiore, Sa...
Spanish association football club Football clubCornellàFull nameUnión Esportiva Cornellà, S.A.D.[1]Founded1951StadiumStage Front StadiumCapacity40,000[2]PresidentÁlex TalaveraHead coachGonzalo Riutort[3]LeaguePrimera Federación – Group 12022–23Primera Federación – Group 2, 11th of 20WebsiteClub website Home colours Away colours Current season Unión Esportiva Cornellà, S. A. D. (Catalan: Unió Esportiva Cornellà) is a Spanish football team based in Cornel...
Ini adalah daftar katedral di Nikaragua. Katolik Katedral Gereja Katolik di Nikaragua:[1][2][3] Nama Tahun Kota Gambar Lokasi Catatan Katedral Bunda RosarioCatedral Nuestra Señora del Rosario Bluefields Katedral Bunda Maria dari Rosario Yang Amat SuciCatedral Nuestra Señora del Rosario 1888 Estelí 13°05′35″N 86°21′19″W / 13.092959°N 86.355388°W / 13.092959; -86.355388 Katedral Bunda Maria yang DikandungCatedral de Nuestra Señora ...
Guardiani della GalassiaI Guardiani della Galassia in una scena del filmTitolo originaleGuardians of the Galaxy Lingua originaleinglese Paese di produzioneStati Uniti d'America Anno2014 Durata121 min Rapporto2,35:1 Genereazione, fantascienza, avventura, commedia RegiaJames Gunn Soggettopersonaggi creati da Dan Abnett e Andy Lanningstoria di James Gunn e Nicole Perlman SceneggiaturaJames Gunn, Nicole Perlman ProduttoreKevin Feige Produttore esecutivoLouis D'Esposito, Victoria Alons...
Patriotic Rally for the Renewal of the Central African RepublicRassemblement Patriotique pour le Renouveau de la CentrafriqueDamane Zakaria, former leader of RPRCLeadersDamane Zakaria (until 2022)Herbert Gontran Djono Ahaba[1]Dates of operation2014–2022Split fromSélékaHeadquartersTiringoulouBria (until 2021)Active regionsHaute-Kotto, Vakaga, Bamingui-Bangoran subprefecturesAlliesMLCJOpponentsFPRC (sometimes) Wagner Group (2022)Battles and wars2020 N'Délé clashesSucceeded...
Kidnapping in China This article needs to be updated. Please help update this article to reflect recent events or newly available information. (March 2023)Part of a series onKidnapping Types Child abduction Enforced disappearance Express kidnapping Extraordinary rendition Fake kidnapping Gooning Groom and Bride kidnapping Impressment Political kidnapping Ransom Shanghaiing Tiger kidnapping By country Canada China Nigeria South Africa United Kingdom United States vte Kidnapping in China has it...
This article includes a list of references, related reading, or external links, but its sources remain unclear because it lacks inline citations. Please help improve this article by introducing more precise citations. (July 2020) (Learn how and when to remove this message) Dagger Bichwa TypeDaggerPlace of originIndian subcontinent The Bichuwa or Bichawa (pl. Bichuwe) (Hindi: बिछुवा, Urdu: بچھوا) is a dagger, originating from the Indian subcontinent, with a loop hilt...
Pour les articles homonymes, voir Ivan Popov (général) et Popov. Ivan PopovBiographieNaissance 20 mars 1990 (34 ans)Rostov-sur-le-DonNom de naissance Ivan Vladimirovich PopovNationalité russeActivité Joueur d'échecsAutres informationsSport ÉchecsTitres aux échecs Maître international d'échecs (depuis 2004), grand maître international (depuis 2007)Classement Elo 2 613 (2024)modifier - modifier le code - modifier Wikidata Ivan Popov est un joueur d'échecs russe né le 20 m...
This article has an unclear citation style. The references used may be made clearer with a different or consistent style of citation and footnoting. (February 2023) (Learn how and when to remove this message) Minos Manuscript: Paris, Bibliothèque Nationale, Gr. 1807 (19th century)AuthorPlato or Pseudo-PlatoOriginal titleΜίνωςLanguageGreekSubjectPhilosophy of lawPublication placeAncient Greece Part of a series onPlatonism Life Theory of forms Form of the Good Theory of soul Epistemo...
Saint of the Orthodox and Roman Catholic churches This article is about the life of Saint Hilarion. For other persons named Hilarion, see Hilarion (name). SaintHilarionHilarion the Great, by Basil II, c.1000 (Vatican Library)AbbotBornAD 291Thabatha, south of Gaza in Syria Palaestina, Roman EmpireDiedAD 371Province of Cyprus, Roman EmpireVenerated inOriental Orthodox ChurchEastern Orthodox ChurchRoman Catholic ChurchCanonizedPre-congregationFeastOctober 21 Part of a series onChristian mys...
رم يظهر اسم الإله رم في صيغة ريمي، في العمود الثالث من اليسار تحت صورة التمساح، حيث الفصل 88 من كتاب الخروج للنهار، بردية آني. يرمز إلى خصوبة التربة. اسمه في الهيروغليفية [1] الأب رع تعديل مصدري - تعديل جزء من سلسلة مقالات حولديانة قدماء المصريين مفاهيم الحياة الآخ�...
Place in Upper Austria, AustriaRainbach im Innkreis Coat of armsRainbach im InnkreisLocation within AustriaCoordinates: 48°27′00″N 13°32′00″E / 48.45000°N 13.53333°E / 48.45000; 13.53333CountryAustriaStateUpper AustriaDistrictSchärdingGovernment • MayorAlois Gimplinger (ÖVP)Area[1] • Total24.42 km2 (9.43 sq mi)Elevation371 m (1,217 ft)Population (2018-01-01)[2] • Total1,478&...
_-_ETH_-_UNOCHA.svg)
.jpg)
.jpg)
