Pomnik historii

Oficjalne logo pomników historii ustanowione w 2011 roku

Pomnik historii – jedna z form ochrony zabytków w Polsce, określonych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (art. 7)[1]. Status pomnika historii ustanawiany jest w drodze rozporządzenia przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Przyznawany jest zabytkom nieruchomym o szczególnej wartości historycznej, naukowej i artystycznej, utrwalonym w powszechnej świadomości i mającym duże znaczenie dla dziedzictwa kulturalnego Polski.

Lista pomników historii jest otwarta. Zawiera obiekty i obszary reprezentujące najwybitniejszą grupę zabytków, odzwierciedlającą bogactwo i różnorodność dziedzictwa kulturowego w Polsce. Należą do nich oprócz pojedynczych obiektów także zespoły staromiejskie, komponowane krajobrazy kulturowe, dzieła budownictwa obronnego, pola bitewne, kanały, zespoły budowlane czy zespoły klasztorne.

Historia

Pojęcie prawne pomnika historii wprowadziła ustawa o ochronie dóbr kultury, uchwalona 15 lutego 1962 roku[2]. 20 września 1994 roku pierwsze obiekty zostały uznane przez prezydenta Lecha Wałęsę za pomniki historii[3].

W 2016, z okazji zbliżającego się jubileuszu stulecia odzyskania niepodległości przez Polskę, w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego zrodziła się inicjatywa poszerzenia listy pomników historii do stu obiektów. W ciągu dwóch lat Narodowy Instytut Dziedzictwa przygotował 46 kompletnych dokumentacji obiektów, które umożliwiły wpisanie ich na listę[4].

10 grudnia 2018 roku w Teatrze Narodowym w Warszawie odbyła się gala „100 Pomników Historii na 100-lecie odzyskania niepodległości”. Na gali, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda, wręczył rozporządzenia zarządcom 14 obiektów wpisanych tego dnia na listę pomników historii. Zarządcom wszystkich w tym momencie, 105 pomników historii, wręczone zostały symboliczne tablice upamiętniające jubileusz odrodzenia niepodległej Polski[5].

Cel i znaczenie

Celem ustanowienia pomników historii jest wyróżnienie najcenniejszych, najważniejszych obiektów zabytkowych na terenie Polski. Zgodnie z obecnym stanem prawnym przyznanie statusu pomnika historii jest przede wszystkim wydarzeniem prestiżowym[6] i stanowi jedyne odstępstwo od wynikającej z ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami zasady równocenności zabytków[7]. Nie zmienia ono jednak nic w sposobie zarządzania zasobami obiektów zabytkowych, nie nakłada ani nie zwalnia zarządców z żadnych obowiązków, nie ustanawia wzmożonego reżimu ochrony substancji zabytkowej, formalnie nie wiąże się z ułatwieniem otrzymania dofinansowania dla obiektu. Ustawa nie stawia także przed administracją konserwatorską żadnych nowych zadań i nie daje dodatkowych kompetencji, poza tymi które posiada w przypadku każdego innego zabytku nieruchomego[8].

Procedura uznania za pomnik historii

Proces uznawania obiektu za pomnik historii reguluje obecnie art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami[1]. Wniosek o uznanie zabytku za pomnik historii składa minister właściwy do spraw dziedzictwa narodowego (obecnie Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego), po uzyskaniu pozytywnej opinii Rady Ochrony Zabytków[9].

Zgodnie z obowiązującą procedurą, opracowaną przez Narodowy Instytut Dziedzictwa (NID), wniosek podpisany przez właściciela obiektu przesyłany jest do Generalnego Konserwatora Zabytków wraz z opinią wystawioną przez odpowiedniego wojewódzkiego konserwatora zabytków. Następnie wniosek jest kierowany do Narodowego Instytutu Dziedzictwa, gdzie określana jest zasadność propozycji. Po uzyskaniu opinii NID-u wniosek przedstawiany jest Radzie Ochrony Zabytków, a następnie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej. Rekomendacja Rady ma charakter obligatoryjny i wynika bezpośrednio z przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami[9].

Procedura cofnięcia uznania za pomnik historii jest podobna – poprzez wydanie przez Prezydenta RP rozporządzenia (art. 15 ust. 3)[1].

Kryteria

Rada Ochrony Zabytków ustaliła warunki przyznawania tytułu. Głównymi kryteriami, które musi spełniać obiekt wyróżniony mianem pomnika historii są[10]:

  • zachowanie pierwotnej kompozycji przestrzennej lub jej nieznaczne przekształcenie;
  • jednorodność stylowa lub zharmonizowana i czytelna mieszanina różnych stylów;
  • należyte wyeksponowanie w przestrzeni miejskiej lub krajobrazie i zachowanie pierwotnych relacji z otoczeniem;
  • obiekt musi być owocem pracy wybitnych twórców, np.: architektów, planistów, architektów krajobrazu, ogrodników;
  • zadowalający stan techniczny lub stan pozwalający na rewaloryzację obiektu;
  • obiekt jest przedmiotem troski konserwatorskiej.

Krytyka

Obecny charakter wyróżnienia jest krytykowany przez badaczy polskiego dziedzictwa kulturowego i konserwatorów zabytków. W debacie publicznej, prowadzonej na temat nowelizacji ustawy o ochronie zabytków, proponowane jest przez nich wprowadzenie nowych rozwiązań dotyczących tej formy ochrony oraz określenie jasnych celów istnienia wyróżnienia. Postulaty dotyczą także zmian administracyjnych – reformy rejestru zabytków, wprowadzenia wymogu uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenów wpisanych i postulowanych do wyróżnienia tytułem oraz finansowych – utworzenie odrębnej jednostki budżetowej odpowiedzialnej za finansowanie obiektów posiadających status pomnika historii[6][11][12].

Lista pomników historii

Miejscowość Obiekt[a] Województwo Data[b] Źródło
Białystok Zespół kościoła pod wezwaniem Chrystusa Króla i św. Rocha podlaskie 2019-01-17 17 stycznia 2019(dts) [13]
Biskupin rezerwat archeologiczny Biskupin kujawsko-pomorskie 1994-09-16 16 września 1994(dts) [14]
Bochnia kopalnia soli Bochnia małopolskie 2000-10-06 6 października 2000(dts) [15]
Bóbrka Najstarsza kopalnia ropy naftowej podkarpackie 2019-01-16 16 stycznia 2019(dts) [16]
Brzeg Zamek Piastów Śląskich z renesansową bramą i kaplicą zamkową pod wezwaniem św. Jadwigi – nekropolią Piastów opolskie 2019-01-16 16 stycznia 2019(dts) [17]
Chełmno Stare Miasto kujawsko-pomorskie 2005-04-20 20 kwietnia 2005(dts) [18]
Ciechocinek zespół tężni i warzelni soli wraz z parkami Tężniowym i Zdrojowym kujawsko-pomorskie 2017-12-08 8 grudnia 2017(dts) [19]
Czerwińsk nad Wisłą Klasztor kanoników regularnych w Czerwińsku nad Wisłą mazowieckie 2021-04-19 19 kwietnia 2021(dts) [20]
Częstochowa Jasna Góra – zespół klasztoru oo. paulinów[c] śląskie 1994-09-16 16 września 1994(dts) [21]
Dobrzyca zespół pałacowo-parkowy wielkopolskie 2019-01-01T00:00:00.001 1 stycznia 2019(dts) [22]
Duszniki-Zdrój młyn papierniczy dolnośląskie 2011-10-12 12 października 2011(dts) [23]
Frombork zespół katedralny warmińsko-mazurskie 1994-09-16 16 września 1994(dts) [24]
Gdańsk miasto w zasięgu obwarowań z XVII wieku pomorskie 1994-09-16 16 września 1994(dts) [25]
Gdańsk Pole Bitwy na Westerplatte pomorskie 2003-09-01T00:00:00.001 1 września 2003(dts) [26]
Gdańsk zespół pocystersko-katedralny pomorskie 2017-12-08 8 grudnia 2017(dts) [27]
Gdańsk Twierdza Wisłoujście pomorskie 2018-05-26 26 maja 2018(dts) [28]
Gdańsk Stocznia Gdańska, miejsce narodzin Solidarności pomorskie 2019-01-01T00:00:00.001 1 stycznia 2019(dts) [29]
Gdynia historyczny układ urbanistyczny śródmieścia pomorskie 2015-03-17 17 marca 2015(dts) [30]
Gliwice radiostacja śląskie 2017-03-29 29 marca 2017(dts) [31]
Głogówko[d] Zespół klasztorny Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri wielkopolskie 2008-03-27 27 marca 2008(dts) [32]
Gniezno Archikatedra pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Wojciecha wielkopolskie 1994-09-16 16 września 1994(dts) [33]
Gościkowo[e] pocysterski zespół klasztorny lubuskie 2017-12-07 7 grudnia 2017(dts) [34]
Grudziądz zespół zabytkowych spichlerzy wraz z panoramą od strony Wisły kujawsko-pomorskie 2017-12-08 8 grudnia 2017(dts) [35]
Grunwald pole bitwy pod Grunwaldem w 1410 roku warmińsko-mazurskie 2010-10-04 4 października 2010(dts) [36]
Jawor kościół ewangelicko-augsburski pod wezwaniem Ducha Świętego, zwany Kościołem Pokoju dolnośląskie 2017-03-30 30 marca 2017(dts) [37]
Jabłeczna Monaster św. Onufrego w Jabłecznej lubelskie 2023-02-02 2 lutego 2023(dts) [38]
Kalwaria Zebrzydowska krajobrazowy zespół manierystycznego parku pielgrzymkowego małopolskie 2000-11-17 17 listopada 2000(dts) [39]
Kamieniec Ząbkowicki Zespół architektoniczno- krajobrazowy miasta składający się z Opactwa Cystersów oraz Pałacu dolnośląskie 2024-03-06 6 marca 2024(dts) [40]
Kamień Pomorski zespół katedralny konkatedry św. Jana Chrzciciela zachodniopomorskie 2005-09-01T00:00:00.001 1 września 2005(dts) [41]
Katowice osiedle robotnicze Nikiszowiec śląskie 2011-01-28 28 stycznia 2011(dts) [42]
Katowice Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego oraz zespół katedralny[f] śląskie 2012-01-13 13 stycznia 2012(dts)[f] [43][44]
Kazimierz Dolny teren miasta w granicach ochrony konserwatorskiej lubelskie 1994-09-16 16 września 1994(dts) [45]
Kielce dawny pałac biskupów i katedra świętokrzyskie 2017-12-08 8 grudnia 2017(dts) [46]
Klępsk kościół pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny lubuskie 2017-04-01T00:00:00.001 1 kwietnia 2017(dts) [47]
Kołbacz założenie dawnego klasztoru cystersów, późniejszej letniej rezydencji książąt pomorskich i domeny państwowej zachodniopomorskie 2014-07-21 21 lipca 2014(dts) [48]
Koszuty zespół dworsko-parkowy wielkopolskie 2018-05-24 24 maja 2018(dts) [49]
Kozłówka zespół pałacowo-parkowy lubelskie 2007-05-16 16 maja 2007(dts) [50]
Kórnik zespół zamkowo-parkowy wraz z kościołem parafialnym – nekropolią właścicieli wielkopolskie 2011-07-11 11 lipca 2011(dts) [51]
Kraków historyczny zespół miasta małopolskie 1994-09-16 16 września 1994(dts) [52]
Kraków Kopiec Kościuszki z otoczeniem małopolskie 2017-12-08 8 grudnia 2017(dts) [53]
Kraków Nowa Huta małopolskie 2023-02-02 2 lutego 2023(dts) [54]
Kraków[g] zespół opactwa benedyktynów małopolskie 2017-03-30 30 marca 2017(dts) [55]
Kraków zespół opactwa cystersów małopolskie 2023-09-13 13 września 2023(dts) [56]
Krasiczyn zespół zamkowo-parkowy podkarpackie 2018-05-24 24 maja 2018(dts) [57]
Krzeszów zespół dawnego opactwa cystersów dolnośląskie 2004-05-01T00:00:00.001 1 maja 2004(dts) [58]
Kwidzyn zespół katedralno-zamkowy pomorskie 2018-05-18 18 maja 2018(dts) [59]
Ląd zespół dawnego opactwa cysterskiego wielkopolskie 2009-07-01T00:00:00.001 1 lipca 2009(dts) [60]
Lednogóra wyspa Ostrów Lednicki na Jeziorze Lednickim wielkopolskie 1994-09-16 16 września 1994(dts) [61]
Legnickie Pole pobenedyktyński zespół klasztorny dolnośląskie 2004-05-01T00:00:00.001 1 maja 2004(dts) [62]
Leżajsk zespół klasztorny oo. bernardynów podkarpackie 2005-04-20 20 kwietnia 2005(dts) [63]
Lidzbark Warmiński zamek biskupów warmińskich warmińsko-mazurskie 2018-05-19 19 maja 2018(dts) [64]
Lubiń zespół opactwa benedyktynów wielkopolskie 2009-12-16 16 grudnia 2009(dts) [65]
Lublin historyczny zespół architektoniczno-urbanistyczny lubelskie 2007-05-16 16 maja 2007(dts) [66]
Lubostroń Lubostroń – zespół pałacowo-parkowy kujawsko-pomorskie 2023-11-21 21 listopada 2023(dts) [67]
Łańcut zespół zamkowo-parkowy podkarpackie 2005-09-01T00:00:00.001 1 września 2005(dts) [68]
Łęknica Park Mużakowski, park w stylu krajobrazowym lubuskie 2004-05-01T00:00:00.001 1 maja 2004(dts) [69]
Łowicz Bazylika Katedralna (dawna Kolegiata Prymasowska) pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny łódzkie 2012-11-13 13 listopada 2012(dts) [70]
Łódź wielokulturowy krajobraz miasta przemysłowego łódzkie 2015-03-07 7 marca 2015(dts) [71]
Malbork zespół zamku krzyżackiego pomorskie 1994-09-16 16 września 1994(dts) [72]
Małujowice Małujowice – kościół parafialny pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła opolskie 2022-11-23 23 listopada 2022(dts) [73]
Międzyrzecz Zamek w Międzyrzeczu lubuskie 2024-11-19 19 listopada 2024(dts) [74]
Nowa Słupia Święty Krzyż – pobenedyktyński zespół klasztorny oraz przedchrześcijańskie obwałowania kamienne na Łysej Górze świętokrzyskie 2017-03-29 29 marca 2017(dts) [75]
Nowy Wiśnicz zespół architektoniczno-krajobrazowy małopolskie 2020-05-13 13 maja 2020(dts) [76]
Nysa zespół kościoła farnego pod wezwaniem św. Jakuba Starszego Apostoła i św. Agnieszki Dziewicy i Męczennicy opolskie 2011-02-28 28 lutego 2011(dts) [77]
Oblęgorek Pałacyk Henryka Sienkiewicza wraz z zabytkowym parkiem i aleją lipową świętokrzyskie 2019-01-16 16 stycznia 2019(dts) [78]
Olesno kościół odpustowy pod wezwaniem św. Anny opolskie 2018-12-28 28 grudnia 2018(dts) [79]
Olsztyn zamek kapituły warmińskiej warmińsko-mazurskie 2023-09-08 8 września 2023(dts) [80]
Opatów Kolegiata św. Marcina w Opatowie świętokrzyskie 2023-02-02 2 lutego 2023(dts) [81]
Orawka kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela małopolskie 2021-04-08 8 kwietnia 2021(dts) [82]
Ozimek żelazny łańcuchowy most wiszący na rzece Mała Panew opolskie 2017-03-30 30 marca 2017(dts) [83]
Paczków zespół staromiejski ze średniowiecznym systemem fortyfikacji opolskie 2012-11-13 13 listopada 2012(dts) [84]
Pelplin zespół pocystersko-katedralny pomorskie 2014-05-15 15 maja 2014(dts) [85]
Płock Wzgórze Tumskie mazowieckie 2018-05-25 25 maja 2018(dts) [86]
Poznań historyczny zespół miasta z Ostrowem Tumskim, Zagórzem, Chwaliszewem i lewobrzeżnym Starym Miastem lokacyjnym ze średniowiecznymi osadami podmiejskimi oraz założeniem urbanistyczno-architektonicznym projektu Josefa Stübbena z początku XX w., a także Fortem Winiary, obecnie Parkiem Cytadela wielkopolskie 2008-11-28 28 listopada 2008(dts) [87]
Przemyśl zespół staromiejski podkarpackie 2018-12-28 28 grudnia 2018(dts) [88]
Pszczyna Zespół zamkowo-parkowy śląskie 2021-04-18 18 kwietnia 2021(dts) [89]
Puławy Pałac Czartoryskich w Puławach lubelskie 2021-05-31 31 maja 2021(dts) [90]
Pułtusk kolegiata pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny mazowieckie 2018-12-30 30 grudnia 2018(dts) [91]
Racławice teren historycznej Bitwy Racławickiej małopolskie 2004-05-01T00:00:00.001 1 maja 2004(dts) [92]
Radom zespół klasztorny Bernardynów mazowieckie 2022-03-15 15 marca 2022(dts) [93]
Radruż zespół cerkiewny podkarpackie 2017-12-07 7 grudnia 2017(dts) [94]
Rokitno sanktuarium Matki Bożej Rokitniańskiej lubuskie 2024-11-20 20 listopada 2024(dts) [95]
Rydzyna założenie rezydencjonalno-urbanistyczne wielkopolskie 2017-03-29 29 marca 2017(dts) [96]
Rytwiany pokamedulski zespół klasztorny Pustelnia Złotego Lasu świętokrzyskie 2018-12-28 28 grudnia 2018(dts) [97]
Rogalin zespół pałacowy z ogrodem i parkiem wielkopolskie 2018-05-18 18 maja 2018(dts) [98]
Sandomierz historyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy świętokrzyskie 2017-12-08 8 grudnia 2017(dts) [99]
Srebrna Góra Twierdza Srebrnogórska, nowożytna warownia górska z XVIII wieku dolnośląskie 2004-05-01T00:00:00.001 1 maja 2004(dts) [100]
Staniątki opactwo św. Wojciecha Mniszek Benedyktynek małopolskie 2020-05-13 13 maja 2020(dts) [101]
Stargard zespół kościoła pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny Królowej Świata oraz średniowieczne mury obronne miasta zachodniopomorskie 2010-10-04 4 października 2010(dts) [102]
Stary Sącz zespół staromiejski wraz z klasztorem Sióstr Klarysek małopolskie 2018-12-28 28 grudnia 2018(dts) [103]
Stoczek Klasztorny sanktuarium maryjne z bazyliką Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny. wamińsko-mazurskie 2022-12-19 19 grudnia 2022(dts) [104]
Strzegom kościół pod wezwaniem św. św. Apostołów Piotra i Pawła dolnośląskie 2012-10-22 22 października 2012(dts) [105]
Strzelno zespół dawnego klasztoru Norbertanek[h] kujawsko-pomorskie 2018-05-24 24 maja 2018(dts) [106]
Sudół Krzemionki – kopalnie krzemienia z okresu neolitu świętokrzyskie 1994-09-16 16 września 1994(dts) [107]
Sulejów zespół opactwa cystersów łódzkie 2012-10-22 22 października 2012(dts) [108]
Sulejówek Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku mazowieckie 2020-08-13 13 sierpnia 2020(dts) [109]
Supraśl Monaster Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy i św. Jana Teologa w Supraślu podlaskie 2023-02-02 2 lutego 2023(dts) [110]
Szalowa kościół parafialny św. Michała Archanioła małopolskie 2017-12-06 6 grudnia 2017(dts) [111]
Świdnica katedra pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa i Męczennika i św. Wacława Męczennika dolnośląskie 2017-03-29 29 marca 2017(dts) [112]
Świdnica zespół kościoła ewangelicko-augsburskiego pod wezwaniem Świętej Trójcy, zwany Kościołem Pokoju dolnośląskie 2017-03-30 30 marca 2017(dts) [113]
Święta Lipka sanktuarium pielgrzymkowe warmińsko-mazurskie 2018-05-23 23 maja 2018(dts) [114]
Tarnowskie Góry podziemia Zabytkowej Kopalni Srebra oraz Sztolni Czarnego Pstrąga śląskie 2004-05-01T00:00:00.001 1 maja 2004(dts) [115]
Toruń zespół staromiejski (Stare Miasto, Nowe Miasto, ruiny zamku krzyżackiego) kujawsko-pomorskie 1994-09-16 16 września 1994(dts) [116]
Trzebnica zespół dawnego opactwa cysterek dolnośląskie 2014-07-22 22 lipca 2014(dts) [117]
Tum zespół archikolegiaty pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny i św. Aleksego łódzkie 2022-04-12 12 kwietnia 2022(dts) [118]
Tykocin historyczny zespół miasta podlaskie 2021-04-19 19 kwietnia 2021(dts) [119]
Ujazd ruiny zamku Krzyżtopór świętokrzyskie 2018-05-19 19 maja 2018(dts) [120]
Warszawa Gmach Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie mazowieckie 2022-06-29 29 czerwca 2022(dts) [121]
Warszawa historyczny zespół miasta z Traktem Królewskim i Wilanowem mazowieckie 1994-09-16 16 września 1994(dts) [122]
Warszawa Zespół Stacji Filtrów Williama Lindleya mazowieckie 2012-01-18 18 stycznia 2012(dts) [123]
Warszawa zespół sześciu zabytkowych cmentarzy wyznaniowych na Powązkach[i] mazowieckie 2014-07-21 21 lipca 2014(dts) [124]
Wąchock zespół opactwa cystersów świętokrzyskie 2017-03-30 30 marca 2017(dts) [125]
Wieliczka kopalnia soli małopolskie 1994-09-16 16 września 1994(dts) [126]
Wiślica zespół kolegiaty pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny wraz z reliktami kościoła pod wezwaniem św. Mikołaja oraz grodzisko świętokrzyskie 2018-12-28 28 grudnia 2018(dts) [127]
Włocławek katedra pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny kujawsko-pomorskie 2018-12-28 28 grudnia 2018(dts) [128]
Wrocław zespół historycznego centrum dolnośląskie 1994-09-16 16 września 1994(dts) [129]
Wrocław Hala Stulecia wraz z zespołem architektonicznym obejmującym Pawilon Czterech Kopuł, Pergolę i Iglicę dolnośląskie 2005-04-20 20 kwietnia 2005(dts) [130]
Wygoda[j] stadnina koni lubelskie 2017-12-06 6 grudnia 2017(dts) [131]
Zabrze Zespół zabytkowych kopalni węgla kamiennego – Sztolnia Królowa Luiza, Kopalnia Guido, Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna śląskie 2020-07-14 14 lipca 2020(dts) [132]
Zamość historyczny zespół miasta w zasięgu obwarowań z XIX wieku lubelskie 1994-09-16 16 września 1994(dts) [133]
Ziębice Bazylika św. Jerzego Męczennika i Sanktuarium Męki Pańskiej w Ziębicach dolnośląskie 2024-02-19 19 lutego 2024(dts) [134]
Żagań Poaugustiański zespół klasztorny w Żaganiu z kościołem Wniebowzięcia NMP lubuskie 2011-03-11 11 marca 2011(dts) [135]
Żórawina kościół pod wezwaniem Trójcy Świętej dolnośląskie 2024-03-21 21 marca 2024(dts) [136]
Żyrardów XIX-wieczna Osada Fabryczna mazowieckie 2012-01-17 17 stycznia 2012(dts) [137]
Wpisy obejmujące obiekty znajdujące się na terenie więcej niż jednej miejscowości[a]
– Bohoniki i Kruszyniany – meczety i mizary podlaskie 2012-11-20 20 listopada 2012(dts) [138]
– Kanał Augustowski podlaskie 2007-05-16 16 maja 2007(dts) [139]
– Kanał Elbląski warmińsko-mazurskie 2011-01-28 28 stycznia 2011(dts) [140]
– Komponowany krajobraz kulturowo-przyrodniczy Góry Świętej Anny[k] opolskie 2004-05-01T00:00:00.001 1 maja 2004(dts) [141]
– Pałace i parki krajobrazowe Kotliny Jeleniogórskiej dolnośląskie 2011-09-20 20 września 2011(dts) [142]
– Twierdza Przemyśl podkarpackie 2019-01-29 29 stycznia 2019(dts) [143]
– zespół pałacowo-ogrodowy i ogród sentymentalno-romantyczny w Nieborowie[l] łódzkie 2017-12-08 8 grudnia 2017(dts) [144]

W celu wyróżnienia pomnika historii jako marki i ułatwienia działań promocyjnych, w 2011 roku Narodowy Instytut Dziedzictwa opracował logo, które po akceptacji przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zostało przekazane opiekunom pomników historii[145]. Logiem pomników historii jest godło z motywem gotyckiego łuku[146], dostępne jest ono w kilku wersjach kolorystycznych. Szczegółowe informacje dotyczące warunków korzystania z logo, jak również wzór tablic, służących do oznakowania obiektów uznanych za pomnik historii udostępnione są na stronie internetowej NID[145].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ a b Nazwa obiektu w brzmieniu podanym w zarządzeniu lub rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
  2. ↑ Data wejścia w życie zarządzenia lub rozporządzenia.
  3. ↑ Wraz z parkami podjasnogórskimi.
  4. ↑ W tytule Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej widnieje nazwa Gostyń-Głogówko a w samym rozporządzeniu znajduje się informacja że obiekt położony jest w mieście Gostyń, podczas gdy cały obiekt położony jest na terenie sąsiadującej osady Głogówko.
  5. ↑ W tytule Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej widnieje nazwa Gościkowo-Paradyż, Paradyż jest dawną nazwą miejscowości.
  6. ↑ a b Wpis Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego z 2012 roku został rozszerzony w 2017 o zespół katedralny. Zmiana weszła w życie 6 grudnia 2017.
  7. ↑ W tytule Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej widnieje nazwa części miasta Krakowa – Tyniec, dawniej samodzielnej wsi.
  8. ↑ Wraz z kościołem pod wezwaniem Świętej Trójcy i NMP oraz rotundą św. Prokopa.
  9. ↑ Są to: Cmentarz Powązkowski (rzymsko-katolicki), Cmentarz Ewangelicko-Augsburski, Cmentarz Ewangelicko-Reformowany, Cmentarz Żydowski, Cmentarz Muzułmański Kaukaski i Cmentarz Muzułmański Tatarski.
  10. ↑ W tytule Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej widnieje nazwa miasta Janów Podlaski, od którego pochodzi nazwa stadniny.
  11. ↑ Na terenie wsi Góra Świętej Anny i Poręba.
  12. ↑ Na terenie wsi Nieborów i Arkadia.

Przypisy

  1. ↑ a b c Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2022 r. poz. 840).
  2. ↑ Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (Dz.U. z 1962 r. nr 10, poz. 48).
  3. ↑ Lech Wałęsa: Przemówienie z okazji nadania piętnastu zabytkom architektury miana „Pomników historii”. walesa.tv. [dostęp 2016-02-26]. (pol.).
  4. ↑ 100 Pomników Historii na 100-lecie odzyskania niepodległości. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, 2018-12-10. [dostęp 2019-01-29]. (pol.).
  5. ↑ 100 Pomników Historii na Stulecie Odzyskania przez Polskę Niepodległości. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, 2018-12-10. [dostęp 2019-01-29]. (pol.).
  6. ↑ a b Minister Maciej Klimczak o Forum Debaty Publicznej. prezydent.pl, 2011-06-29. [dostęp 2013-03-22]. (pol.).
  7. ↑ Waloryzacja dziedzictwa architektonicznego w systemie ochrony zabytków. W: Bogusław Szmygin: Systemy ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje. Piotr Molski. s. 56.
  8. ↑ Prawo ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce – próba oceny i wnioski. W: Bogusław Szmygin: Systemy ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje. Wojciech Kowalski, Katarzyna Zalasińska. s. 20.
  9. ↑ a b Procedura. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2014-01-06]. (pol.).
  10. ↑ Kryteria wyboru ustalone przez Radę Ochrony Zabytków. Oficjalny serwis Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2013-12-27]. (pol.).
  11. ↑ Pomniki Historii – źródło dziedzictwa kultury.
  12. ↑ Kierunki zmian w Polskim systemie ochrony zabytków. W: Bogusław Szmygin: Systemy ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje. Piotr Dobosz. s. 114.
  13. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 86).
  14. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 412).
  15. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 września 2000 (Dz.U. z 2000 r. nr 83, poz. 938).
  16. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 75).
  17. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 71).
  18. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 kwietnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 64, poz. 568).
  19. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2276).
  20. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 kwietnia 2021 (Dz.U. z 2021 r. poz. 767).
  21. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 413).
  22. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2493).
  23. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 września 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 217, poz. 1282).
  24. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 414).
  25. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 415).
  26. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 sierpnia 2003 (Dz.U. z 2003 r. nr 148, poz. 1448).
  27. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2277).
  28. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 1008).
  29. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2506).
  30. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 lutego 2015 (Dz.U. z 2015 r. poz. 356).
  31. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 654).
  32. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 lutego 2008 (Dz.U. z 2008 r. nr 52, poz. 306).
  33. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 416).
  34. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2256).
  35. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2271).
  36. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 września 2010 (Dz.U. z 2010 r. nr 184, poz. 1235).
  37. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 673).
  38. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 stycznia 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Jabłeczna – prawosławny klasztor św. Onufrego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03].
  39. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 października 2000 (Dz.U. z 2000 r. nr 98, poz. 1062).
  40. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 marca 2024 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Kamieniec Ząbkowicki – zespół architektoniczno-krajobrazowy" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-04-04].
  41. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 sierpnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 167, poz. 1401).
  42. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 stycznia 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 20, poz. 101).
  43. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1243).
  44. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2252).
  45. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 417).
  46. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2275).
  47. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 688).
  48. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 lipca 2014 (Dz.U. z 2014 r. poz. 955).
  49. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 977).
  50. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2007 (Dz.U. z 2007 r. nr 86, poz. 573).
  51. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 czerwca 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 143, poz. 836).
  52. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 418).
  53. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2267).
  54. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 stycznia 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Kraków – zespół architektoniczny i urbanistyczny dzielnicy Nowa Huta" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03].
  55. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 667).
  56. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 5 września 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Kraków – Opactwo Cystersów w Mogile" Dz.U. z 2023 r. poz. 1867
  57. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 988).
  58. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1057).
  59. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 930).
  60. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 czerwca 2009 (Dz.U. z 2009 r. nr 104, poz. 861).
  61. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 421).
  62. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1056).
  63. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 kwietnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 64, poz. 569).
  64. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 944).
  65. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 grudnia 2009 (Dz.U. z 2009 r. nr 214, poz. 1659).
  66. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2007 (Dz.U. z 2007 r. nr 86, poz. 574).
  67. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 listopada 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Lubostroń – zespół pałacowo-parkowy" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-12-10].
  68. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 sierpnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 167, poz. 1402).
  69. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1059).
  70. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1239).
  71. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 lutego 2015 (Dz.U. z 2015 r. poz. 315).
  72. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 420).
  73. ↑ Dziennik ustaw poz. 2390 [online], listopad 2022.
  74. ↑ Monika Ciura, Międzyrzecz – zamek piastowski z zespołem dworsko-parkowym 130. pomnikiem historii [online], NID, 19 listopada 2024 [dostęp 2024-11-25] (pol.).
  75. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 663).
  76. ↑ Dziennik ustaw poz. 841 [online], maj 2020.
  77. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 lutego 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 54, poz. 279).
  78. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 73).
  79. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2420).
  80. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Olsztyn – zamek kapituły warmińskiej" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-01-05].
  81. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 lutego 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Opatów – zespół kolegiaty pod wezwaniem św. Marcina Biskupa" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03].
  82. ↑ Orawka – kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela [online], nid.pl [dostęp 2021-08-06].
  83. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 675).
  84. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1240).
  85. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 kwietnia 2014 (Dz.U. z 2014 r. poz. 614).
  86. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 1003).
  87. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 28 listopada 2008 (Dz.U. z 2008 r. nr 219, poz. 1401).
  88. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2419).
  89. ↑ Pszczyna – zespół zamkowo-parkowy [online], nid.pl [dostęp 2021-08-05].
  90. ↑ Dz.U. z 2021 r. poz. 1019
  91. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2462).
  92. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1060).
  93. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2022 (Dz.U. z 2022 r. poz. 632).
  94. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2253).
  95. ↑ Rafał Witkowski, Sanktuarium w Rokitnie – pomnikiem historii! [online], niedziela.pl, 27 listopada 2024 [dostęp 2024-11-27] (pol.).
  96. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 662).
  97. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2413).
  98. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 929).
  99. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2273).
  100. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1058).
  101. ↑ Dziennik usta poz. 840 [online], maj 2020.
  102. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 września 2010 (Dz.U. z 2010 r. nr 184, poz. 1236).
  103. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2415).
  104. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 grudnia 2022 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Stoczek Klasztorny – Sanktuarium Matki Pokoju" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03].
  105. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1241).
  106. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 981).
  107. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 419).
  108. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1242).
  109. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 sierpnia 2020 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Sulejówek – Milusin, zespół domu Marszałka Józefa Piłsudskiego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-10-23].
  110. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 stycznia 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Supraśl – klasztor Męski Zwiastowania Najświętszej Marii Panny" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03].
  111. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2251).
  112. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 655).
  113. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 672).
  114. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 961).
  115. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1062).
  116. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 422).
  117. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 lipca 2014 (Dz.U. z 2014 r. poz. 957).
  118. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 kwietnia 2022 (Dz.U. z 2022 r. poz. 808).
  119. ↑ Tykocin – historyczny zespół miasta [online], nid.pl [dostęp 2021-08-06].
  120. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 943).
  121. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 czerwca 2022 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Warszawa – gmach dawnego Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03].
  122. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 423).
  123. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 stycznia 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 64).
  124. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 lipca 2014 (Dz.U. z 2014 r. poz. 956).
  125. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 674).
  126. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 424).
  127. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2418).
  128. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2421).
  129. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425).
  130. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 kwietnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 64, poz. 570).
  131. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2250).
  132. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 lipca 2020 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Zabrze – zespół zabytkowych kopalni węgla kamiennego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-10-23].
  133. ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 426).
  134. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 lutego 2024 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Ziębice – kościół parafialny pod wezwaniem św. Jerzego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-03-04].
  135. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 lutego 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 54, poz. 280).
  136. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 marca 2024 (Dz.U. z 2024 r. poz. 407).
  137. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 stycznia 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 59).
  138. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1275).
  139. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2007 (Dz.U. z 2007 r. nr 86, poz. 572).
  140. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 stycznia 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 20, poz. 100).
  141. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1061).
  142. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 września 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 217, poz. 1283).
  143. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 159).
  144. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2274)
  145. ↑ a b Identyfikacja wizualna. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2014-01-06]. (pol.).
  146. ↑ Pomniki historii będą miały swoje logo. rp.pl, 2011-06-02. [dostęp 2014-01-05]. (pol.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Pomniki historii
dolnośląskie
kujawsko-pomorskie
lubelskie
lubuskie
łódzkie
małopolskie
mazowieckie
opolskie
podkarpackie
podlaskie
pomorskie
śląskie
świętokrzyskie
warmińsko-mazurskie
wielkopolskie
zachodniopomorskie

Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.

Read other articles:

Fakhrurradzie Gade

Topik artikel ini mungkin tidak memenuhi kriteria kelayakan umum. Harap penuhi kelayakan artikel dengan: menyertakan sumber-sumber tepercaya yang independen terhadap subjek dan sebaiknya hindari sumber-sumber trivial. Jika tidak dipenuhi, artikel ini harus digabungkan, dialihkan ke cakupan yang lebih luas, atau dihapus oleh Pengurus.Cari sumber: Fakhrurradzie Gade – berita · surat kabar · buku · cendekiawan · JSTOR (Pelajari cara dan kapan saatnya untu...

 

Rotan badak

Rotan Badak Bubuay, Plectocomia elongatadari Kabandungan, Sukabumi Klasifikasi ilmiah Kerajaan: Plantae (tanpa takson): Angiospermae (tanpa takson): Monokotil (tanpa takson): Commelinids Ordo: Arecales Famili: Arecaceae Genus: Plectocomia Spesies: P. elongata Nama binomial Plectocomia elongataMart. ex Blume[1] Sinonim Rotang maximus Baill. Rotan badak atau bubuay (Plectocomia elongata) adalah sejenis tumbuhan dari suku palem-paleman (Palmae) yang menyebar di Asia Tenggara dan In...

 

Alexander Todd

Alexander ToddLahir(1907-10-02)2 Oktober 1907Cathcart, GlasgowMeninggal10 Januari 1997(1997-01-10) (umur 89)Oakington, CambridgeshireKebangsaanSkotlandiaAlmamaterUniversity of GlasgowUniversity of Frankfurt am Main University of OxfordPenghargaanPenghargaan Nobel Kimia (1957), Medali Davy(1949)Karier ilmiahBidangKimia, BikimiaInstitusiLister Institute University of Edinburgh University of London University of Manchester University of Cambridge University of Strathclyde Hatfield Polytech...

Denny Sakrie

Denny SakrieDenny Sakrie ketika bekerja sebagai penyiar radioLahirHamdhan Syukrie(1963-07-14)14 Juli 1963Ambon, Maluku, IndonesiaMeninggal3 Januari 2015(2015-01-03) (umur 51)Tangerang Selatan, Banten, IndonesiaPekerjaanPengamat musikPemusik Hamdhan Syukrie (14 Juli 1963 – 3 Januari 2015), lebih dikenal dengan nama Denny Sakrie, adalah seorang penulis dan pengamat musik Indonesia. Ia mengawali kariernya sebagai penulis artikel musik sejak duduk di bangku SMP (pada 1979) d...

 

Nine in the Afternoon

Nine in the AfternoonLagu oleh Panic at the Discodari album Pretty. Odd.Sisi-BPas de ChevalDirilisAmerika Serikat dan Kanada: 29 Januari 2008 (digital)Australia: 8 Maret 2008 (CD)Britania Raya: 17 Maret 2008 (CD/7)Format7, unduhan digital, CD singleDirekam2007GenreBaroque pop, pop rockDurasi3:13 (Versi album)2:32 (Radio mix) 3:11 (Versi singel)LabelFueled by RamenDecaydancePencipta Ryan Ross Brendon Urie Jon Walker Spencer Smith ProduserRob Mathes Nine in the Afternoon adalah singel pertama d...

 

Onction des malades

Pour les articles homonymes, voir Derniers sacrements. Ne doit pas être confondu avec Viatique. L'extrême-onction, Pietro Antonio Novelli, 1779. L'onction des malades, appelée chez les catholiques « extrême-onction » avant le concile Vatican II, et sacrement des saintes huiles chez les orthodoxes, est un sacrement des Églises catholique romaine, orthodoxes de tout genre et anglicane par lequel celui qui souffre est confié à la compassion du Christ (parfois dit Christ méde...

Bruce Sterling

Untuk orang lain dengan nama yang sama, lihat Bruce Sterling. Bruce SterlingLahir14 April 1954 (umur 70)Brownsville, TexasNama penaVincent Omniaveritas (di fanzine Cheap Truth)PekerjaanPenulis, jurubicara, futuris, instruktur desainKebangsaanAmerikaAlmamaterUniversity of Texas at Austin (B.A., Jurnalisme, 1976)Periode1970s – sekarangGenreFiksi ilmiahTemaCyberpunkAliran sastraCyberpunk/postcyberpunkTanda tanganWebsitewww.well.com/conf/mirrorshades/ Michael Bruce Sterling ...

 

Battle of Aughrim

1691 battle in Ireland Battle of AughrimPart of the Williamite War in Ireland and the Nine Years' WarContemporary sketch of Aughrim, viewed from the Williamite lines, by Jan WykDate22 July [O.S. 12 July] 1691LocationAughrim, County Galway, Ireland53°17′42″N 8°18′43″W / 53.295°N 8.312°W / 53.295; -8.312Result Williamite and Allied victory[1][2]Belligerents Williamites Dutch Republic Jacobites FranceCommanders and leader...

 

Racial views of Donald Trump

Review of the racial opinions of Donald Trump This article is part of a series aboutDonald Trump Business and personal Business career The Trump Organization wealth tax returns Media career The Apprentice bibliography filmography Eponyms Family Foundation American football Golf Honors Public image in popular culture SNL parodies handshakes Legal affairs Sexual misconduct allegations Nicknames pseudonyms Racial views Comments on John McCain Conspiracy theories Residences Rhetoric 45th Presiden...

Future Imagery Architecture

American spy satellite program USA-215, believed to be the first operational payload resulting from the FIA program, crosses Cassiopeia Future Imagery Architecture (FIA) was a program awarded to Boeing to design a new generation of optical and radar imaging US reconnaissance satellites for the National Reconnaissance Office (NRO). In 2005 NRO director Donald Kerr recommended the project's termination, and the optical component of the program was finally cancelled in September 2005 by Director...

 

约翰斯顿环礁

此條目可参照英語維基百科相應條目来扩充。 (2021年5月6日)若您熟悉来源语言和主题，请协助参考外语维基百科扩充条目。请勿直接提交机械翻译，也不要翻译不可靠、低品质内容。依版权协议，译文需在编辑摘要注明来源，或于讨论页顶部标记{{Translated page}}标签。 约翰斯顿环礁Kalama Atoll 美國本土外小島嶼 Johnston Atoll 旗幟颂歌：《星條旗》The Star-Spangled Banner約翰斯頓環礁�...

 

Bignicourt-sur-Marne

Bignicourt-sur-MarnecomuneBignicourt-sur-Marne – Veduta LocalizzazioneStato Francia RegioneGrand Est Dipartimento Marna ArrondissementVitry-le-François CantoneVitry-le-François-Champagne et Der TerritorioCoordinate48°41′N 4°37′E / 48.683333°N 4.616667°E48.683333; 4.616667 (Bignicourt-sur-Marne)Coordinate: 48°41′N 4°37′E / 48.683333°N 4.616667°E48.683333; 4.616667 (Bignicourt-sur-Marne) Superficie2,82 km² Abitanti394[1]...

Autobus scolaire

Un autobus scolaire aux États-Unis Un autobus scolaire[1] est un véhicule de transport local adapté au transport d'enfants aux États-Unis et au Canada, spécialement conçu et fabriqué pour le transport des enfants du domicile à l'école. Ils sont obligatoirement peints d’une couleur « Très JAUNE mais surtout ORANGE » pour des raisons de visibilité et de sécurité[2]. Les autobus scolaires de grandeur complète peuvent transporter de 59 à 90 passagers. Le plus imp...

 

哈萨克斯坦总统

此条目序言章节没有充分总结全文内容要点。 (2019年3月21日)请考虑扩充序言，清晰概述条目所有重點。请在条目的讨论页讨论此问题。 哈萨克斯坦總統哈薩克總統旗現任Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев卡瑟姆若马尔特·托卡耶夫自2019年3月20日在任任期7年首任努尔苏丹·纳扎尔巴耶夫设立1990年4月24日（哈薩克蘇維埃社會主義共和國總統） 哈萨克斯坦 哈萨克斯坦政府...

 

بيئة المناظر الطبيعية

بيئة المناظر الطبيعية (بالإنجليزية: Landscape ecology)‏، هي الدراسة التي تشمل الجيومورفولوجيا والبيئة ويتم تطبيقها على تصميم وهندسة المناظر الطبيعية، بما في ذلك الزراعة والمباني. من الناحية النظرية، تعتبر بيئة المناظر الطبيعية هي تطوير وصيانة للتنوع المكاني عند العمليات الحيوي...

Nikolaj Sørensen

Danish-Canadian ice dancer Nikolaj SørensenFournier Beaudry and Sørensen at the 2019 Skate AmericaFull nameNikolaj Sørensen[1]Other namesSoerensenBorn (1989-02-18) February 18, 1989 (age 35)Copenhagen, DenmarkHometownMontreal, QuebecHeight1.85 m (6 ft 1 in)Figure skating careerCountry CanadaPartnerLaurence Fournier BeaudryCoachMarie-France Dubreuil Patrice Lauzon Romain HaguenauerSkating clubTown of Mount Royal FSCBegan skating1996Highest WS7th (2021–22) ...

 

1992 Chester City Council election

1992 English local election 1992 Chester City Council election ← 1991 7 May 1992 (1992-05-07) 1994 → 20 out of 60 seats to Chester City Council31 seats needed for a majority   First party Second party   Party Conservative Labour Last election 24 seats, 36.9% 21 seats, 34.6% Seats won 9 5 Seats after 23 19 Seat change 1 2 Popular vote 13,223 10,126 Percentage 41.0% 31.4% Swing 4.1% 3.2%   Third party Fourth party ...

 

Ibtihaj Muhammad

American fencer Ibtihaj MuhammadBorn (1985-12-04) December 4, 1985 (age 38)Maplewood, New Jersey, USHeight1.70 m (5 ft 7 in)Weight66 kg (146 lb)SportCountry United StatesSportFencingWeaponSabreHandRightClubPeter Westbrook FoundationHead coachEd KorfantyPersonal coachAkhi Spencer-ElFIE rankingCurrent ranking Medal record Olympic Games 2016 Rio de Janeiro Team World Championships 2014 Kazan Team 2011 Catania Team 2012 Kiev Team 2013 Budapest Te...

Boronic acid

Organic compound of the form R–B(OH)2 Not to be confused with boric acid or borinic acid. The general structure of a boronic acid, where R is a substituent. A boronic acid is an organic compound related to boric acid (B(OH)3) in which one of the three hydroxyl groups (−OH) is replaced by an alkyl or aryl group (represented by R in the general formula R−B(OH)2).[1] As a compound containing a carbon–boron bond, members of this class thus belong to the larger class of organoboran...

 

Phosphate soda

Type of beverage A soda jerk at Franklin Fountain in Philadelphia holds up his phosphate bottle. A phosphate, occasionally or colloquially called phosphate soda,[1][2] is a type of beverage flavored with a tangy or sour taste, using phosphoric acid as additive.[3] These beverages appeared in the 1870s, following the advent of Harvard professor Eben N. Horsford who developed a process for acid phosphates of lime (patented 1868, later voided), and began promoting it as a...