Bazylika jasnogórska (również bazylika znalezienia Krzyża Świętego i narodzenia Najświętszej Maryi Panny) – kościół, będący główną częścią zespołu klasztornego na Jasnej Górze w Częstochowie. Usytuowana jest pomiędzy kruchtą i przedsionkiem (w przyziemiu wieży) prowadzącą do kaplicy św. Antoniego z Padwy, a dziedzińcem głównym klasztoru. Od północy przylega do niej kaplica Matki Boskiej Częstochowskiej. Świątynia posiada tytuł honorowy bazyliki mniejszej, który uzyskała w 1906.
Historia
Historia bazyliki sięga lat 20. XV wieku, kiedy to wzniesiono jednonawową świątynię wielkości obecnego prezbiterium (to najstarsza część bazyliki), a następnie około 1463 powiększono ją przekształcając w trójnawowy kościół halowy w stylu gotyckim[2]. Przypuszcza się, jak pokazały to przeprowadzone w latach 2009–2012 prace archeologiczne, że pierwotnie na miejscu bazyliki stał najprawdopodobniej drewniany kościół (dawny parafialny wsi Stara Częstochowa) z założonym wokół niego cmentarzem[3]. Obecną formę uzyskała pod koniec XVII wieku, kiedy to została odbudowana po zniszczeniach dokonanych przez pożar w dniu 16 lipca 1690. Odbudowa w stylu barokowym, prowadzona w latach 1690–1693, wykonana była prawdopodobnie według projektu architekta Domenico del Signore. W latach 1693–1696 podwyższono ściany nawy i prezbiterium, tym samym zmieniając układ przestrzenny świątyni z halowego na bazylikowy. W czasie odbudowy w nawie głównej i prezbiterium wykonano barokowe sklepienia kolebkowe z lunetami. W nawach bocznych natomiast zachowano sklepienia gotyckie (krzyżowe).
Remonty i modernizacje bazyliki
W swojej historii bazylika przeszła na przestrzeni wieków wiele modernizacji i remontów.
Historia remontów i modernizacji bazyliki jasnogórskiej[4]
Data
Zakres prac
1617–1622
budowa wieży wraz z bocznymi aneksami
1690–1693
odbudowa kościoła (sklepienia nawy głównej i prezbiterium oraz jej wyposażenie) po pożarze 16 lipca 1690 staraniem prowincjała o. Tobiasza Czechowicza
1693–1696
wykonanie dekoracji stiukowej (warsztat Alberta Bianco), podwyższenie nawy i prezbiterium
początek XVIII wieku
dekoracja i wyposażenie wnętrza (prace rzeźbiarskie i sztukatorskie), realizowane staraniem przeora i prowincjała o. Konstantego Moszyńskiego
1760–1762
marmoryzacja oraz złocenie ścian bazyliki staraniem przeora o. Ksawerego Rottera
1860–1881
stopniowe naprawy wystroju bazyliki
1900–1906
po pożarze i zawaleniu się wieży 15 sierpnia 1900 odbudowa według projektu architekta Józefa Dziekońskiego i architekta Stefana Szyllera, odsłonięcie gotyckiej ściany zachodniej kościoła
1911–1926
restauracja wnętrza bazyliki przy udziale architekta Stefana Szyllera, malarza Juliana Makarewicza, sztukatora Franciszka Silewicza i złotnika Franciszka Sidorowicza
1975–1977
oczyszczenie sztukaterii i polichromii sklepienia bazyliki
2009–2012
kompleksowe prace remontowo-konserwatorskie w bazylice oraz badania archeologiczne, wymiana posadzki oraz instalacji wentylacyjnej
Architektura i wyposażenie
Kościół jest orientowany. Składa się z mocno wydłużonego prezbiterium, nawy głównej, dwóch naw bocznych, czterech kaplic, kruchty, zakrystii oraz krypt grobowych. Dwuspadowy dach nawy kryty jest blachą miedzianą, z wieżyczką (sygnaturką).
Kruchta
Wejście główne do bazyliki jasnogórskiej
Wybudowana około 1631 w stylu manierystyczno-barokowym mieści główne wejście do bazyliki.
Okazały portal ozdobiony jest rzeźbiarskimi motywami figuralnymi i ornamentalnymi[5]. W podłuczu arkady znajdują się dwa rzędy rozet w kasetonach, zaś sama arkada ujęta jest z dwóch stron dwoma półkolumnami dźwigającymi belkowanie, które pokryte jest dekoracją o motywach rollwerków i okuć oraz inkrustowane czarnym marmurem[5]. Nad wejściem łaciński napis: DOMVM TVAM DOMINE DECET SANCTI TVDO (pol. Domowi Twojemu przystoi świętość po wszystkie dni, o Panie.)[5] (Ps 93, 5). W żagielkach arkady umieszczono personifikacje Wiary (postać kobiety z krzyżem i kielichem) oraz Nadziei (postać kobiety z kotwicą i gołębicą)[5]. W dolnej części zwieńczenia portalu umieszczono centralnie figurę Matki Bożej z Dzieciątkiem, a po bokach w niszach, figury klęczących i adorujących postaci św. Pawła Pierwszego Pustelnika (strona prawa) i św. Antoniego Opata (strona lewa)[5]. Nad nimi widoczne są dwie postacie półleżących aniołów. Powyżej znajduje się figura św. Michała Archanioła walczącego ze smokiem. Po jego bokach umieszczono wykonane w technice sgraffita dwie tarcze zegarów słonecznych. Portal zwieńczony jest niewielkim trójkątnym tympanonem[5].
Kruchta wybudowana na planie trapezu, nakryta jest kopułą z latarnią[6]. Ściany wnętrza i czaszę kopuły zdobią freski z około 1717 roku (w kopule) przedstawiające scenę Wniebowzięcia i koronacji Matki Bożej oraz późniejsze, namalowane ok. 1817 sceny na ścianach tarczowych namalowane w 100. rocznicę koronacji cudownego obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej: widok Jasnej Góry, przekazanie koron, przemówienie bp. Stanisława Szembeka oraz koronacja. Za kruchtą znajduje się przedsionek. Ściany przedsionka dekorują malowane sceny: św. Rodzina pielgrzymująca do świątyni jerozolimskiej, Chrystus z uczniami w Emaus, pielgrzymka do świętego miejsca i św. Krzysztof[6]. Kopułę zdobi fresk przedstawiający św. Michała Archanioła[6].
Kaplica św. Antoniego Padewskiego
Ołtarz w kaplicy św. Antoniego Padewskiego
Na przedłużeniu przedsionka (w przyziemiu wieży) znajduje się oddzielona kratą XVII wieczna kaplica (jedna z czterech w bazylice) pw. św. Antoniego Padewskiego z ołtarzem datowanym na wiek XVIII z głównym obrazem przedstawiającym wizję św. Antoniego ozdobionym srebrnymi sukienkami trybowanymi w motyw wici kwiatowych[6]. Ponadto po bokach ołtarza umieszczono figury św. Joachima i św. Anny[6]. Sklepienie kaplicy dekorują barokowa sztukateria i polichromie przedstawiające wydarzenia z życia patrona kaplicy[6]. Dawniej, jak pokazały to badania prowadzone w latach 2009–2012, pomiędzy bazyliką a kaplicą było dodatkowe przejście z okazałym portalem, które później okratowano, a następnie zamurowano[7]. Kaplica, zamknięta kratą, nie jest udostępniona dla pielgrzymów i zwiedzających. Można dodać, że w XIX wieku czasowo kaplica ta była pod opieką prawosławnegopopa[6].
Nawy
Bazylika – nawa główna
Do bazyliki prowadzą główne drzwi z 1858 (w prawo z przedsionka) ozdobione jednostronnie płaskorzeźbami aniołów oraz św. Pawła Pierwszego Pustelnika i św. Antoniego Opata. Bazylika ma 46 m długości, 21 m szerokości i 29 m wysokości[8]. Jest budowlą orientowaną[2]. Z prawej nawy bocznej (południowej) prowadzą schody w górę do kaplicy św. Pawła Pierwszego Pustelnika i kaplicy Najświętszego Serca Pana Jezusa oraz schody w dół do kaplicy Świętych Relikwii. Wszystkie trzy kaplice na zewnątrz obłożone są piaskowcem pińczowskim. Z lewej nawy bocznej (północnej) prowadzi wejście schodami w górę do kaplicy Matki Bożej (przybudówki) z barokowym portalem, w supraporcie, którego widoczna jest polichromowana płaskorzeźba przedstawiająca spotkanie na pustyni św. Pawła Pierwszego Pustelnika i św. Antoniego Opata[8], dalej w północnej ścianie prezbiterium, znajdują się dwa dalsze wejścia, w tym pierwotne wejście do kościoła z około połowy XVII wieku. Ściany bazyliki pokryte są dekoracją stiukową, wnętrze rozczłonkowane filarami naw bocznych z masywnymi pilastrami zwieńczonymi głowicami kompozytowymi[8]. Ściany zostały na końcu XVIII wieku marmoryzowane[9]. Sklepienia zdobią freski wykonane w latach 1693–1695 przez artystę Karola Dankwarta i sztukaterie wykonane najprawdopodobniej przez artystów śląskich[8]. W prezbiterium przedstawiono sceny adoracji i znalezienia Krzyża Świętego, a w nawie głównej i bocznych treścią polichromii są cuda jakie działy się na Jasnej Górze, opisane w jasnogórskich księgach łask[2].
W prawej nawie bocznej usytuowano cztery późnobarokowe ołtarze boczne. Najbliżej prezbiterium znajduje się ołtarz św. Anny, w którego nastawie ustawiono rzeźbę św. Anny z Maryją, a w zwieńczeniu figurę Maryi Niepokalanie Poczętej[6]. Blisko niego położony jest ołtarz św. Józefa z Dzieciątkiem (pierwotnie św. Łukasza) z barokowym obrazem świętego przybranego w srebrną sukienkę[6]. Pomiędzy kaplicami św. Pawła Pierwszego Pustelnika i dwoma pozostałymi kaplicami umieszczono ołtarz z pokłonem Mędrców ze Wschodu (dawniej św. Franciszka Ksawerego z pozostawioną grupą rzeźbiarską przedstawiającego świętego udzielającego chrztu poganom)[6]. Ostatni ołtarz w tej bocznej nawie (pod chórem muzycznym) z czarnego marmuru dębnickiego poświęcony jest św. Kazimierzowi z wizerunkiem ołtarzowym przedstawiającym świętego[9].
W lewej nawie bocznej również usytuowano cztery ołtarze boczne. Najbliżej prezbiterium znajduje się ołtarz św. Joachima prowadzącego młodą Maryję (nosi również on wezwanie Matki Boskiej Różańcowej)[6]. Blisko niego położony jest ołtarz św. Jadwigi Królowej (wcześniej św. Jana Nepomucena). Kolejnym ołtarzem usytuowanym na ścianie północnej bazyliki jest ołtarz poświęcony św. Augustynowi (dawniej św. Stanisława Biskupa i Męczennika z pozostawioną figurą świętego)[6]. Blisko tego ołtarza na drugim filarze nawy umieszczona jest późnobarokowa ambona z 1762. Następnym ołtarzem jest ołtarz zwieńczony sztukaterią z grupą aniołów i obrazem z XVIII wieku ze sceną Bożego Narodzenia[6]. Ostatni ołtarz pod chórem z czarnego marmuru dębnickiego posiada płaskorzeźbę św. Marii Magdaleny[7] (z jedynym kobiecym aktem znajdującym się na Jasnej Górze)[3] (wcześniej pod wezwaniem św. Zyty, a następnie św. Maksymiliana Marii Kolbego).
Nieliczne ławy bazyliki z drugiej połowy XVIII wieku są dziełem stolarza paulina br. Antoniego Rottera[9].
Na chórze zachodnim znajdują się jedne z największych organów w Polsce, posiadające 120 głosów. Wybudowane zostały w latach 1953–1956 przez Stefana Truszczyńskiego z Włocławka. Otworzono wówczas szafę dawnych organów XVIII wiecznych, wykonanych przez Caspariniego[9].
Ołtarz główny i prezbiterium
Prezbiterium bazyliki z ołtarzem głównym
Ołtarz główny umieszczony jest na całej ścianie wschodniej prezbiterium, ozdobiony zróżnicowaną marmoryzacją i bogatymi złoceniami, konsekrowany w 1734[4][10]. Wykonany został w latach 1725–1728 (według projektu nieznanego autora przy udziale architekta włoskiego Giacomo Antonio Buzziniego) przez wrocławskiego rzeźbiarza i sztukatora Johanna Adama Karingera z udziałem marmoryzatora Ignacego Prowizora oraz sztukatora i złotnika Szelcera ze sceną Wniebowzięcia i koronacji Najświętszej Maryi Panny, fundacji hetmana polnego koronnegoStanisława Chomętowskiego, staraniem o. Konstantego Moszyńskiego[10][11].
Ołtarz wykonano z kamienia i stiuku. Dolna część (w podbudowie) jest cokołem z mensą w formie sarkofagu[10]. Główną, centralną częścią ołtarza jest tabernakulum z baldachimem w formie namiotu, z postaciami dwóch klęczących aniołów, wykonane w latach 20. XX wieku przez Karola Hukana[10]. W część środkową jego nastawy, ujętą po bokach w potężne trzy pary kolumn dźwigających mocno rozbudowane belkowanie, wkomponowano grupę aniołów unoszących Maryję, a w zwieńczeniu usytuowano Trójcę Świętą koronującą Matkę Bożą[10]. Między kolumnami na ich tle ustawione są monumentalne i dynamiczne figury czterech ewangelistów[10]. Po bokach wznoszą się ponadto figury św. Piotra (z kluczami) i św. Pawła (z mieczem)[10].
Cały wystrój ołtarza sprawia wrażenie zwartej kompozycji architektoniczno-rzeźbiarskiej, z charakterystycznym późnobarokowym dynamizmem i bogactwem malarsko-światłocieniowych efektów[11].
Na prawo od ołtarza stoi neobarokowy stylizowany tron biskupi wykonany w 1866 według projektu paulina o. Teodora Potockiego[11]. W ścianie północnej znajdują się dwa ozdobne portale z wejściem do przedsionka zakrystii, z drewnianymi drzwiami, wykonanymi około 1860 przez Piotra Fertnera z Częstochowy ozdobionymi płaskorzeźbą przedstawiającą przekazanie przez księcia Władysława Opolczykacudownego obrazu paulinom oraz drugi portal do samej zakrystii, pochodzące z XVII i XVIII wieku[11]. Przed ołtarzem na posadzce znajduje się płyta nagrobna zamykająca wejście do podziemnych krypt[12].
Na ścianach prezbiterium u góry umieszczono dwa bogato dekorowane balkony muzyczne z XVIII wieku[11].
Kaplica św. Pawła Pierwszego Pustelnika
Ołtarz w kaplicy św. Pawła Pierwszego Pustelnika
Kaplica nosi również nazwę kaplicy Denhoffów, ponieważ jest mauzoleum grobowym rodziny Denhoffów. Wejście do niej prowadzi z prawej bocznej nawy (południowej) bazyliki przez portal z czarnego marmuru dębnickiego, z XVII wieczną ozdobną kratą, zwieńczona godłem paulinów[9]. Kaplica jest udostępniona dla pielgrzymów i zwiedzających. Ponadto jest tradycyjnym miejscem przedpogrzebowym wystawienia ciał zmarłych paulinów oraz odprawiania nowenny paulinów przed świętem patrona zakonu[13].
Budowę kaplicy rozpoczęto w 1644 z myślą o miejscu pochówku magnackiej rodziny Denhoffów, kiedy jej fundator Kasper Denhoff, był ciężko chory. Po jego śmierci w dniu 5 lipca 1645 dalsze prace nadzorowała wdowa po nim Anna Aleksandra Koniecpolska, która zmarła z kolei w 1655 nie doczekawszy się ukończenia prac. Budowę dokończył dopiero opat jędrzejowski Aleksander Denhoff, który zaangażował krakowskiego architekta Franciszka Zaora, a później po jego śmierci krakowskiego kamieniarza Kazimierza Jacka Naporę, który ją ukończył w 1676[13]. Pożar, który wybuchł 16 lipca 1690 znacznie zniszczył kaplicę, która została następnie odnowiona przez Zygmunta Wiktora Denhoffa[13].
Jest to budowla na planie kwadratu, nakryta kopułą na pendentywach z latarnią. Wnętrze jest surowe i poważne, o ścianach wyłożonych czarnym marmurem dębnickim, w stylu wczesnobarokowym[9], z trójdzielnym podziałem ścian na centralne przęsło główne i węższe przęsła boczne (na kształt łuku triumfalnego). W narożach kaplicy znajdują się monumentalne jońskie kolumny, dźwigające całą konstrukcję[13].
Czasza kopuły, utrzymana jest w jasnej tonacji, zdobią ją sztukaterie oraz wkomponowane sceny z życia św. Pawła Pierwszego Pustelnika. W pendentywach umieszczono cztery medaliony z herbami Denhoffów[9].
Na ołtarzu głównym umieszczono obraz Apoteoza św. Pawła Pierwszego Pustelnika. Święty jest na nim unoszony przez aniołów i koronowany przez Trójcę Świętą. Po lewej stronie ołtarza znajduje się obraz św. Hieronima, piszącego żywot św. Pawła, z aniołem wskazującym na świętego w niebie, a po prawej obraz św. Antoniego Opata w scenie rozmowy z cenobitami i pustelnikami[13].
Pod kaplicą mieści się krypta grobowa z zachowanymi około dwudziestoma trumnami z wieku XVII i XVIII członków rodziny Denhoffów oraz kilku zakonników paulińskich z XIX wieku[14].
Kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa
Kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa z figurą Chrystusa w ołtarzu głównym
Kaplica nosi również nazwę kaplicy Jabłonowskich lub świętych Aniołów Stróżów[15]. Od początku XX wieku została nazwana kaplicą Najświętszego Serca Pana Jezusa. Wejście do niej następuje z prawej bocznej nawy (południowej) bazyliki przez późnobarokowy ozdobny portal z czarnego marmuru dębnickiego zamykany kratą XVII wieczną z uzupełnieniami XVIII wiecznymi[16].
Kaplica powstała w latach 1751–1759 jako mauzoleum grobowe Jabłonowskich. Fundatorem był Stanisław Wincenty Jabłonowski, wojewoda rawski (spoczywa on pod bazyliką). Była ona przebudowana z istniejącej wcześniej kaplicy świętych Aniołów Stróżów. Nakryta jest kopułą na pendentywach, której czaszę zdobi polichromia przedstawiająca cztery sceny z historii Krzyża Świętego, ujęte w dekoracyjne medaliony: wywyższenie węża na pustyni przez Mojżesza z Księgi Liczb, zapowiedź ofiary krzyżowej Chrystusa, znalezienie Krzyża przez św. Helenę i triumf Krzyża jako znaku odkupienia i miłości[15].
W pendentywach umieszczone są malowidła z symbolicznymi przedstawieniami kobiecych personifikacji czterech kontynentów: Murzynka z krokodylem u stóp symbolizuje Afrykę, kobieta, za którą stoi słoń, symbolizuje Azję, jest też wyobrażenie Ameryki i Europy, którą symbolizuje kobieta, opierająca rękę na głowie wołu i unosząca dłoń w kierunku anioła, który niesie na poduszeczce tiarę i krzyż, symbole chrześcijaństwa[15].
Wystrój jest rokokowy z XVIII wieku, z dekoracjami typu rocaille[15]. Ściany ozdobione są niszami z czterema stiukowymi rzeźbami aniołów symbolizujących smutek, płacz, Zmartwychwstanie i triumf[16]. W ołtarzu głównym marmurowym na wprost stoi centralna figura Najświętszego Serca Pana Jezusa, będącego odniesieniem do francuskich objawień wizytki św. Małgorzaty Marii Alacoque z Paray-le-Monial, zaś w ołtarzu po lewej stronie mieści się obraz świętych Aniołów Stróżów z XVIII wieku, z centralną postacią Michała Archanioła (z tarczą i wagą), Archanioła Gabriela (z lilią) i Archanioła Rafała z Księgi Tobiasza, innych aniołów oraz Trójcą Świętą u góry obrazu[15]. Po prawej zaś stronie umieszczono nagrobek z czarnego marmuru zawierający: okrągłą płaskorzeźbę portretu fundatora kaplicy Stanisława Jabłonowskiego podtrzymywaną przez anioła, anioła z klepsydrą oraz trąbiącego anioła Sądu Ostatecznego[6] z żółtawo-szarego marmuru paczółtowickiego, który wyrzeźbili kamieniarz krakowski Wojciech Rojowski i kamieniarz dębnicki Tomasz Górecki[16].
Pierwotnie kaplica była drewniana, rozebrana w 1639, później wzniesiona jako murowana (być może fundacji Lubomirskich), a następnie przebudowana w 1751 na polecenie Stanisława Jabłonowskiego[15].
W kaplicy tej w latach 1875–1926 umieszczono obraz Matki Bożej Kodeńskiej, usunięty z Kodnia przez rząd carski. Przejściowo kaplica ta była wtedy również pod wezwaniem Matki Bożej Kodeńskiej. W 1980 umieszczono tablicę pamiątkową z napisem:
Do stóp wygnanej Matki przybywali wierni z Podlasia, prosząc o wytrwanie w wierze i polskości[15].
Ponadto w kaplicy umieszczono kilka rzędów drewnianych ław po obu stronach posadzki. Kaplica jest udostępniona dla pielgrzymów i zwiedzających. W niektórych godzinach jest zamykana, kiedy odprawiane są w niej zamknięte msze święte, dla przybyłych z zagranicy pielgrzymek.
Kaplica świętych relikwii
Położona jest w dolnej kondygnacji pod kaplicą Najświętszego Serca Pana Jezusa. Została przebudowana w 1666 z dawnej kaplicy św. Filipa Nereusza (Arcybractwa Różańcowego), wzniesionej w latach 1624–1628[16], a zaprojektowanej przez architekta Goltzmana pierwotnie jako krypta pw. św. Barbary. W kaplicy są trzy ołtarze. Na ołtarzu znajdującym się po prawej stronie pw. św. Walentego stoją dwa srebrne relikwiarze zwieńczone figurami czaszek świętych: św. Honorata i św. Kandyda[16]. Sprowadzono je z Rzymu w 1682. Po lewej zaś stronie znajdują się relikwie: bł. Euzebiusza i św. Donata[16]. W szklanych, złoconych gablotach pokrywających wszystkie ściany znajdują się ponadto relikwiarze innych świętych i błogosławionych. Kaplicę zamyka otwierana krata. Kaplica nie jest udostępniona dla pielgrzymów i zwiedzających (czasami jest otwierana w dniu 1 lub 2 listopada), zamknięta kratą.
Zakrystia
Umeblowanie południowej ściany zakrystiiObraz z jednej z południowych lunet zakrystii przedstawiający kuszenie św. Antoniego Opata
Zakrystia znajduje się we wschodniej części klasztoru. Została wybudowana w latach 1649–1651 z przeznaczeniem na skarbiec. Tę funkcję pomieszczenie pełniło przez krótki czas. Później przekształcono je w salę przygotowań księży i zakonników do sprawowanych czynności liturgicznych.
Pomieszczenie zakrystii zbudowane jest na planie prostokąta rozciągniętego wzdłuż osi wschód-zachód, nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami, ozdobionymi późnobarokowymi freskami o tematyce biblijnej pędzla Karola Dankwarta w latach 1693–1695, (m.in. sceny z życia Heliodora i Salomona). Na ścianie wschodniej, przeciwległej do głównego wejścia znajduje się ołtarz pw. św. Wacława z jego figurą oraz obrazem ukrzyżowanego Chrystusa[17]. Na prawo od drzwi wejściowych umieszczono w 1724 lawaterz z czarnego marmuru dębnickiego ozdobiony wkładkami z różnobarwnych marmurów i przedstawieniem św. Marii Magdaleny.
Zakrystia umeblowana jest XVII wiecznymi komodami ustawionymi przy ścianach północnej i południowej połączonymi z boazerią ozdobioną przez dziewięć (pierwotnie dziesięć) obrazów o wymiarach (46 × 63) cm, opowiadających o roli Anioła Stróża w życiu człowieka, namalowanych przez Krzysztofa Fokelskiego. Pozostałe obrazy zostały wykonane przez anonimowego artystę. Przedstawiono na nich m.in. Zwiastowanie, pokłon Mędrców ze Wschodu i pokłon pasterzy[17].
W lunetach sklepiennych, na ścianie północnej i południowej znajduje się cykl siedmiu obrazów malowanych na płótnie po 1651, ze scenami z życia pustelników[17]:
Komunii św. przyjętej przez św. Marię Egipcjankę (†500), po nawróceniu pokutującej
Św. Taidy, grzesznicy aleksandryjskiej z IV wieku, nawróconej przez św. Pafnucego, która resztę życia spędziła w samotności
Męczeństwa św. Dympty, opiekunki psychicznie chorych z VII wieku
Ponadto nad wejściem umieszczono obraz olejny malowany po 1651, przedstawiający biskupa magdeburskiego Udona, który odprawiwszy świętokradczą mszę św. poniósł śmierć (z wyroku bożego) ścięty przez św. Maurycego[18].
Krypty grobowe
Poza wymienioną wcześniej kryptą grobową w kaplicy Denhoffów, pod posadzką bazyliki znajdują się również inne krypty. Badania archeologiczne z lat 2009–2012 wykazały, że pod posadzką obecnej bazyliki istniał pierwotnie cmentarz ziemny. Następnie po wybudowaniu na nim bazyliki, pod jej posadzką urządzono prawdopodobnie kilkanaście krypt grobowych[19] (dotychczas odkryto 6 murowanych)[3]. Pochowani są w niej zakonnicy paulińscy oraz osoby świeckie[3]. W niektórych kryptach odkryto unikatowe pochówki trumienne z XV wieku[20] tzw. dłubanki, czyli pochówki w wydrążonych pniach drzew[4].
Ponadto w kryptach spoczywa m.in. 10 członków kapeli jasnogórskiej oraz ich rodzin[12].
Lista pochowanych w krypcie bazyliki jasnogórskiej
Lp.
Pochowany
Data śmierci
1.
Jakub Cichocki
1766
2.
Józef Dąbrowski
1795
3.
Marcin Dejczer
1783
4.
Franciszek Kottritsch
1787
5.
Anna Pińska
1776
Lp.
Pochowany
Data śmierci
6.
Wincenty Piński
1785
7.
Maciej Wit
1786
8.
Elżbieta Zabłocka
1792
9.
Józef Zabłocki
1785
10.
Wincenty Żmudziński
1791
Krypty grobowe nie są udostępnione dla pielgrzymów i zwiedzających.
↑ abcdStanisławS.TomońStanisławS., Tajemnice bazyliki jasnogórskiej, [w:] Biuro prasowe Jasnej Góry [online], jasnagora.com, 11 grudnia 2013 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
↑ abcdefghijklmnZbigniewZ.BaniaZbigniewZ., JanJ.GolonkaJanJ., StanisławS.KobielusStanisławS., Zabytki Jasnej Góry. Bazylika, [w:] Biuro prasowe Jasnej góry, jasnagora.com, 1985 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-20].
↑ abStanisławS.TomońStanisławS., Odkrycia w bazylice jasnogórskiej, [w:] Biuro prasowe Jasnej Góry [online], jasnagora.com, 18 marca 2011 [zarchiwizowane z adresu 2015-12-22].
↑ abcdJan StanisławJ.S.RudzińskiJan StanisławJ.S., Odkrywamy Jasną Górę. Dom Boży, „Tygodnik katolicki Niedziela”, Nr 31/2002, 2002. Brak numerów stron w czasopiśmie
↑StanisławS.TomońStanisławS., Jasnogórska modlitwa za zmarłych, [w:] Biuro prasowe Jasnej góry [online], jasnagora.com, 1 listopada 2013 [zarchiwizowane z adresu 2015-12-08].
↑ abcdefgJan StanisławJ.S.RudzińskiJan StanisławJ.S., Kaplica Jabłonowskich, [w:] Biuro prasowe Jasnej Góry [online], jasnagora.com [zarchiwizowane z adresu 2019-06-20].
ZofiaZ.RozanowZofiaZ., EwaE.SmulikowskaEwaE., Zabytki sztuki Jasnej Góry. Architektura. Rzeźba. Malarstwo, wyd. I, Katowice: Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach, 2009, ISBN 978-83-85871-56-9, OCLC693863053. Brak numerów stron w książce
Serindit Serindit Melayu Klasifikasi ilmiah Kerajaan: Animalia Filum: Chordata Kelas: Aves Ordo: Psittaciformes Famili: Psittacidae Genus: LoriculusBlyth, 1850 Serindit adalah burung-burung dalam genus burung paruh-bengkok Loriculus. Burung-burung ini berukuran kecil dan tersebar di hutan tropis di Asia Tenggara. Burung serindit umumnya memiliki bulu berwarna hijau dengan ekor yang pendek. Di Indonesia, burung Serindit merupakan burung khas yang berasal dari Provinsi Riau. Spesies Loriculus ...
Untuk Menteri Perang Belanda pada tahun 1860-an, lihat Johannes Adrianus van den Bosch. Artikel ini tidak memiliki referensi atau sumber tepercaya sehingga isinya tidak bisa dipastikan. Tolong bantu perbaiki artikel ini dengan menambahkan referensi yang layak. Tulisan tanpa sumber dapat dipertanyakan dan dihapus sewaktu-waktu.Cari sumber: Johannes van den Bosch – berita · surat kabar · buku · cendekiawan · JSTOR Johannes van den BoschJohannes van den B...
هذه المقالة تحتاج للمزيد من الوصلات للمقالات الأخرى للمساعدة في ترابط مقالات الموسوعة. فضلًا ساعد في تحسين هذه المقالة بإضافة وصلات إلى المقالات المتعلقة بها الموجودة في النص الحالي. (مارس 2023) يفتقر محتوى هذه المقالة إلى الاستشهاد بمصادر. فضلاً، ساهم في تطوير هذه المقالة م...
Эта статья — о битве на Калке, произошедшей в 1223 году. О сражении на Калке в 1380 году см. Битва на Калке (1380). Битва на реке КалкеОсновной конфликт: Поход Джэбэ и Субэдэя Миниатюра Лицевого Летописного Свода, изображающая сражение на Калке Дата 31 мая 1223 года Место р...
Ne doit pas être confondu avec Composé organique. Pour les articles homonymes, voir Matière, Organique et MO. Le bois est essentiellement composé de matière organique (lignine et cellulose principalement), très dense en carbone. La matière organique (parfois abrégée MO) est la matière fabriquée par les êtres vivants (végétaux, animaux, champignons et autres décomposeurs dont micro-organismes). La matière organique compose leurs tissus (tige, coquille, muscles, etc). Elle comp...
Highest court of jurisdiction in the United States Supreme Court of the United States38°53′26″N 77°00′16″W / 38.89056°N 77.00444°W / 38.89056; -77.00444EstablishedMarch 4, 1789; 235 years ago (1789-03-04)[1]Location1 First Street, NE, Washington, D.C., U.S.Coordinates38°53′26″N 77°00′16″W / 38.89056°N 77.00444°W / 38.89056; -77.00444Composition methodPresidential nomination with Senate confirmati...
Historic site in New South Wales, AustraliaLittle Hunter and Hamilton Street PrecinctNSW Sports Club buildingLocationLittle Hunter Street (between Hunter Street and Curtin Place), Sydney central business district, City of Sydney, New South Wales, AustraliaCoordinates33°51′55″S 151°12′29″E / 33.8654°S 151.2080°E / -33.8654; 151.2080 New South Wales Heritage RegisterOfficial nameLittle Hunter and Hamilton Street Precinct; The Grand Hotel; NSW Sports ClubType...
Liesbeth ListInformasi latar belakangNama lahirElisabeth Dorothea DriessenLahir12 Desember 1941 (umur 82)Bandoeng, Hindia BelandaAsalNetherlandsGenreChanson, popPekerjaanPenyanyi, aktrisTahun aktif1962-2012Artis terkaitJacques Brel Elisabeth Dorathea List, umumnya dikenal sebagai Liesbeth List (lahir 12 Desember 1941-25 Maret 2020) adalah seorang penyanyi, presenter televisi dan aktris Belanda kelahiran Hindia Belanda (sekarang Indonesia). Diskografi Zingt Jacques Brel, Phillips Netherla...
Luke Wilkshire Informasi pribadiNama lengkap Luke WilkshireTanggal lahir 2 Oktober 1981 (umur 42)Tempat lahir Wollongong, New South Wales, AustraliaTinggi 5 ft 10 in (1,78 m)Posisi bermain Bek kananInformasi klubKlub saat ini Dinamo MoskwaNomor 23Karier junior1992–1995 Albion Park1995–1997 Wollongong Wolves1997–1998 AIS1998–2000 MiddlesbroughKarier senior*Tahun Tim Tampil (Gol)2000–2003 Middlesbrough 22 (0)2003–2006 Bristol City 110 (17)2006–2008 Twente 59 (...
Stadion Wijayakusuma. Stadion Wijaya Kusuma adalah sebuah stadion yang terletak di Kabupaten Cilacap, Jawa Tengah.Stadion ini adalah markas kesebelasan PSCS Cilacap. [1] Referensi ^ http://pscsofficial.blogspot.nl/2016/10/sejarah-stadion-wijaya-kusuma.html lbsStadion di IndonesialbsSumateraAceh Carlos Lhoknga Cot Gapu Harapan Bangsa Haji Dimurthala Jantho Sport Center Kuta Malaka Ludung Mekong Mon IX Idi Rayeuk Langsa Paya Kareung Seribu Bukit Tunas Bangsa Sumatera Utara Atletik Deli ...
Indian/Russian naval exercise Naval flotilla during INDRA 2007 INDRA NAVY is a joint, biennial military exercise conducted by India and Russia starting in 2003. The exercise is tasked with boosting cooperation and interoperability between the Russian and Indian navies. The word INDRA is a portmanteau of the participants' respective countries.[1] The exercise involves live firing drills, as well as air defence and anti submarine operations. Additionally, counterpiracy, terrorism and dr...
Cet article est une ébauche concernant les Jeux olympiques et le Malawi. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Malawi aux Jeux olympiques d'été de 2008 Code CIO MAW Lieu Pékin Participation 8e Athlètes 4 dans 2 sports Porte-drapeau Charlton Nyirenda (en) MédaillesRang : Or0 Arg.0 Bron.0 Total0 Malawi aux Jeux olympiques d'été Malawi aux Jeux olympiques d'été de 2004 Malawi aux Jeux olymp...
周處除三害The Pig, The Snake and The Pigeon正式版海報基本资料导演黃精甫监制李烈黃江豐動作指導洪昰顥编剧黃精甫主演阮經天袁富華陳以文王淨李李仁謝瓊煖配乐盧律銘林孝親林思妤保卜摄影王金城剪辑黃精甫林雍益制片商一種態度電影股份有限公司片长134分鐘产地 臺灣语言國語粵語台語上映及发行上映日期 2023年10月6日 (2023-10-06)（台灣） 2023年11月2日 (2023-11-02)（香�...
艾德礼伯爵 阁下The Rt Hon. The Earl AttleeKG OM CH PC FRS联合王国首相任期1945年7月26日—1951年10月26日君主乔治六世副职赫伯特·莫里森前任温斯顿·丘吉尔继任温斯顿·丘吉尔联合王国副首相任期1942年2月19日—1945年5月23日（战时内阁）君主乔治六世首相温斯顿·丘吉尔前任职位创立继任赫伯特·莫里森反对党领袖任期1951年10月26日—1955年11月25日君主乔治六世伊丽莎白二�...
National flag This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Flag of Peru – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (September 2013) (Learn how and when to remove this message) Republic of PeruBandera nacional (National flag)El pendón bicolor (The bicolor banner)La enseña nacional (The national ensign...
يفتقر محتوى هذه المقالة إلى الاستشهاد بمصادر. فضلاً، ساهم في تطوير هذه المقالة من خلال إضافة مصادر موثوق بها. أي معلومات غير موثقة يمكن التشكيك بها وإزالتها. (ديسمبر 2018) دوري كندا لكرة القدم الجهة المنظمة اتحاد كندا لكرة القدم تاريخ الإنشاء 2008 الرياضة كرة القدم البلد ...
Сили спеціальних операційЗбройних сил України Емблема Сил спеціальних операцій Збройних сил України[1]Засновано 5 січня 2016 року[2]Країна УкраїнаВид Збройні силиТип сили спеціальних операційРоль проведення спеціальних операцій, спеціальна розвідкаШта�...
Badminton at the Summer OlympicsIOC Discipline CodeBDMGoverning bodyBWFEvents5 (men: 2; women: 2; mixed: 1)Games 1896 1900 1904 1908 1912 1920 1924 1928 1932 1936 1948 1952 1956 1960 1964 1968 1972 1976 1980 1984 1988 1992 1996 2000 2004 2008 2012 2016 2020 2024 2028 2032 2036 2040 2044 2048 Note: demonstration or exhibition sport years indicated in italics Medalists Badminton had its debut as an official event on the 1992 Summer Olympics and has been contested in eight Olympiads. 74 differe...
.jpg)
DSC01816.JPG)
.jpg)
