Castèlnòu. Las fòrmas ancianas son Castronovo, en 1256, Castrum novum de Bonafos, en 1279. Ambe castèl, mot vengut del latin castellum (e abans de castrum), nòu, de novum, e sas fòrmas pus evolucionadas nau e nuèu, es l'adjectiu que se tròba mai sovent en toponimia [4],[5]. En mai del sens literal, lo nom de castèlnòu/castèlnau designava de pichonas aglomeracions apiejadas sus una fortalesa que las aparava, de borgs castrals medievals (sègles XI a XIII) [6] que per exemple Benoît Cursente estudièt[7].
Lèvis. Ven del nom d'una familha qu'eretèt del castèl. La familha Lèvis ven de Gui de Lévis, marescal de Simon de Montfòrt, sortit de Lévis-Saint-Nom (Yvelines, França) [8].
En 1480, la senhoriá ven la possession d'Uc d'Amboise, baron d'Aubijoux. Aquela senhoriá demorèt dins la familha d'Amboise fins al sègle XVII. Lo pichon filh d'Uc, Loís d'Amboise d'Aubijoux, comte d'Aubijoux e baron de Castèlnòu de Bonafós, restaurèt e demorèt regularament al castèl, fòrça particular, amb sa torre de 40 mètres de naut.
La sala d'armas del castèl foguèt decorada per el de pinturas, que se i trapava lo retrach del comte d'Aubijoux e aquel del rei.
En 1950, la comuna de Senta Crotz se creèt a partir de la de Castèlnòu de Levís.
La fortalesa de Castèlnòu de Bonafós foguèt bastida en 1235 per Sicard Alaman, poderós vassal del comte de TolosaRamon VII; èra un bastion avançat de las possessions tolosanas (nòrd del riu de Tarn) fàcia a la reialtat (sud du Tarn). Sus un puèg rocassut nomenat « puèg de Bonafós», lo castèl longtemps se nomenèt Castèlnòu de Bonafós , abans que la familha de Levís ne foguèsse l'eretièra e li balhèsse son nom. Un vilatge foguèt bastit al pè de las muralhas a la meteissa epòca.
De l'ancian castèl, demòra pas que qualques roïnas que una torre de gaita dominant la val de Tarn e la vila d'Albi. Deu son estat de roïna al fach que foguèt utilizat coma peirièra pendent los sègles XIX e XX.
Una restauracion parciala dempuèi lo començament dels ans 1980 permet de situar las muralhas del naut e aquelas de la basa, que ne demòra pas qu'una pòrta fortificada. La torre, nauta de 35 mètres, se compausa d'una torre en semicercle que se jonh a una torre carrada. I a tres estatges en vòltas. Cadun mòstra de rèstas d'un ancian plonde que doblava lo nombre dels estatges.
.svg)
.jpg)
.svg){kind=small}