Karadağlılar veya Karacadağlılar, (Azerice: Qaradağlılar, Qaracadağlılar, Rusça: карадагцы, караджадагцы) İran'ın Türkmen Yatağı denilen, Aras Nehri'nin güneyinde yer alan[3] ve kendi kabile adını taşıyan Karadağ bölgesinde yaşayan Türk boyudur. Karadağlı ismi, büyük dağ veyahut dağlık yer anlamına gelen Karadağ[4] kelimesinin sonuna "-lı" ekinin eklenmesiyle oluşmuş olup dağlık yerde yaşayan anlamına gelir. Büyük Sovyet Ansiklopedisi, Karadağlıları Azerileri oluşturan etnografik gruplardan biri olarak kabul etmektedir.[5]
Tarihçe
Bir görüşe göre Karadağlılar, 15. ve 16. yüzyılda,[6] Safevi rejimi sırasında Şahsevenler ve Kızılbaşlar gibi Türkçe konuşan kabileler ile Anadolu'dan modern Azerbaycan bölgesine göç ederek bugünkü Azerbaycan halkının oluşumunu sağlamıştırlar.[7] Karadağ bölgesine yerleştikten sonra çobanlıkla meşgul olmuşlardır. Silahlı olanları da çapulculuk ve haydutluk yapmış, ara sıra ticaret kervanlarına ve bazen de şehirlere hücum etmiştir.[7]
[8] Karadağ bölgesine yerleştikten sonra çobanlıkla meşgul olmuşlardır. Silahlı olanları da çapulculuk ve haydutluk yapmış, ara sıra ticaret kervanlarına ve bazen de şehirlere hücum etmiştir.
Azerice Karadağ'ın lehçesini konuşuyorlar. Geleneksel olarak 7 kabilelere ayrılır. Bunlar karışık bir gruptur (karadağlılar, 1804-1813 ve 1826-1828 yılları arasında Rus-Pers savaşları sırasında Transkafkasya'dan Azerbaycan Türk yerlilerinin ve XIX yüzyılın sonlarından XX yüzyılın başlarına kadar uzanan Osmanlı Türklerinin bir karışımıdır.[kaynak belirtilmeli]
Karadağlılar çoğunlukla Şii Müslümanlardır.[kaynak belirtilmeli]
Kültür
Karadağlıların yaşadığı Karadağ bölgesi dağlık olup, geçit vermez bir alandır. Buranın kuzeydoğusu, Şahsevenlerin göç yerlerinden biridir. Coğrafi durumunun elverişliliğinden dolayı eski feodal idare sistemi bir dereceye kadar muhafaza edilmiştir. Karadağlılar, çoğunlukla yerleşik olup, ırmak boylarında ve derelerde ziraatle meşguldürler. Bahçıvanlık ve ipekçilik de geliştirilmiştir.[1] Yazları Kuzey Azerbaycan'a kayarlar.[9]
Karadağlılar, kültür ve gelenek bakımından Şahsevenlerin âdeta ortağı sayılırlar[1] ve aynı Şahsevenler gibi Azerice konuşmaktadırlar.[10] Karadağ lehçesi, Azericenin en saf varyantı olarak bilinmektedir ve en çok İran'ın Doğu Azerbaycan eyaletinde yaygındır.[11] İran'da bulunan Karadağlılar'a diğer Türk halkları gibi Pehlevi Hanedanı döneminde zorunlu olarak Farsça öğretilmiştir.[12]
Kaynakça
Dipnotlar
- ^ a b c "Türk kültürü". Türk Kültürünü Araştırma Enstitütü. 1966. ss. s. 129,130.
- ^ Nevzat Özkan (2002). "Türk dilinin yurtları". Akçağ. ss. s. 86.
- ^ Nihat Çetinkaya (1996). "Iğdır tarihi: tarih, yer adları ve bazı oymaklar üzerine". Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. ss. s. 312.
- ^ "Qara Qan" (Azerice). Azerbaijan Today. 23 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2009.
- ^ "Азербайджанцы" (Rusça). Büyük Sovyet Ansiklopedisi. 22 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2009.
- ^ "История Востока. В 6 т. Т. 2. Восток в средние века.-ISBN 5-02-017711-3" (Rusça). Восточная литература. 2002. 14 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2009.
- ^ a b "Алтайская семья языков" (Rusça). Randevu-zip.narod.ru. 23 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2009.
- ^ Mehmed Emin Resulzade (1993). "İran Türkleri (Türk Yurdu ve Sebilürreşad'daki Yazıları)". Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. ss. s. 10. ISBN 975-498-071-3.
- ^ "Türk Dünyası El Kitabı". Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü. 1976. ss. s. 1119.
- ^ Nevzat Özkan. a.g.e. ss. s. 77.
- ^ Sonel Bosnalı (2007). "İran Azerbaycan Türkçesi". Kebikeç. ss. s. 36.
- ^ Hasan Celâl Güzel (2002). "Genel Türk tarihi". Yeni Türkiye. ss. c. 1, s. 169.
- Kısaltmalar; a.g.e. (adı geçen eser), c (cilt), s (sayfa), s. x,x (sayfa x ve x)
