Obwód leningradzki leży w północno-wschodniej Europie, na północnym zachodzie europejskiej części Rosji, nad Morzem Bałtyckim. Region zajmuje obszar 85 300 km², co stanowi ok. 0,5% powierzchni całej Federacji Rosyjskiej. Z północy na południe obwód ciągnie się na długości 320 km, zaś ze wschodu na zachód – 450 km.
Na terenie obwodu znajduje się uskok długości ok. 200 km, ciągnący się ze wschodu na zachód regionu, stanowiący brzeg dawnego morza. Wzdłuż uskoku wysokości względne na niewielkim odcinku zmieniają się o 40–60 m.
Budowa geologiczna
Kanał Ładożski – śluza
Obwód leży na styku dwóch tarcz tektonicznych. Północno-zachodnia część obwodu leży na tarczy fennoskandzkiej, gdzie powierzchni ziemi sięgają struktury skalne z okresu archaiku i proterozoiku, powstałe ponad 600 mln lat temu w wyniku silnych erupcji wulkanicznych. Południowo-wschodnie tereny obwodu leżą na tarczy rosyjskiej. Na południowych brzegach Zatoki Fińskiej oraz nad jeziorem Ładoga w kambrze (ok. 500 mln lat temu) sformowały się pokłady skał osadowych. Na południu regionu znajdują się utwory powstałe w okresie dewonu. We wschodniej części regionu podłoże ma pochodzenie karbońskie[3]. Ostatecznie powierzchnia regionu uformowała się w czwartorzędzie, w rezultacie czterokrotnego przejścia lodowca i działalności wód roztopowych okresach interglacjalnych[4].
Klimat
Krajobraz regionu
Na terenie obwodu panuje klimat umiarkowany, przejściowy pomiędzy morskim a kontynentalnym. Morskie masy powietrza sprawiają, iż zima w regionie jest dość łagodna, z częstymi ociepleniami i występującymi zwłaszcza na wybrzeżu odwilżami. Wpływ morskiego powietrza sprawia zarazem, iż lato jest niezbyt ciepłe, a czasem wręcz chłodne. Najchłodniejszą częścią regionu są krańce wschodnie, zaś najcieplejszymi – południowo-zachodnie. Średnia temperatura powietrza w styczniu waha się od −8 °C na wybrzeżu do −11 °C w głębi lądu. Średnia temperatura lipca to od +16 °C do +18 °C. Najniższa zanotowana temperatura to −52 °C, zaś najwyższa to +36 °C.
Wielkość opadów w regionie kształtuje się na poziomie 600–700 mm/rok, przy czym górne wartości tej liczby przypadają na tereny wyżynne, zaś niższe – na nadmorskie niziny. Większość opadów ma postać deszczu. Opady przypadają głównie na okres letnio-jesiennym, maksimum występuje w sierpniu, zaś minimum w lutym.
Zimą opady mają postać śniegu. Stała pokrywa śnieżna pojawia się w drugiej połowie listopada lub pierwszej połowie grudnia i utrzymuje się zwykle do drugiej połowy kwietnia.
Hydrografia
Obszar obwodu jest terenem o dużej wilgotności. Istnieje tutaj znaczna liczba rzek i jezior. Ponadto wielkie ilości wody znajdują się w bagnach, zajmujących dużą część regionu.
Rzeki
Na terenie regionu znajduje się gęsta sieć rzeczna. Łączna długość lokalnych cieków wodnych to ok. 50 tys. km. Obszar obwodu – poza niewielkimi terenami na południowym wschodzie – należy do zlewiskaMorza Bałtyckiego.
Obszar obwodu znajduje się w zdecydowanej większości leży w strefie tajgi, a ściślej w południowej podstrefie tej formacji roślinnej. Oznacza to, iż na terenie obwodu zaczyna się stopniowe przechodzenie lasów tajgowych w lasy mieszane, które pojawiają się na południowych skrajach regionu. Lasy stanowią 55,5% terytorium obwodu. Pierwotne lasy regionu są w znacznej mierze złożone z sosen. Lasy świerkowe występują głównie na północnym zachodzie i wschodzie obwodu. Jako domieszki w lasach tych występują gatunki liściaste: zwykle brzoza, osika i olcha[5]. Tereny przyległe do Petersburga są w znacznej mierze pozbawione pierwotnej roślinności i wykorzystywane rolniczo.
Świat zwierzęcy obwodu reprezentują głównie gatunki leśne, wśród których jest 68 gatunków ssaków i ok. 300 gatunków ptaków, a także ok. 80 gatunków ryb oraz bliżej nieokreślona liczba gatunków bezkręgowców, szacowana na kilka tysięcy.
W stanowiących dużą część powierzchni regionu wodach żyją liczne ryby, zarówno słodko- jak i słonowodne. Spośród ryb morskich wymienić można szproty bałtyckie, dorsze atlantyckie, i szczupaki. Ryby słodkowodne występujące w lokalnych wodach to m.in. sielawy, okonie, sandacze, leszcze, płocie. Niektóre żyjące w wodach regionu gatunki, jak np. węgorze i łososie żyją zarówno w morzu, jak i w rzekach[2].
Na terenie obwodu żyje 1894,0 tys. osób (2021), co stanowi 1,29% całej populacji Rosji. Średnia gęstość zaludnienia w regionie to 22,57 os./km². Najgęściej zaludnione są rejony leżące w pobliżu Petersburga, zaś najsłabiej – wschodnie obszary obwodu.
Na terenie obwodu leningradzkiego znajduje się 31 miast i 32 osiedla typu miejskiego. Miasta te nie są zbyt duże – największe z nich – Gatczyna liczy 88,8 tys. mieszkańców.
Ludność miejska w liczbie 1089,5 tys. osób stanowi 66,28% ogółu populacji obwodu. 554,4 tys. mieszkańców obwodu (33,72% populacji) zamieszkuje na wsiach, spośród których 31 liczy ponad 3 tys. mieszkańców.
45% mieszkańców stanowią osoby w wieku produkcyjnym. Spośród nich 39% pracuje w przemyśle, 34% – w sferze usług, 18% – w rolnictwie, a 9% – w transporcie[6]
Liczba mieszkańców obwodu systematycznie spada. Główną przyczyną jest niski przyrost naturalny, spowodowany osiedlaniem się młodych ludzi w okresie ZSRR w Petersburgu (wówczas noszącym nazwę Leningrad) (na prowincji pozostawały osoby starsze).
pozostali oraz osoby bez poczucia przynależności narodowej
2,34
Miasta i osiedla typu miejskiego
Gatczyna jest największym miastem obwodu i słynie ze swego klasycystycznego pałacuWyborg jest największym miastem w Rosji spośród należących przed 1944 do FinlandiiTichwin jest największym miastem we wschodniej części obwoduSłancy jest jednym z najmłodszych miast obwodu, będąc założonym w okresie międzywojennymPrioziersk z twierdzą Korieła był w przeszłości głównym ośrodkiem południowej KareliiSwietogorsk przed 1944 przynależał do FinlandiiSzlisselburg niegdyś przynależał do Nowogrodu i Szwecji, a w czasie zaborów w tutejszej twierdzy więziono wielu PolakówIwangorod w okresie międzywojennym był częścią estońskiego miasta Narwa
Przemysł spożywczy reprezentują najczęściej niewielkie firmy; produkuje on głównie na lokalne potrzeby i zlokalizowany jest we wszystkich miastach regionu. W obwodzie istnieje także zakład tytoniowy[8].
Rolnictwo w regionie ma charakter skierowany na zaspokajanie potrzeb żywnościowych Petersburga. Głównymi gałęziami produkcji rolnej są hodowla o kierunku mleczno-mięsnym, oraz uprawa ziemniaków i warzyw (zwłaszcza kapusty, marchwi, ogórków, cebuli, buraków itd.). Wartość produkcji zwierzęcej jest większa niż produkcji roślinnej. Mniejsze znaczenie gospodarcze ma uprawa zbóż: jęczmienia, żyta i owsa, które produkuje się głównie na paszę dla bydła i drobiu.
Na terenie obwodu znajduje się ponad 200 wielkopowierzchniowych gospodarstw rolnych, niegdyś sowchozów, obecnie mających status spółek akcyjnych.
Transport
Sieć szlaków transportowych w regionie jest bardzo dobrze rozwinięta, co spowodowane jest sąsiedztwem drugiego co do wielkości węzła transportowego w Rosji – Petersburga.
Transport kolejowy
Łączna długość linii kolejowych w regionie przekracza 3 tys. km; większość z nich jest zelektryfikowana. Na tysiąc km² powierzchni obwodu przypada 33 km torów.
Łączna długość dróg kołowych na terenie obwodu wynosi ponad 13 tys. km, co oznacza, iż na 1000 km² przypada 108 km dróg. Najważniejszymi spośród dróg i autostrad regionu są:
Nazwa obwodu wywodzi się od obowiązującej w latach 1924–1991 nazwy Petersburga – Leningrad, nazwanego tak na cześć Włodzimierza Lenina.
Rosjanie w mowie potocznej często używają skróconej nazwy obwodu – Lenobłast´ (ros. Ленобласть – od Ленинградская область – obwód leningradzki)
Historia regionu
Najstarsze ślady obecności człowieka na terenie obwodu pochodzą z IX–VIII tysiąclecia p.n.e., kiedy ustąpił pokrywający wcześniej lodowiec. Prawdopodobnie od IV tysiąclecia p.n.e. obszary obwodu leningradzkiego zamieszkiwały ugrofińskie plemiona, zajmujące się początkowo myślistwem, zbieractwem i rybołówstwem, a niedługo później także uprawą roli oraz hodowląbydła. W V–VIII wieku n.e. rozwijała się na tych terenach bałtycko-fińska kultura kurhanów wydłużonych, a w IX wieku n.e. nad rzeką Wołchow pojawili się tutaj pierwsi osadnicy słowiańscy. Najstarszym istniejącym tam grodem była Stara Ładoga, będąca jednym z najstarszych ruskich miast. Tereny położone na wschód od jeziora Ładoga były jednym z najważniejszych (politycznie i ekonomicznie) centrów formującej się państwowości ruskiej, które zamieszkiwali przodkowie dzisiejszych Wepsów, a od początku XII wieku były trwale włączone przez Mścisława I w obręb Księstwa Nowogrodzkiego. Od końca X wieku znaczenie Starej Ładogi zaczęło jednak maleć, a zaczynała się epoka dominacji Nowogrodu Wielkiego. Na terenach położonych nad Zatoką Fińską i nad jeziorem Ładoga do XIII wieku niezależnością cieszyły się plemiona bałtycko-fińskie: Karelów, Iżorów i Wotów, które okazjonalnie płaciły daninę na rzecz Księstwa Kijowskiego, a później Nowogrodu Wielkiego.
W XII wieku w wyniku rozbicia dzielnicowego Rusi, Republika Nowogrodu uzyskała niezależność polityczną i dokonując ekspansji terytorialnej podporządkowała sobie wielkie obszary dzisiejszej północnej Rosji, w tym niemal cały teren dzisiejszego obwodu leningradzkiego (poza zachodnią częścią Przesmyka Karelskiego). W XIII i XIV wieku ziemie obwodu stały się areną walk, których powodem były próby opanowania regionu przez Szwedów i Zakon kawalerów mieczowych. W 1240 roku książę nowogrodzki w bitwie na Newą pokonał wojska szwedzkie, zaś w dwa lata później, w 1242 roku w bitwie na zamarzniętym jeziorzePejpus rozbił armię inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego. Dla obrony zachodnich rubieży swego państwa władcy nowogrodzcy w XIII i XIV wieku zbudowali w regionie kilka twierdz na miejscach dawnych iżorskich i wotyckich grodów, m.in. Jam (dziś Kingisiepp), Koporie, Orieszek, Korielę (obecnie Prioziersk). Około 1270 roku rdzenna ugrofińska ludność tych ziem całkowicie utraciła niezależność i rozpoczął się powolny proces slawizacji, trwający setki lat.
Zachodnia część dzisiejszego obwodu w okresie tym nosiła nazwę Ingrii, od zlatynizowanej nazwy rdzennych mieszkańców tego regionu – Iżorów.
Na początku XVII wieku w wykorzystując osłabienie Rosji (tzw. Wielka smuta) Szwecja opanowała część dzisiejszego obwodu, odcinając Rosję od Bałtyku.
W wyniku wojny północnej na początku XVIII wieku Rosja odzyskała utracone sto lat wcześniej obszary dzisiejszego obwodu, zaś carPiotr Wielki na tym obszarze wyznaczył miejsce na budowę swej nowej stolicy, Petersburga. Spowodowało to rozwój gospodarczy i cywilizacyjny regionu. Utworzona tu została najpierw gubernia ingermanlandzka, a w 1710 roku gubernia petersburska.
W czasie II wojny światowej większa część obwodu była okupowana przez Wehrmacht i poniosła znaczne straty gospodarcze i ludnościowe. Po wojnie nastąpiła odbudowa zniszczeń.
Przynależność administracyjna i utworzenie obwodu
Porównanie obszaru guberni petersburskiej (w granicach z 1914) (kolor różowy) i dzisiejszego obwodu (kolor szary)
W 1708 roku utworzono gubernię ingermanlandzką obejmującą m.in. obszar dzisiejszego obwodu; w 1710 roku przemianowano ją na gubernię petersburską. W 1914 roku gubernia ponownie zmieniła nazwę i stała się gubernią piotrogrodzką, zaś w 1924 roku – gubernią leningradzką. W tym czasie wielokrotnie dochodziło do zmian jej granic.
W latach 1927/1929 w ZSRR przeprowadzono reformę administracyjną. W jej ramach utworzono obwód leningradzki, który jednak obejmował obszar znacznie większy od dzisiejszgo terenu tej jednostki administracyjnej (360,4 tys. km² wobec 85,3 tys. km²). W latach następnych wydzielano z jego terytorium kolejne obwody, a także wielokrotnie zmieniano jego granice, ostatnia korekta miała miejsce w 1978 roku.
Władza i administracja
Obwód leningradzki, podobnie jak inne podmioty Federacji Rosyjskiej posiada dość duży zakres samodzielności. Podstawowym aktem prawnym obwodu, regulującym sprawy lokalnego ustroju prawnego, jest Statut (ros. Устав) z dnia 27 października 1994 roku[10]
Zgodnie z regulacjami Statutu władzę prawodawczą (ustawodawczą) w obwodzie sprawuje Zgromadzenie Prawodawcze Obwodu Leningradzkiego, złożone z 50 deputowanych, wybieranych na pięcioletnią kadencją, częściowo według systemu proporcjonalnego, częściowo według większościowego. W obecnej kadencji (od 2007) w gremium tym zasiadają przedstawiciele 4 partii: Jednej Rosji, Sprawiedliwej Rosji, Komunistycznej Partii Federacji Rosyjskiej i Liberalno-Demokratycznej Partia Rosji.
Najwyższym organem władzy wykonawczej (administracji) regionu jest Gubernator Obwodu Leningradzkiego, wybierany na okres 5 lat przez Zgromadzenie Prawodawcze. Stoi on także na czele lokalnego „rządu”, w skład którego wchodzi ponadto 10 innych członków tego organu, w radze wicegubernatorów. Obecnie, od 1999 roku funkcję gubernatora sprawuje Walery Sierdiukow.
Kontrolę finansową nad władzami regionu sprawuje Izba Kontrolno-Rachunkowa, której członkowie powoływani są przez Zgromadzenie Prawodawcze na 5 lat.[11]
Zarówno Zgromadzenie Prawodawcze, jak i gubernator obwodu leningradzkiego nie mają siedziby na podległym swej władzy obszarze, lecz rezydują w Petersburgu, będącym odrębną jednostką podziału terytorialnego Rosji. Planowane jest jednak przeniesienie przynajmniej części organów władzy do leżącego na terenie obwodu miasta Wsiewołożsk[12].
.svg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
