Bazylika Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu

Bazylika Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu
Zabytek: nr rej. 73 z dnia 23.03.1949[1]
bazylika mniejsza
kolegiata
sanktuarium
kościół parafialny
Ilustracja
Widok na kościół od strony zachodniej
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Miejscowość

Strzegom

Adres

plac Jana Pawła II

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu

Sanktuarium, Bazylika mniejsza i Kolegiata
• nadający tytuł

od 2002 oraz 2017
Jan Paweł II oraz bp. Ignacy Dec

Wezwanie

świętych Piotra i Pawła

Wspomnienie liturgiczne

Świętych Apostołów Piotra i Pawła

Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki

Matka Boża Strzegomska [2]

Położenie na mapie Strzegomia
Mapa konturowa Strzegomia, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika Świętych Apostołów Piotra i Pawła”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Bazylika Świętych Apostołów Piotra i Pawła”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika Świętych Apostołów Piotra i Pawła”
Położenie na mapie powiatu świdnickiego
Mapa konturowa powiatu świdnickiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Bazylika Świętych Apostołów Piotra i Pawła”
Położenie na mapie gminy Strzegom
Mapa konturowa gminy Strzegom, w centrum znajduje się punkt z opisem „Bazylika Świętych Apostołów Piotra i Pawła”
Ziemia50°57′33,5″N 16°20′59,1″E/50,959306 16,349750
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Bazylika kolegiacka Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu – gotycki kościół znajdujący się w dekanacie strzegomskim w diecezji świdnickiej na Dolnym Śląsku. Początkowo kościół należał do zakonu rycerskiego joannitów, zaś parafia przy tym kościele została erygowana w XVI w. Od 2002 świątynia jest bazyliką mniejszą, a 13 kwietnia 2017 została podniesiona do rangi kolegiaty[3]. 22 października 2012 roku obiekt został wpisany na listę pomników historii[4]. Bogaty w cenne dzieła rzeźby architektonicznej oraz rzemiosła artystycznego, głównie z XIV–XV w.

Historia

W okresie wypraw krzyżowych na terenie Królestwa Jerozolimskiego powstały m.in. zakony szpitalne, w tym późniejsi Joannici. Po upadku krucjat Joannici prowadzili szeroką działalność, w tym budowlaną na terenie Europy. W roku 1180 otrzymali Strzegom. W mieście istniał kościół św. Andrzeja, zniszczony przez Mongołów podczas najazdu na Śląsk w 1241 r. W XIII wieku wzniesiono nowy obiekt, ostatecznie na początku XIV wieku zakon zdecydował się wznieść większy kościół z finansową pomocą zarówno książąt świdnickich, jak i strzegomskich mieszczan. Zasadniczy zrąb świątyni powstał w latach 1250–1390. Nowy kościół o długości ok. 80 m budowany był z łamanego granitu, bazaltu oraz piaskowca użytego do elementów dekoracyjnych (portale, wsporniki). Budowa kościoła trwała długo, prace ukończono dopiero w początkach XVI w. W 1718 miał miejsce pożar świątyni[potrzebny przypis].

15 września 2002 papież Jan Paweł II wydał bullę, na mocy której parafia strzegomska otrzymała godność bazyliki mniejszej. 13 kwietnia 2017 biskup Ignacy Dec ustanowił przy bazylice strzegomskiej kapitułę kolegiacką, a samą bazylikę ustanowił kolegiatą. Jest to jedyna w diecezji świdnickiej bazylika kolegiacka[5]. Kościół jest także sanktuarium[6].

Architektura

Kościół jest trójnawową bazyliką z transeptem i poligonalnie zamkniętym prezbiterium. Prezbiterium jest trójprzęsłowe, zaś korpus nawowy tworzy pięć przęseł. Nawy boczne od strony wschodniej są zamknięte trójbocznie. Fasada zachodnia dwuwieżowa (obie wieże nie zostały jednak ukończone: wyższa wieża północna, przykryta spadzistym daszkiem, osiąga wysokość szczytu dachu nad nawą główną, niższa wieża południowa sięga tylko dachu nad nawą boczną). Wnętrze nakrywają sklepienia gwiaździste (kaplice, skrzyżowanie naw), krzyżowo-żebrowe (nawy boczne) oraz sieciowe (nawa główna) wsparte na prostokątnych filarach. Żebra sklepienne spływają na wsporniki, niektóre z nich o figuralnych formach. Taka struktura wschodniej części kościoła, z prezbiterium z nawami bocznymi, znana jest na terenie Śląska, zarówno w kościołach bazylikowych (kościół św. Elżbiety), jak i halowych (kościół NMP na Piasku). Na zewnątrz ściany nawy głównej wspierają kamienne łuki oporowe. Ceglane szczyty transeptu i fasady zachodniej ozdobione są blendami z początku XVI w. Charakterystyczna dla gotyckiej architektury śląskiej jest dekoracja szczytu zachodniego – tworzą go blendy w kształcie ślepych, prostokątnych okien[potrzebny przypis].

Rzeźba architektoniczna

Fragment portalu zachodniego z XIV w. – tympanon ze scenami z życia Św. Pawła

Bogato rzeźbione trzy portale z tympanonami stanowią zbiór rzadkich w Polsce średniowiecznych typów ikonograficznych. Portal zachodni pochodzi z lat siedemdziesiątych XIV w. Reprezentacyjny charakter wejścia nadaje kamienna dekoracja złożona z laskowań – posąg Chrystusa jako sędziego świata, a obok postacie Matki Boskiej i św. Jana. W polach łuku bogaty zespół płaskorzeźb i rzeźb pełnoplastycznych ustawione w dwóch rzędach. Przedstawiają one w sposób narracyjny epizody z życia świętego Pawła (w tym nawrócenie u wrót Damaszku). Nad portalem północnym z trzeciej ćwierci XIV w. tympanon z płaskorzeźbionym przedstawieniem Koronacji Matki Boskiej przez Chrystusa, poniżej Koronacji Batszeby przez Salomona i Koronacji Estery przez Ahaswera. Nad portalem południowym z ok. 1400 r. scena Zaśnięcia Matki Boskiej wśród Apostołów w typie koimesis (gr. κοίμησις)[potrzebny przypis].

Wystrój wnętrza

Nawa główna

W prezbiterium znajdują się kamienne sedilia, o trzech arkadach, kamienne sakramentarium w kształcie wieży (wys. 4,5 m), wykonane przez Wolfganga z Wiednia w pierwszej poł. XV w., kamienna późnogotycka chrzcielnica z XVI w., rzeźbiona w piaskowcu ambona z 1592 r. Na ścianach w różnych miejscach zachowały się niewielkie fragmenty polichromii z XIV i XVI w. Rzeźbę nowożytną reprezentuje zespół nagrobków i epitafiów z XVI–XVII w., m.in. Georga von Hoberg (Hochberg, 1687-1610) z ośmioma herbami[7][8][9]. Skromna manierystyczna ambona z 1592 r. jest dziełem Caspra Bergera z Legnicy. W wielkim neogotyckim ołtarzu głównym znajduje się gotycka figura Marii z Dzieciątkiem z XV w. W wieży znajduje się cenne dzieło sztuki ludwisarskiej, dzwon kościelny pochodzący z 1318 roku. Dzwon jest fundacją brata Przedbora z Widawy i jest to jeden z najstarszych wciąż bijących dzwonów w Polsce, a towarzyszą mu dwa młodsze dzwony – z 1405 i 1424 roku[10]. Wszystkie te dzwony mają inskrypcje, zawierające m.in. datę powstania[11][12].

12 marca 1997 zawieszono w kościele górną część wykonanej z cynku i pierwotnie pozłacanej figury Jezusa Chrystusa z żelaznego (żeliwnego) krzyża z 1850, stojącego na Górze Krzyżowej. Figura ta została uszkodzona w 1945 roku przez żołnierzy sowieckich – przepołowiona serią oddaną z karabinu maszynowego[13][14][15]. Dolna jej część zaginęła, a górna została odnaleziona w krzakach w roku 1969 [14][15] lub w l. 70. XX wieku[13] i ukryta w pomieszczeniu nad zakrystią w kościele[13] lub na plebanii[15].

Kapituła kolegiacka

  • Prepozyt: ks. prałat Marek Babuśka (Strzegom), dziekan: ks. kan. Piotr Ważydrąg (Żarów)[potrzebny przypis].

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2010-06-13].
  2. ↑ Parafia Św. Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu, Kult MB Strzegomskiej [online], Parafia Św. Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu, 13 lipca 2022 [dostęp 2024-12-26] (pol.).
  3. ↑ RED, Wielki Czwartek w Strzegomiu. Bazylika Kolegiatą [online], swidnica.naszemiasto.pl, 14 kwietnia 2017 [dostęp 2019-03-31] (pol.).
  4. ↑ Dz.U. z 2012 r. poz. 1241.
  5. ↑ Przemysław Pojasek, Instalacja kapituły kolegiackiej w Strzegomiu [online], swidnica.gosc.pl, 30 czerwca 2017 [dostęp 2017-11-22] (pol.).
  6. ↑ Diecezja Świdnicka - stale aktualne wydarzenia [online], Diecezja Świdnicka - stale aktualne wydarzenia [dostęp 2024-07-27] (pol.).
  7. ↑ Herbami ojcowskimi von: Hochberg, Czettritz, Kottwitz, Runge; matczynymi von: Czettritz, Schweinichen, Mühlheim, Reibnitz
  8. ↑ Strzegom wnętrze. [dostęp 2024-08-25].
  9. ↑ Strzegom. [dostęp 2024-08-25].
  10. ↑ Strzegom ma najstarszy działający dzwon w Polsce [online], Radio Wrocław [dostęp 2022-11-07] (pol.).
  11. ↑ Mikołajczak s. 107, 108.
  12. ↑ RED, Pomniki historii Strzegom [online], vod.tvp.pl [dostęp 2020-02-21] (pol.).
  13. ↑ a b c Informacja podana przez ks. Stanisława Siwca w antyramie znajdującej się pod odnalezioną górną częścią figury Jezusa Chrystusa z 1850 roku wiszącą (na samej tylko górnej części krzyża w transepcie bazyliki śś. Ap. Piotra i Pawła).
  14. ↑ a b Edmund Szczepański. Historia Krzyża żelaznego ze Strzegomia, numer 13 (239)/98 „Niedzieli Legnickiej” – dodatku diecezjalnego do „Niedzieli”.
  15. ↑ a b c Mirosław Jarosz. Strzegomskie krzyże. „Gość Niedzielny”, s. V, 2009-04-26. 

Bibliografia

  • Kutzner Marian: Kościoły bazylikowe w miastach śląskich, [w:] Piotr Skubiszewski (red.) Sztuka i ideologia XIV wieku, Warszawa 1975, s. 275 nn.
  • Mikołajczak T., 2018: Bazylika w Strzegomiu. Gotycki pomnik historii. Oficyna Wyd. Atut, Wrocław.
  • Mroczko T., Arszyński Marian (red.): Architektura gotycka w Polsce, Warszawa 1995 (tamże bibliografia).
  • Pilch Józef, Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
  • Rawska-Kwaśnikowa Zofia: Próba datowania budowy joannickiego kościoła w Strzegomiu, „Biuletyn Historii Sztuki”, t. 33, nr 2, 1971, s. 103–115.
  • Stulin Stanisław Jan: Kościół joannicki w Strzegomiu i jego znaczenia dla architektury gotyckiej Śląska, [w:] Zygmunt Świechowski (red.). Z dziejów sztuki śląskiej, Wrocław 1978, s. 149–202.

Linki zewnętrzne

Bazyliki mniejsze w Polsce
Archikatedry
Katedry
Konkatedry
Kolegiaty
Klasztorne
Poklasztorne
Pozostałe
Pomniki historii
dolnośląskie
kujawsko-pomorskie
lubelskie
lubuskie
łódzkie
małopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
pomorskie
śląskie
świętokrzyskie
warmińsko-mazurskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie

Read other articles:

Alen Halilović

Alen Halilović Halilović training with Barcelona in 2015Informasi pribadiNama lengkap Alen HalilovićTanggal lahir 18 Juni 1996 (umur 27)[1]Tempat lahir Dubrovnik, CroatiaTinggi 169 m (554 ft 6 in)[2]Posisi bermain Attacking midfielderInformasi klubKlub saat ini Fortuna SittardKarier junior Dinamo ZagrebKarier senior*Tahun Tim Tampil (Gol)2012–2014 Dinamo Zagreb 44 (7)2014–2016 Barcelona 0 (0)2014–2015 → Barcelona B 30 (4)2015–2016 → Sporting...

 

Julius Hobson

American activist and politician (1922–1977) Julius HobsonMember of the Council of the District of Columbia At-largeIn officeJanuary 2, 1975 – March 23, 1977Preceded byPosition establishedSucceeded byHilda MasonMember of the District of Columbia Board of Education At-largeIn office1968–1969Succeeded byBardyl Tirana[1] Personal detailsBornJulius Wilson Hobson[2](1922-05-29)May 29, 1922[3]Birmingham, Alabama, U.S.DiedMarch 24, 1977(1977-03-24) (aged 5...

 

Kalayawana

KalayawanaकाालयावनIlustrasi Kalayawana (tengah) menantang Kresna.Tokoh dalam mitologi HinduNamaKalayawanaEjaan DewanagariकाालयावनEjaan IASTKālayāvanaKitab referensiBhagawatapuranaKediamankerajaan YawanaGolonganraksasaSukuYawanaAyahGangia Dalam mitologi Hindu, Kalayawana (Dewanagari: काालयावन; ,IAST: Kālayāvana, काालयावन) adalah nama seorang asura/raksasa. Ia merupakan putra seorang brahmana bernama Gangia, dan diang...

Малая Польша

Историческая областьМалая Польшапольск. Małopolska Герб  Медиафайлы на Викискладе Малая Польша (польск. Małopolska, Mało-Polska) — историческая область на юго-востоке и юге современной Польши. Её столицей и крупнейшим городом является Краков. На протяжении веков на территории М�...

 

Eredivisie 2022–2023

EredivisieMusim2022–2023Tanggal5 Agustus 2022 – 28 Mei 2023← 2021–2022 2023–2024 → Eredivisie 2022–2023 adalah musim ke-67 dari Eredivisie, kompetisi sepak bola utama Belanda. Musim ini dimulai pada 5 Agustus 2022 dan berakhir pada 28 Mei 2023. Karena Piala Dunia FIFA 2022 akan dimulai pada 21 November 2022, putaran terakhir sebelum libur tengah musim akan berlangsung pada 12–13 November 2022. Eredivisie akan kembali bergulir pada 6 Januari 2023.[1] Tim AjaxAZCambuurEm...

 

Swimming at the 2020 Summer Paralympics – Women's 100 metre freestyle S7

Women's 100 metre freestyle S7at the XVI Paralympic GamesVenueTokyo Aquatics CentreDates31 August 2021Competitors13 from 8 nationsMedalists Giulia Terzi  Italy McKenzie Coan  United States Yelyzaveta Mereshko  Ukraine Swimming at the2020 Summer ParalympicsWomen's events50 m freestyleS4S6S8S10S11S13100 m freestyleS3S5S7S9S10S11S12200 m freestyleS5S14400 m freestyleS6S7S8S9S10S11S1350 m backstrokeS2S3S4S5100 m backstrokeS2S6S7S8S9S10S11S12S13S1450 m breaststrokeSB3100 ...

National Register of Historic Places listings in Goochland County, Virginia

Location of Goochland County in Virginia This is a list of the National Register of Historic Places listings in Goochland County, Virginia. This is intended to be a complete list of the properties and districts on the National Register of Historic Places in Goochland County, Virginia, United States. The locations of National Register properties and districts for which the latitude and longitude coordinates are included below, may be seen in an online map.[1] There are 25 properties a...

 

Tufts University School of Dental Medicine

Boston, MA dental school Tufts UniversitySchool of Dental MedicineMottoPax et Lux (Peace and Light)TypePrivateEstablished1868DeanDr. Nadeem KarimbuxStudents703LocationBoston, Massachusetts, U.S.CampusUrbanColorsBrown, Blue    Websitedental.tufts.edu Tufts University School of Dental Medicine (TUSDM) is a private, American dental school located in the Chinatown neighborhood of Boston, Massachusetts, and is connected to Tufts Medical Center. It is one of the 8 graduate schools th...

 

Hubungan Israel dengan Rusia

Hubungan Israel–Rusia Israel Rusia Kedubes Israel di Moskwa, Rusia. Benjamin Netanyahu dan Vladimir Putin pada 2018. Hubungan Israel–Rusia merujuk kepada hubungan luar negeri bilateral antara dua negara, Israel dan Rusia. Rusia memiliki sebuah kedubes di Tel Aviv dan sebuah konsulat di Haifa. Israel memiliki sebuah kedubes di Moskwa dan sebuah konjen di Yekaterinburg. Referensi Pranala luar Wikimedia Commons memiliki media mengenai Relations of Israel and Russia. Embassy of Israel in Mos...

Switchblade

Type of knife This article is about a type of knife. For other uses, see Switchblade (disambiguation). Not to be confused with Assisted-opening knife. A folding switchblade A switchblade (also known as switch knife, automatic knife, pushbutton knife, ejector knife, flick knife, gravity knife, flick blade, or spring knife) is a pocketknife with a sliding or pivoting blade contained in the handle which is extended automatically by a spring when a button, lever, or switch on the handle or bolste...

 

Task Force 76

United States Navy task force This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article is missing information about extensive history, and use of cited references as if only current nomenclature & formation is important. Please expand the article to include this information. Further details may exist on the talk page. (August 2013) This article is in list format but may read bette...

 

Baseball at the 1950 Central American and Caribbean Games

Baseball was contested at the 1950 Central American and Caribbean Games in Guatemala City, Guatemala. Event Gold Silver Bronze Men's baseball  Cuba (CUB)  Mexico (MEX)  Nicaragua (NCA) References Central American and Caribbean Games baseball medalists[usurped] vteBaseball at the Central American and Caribbean Games 1926 1930 1935 1938 1946 1950 1954 1959 1962 1966 1970 1974 1978 1982 1986 1990 1993 1998 2002 2006 2010 2014 2018 2023 This article related to a bas...

Alex Groza

American basketball player Alex GrozaPersonal informationBorn(1926-10-07)October 7, 1926Martins Ferry, Ohio, U.S.DiedJanuary 21, 1995(1995-01-21) (aged 68)San Diego, California, U.S.Listed height6 ft 7 in (2.01 m)Listed weight218 lb (99 kg)Career informationHigh schoolMartins Ferry(Martins Ferry, Ohio)CollegeKentucky (1945–1949)BAA draft1949: 1st round, 2nd overall pickSelected by the Indianapolis OlympiansPlaying career1949–1951PositionCenterNumber15Career h...

 

Bank komersial

PerbankanSeri tentang jasa keuangan Jenis bankBank sentral Bank penyaran · Bank komersial Bank pembangunan masyarakat Bank koperasi · Serikat kredit Bank kustodian · Bank deposito Lembaga kredit ekspor Bank investasi · Bank industri Bank pedagang · Bank simpanan bersama Bank nasional · Bank luar negeri Sistem simpanan pos Bank swasta · Bank ritel Asosiasi simpan pinjam Bank simpanan · Bank universal lainny...

 

Kevin Short (RNZAF officer)

New Zealand air force officer Kevin ShortShort in 2021AllegianceNew ZealandService/branchRoyal New Zealand Air ForceYears of service1976–2024RankAir MarshalCommands heldChief of Defence Force (2018–2024)Vice Chief of Defence Force (2014–2018)Commander Joint Forces New Zealand (2013–2014)Deputy Chief of Air Force (2011–13)Provincial Reconstruction Team (2006)No. 485 Wing (2003–2006)Battles/warsWar in AfghanistanAwardsCompanion of the New Zealand Order of MeritOfficer of the Or...

Pacific Solution

Australian asylum policy from 2001 Persons arriving by unauthorised boat to Australia by calendar year This article is part of a series aboutJohn Howard Early life Member for Bennelong (1974–2007) Minister for Business and Consumer Affairs Minister for Special Trade Negotiations Treasurer of Australia Early 1980s recession 1983 Liberal Party leadership election 1985 Liberal Party leadership spill Joh for Canberra debacle 1987 Liberal Party leadership spill One Australia 1989 Liberal Party l...

 

Sir William Ramsay

Untuk orang lain yang bernama sama, silakan lihat William Ramsay William Ramsay Sir William Ramsay (1852–1916) terkenal untuk karyanya yang menciptakan golongan baru pada sistem periodik unsur-unsur—selama beberapa waktu disebut inert atau gas mulia. Pada dasawarsa terakhir pada abad ke-19 ia dan fisikawan terkenal John Strutt, 3rd Baron Rayleigh ( 1842–1919)—telah dikenal untuk karyanya atas suara, cahaya, dan radiasi elektromagnetik—mengadakan penelitian terpisah, sehingga menerim...

 

Sweet Home Alabama (film)

2002 American romantic comedy-drama film For the song, see Sweet Home Alabama. Sweet Home AlabamaTheatrical release posterDirected byAndy TennantScreenplay byC. Jay CoxStory byDouglas J. EbochProduced by Neal H. Moritz Stokely Chaffin Starring Reese Witherspoon Josh Lucas Patrick Dempsey Fred Ward Mary Kay Place Jean Smart Candice Bergen CinematographyAndrew DunnEdited by Troy Takaki Tracey Wadmore-Smith Music byGeorge FentonProductioncompanies Touchstone Pictures Original Film Distributed by...

初識與告別之間

初識與告別之間Hello, Goodbye, and Everything in Between官方發行海報基本资料导演邁克爾·立文监制麥特·卡普蘭（英语：Matt Kaplan）编剧 班·約克·瓊斯（英语：Ben York Jones） 艾米·里德 原著Hello, Goodbye, and Everything In Between珍妮佛·E·史密斯（英语：Jennifer E. Smith）作品主演 塔莉雅·萊德 喬丹·費雪 阿優·埃德比里（英语：Ayo Edebiri） 配乐邁克·杜治洛摄影布萊斯·福特納剪辑喬·蘭道�...

 

Cairston

Human settlement in ScotlandCairstonCattle at Cairston, with the Bay of Ireland, and the hills south-east of Stenness, beyondCairstonLocation within OrkneyOS grid referenceHY268105Civil parishStromnessCouncil areaOrkneyLieutenancy areaOrkneyCountryScotlandSovereign stateUnited KingdomPost townSTROMNESSPostcode districtKW16Dialling code01856PoliceScotlandFireScottishAmbulanceScottish UK ParliamentOrkney and ShetlandScottish ParliamentOrkney List of...