Azeriler

Azeriler
Azerbaycanlılar
Azerbaycan Türkleri
Azeri Türkleri
Azərbaycanlılar
آذربایجان تۆرکلری
آذربایجانلیلار
Önemli nüfusa sahip bölgeler
 İran32 milyon (IRNA)[1]
23 milyon (Beate, Moaddel)[2][3]
15 milyon (Encyclopædia Britannica)[4]
10.9–15 milyon (CIA factbook,[5] Knüppel,[6] Ethnologue,[7] Swietochowski)[8]
12–18 milyon (Elling,[9] Gheissari)[10]
 Azerbaycan10.000.000 (2019)[11]
 Türkiye800.000-3.000.000[12][12][13][13]
 Rusya2.500.000 (2009)[14]
 Irak800.000 (2016) - 1.500.000[15]
 ABD400.000 - 1.000.000[16][17][18]
 Gürcistan233.178 (2014)[19]
 Ukrayna546.000 (2011)[20]
 Almanya400.000 (2011)
 Kanada174.000 (2010)[21]
 Kazakistan90.000 (2010)[22]
 Danimarka56.000 (2010)[23]
 Türkmenistan36.586 (1995)[24]
 Hollanda20.000 (2010)[25]
 Avusturya20.000 (2010)[26]
 Avustralya8.300 (2010)[27]
 Estonya3.000 (2010)[28]
Diller
Güney Azerice (Çoğunluk), Azerice
Din
Çoğunluk Şii İslam; azınlık Sünni İslam, Yahudilik,[29][30] Bahâîlik,[31][32][33] dinsizlik,[34] Hristiyanlık[35][36]

Azeriler, Azerbaycanlılar,[37][38] veya Azerbaycan Türkleri[39][40] ya da Azeri Türkleri, Kafkasya ve İran platosu arasındaki geniş arazide yaşayan bir Türk halkı.[41] En büyük nüfusu İran Azerbaycanlıları oluşturur.[42]

1813'te Gülistan Antlaşması ve 1828'de Türkmençay Antlaşması ile Aras Nehri'nin kuzeyi Rus İmparatorluğu'nun egemenliği altına girmiş ve Azerileri ikiye bölünmüştür. Bu uluslararası sınırın her iki tarafında yaşamalarına rağmen Azeriler tek bir etnik gruptur.[43] Azerice, Türk dil ailesinin Oğuz grubuna ait bir dildir ve aynı aileden olan Türkmence, Kaşkayca ve Türkiye Türkçesi (Irak Türkmenleri tarafından konuşulan şive dahil olmak üzere) ile karşılıklı anlaşılabilirliğe sahiptir.[44] Azerbaycan'daki Azeriler genellikle daha ılıman, İran'dakiler ise daha dindar Müslümandırlar. Azerbaycan'ın 1991'de Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığından bu yana Türk köklerine yönelik yoğun bir ilgi ve milliyetçi düşünce akımı başlamıştır.[45]

Din

Ayrıca bakınız: Azerbaycan'da din

Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasına göre Azerbaycan laik bir devlettir. Azerbaycan Cumhuriyeti'nde din devletten ayrıdır. 2015 istatistiklerine göre Azerbaycan nüfusunun %93.4'ü Müslüman, (çoğunluğu şii) %3.1'i Hristiyan ve %3'ü herhangi bir dine bağlı değil. Geriye kalan %0,5 ise diğer dinlere aittir. Azerbaycan Cumhuriyeti'nde devlete kayıtlı 500'den fazla dini cemaat bulunmaktadır. Halkın çoğunluğu müslüman olsa da Azerbaycan halkı laik bir toplumdur.[46]

Nüfus dağılımı

Çoğunluğunu 6[47] ila 15 milyon[4] arasındaki İran Azerileri oluşturmakla birlikte, Azerbaycan'nda 10 milyon, Rusya'da 0,6 milyon, Gürcistan'da 0,4 milyon, Irak'ta 300 bin-900 bin,[48][49] olmakla toplamda 30 milyon civarında Azeri yaşamaktadır.[50]

İran'da Batı Azerbaycan, Doğu Azerbaycan, Erdebil, Zencan, Gilan,[51] Kürdistan,[52] Merkezi[53] Kazvin[54] ve Hamedan gibi eyaletlerde ve başkent Tahran'da[55] ikamet ederler. Türkiye'de ise Iğdır,Ardahan, Kars[56] Erzurum, Muş, Bitlis,Ağrı[57] ve Van gibi illerde ikamet ederler.[58] Ahmet Caferoğlu'na göre (1899-1975) Azerileri oluşturan boylar Afşarlar, Ayrımlar, Karapapaklar, Şahsevenler, Ustaçlılar, Padarlar, İmreliler ve Halaçlardır. Bu Türk toplumları Azericeyi anadili olarak kullanmaktadırlar. Büyük Sovyet Ansiklopedisi'ne göre Azerbaycan'da yaşayan Afşarlar, Karapapaklar, Ayrımlar ve Şahsevenler Azerileri oluşturan boylardır.[59] An Ethnohistorical Dictionary of the Russian and Soviet Empires isimli sözlüğe göre de Padarlar, Şahsevenler ve Ayrımlar; Azerileri oluşturan alt etnik gruplardandır.[60]

İran Azerilerinin çoğunlukta olduğu İran Azerbaycanı.

Kökene dair tezler

Ayrıca bakınız: Azerilerin kökeni

Azerilerin kökenlerine ilişkin bazı ideolojik tezler vardır. Eski Sovyetler Birliği, İran[61] ve Azerbaycan Cumhuriyeti'nde Azerbaycan tarih yazımında Türklerin Azerbaycan coğrafyasına yerleşmeleri konusunda ideolojilerden doğan farklı tezler mevcuttur.[62] 1939'da Josef Stalin tarafından ortaya atılan[63] "Medya-Atropatena tezi"ne göre, M. Ö. XI - IV yüzyıllarda Medya'da İranî dilini konuşan Atropatenalılar orta çağda Türklerin bölgeye yerleşmesiyle Türk dilini benimseyip yeni Türk halkına dönüşmüştür.[62][63] 1948'de V. N. Leviatov ve yandaşları tarafından ileri sürülen "Albanya tezi"'ne göre, Arap Hilâfetinin egemenliği döneminde Albanya'da oturan Albanların bir kısmı Müslümanlaşmış ve diğer kısmı da Hristiyan kalmıştır.[64] Ayrıca İ. P. Petruşevski'ye göre, Hristiyan kalanlar Ermeniler arasında erimiş, Müslüman olanlar ise Azerileşmiştir.[62][65] "Eski Türk tezi"ne göre Türklerin yerleşmesi 3 dalga halinde olmuştur. İlk dalga M.Ö. VII. yüzyıl sonrarından VIII. yüzyıl başlarına kadar, bu tezin savuncuları tarafından Türk olduğu iddia edilen Kimmerler, İskitler, Sakaların Kafkasya'ya yerleşmesidir.[62][66] İkinci dalga ise II.-IV. yüzyıllar arasında Hunlar, Hazarlar, Sabirler ve diğer soyların göçleriyle yaşanmıştır. Son dalga XI. yüzyıl başlarından itibaren Selçukluların yerleşmesiyle yaşanmıştır.[62] "Oğuzların gelişi tezi"'ne göre Azeriler bölgeye 11. yüzyılda Orta Asya'dan Oğuzlar ve diğer Türkmen boylarının akınları ile gelerek yerleşmiş Karapapaklar, Afşarlar, Ayrumlar, Padarlar, Şahsevenler, Karadağlılar ve diğer bazı etnik gruplardan şekillenmişlerdir ve kökenlerinde Kafkas ve Türk unsurlar vardır. Osman Turan'a göre, Orta Asya'nın Moğol İstilasına uğramasından sonra bazı Türk grupları da Moğol hakimiyetini tanımadıkları için gelip Azerbaycan'a yerleşmişlerdir.[67][68] Selçuklulardan sonra Moğol İmparatorluğu ve Büyük Timur İmparatorluğu idaresinde yaşamış sonrasında ise Karakoyunlu ve Akkoyunlu devletlerini kurmuşlardır.[69][70] Başka bir görüşe göre, Azerbaycan halkının oluşumu 15-16 yüzyıllarında,[71] Safevi rejimi sırasında, Şahsevenler, Kızılbaşlar ve Karadağlılar gibi Türkçe konuşan kabilelerin Küçük Asya'dan modern Azerbaycan bölgesine göç ettiği zaman tamamlanmıştır.[72] Başka bir teze göre de, Rus İmparatorluğu döneminde 19. yüzyıl sonlarına kadar Tatarlar ve 20. yüzyıl başında Türkler olarak sayılan etnik grubun bir kısmını oluşturan topluluk için Sovyet döneminde Marksist-Leninist tarih görüşü, Azerbaycan halkının Türk kökenini çarpıtmaya çalışmış ve "Azerbaycanlılar"[73] ve "Azerbaycan Dili"[73] diye suni bir etnik grup ve dil yaratılmak istenmiştir. Özellikle Stalin döneminde Azerilerin kökü Medlere, Manna'ya, Atropatena'ya, Farslara ve Albanya'ya dayandırmaya çalışılmıştır. Ancak kabul görmemiştir.[73] Bu dönemde etnik kimliğin adı "Türk"ten "Azerbaycanlı"ya, milletin konuştuğu dilin adı da "Türk Dili" nden "Azerbaycan Dili"ne değiştirilmiştir.[74] Farslaştırma politikası güden İran rejimi tarafından Azerbaycan Türklerinin kökeninin, Türkçeyi benimseyerek Türkleşen İran halkı Azerilere dayandığını, dolayısıyla Azerbaycanlıların Türk değil Aryan kökenli bir kavim olduğunu günümüzde de ileri sürmektedirler.[75] Aslen Azeri olan Ahmed Kesrevi'nin kaleme aldığı Azeri ya Zeban Bastane Azerbaycan adlı eserinde de bu tez savunulmaktadır.

Tarih

Azeri kadın (Rusya İmparatorluğu dönemine ait kartpostal, 1900
Vasili Vereşçagin tarafından 1865 yılda yapılmış genç bir Azerinin resmi

Dokuzuncu yüzyılın ortalarından itibaren Azerbaycan'ın eski gelenekleri yeniden canlandırıldı. Azerbaycan'da yeni bir siyasi canlanma başladı: İslam'ın yaygın olduğu Azerbaycan topraklarında Saciler, Şirvanşahlar, Salariler, Ravvadiler ve Şeddadiler kuruldu.Bağımsız devletlerin kurulması sonucunda siyasi, ekonomik ve kültürel hayatın her alanında bir uyanış yaşandı. Azerbaycan tarihinin Rönesans dönemi başlıyordu. Arap hilafetinin dokuzuncu yüzyılın ortalarından itibaren gerilemesinden sonra, tüm Ortadoğu'da olduğu gibi Azerbaycan'da da Türk-İslam imparatorluklarının rolü arttı. 15. ve 18. yüzyıllarda ve sonrasında Azerbaycan'ın devlet kültürü daha da zenginleşti. Bu dönemde Doğu'nun geniş bir alanını kapsayan Karakoyunlular, Akkoyunlular, Safevi, Afşar ve Kaçar imparatorlukları doğrudan Azerbaycan hanedanları tarafından yönetiliyordu.[76][77][78]

Safevi Devleti'ni kuran I. İsmail'in Azerbaycan ve İran'daki Türkler'in tarihinde önemli yeri vardır. Safevi döneminde Şah İsmail'in Şiiliği siyasi bir araç olarak kullanarak yükselmesi yalnız Azerilerin değil bütün Türk-İslam aleminin kaderini değiştiren önemli olaylardan biri olmuştur.[79][80] Şah İsmail, bütün Azerbaycan'ı imparatorluğuna dahil edince Azeriler ordunun esas nüvesini oluşturmuşlardır.[81] Safeviler, Afşarlar ve Kaçarlar gibi Türkmen boyları tarafından kurulan İran devletlerinin egemenliği altında yaşadıkları için din ve dil olarak Farslardan etkilenmiştir.

Nadir Şah'ın 1747'de öldürülmesi üzerine kurulmuş de facto bağımsız hanlıklar Azeri Türklerinin tarihinde önemli bir yere sahip olmuşlardır. Tarih boyunca birçok devletin hâkimiyeti altına giren Azerbaycan'a bu dönemde hâkim olan devletler, gönderdikleri idarecilerle buraları ne kadar kendilerine bağlamak istemişlerse de, halk daima hanını tanımayı sürdürmüştür.[82] Bu sosyal yapının doğurduğu "Hanlıklar Dönemi", 1828 yılına kadar sürdü. 18. ve 19. yüzyıllarında yer alan Rus-İran Savaşları'nın ardından Günümüzdeki Azerbaycan Cumhuriyeti'nin toprakları Rusya tarafından ele geçirildi.[83] Bunun üzerine Rusya İmparatorluğu topraklarında yaşayan Azeri Türkleri din ve dil açısından Ruslar'dan etkilenmiştir.

Sovyet egemenliği döneminde Marksist-Leninist öğretisi doğrultusunda Azerbaycan halkının etnik kökenindeki Türklük unsurunun silinmeye çalışıldığı görülmüştür.

28 Mayıs 1918 tarihinde Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti kurulmuştur.

Temmuz 1920'de Tebriz'de Muhammed Hiyabani önderliğinde yalnızca 13 Eylül 1920'ye kadar sürecek olan Azadistan kurulmuştur.

12 Aralık 1945'te kısa ömürlü Azerbaycan Millî Hükûmeti kurulmuştur.

Kültür

Ayrıca bakınız: Azerbaycan kültürü
Azeri kız (Şuşa, 1898)

Azeri Türkleri birçok bakımdan Avrasyalıdir; Kuzey Azerileri Doğu Avrupa ve Kafkas etkilerini, güney Azerileri ise Türkî-İranî ve Fars etkisinde kaldılar. Çağdaş Azeri kültürü edebiyat, sanat, müzik ve filmde çeşitli atılımları kapsamaktadır.

Dil

Ana maddeler: Azerice ve Azeri edebiyatı

Azeriler, Azerice konuşurlar. Azerice Türkî dilidir ve her Türkçe ile arasında küçük aksan, sözcük ve gramer farklılıkların bulunmasına karşın Azerice, Türkiye Türkçesi ile karşılıklı olarak anlaşılabilme özelliğine sahiptir. Karşılıklı anlaşılabirliğe sahip olan diğer Türk dillerin arasında Türkmence, Kaşkayca ve Irak Türkmenleri tarafından konuşulan Türkî diller ve lehçeler de yer alır. Azerice, 11. yüzyılda Azerbaycan'da saptanan Batı Oğuz Türk dilinin soyundandır. Genel bir görüşe göre Erken Oğuzca ağza ait bir dildi, ancak 13. yüzyılda edebî bir dil olarak gelişmeye başladı.[84] Oğuz dilinden türetilen erken sözlü Azericesi, Türk mitolojisini içeren Dede Korkut hikâyeleri ve Köroğlu Destanı gibi tarihî destanlar (Azericede "dastan") ile başladı. Geçmişteki en erken Azeri eserleri Nesimi'ye (ö. 1417) ve onyıllar sonra Fuzûlî'ye (1483-1556) kadar saptanabilir. Safevî Hanedanı Şahı I. İsmail, Hatai takma adı ile Azerice şiirler yazdı. Çağdaş Azeri edebiyatı, Samed Vurgun, Şehriyar ve birçok diğer yazarın eserlerinde aksettirildiği tarzdaki hümanizme geleneksel vurguyla devam etti.[85]

Büyük şehirlerdeki Azeriler genellikle çift dillidir ve Azerice yanında çoğunlukla, Farsça veya Rusçayı akıcı bir şekilde konuşabilirler. Ek olarak, 1999'da Azerbaycan Cumhuriyetinde aşağı yukarı 2.700 Azeri (toplam Azeri nüfusun %0,04'ü) Rusçayı anadili olarak konuşmaktaydı.[86] İran'da 2002'de yapılan bir ankete göre, İran'daki örneklem nüfusun %90'ı Farsça konuşabilir, %4,6'sı Farsçayı sadece anlayabilir ve %5,4'ü Farsçayı ne konuşabilir ne de anlayabilir. İran'da en çok konuşulan ikinci dil Azericedir (%24).[87]

Din

Ayrıca bakınız: Azerbaycan'da din ve İran'da din

Azerilerin çoğu İslamın Şiilik mezhebine bağlıdır. Sünni, Zerdüşt, Hristiyan ve Bahai azınlıkları da var. Azerbaycan Cumhuriyeti, laik bir ülke olması nedeniyle inanışlarına göre ülke nüfusunun sayısı net olarak bilinmemektedir. Azerbaycan Cumhuriyeti'ndeki Hristiyan Azerilerin sayısı tahminen 5.000 kişi olmakla birlikte çoğunluğu son yıllarda din değiştiren kişilerden oluşmaktadır.[88] Kırsal bölgelerden bazı Azeriler, bazı alanların kutsallığı ve bazı ağaçlara ve taşlara karşı çok büyük saygı duymak gibi İslam öncesine dayanan animist inançları hâlâ daha izlemektedirler.[89] Azerbaycan Cumhuriyeti'nde İslamî bayramlara ek olarak Nevruz gibi bahar bayramı ve Noel gibi diğer dinlerden alınan bayramlar da kutlanır.[90]

Kaynakça

  1. ^ "اشتراکات تبریز و باکو اساس تحکیم دوستی‌هاست". IRNA. 16 Aralık 2024. Erişim tarihi: 21 Aralık 2024. 
  2. ^ Eschment, Beate; von Löwis, Sabine, eds. (18 August 2022). Post-Soviet Borders: A Kaleidoscope of Shifting Lives and Lands. Taylor & Francis. p. 31. Irrespective of the large Azerbaijani population in Iran (about 20 million, compared to 7 million in Azerbaijan)(...)
  3. ^ Moaddel, Mansoor; Karabenick, Stuart A. (4 June 2013). Religious Fundamentalism in the Middle East: A Cross-National, Inter-Faith, and Inter-Ethnic Analysis. Brill. p. 101. The Azeris have a mixed heritage of Iranic, Caucasian, and Turkic elements(...) Between 16 to 23 million Azeris live in Iran.
  4. ^ a b "Azerbaijani (people)". Encyclopædia Britannica. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2019. 
  5. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; CIA Iran isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  6. ^ Knüppel, Michael. "Turkic languages of Persia: an overview". Encyclopaedia Iranica. 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2012. Altogether, one-sixth of today's Iranian population is turcophone or bilingual (Persian and Turkic; see Doerfer, 1969, p. 13) 
  7. ^ "Iran". Ethnologue. 4 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2018. 
  8. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; dictionary isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  9. ^ Elling, Rasmus Christian. Minorities in Iran: Nationalism and Ethnicity after Khomeini, Palgrave Macmillan, 2013. Excerpt: "The number of Azeris in Iran is heavily disputed. In 2005, Amanolahi estimated all Turkic-speaking communities in Iran to number no more than 9 million. CIA and Library of congress estimates range from 16 to 24 percent—that is, 12–18 million people if we employ the latest total figure for Iran's population (77.8 million). Azeri ethnicsts, on the other hand, argue that overall number is much higher, even as much as 50 percent or more of the total population. Such inflated estimates may have influenced some Western scholars who suggest that up to 30 percent (that is, some 23 million today) Iranians are Azeris." [1] 5 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  10. ^ * Ali Gheissari, "Contemporary Iran:Economy, Society, Politics: Economy, Society, Politics", Oxford University Press, 2 April 2009. pg 300Azeri ethnonationalist activist, however, claim that number to be 24 million, hence as high as 35 percent of the Iranian population"
  11. ^ "Population by ethnic groups". The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan. 2014. 13 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2014. 
  12. ^ a b "Turkey: Religions & Peoples" (İngilizce). Encyclopedia of the Orient (en az 800.000). 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2010. 
  13. ^ a b Haftalık haber dergisi Aksiyon : Caferi imamlar 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.- "...Azeri Caferilerin sayısı, eski bakanlardan Namık Kemal Zeybek'in Meclis tutanaklarına dayandırarak verdiği bilgiye göre, 3 milyon civarında."
  14. ^ "Rusya'da Azeriler" (Rusça ve İngilizce). 2002 Rusya nüfus sayımı. 2 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2009. 
  15. ^ Gamming, Jenny. They have a flag-but no country " in Swedish Expressen, 17 Aug. 1997. (Viewed 16 Aug. 1999). Unrepresented Nations & Peoples Organisation web site. Translated by SSF/Goran Hansson.
  16. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2011. 
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2011. 
  18. ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2011. 
  19. ^ "Ethnic groups by major administrative-territorial units" (PDF). 2014 census. National Statistics Office of Georgia. 28 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2016. 
  20. ^ "About number and composition population of Ukraine by data All-Ukrainian census of the population 2001" 31 Ekim 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2001 Ukrayna nüfus sayımı.
  21. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2011. 
  22. ^ PDF dosyası: "Ethnodemographic situation in Kazakhstan" 16 Nisan 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1999 nüfus sayımı).
  23. ^ "StatBank Denmark (2008)". 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.  - Bu sayı, Azerbaycan'ı köken ülkelerini sayan Danimarka vatandaşlarını içermektedir, yani İran Azerilerini içermemektedir.
  24. ^ "Итоги всеобщей переписи населения Туркменистана по национальному составу в 1995 году — asgabat.net". 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2015. ; . (Rusça)
  25. ^ "Azerbaycan-Hollanda ilişkileri" (Azerice). Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı. 24 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2007.  (Bunların 7.000 tanesi Azerbaycan'dan göç edenlerdir).
  26. ^ "Azerbaycan-Avusturya ilişkileri" (Azerice). Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı. 24 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.  - Bunların %70-75'i İran Azerileri, %15-20'si Türkiye Azeriler, %5-10'u ise Azerbaycan Azerileri ya da eski SSCB ülkelerinden Azerilerdir.
  27. ^ "2006 Australian Census" (İngilizce). 7 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.  2006 nüfus sayımına göre 290 kişi kendilerini Azeri olarak tanımlamıştır. Ancak Avustralya'daki Azeri topluluğunun daha geniş olduğu tahmin edilmektedir.
  28. ^ "Estonia: Population Census of 2000". 22 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "Ethnic nationality" sekmesinin altında "Azerbaijani"'yi seçin.
  29. ^ Leichter, Haruth Communications, Harry. "Jews of Azerbaijan". haruth.com. 18 Mart 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  30. ^ "Azerbaijan Virtual Jewish History Tour". www.jewishvirtuallibrary.org. 13 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  31. ^ http://www.bahai.az/ 25 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Azerbaidjan Baháʼí
  32. ^ Bəhailik Azerbaidjan Baháʼí
  33. ^ King, David C. (2006). Azerbaijan. Marshall Cavendish. s. 79. ISBN 9780761420118. Erişim tarihi: 18 Mart 2015. 
  34. ^ "Today.Az - Covering Azerbaijan inside and outside". 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2015. 
  35. ^ "5,000 Azerbaijanis adopted Christianity" (Rusça). Day.az. 7 Temmuz 2007. 28 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2012. 
  36. ^ "Christian Missionaries Becoming Active in Azerbaijan" (Azerice). Tehran Radio. 19 Haziran 2011. 25 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2012. 
  37. ^ Caferoğlu, Ahmet (1934). Azerbaycan Yurt Bilgisi. Bürhaneddin Matbaası. s. 29. 
  38. ^ Aslan, Betül (2000). I. Dünya Savaşı esnasında Azerbaycan Türkleri'nin Anadolu Türkleri'ne "Kardaş Kömeği (Yardım)" ve Bakû Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı. ss. 46,68. ISBN 9789751613127. 
  39. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2009. 
  40. ^ Mehmet Saray, Azerbaycan Türkleri Tarihi
  41. ^ "Azerbaijani (People)" 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Encyclopædia Britannica
  42. ^ Urfalı Mateos (2000). Urfalı Mateos Vekayinamesi (952 - 1136) ve Papaz Grigor'un Zeyli (1136 - 1162). Ankara. ss. sf. 49-50. ISBN 975-16-0664-0. 
  43. ^ "Azerbaijani" (İngilizce). Encyclopædia Britannica. 23 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2006. 
  44. ^ Suny, Ronald G. (1996). Armenia, Azerbaijan & Georgia. DIANE Publishing. ss. s. 105. ISBN 0-7881-2813-2. 
  45. ^ "Observations from Azerbaijan". MERIA. 4 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2007. 
  46. ^ Aydın Əlizadə. Çağdaş Azərbaycanda İslam dini və din-dövlət münasibətləri // Bakı: Dövlət və din. N (2) 28, 2012, s. 60-66 - (2. "Azərbaycanda İslam" fəslinin mənbəyi).
  47. ^ Arakelova, Victoria (2015). "On the Number of Iranian Turkophones". Iran & the Caucasus. 19 (3): 279-282. doi:10.1163/1573384X-20150306. ISSN 1573-384X. JSTOR 43899203. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2020. 
  48. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2009. 
  49. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2009. 
  50. ^ Sela, Avraham (2002). The Continuum Political Encyclopedia of the Middle East. Continuum. s. 197. ISBN 978-0-8264-1413-7. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2020. 30–35 million 
  51. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2009. 
  52. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2009. 
  53. ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2009. 
  54. ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2009. 
  55. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2009. 
  56. ^ "ethnologue.com (Azerice konuşanlar)". 18 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2009. 
  57. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2012. 
  58. ^ Ahmet Caferoğlu, Türk Kavimleri, Enderun Kitabevi, İstanbul, 1988, s. 55.
  59. ^ (Rusça) "Азербайджанцы" 22 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi. Büyük Sovyet Ansiklopedisi 3. baskısı
  60. ^ An Ethnohistorical dictionary of the Russian and Soviet empires, J.S. OLson, L.B.Pappas, N.C.Pappas tarafından, s. 60
  61. ^ Salih Muhammedoğlu, Tarih Kurumu Basımevi-Ankara, 1999, Azerbaycan Türklerinin etnik menşeinde dair 3 farklı görüşün eleştirisi, s.307.
  62. ^ a b c d e Elnur Ağaoğlu, "Azerbaycan'ın Etnik ve Demografik Yapısı", Türkler, C. 19, 2002, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, ISBN 975-6782-52-8, s.218-219.
  63. ^ a b «История Азербайджана. Краткий очерк». (С древнейших времен до XIX в.). Баку, 1941, с.19.
  64. ^ Левиатов В. Н. «Очерки по истории Азербайджана в XVIII веке», Баку, 1948, с.149.
  65. ^ Петрушевский И. П. «Очерки по истории феодальных отношений в Азербайджане и Армении в XVI — начале XIX в.» ЛЛенинград., 1949, с.52.
  66. ^ A. Z. V. Togan, Bugünkü Türk ili (Türkistan) ve Yakın Tarihi, İst., 1942, s.87.
  67. ^ Osman Turan, Selçuklu Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, Ankara, 1965, s.214-216.
  68. ^ Togan, Azerbaycan Etnografisine Dair, Azerbaycan Yurt Bilgisi, sayı:150 (1933), s.101-107 ve sayı: 18, s.247-253.
  69. ^ P. Sykes, A. History of Persia, London, 1921,II, s.100-136.
  70. ^ Faruk Sümer, "Akkoyunlular", İslam Ansiklopedisi, I, s.251-271.
  71. ^ История Востока. В 6 т. Т. 2. Восток в средние века. 9 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. М., «Восточная литература», 2002. ISBN 5-02-017711-3.
  72. ^ "Алтайская семья языков". 17 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2009. 
  73. ^ a b c Ali Sinan Bilgili, "Azerbaycan Türkmenleri Tarihi", Türkler, Cilt 7, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, ISBN 975-6782-40-4, s.22.
  74. ^ Azerbaycanlı Genç Bilim Adamları I Sempozyumu Bildirileri, 2005, İstanbul, s.308.
  75. ^ ""Modern fars millətçiliyi" – I yazı". 29 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2011. 
  76. ^ Riaux Gilles, “Ethnicity and Nationalism in Iran. La cause azerbaïdjanaise »
  77. ^ Gerhard doerfer, Turks in Iran, p. 248
  78. ^ M.Behrâmnejâd, «Karakoyunlular, Akkoyunlular: İran ve Anadolu'da Türkmen Hanedanları», seh. 14
  79. ^ Faruk Sümer, Azerbaycan'ın Türkleşmesi Tarihine Umumi Bir Bakış, Belleten, sayı:83 (1957), s.429-445.
  80. ^ A. J. Toynbee, A Study of History, London, 1935, I, s.347-376.
  81. ^ F. Sümer, Safevi Devleti'nin kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin rolü, Ankara, 1976, s.15-42 ve s.57-84.
  82. ^ Xəsən Əli Dəlilli (1979). Azərbaycanın Cənub Xanlıqları (Azerice). Bakü: Elm Nəşriyyatı. ss. sf. 8-9. 
  83. ^ Süleyman Əliyarlı (1996). Azərbaycan tarixi Uzaq keçmişdən 1870-ci illərə qədər (Azerice). Bakü: Azərbaycan Nəşriyyatı. ss. sf. 8-9. 
  84. ^ "x. Azeri literature in Iran". Encyclopedia Iranica. 29 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2006. 
  85. ^ "Contemporary Literature" (İngilizce). Azerbaijan International. 1996. 23 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2006. 
  86. ^ Yunusov, Arif (12 Mart 2001). "Этнический состав Азербайджана (по переписи 1999 года)" (Rusça). Demoscope.ru. 26 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2009. 
  87. ^ "Soco-economic characteristics survey of Iranian households" (PDF) (İngilizce). Université Paris III. 28 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. , sf. 14.
  88. ^ "5,000 Azeris adopted Christianity" (İngilizce). Day.az. 7 Temmuz 2007. 27 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2007. 
  89. ^ "Azerbaijan: Culture & Art" (İngilizce). Çin Halk Cumhuriyeti'ndeki Azerbaycan Büyükelçiliği. 18 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2009. 
  90. ^ Amirova, Leila (28 Ağustos 2007). "Azerbaijan youth increasingly drawn to Islam" (İngilizce). ISN Security Watch. 4 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2009. 

Konuyla ilgili yayınlar

Read other articles:

منظمة العمل الديمقراطي الشعبي

منظمة العمل الديمقراطي الشعبي البلد المغرب  تاريخ التأسيس 1 يناير 1983  تعديل مصدري - تعديل   منظمة العمل الديمقراطي الشعبي OADP كان حزب مغربيا يساري التوجه تأسس يوم 1 يناير 1983[1] بعد حصوله على الشرعية القانونية عند عودة قيادته من المنفى. أسسه كل من محمد بن سعيد أيت إي...

 

Infruttescenza

Questa voce sull'argomento anatomia vegetale è solo un abbozzo. Contribuisci a migliorarla secondo le convenzioni di Wikipedia. Infruttescenza di Ananas L'infruttescenza è l'insieme dei frutti derivanti dagli ovari di una infiorescenza[1], disposti secondo lo schema di quest'ultima. In certi casi possono somigliare a frutti semplici. Ne sono un esempio le infruttescenze dell'ananas che sono formate da una riunione di bacche inframezzate a tessuti del ricettacolo e delle bratte...

 

Frank Costello

Frank Costello Frank Costello, pseudonimo di Francesco Castiglia (Cassano allo Ionio, 26 gennaio 1891 – New York, 18 febbraio 1973), è stato un mafioso italiano naturalizzato statunitense legato a Cosa nostra statunitense, soprannominato «primo ministro della malavita» dalla stampa statunitense[1]. Indice 1 Biografia 2 Boss della famiglia Genovese 3 Note 4 Altri progetti 5 Collegamenti esterni Biografia Da bambino, Costello emigrò negli Stati Uniti d'America con la madre e la so...

List of friendly fire incidents

This is a dynamic list and may never be able to satisfy particular standards for completeness. You can help by adding missing items with reliable sources. There have been many thousands of friendly fire incidents in recorded military history, accounting for an estimated 2% to 20% of all casualties in battle.[1][2] The examples listed below illustrate their range and diversity, but this does not reflect increasing frequency. The rate of friendly fire, once allowance has been m...

 

2001 Seattle Mariners season

Major League Baseball team season 2001 Seattle MarinersAmerican League West ChampionsLeagueAmerican LeagueDivisionWestBallparkT-Mobile ParkCitySeattle, WashingtonRecord116–46 (.716)Divisional place1stOwnersHiroshi Yamauchi(represented by Howard Lincoln)General managersPat GillickManagersLou PiniellaTelevisionKSTW-TV 11FSN Northwest (Dave Niehaus,Rick Rizzs, Ron Fairly, Dave Valle,Dave Henderson, Tom Paciorek)RadioKIRO 710 AM (Dave Niehaus, Rick Rizzs, Ron Fairly, Dave Valle, Dave Hend...

 

Stalaktit

Stalaktit dari jenis yang disebut sedotan soda, di gua Choranche, Dataran Tinggi Vercors, Prancis. Stalaktit atau batu tetes[1] (Yunani: σταλάσσω, stalasso, artinya yang menetes) adalah jenis speleothem (mineral sekunder) yang menggantung dari langit-langit gua kapur. Ia termasuk dalam jenis batu tetes (Inggris: dripstone). Stalaktit terbentuk dari pengendapan kalsium karbonat dan mineral lainnya, yang terendapkan pada larutan air bermineral. Batu kapur adalah batuan k...

Fano Calcio 1988-1989

Voce principale: Alma Juventus Fano 1906. Fano CalcioStagione 1988-1989Sport calcio Squadra Fano Allenatore Carlo Florimbi Presidente Lino Clemente Serie C29º posto nel girone C. Maggiori presenzeCampionato: Misefori (34) Miglior marcatoreCampionato: Minuti (15) 1987-1988 1989-1990 Si invita a seguire il modello di voce Questa pagina raccoglie le informazioni riguardanti il Fano Calcio nelle competizioni ufficiali della stagione 1988-1989. Indice 1 Rosa 2 Risultati 2.1 Campionato 2.1.1...

 

Человек прямоходящий

† Человек прямоходящий Научная классификация Домен:ЭукариотыЦарство:ЖивотныеПодцарство:ЭуметазоиБез ранга:Двусторонне-симметричныеБез ранга:ВторичноротыеТип:ХордовыеПодтип:ПозвоночныеИнфратип:ЧелюстноротыеНадкласс:ЧетвероногиеКлада:АмниотыКлада:Синапсиды...

 

الحليب واللحوم في الشريعة اليهودية

الحليب واللحوم في الشريعة اليهوديةالنصوص الهالاخية المتعلقة بهذه المقالةالتلمود:Hullin 113b, 115bنصوص حاخامية أخرى:الخروج 23:19الخروج 34:26التثنية 14:21خليط من الحليب واللحوم (بالعبرية: בשר בחלב‏)، basar bechalav، حرفيا «اللحوم في اللبن») ممنوعة حسب الشريعة اليهودية. هذا القانون الغذائي،...

Obermumpf

Obermumpfcomune Obermumpf – Veduta LocalizzazioneStato Svizzera Cantone Argovia DistrettoRheinfelden AmministrazioneLingue ufficialiTedesco TerritorioCoordinate47°31′54″N 7°56′05″E / 47.531667°N 7.934722°E47.531667; 7.934722 (Obermumpf)Coordinate: 47°31′54″N 7°56′05″E / 47.531667°N 7.934722°E47.531667; 7.934722 (Obermumpf) Altitudine366 m s.l.m. Superficie5,06 km² Abitanti1 040 (2017) Densità205,53 a...

 

Sailing at the 1936 Summer Olympics

Sailing at the Olympics Sailingat the Games of the XI OlympiadPlaque:Olympische Segel Wettbewerbe 1936(Olympic Sailing Competition 1936)VenuesFirth of KielDatesFirst race: 4 August 1936 (1936-08-04)Last race: 12 August 1936 (1936-08-12)Competitors166 Male and 3 Female from 26 nationsBoats59← 19321948 → Sailing/Yachting is an Olympic sport starting from the Games of the 1st Olympiad (1896 Olympics in Athens, Greece). With the except...

 

约翰斯顿环礁

此條目可参照英語維基百科相應條目来扩充。 (2021年5月6日)若您熟悉来源语言和主题，请协助参考外语维基百科扩充条目。请勿直接提交机械翻译，也不要翻译不可靠、低品质内容。依版权协议，译文需在编辑摘要注明来源，或于讨论页顶部标记{{Translated page}}标签。 约翰斯顿环礁Kalama Atoll 美國本土外小島嶼 Johnston Atoll 旗幟颂歌：《星條旗》The Star-Spangled Banner約翰斯頓環礁...

Panchu Arunachalam

Indian writer and producer This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Panchu Arunachalam – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (April 2023) (Learn how and when to remove this message) Panchu ArunachalamBornPanchanathan Arunachalam[1](1941-03-22)22 March 1941Sirukoodalpatti, Karaikudi, Ta...

 

Specialist Firearms Command

London police firearms unit Specialist Firearms CommandActiveDecember 1966 – present[1]CountryUnited KingdomAgencyMetropolitan PoliceTypeFirearms unitPart ofMet Operations The Specialist Firearms Command (MO19, previously SO19, CO19 and SCO19) is the firearms unit of the Metropolitan Police.[2][3][4][5][6] The Command is responsible for providing a firearms-response capability, assisting the rest of the service which is not routinely arme...

 

بيتر إليتش تشايكوفسكي

بيتر إليتش تشايكوفسكي (بالروسية: Петръ Ильичъ Чайковскій)‏، و(بالروسية: Пётр Ильич Чайковский)‏    معلومات شخصية الميلاد 25 أبريل 1840 [1][2][3][4]  فوتكينسك[5]  الوفاة 25 أكتوبر 1893 (53 سنة) [6][1][2][3][4]  سبب الوفاة كوليرا  مكان ال...

Albert Square, Manchester

Public square in Manchester, England Albert SquareAlbert Square, overlooked by Manchester Town HallMaintained byCity of ManchesterLocationManchester, England, UKCoordinates53°28′46″N 2°14′42″W / 53.47944°N 2.24500°W / 53.47944; -2.24500ConstructionCompletionc. 1864; 160 years ago (1864) Albert Square is a public square in the centre of Manchester, England. It is dominated by its largest building, the Grade I listed[1] Manchester To...

 

Saalkreis

SaalkreisKreisCountry JermanNegara bagianSaxony-AnhaltDisbanded2007-07-01Ibu kotaHalleLuas • Total628,29 km2 (24,258 sq mi)Populasi (2002) • Total81.496 • Kepadatan0,0.013/km2 (0,0.034/sq mi)Zona waktuUTC+1 (CET) • Musim panas (DST)UTC+2 (CEST)Pelat kendaraanSKSitus websaalkreis.de Saalkreis adalah sebuah Landkreis di sebelah selatan Sachsen-Anhalt, Jerman. lbsSachsen-AnhaltLandkreis(Distrik) Altmarkkreis Salzwedel ...

 

Hamengkubuwana I

Artikel ini membutuhkan rujukan tambahan agar kualitasnya dapat dipastikan. Mohon bantu kami mengembangkan artikel ini dengan cara menambahkan rujukan ke sumber tepercaya. Pernyataan tak bersumber bisa saja dipertentangkan dan dihapus.Cari sumber: Hamengkubuwana I – berita · surat kabar · buku · cendekiawan · JSTOR Hamengkubuwana Iꦲꦩꦼꦁꦏꦸꦨꦸꦮꦤ꧇꧑꧇Susuhunan KabanaranSri Sultan Hamengkubuwana ISri Sultan Hamengkubuwana ISultan Yogy...

Paus Fabianus

Santo PausFabianusUskup RomaGerejaGereja Katolik, Gereja OrtodoksAwal masa kepausan10 Januari 236Akhir masa kepausan20 Januari 250PendahuluAnterusPenerusKorneliusInformasi pribadiNama lahirFabianusWafat20 Januari 250Roma, Kekaisaran RomawiOrang kudusHari heringatan20 Januari (Gereja Katolik, Gereja Ortodoks, Komuni Anglikan) 5 Agustus[1] (Gereja Ortodoks)7[2] & 11[3] Meshir (Koptik)VenerasiGereja KatolikGereja OrtodoksGereja Ortodoks OrientalKomuni AnglikanAtributM...

 

Jan Zieliński

Polish tennis player (born 1996) Jan ZielińskiZieliński at the 2023 Monte-Carlo MastersCountry (sports) PolandResidenceWarsaw, PolandBorn (1996-11-16) 16 November 1996 (age 27)Warsaw, PolandHeight1.80 m (5 ft 11 in)PlaysRight-handed (two-handed backhand)CollegeUniversity of GeorgiaCoachMariusz FyrstenbergPrize money$1,011,752SinglesCareer record0–2Career titles0Highest rankingNo. 769 (20 September 2021)DoublesCareer record73–49Career...