Llanddeusant

Math	pentref
Daearyddiaeth
Sir	Ynys Môn, Tref Alaw
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	53.3404°N 4.4873°W
Cod OS	SH345855
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Rhun ap Iorwerth (Plaid Cymru)
AS/au y DU	Llinos Medi (Plaid Cymru)
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Am y pentref o'r un enw yn Sir Gaerfyrddin, gweler Llanddeusant, Sir Gaerfyrddin.

Pentref a phlwyf englwysig yng nghymuned Tref Alaw, Ynys Môn, yw Llanddeusant^[1][2] ( ynganiad ). Saif i'r gogledd o Afon Alaw ac i'r gorllewin o gronfa ddŵr Llyn Alaw.

Un o atyniadau nodweddiadol y pentref yw Melin Llynnon, yr unig felin wynt sy'n parhau i weithio a chynhyrchu blawd yng Nghymru heddiw. Yn ogystal, mae yna felin ddŵr yn y pentref ar lan Afon Alaw, o'r enw 'Melin Hywel'; mae ar agor i'r cyhoedd yn yr haf ar ôl iddi gael ei hatgyweirio yn 1975. Cofnodir melin yn y plwyf yn 1352.

Sefydlwyd Ysgol Llanddeusant yn y pentref yn 1847. Er gwaethaf ymdrechion pobl leol i'w hachub^[3], caewyd Ysgol Gynradd Llanddeusant yng Ngorffennaf 2011 ar ôl gwasanethu'r pentref am 160 mlynedd. Ar yr 2il o Hydref 2013, rhoddodd Pwyllgor Cynllunio Cyngor Ynys Môn ganiatad i'r cyngor ddymchwel adeilad yr ysgol a chodi 8 o dai ar y safle.

• Robert ap Huw (1580 - 1665). Telynor enwog, bardd ac awdur llawysgrif ar gerddoriaeth gynnar Cymru, a aned ym Modwigan, ym mhlwyf Llanddeusant.
• John Prydderch Williams (Rhydderch o Fôn) (1830-1868). Bardd, llenor a golygydd.

• Griffith Williams

”15 Ebrill 1894: Griffith Williams Llanddeusant. Bachgen ieuanc newydd ddechrau pregethu. Amcanu yn dda. Cyfarfod gweddi yn yr hwyr.”^[4]

• Bedd Branwen

• Treftadaeth Môn: Melin Llynnon Archifwyd 2007-09-28 yn y Peiriant Wayback
• Treftadaeth Môn: Melin Ddŵr Howell Archifwyd 2007-09-28 yn y Peiriant Wayback