Czerwona księga gatunków zagrożonych – publikowana przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) lista zagrożonych wyginięciem gatunków organizmów. Ukazała się po raz pierwszy w 1963 roku. Jej edycja z roku 2011 zawierała spis 59 508 gatunków (ponad 45 tysięcy gatunków zwierząt, ponad 14 tysięcy gatunków roślin oraz 18 gatunków grzybów), z których 19 265 jest zagrożonych wyginięciem[1]. Większość z nich uzyskała status zagrożonych w wyniku działalności człowieka.
Kategorie zagrożenia gatunków
Informacje gromadzone w systemie IUCN są grupowane w kategoriach określających stopień zagrożenia wyginięciem danego gatunku. Kryteria zaliczenia gatunku do danej kategorii w roku 2001 określono w dokumencie 2001 Categories & Criteria (version 3.1)[2].
| oszacowane
|
rozpoznane
|
|
EX
|
wymarłe (extinct), oznaczane znakiem †. Kategoria dotyczy gatunków, dla których wiadomo, że wymarły wszystkie osobniki do nich należące w skali globalnej. Gatunki wymarłe w skali regionalnej lub poszczególnych państw zalicza się do kategorii RE – regionalnie wymarłych (regionally extinct)[3].
|
| EW
|
wymarłe na wolności (extinct in the wild) – wymarłe w stanie dzikim – pojedyncze okazy, czy nawet populacje mogą żyć jeszcze w hodowlach i ogrodach zoologicznych.
|
zagrożone
wyginięciem
|
CR
|
krytycznie zagrożone (critically endangered) – najbardziej zagrożone gatunki.
|
| EN
|
zagrożone (endangered) – przypisuje się im wysokie ryzyko wymarcia w niedalekiej przyszłości.
|
| VU
|
narażone (vulnerable) – gatunki, które mogą wymrzeć stosunkowo niedługo, choć nie tak szybko jak zagrożone.
|
|
|
NT
|
bliskie zagrożenia (near threatened) – gatunki bliskie zaliczenia do poprzedniej kategorii, ale jeszcze się do niej niekwalifikujące.
|
| LC
|
najmniejszej troski (least concern) – gatunki niespełniające kryteriów kwalifikujących do którejś z kategorii zagrożenia lub bliskiego zagrożenia. Należą tu gatunki pospolite, szeroko rozprzestrzenione.
|
| niedostatecznie rozpoznane
|
DD (data deficient) – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia, wymagające dokładniejszych danych. IUCN odradza liberalne stosowanie tej kategorii – w przypadku braku informacji o gatunku zaleca się odniesienie kryteriów oceny zagrożenia do zajmowanych przezeń siedlisk. Do czasu ustalenia statusu gatunków tej grupy nie należy ich traktować jako niezagrożonych.
|
| nieoszacowane według kryteriów IUCN
|
NE (not evaluated) – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.
|
W latach 1994–2001 stosowane były również kategorie (wersja 2.3):
- LR/nt (ang. lower risk / near threatened – niższego ryzyka / bliskie zagrożenia) – odpowiednik NT
- LR/lc (ang. lower risk / least concern – niższego ryzyka / najmniejszej troski) – odpowiednik LC
- LR/cd (ang. lower risk / conservation dependent – niższego ryzyka / uzależniony od zabiegów ochronnych) – obecnie niestosowana.
W przypadku czerwonych list tworzonych dla gatunków występujących regionalnie lub w skali poszczególnych państw występuje dodatkowo (przynajmniej na etapie tworzenia list) kategoria NA (not applicable), obejmująca taksony obce dla danego obszaru lub pojawiające się na nim przejściowo[3].
Statystyki IUCN
Liczby gatunków kręgowców w klasyfikacji IUCN według stanu na rok 2011[4]:
| Liczba gatunków
|
W tym w kategorii
|
|
|
opisanych
|
oszacowanych
|
zagrożonych
|
EX |
EW |
CR |
EN |
VU
|
| Ssaki |
5 494 |
5 494 |
100% |
1 134 |
20,6% |
76 |
2 |
191 |
447 |
496
|
| Ptaki |
10 027 |
10 027 |
100% |
1 240 |
12,4% |
132 |
4 |
190 |
372 |
678
|
| Gady |
9 362 |
3 004 |
32% |
664 |
22,1% |
21 |
1 |
121 |
234 |
309
|
| Płazy |
6 771 |
6 312 |
93,2% |
1 910 |
30,2% |
37 |
2 |
495 |
761 |
654
|
| Ryby |
32 000 |
9 352 |
29,2% |
2 011 |
21,5% |
59 |
8 |
405 |
476 |
1 130
|
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne
