Nawa główna. Po lewej obraz Matki Bożej Pocieszenia, po prawej obraz św. AntoniegoOłtarz główny w prezbiteriumTablice przy głównym wejściuTablica w hołdzie wdzięczności za 400 lat panowania Matki Bożej PocieszeniaKrużganki klasztorneOdnowiona kaplica św. Zygmunta GorazdowskiegoMsza święta w kościele; od lewej o. Zbigniew Kubit i o. Andrzej Deptuch (2014)
Klasztor jest umiejscowiony w sanockiej dzielnicy Śródmieście pod adresem ulicy Franciszkańskiej 7, zaś od strony wschodniej nad stromą skarpą, u podnóża wznoszącą się od ulicy Podgórze w zachodniej części dzielnicy Błonie. Kościół franciszkanów przylega do klasztoru od strony północnej. Wejście główne do świątyni w narożniku południowo-wschodniej pierzei sanockiego rynku[3].
Historia
Po utworzeniu zakonu franciszkańskiego w 1209, od początku XIII wieku jego przedstawiciele przybywali i rozpoczynali działalność na terenie Polski, w tym na Podkarpaciu w Przemyślu w 1237[4]. Drugim miejscem ich osiedlenia w regionie był Sanok. Klasztor i kościół franciszkański w Sanoku został założony 27 lutego 1377 na mocy przywileju wydanego przez księcia Władysława Opolczyka (ówczesny zarządca Rusi Czerwonej[5][6])[7]. Książę nakazał arcybiskupowi lwowskiemu Maciejowi i burgrabiemu sanockiemu Maciejowi uposażyć Franciszkanów w dwór oraz wybudować kościół poza murami miasta. Budowa trwała w latach 1372–1376, a w jej wyniku wzniesiono kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny, który nadano zakonowi minorytów ze Lwowa, tj. franciszkanom sprowadzonym z tego miasta do Sanoka[8][9] (według wcześniejszych opisów świątynia była umiejscowiony przy obecnej ul. Tadeusza Kościuszki nieopodal Góry Parkowej[10]; jest to teren obecnej ulicy Grzegorza z Sanoka[11]). Organizację kościoła, jak i całej diecezji, przeprowadził w tym czasie Eryk z Winsen. Pierwsze budynki kościoła i klasztoru były drewniane i znajdowały się poza murami miasta, stanowiącymi obecnie dzielnicę Śródmieście[12].
W 1384 siostra Kazimierza Wielkiego i matka króla Ludwika Węgierskiego, Elżbieta Łokietkówna wydała zgodę na przeniesienie siedziby franciszkanów w obręb miasta[12]. Na darowanym przez królewnę Elżbietę areale w historycznym rogu sanockiego grodu franciszkanie, po nabyciu dodatkowych parcel miejskich, wybudowali drewniany klasztor oraz kościół (był konstrukcji drewnianej wraz z murowaną zakrystią)[12][10][13]. Akt erekcyjny kościoła i darowizny są datowane na 5 lipca 1384[14]. Nowy kościół uzyskał tytuł pod wezwaniem Znalezienia Krzyża Świętego[14]. W 1384 pleban kościoła pw. św. Michała usiłował zabrać klasztor, lecz królowa Elżbieta Bośniaczka (żona Ludwika Węgierskiego, a matka królowej Jadwigi) poleciła staroście, radzie i mieszczanom chronić przed plebanem zakonników, których przeniosła spoza murów do miasta. W 1387 Chartman Ghyr kleryk i notariusz publiczny zatwierdził ponownie w Krośnie w obecności biskupa Eryka dokumenty zatwierdzone przez księcia Władysława Opolczyka i królową Elżbietę. W późniejszych wiekach Sanok był kilkakrotnie trawiony przez pożary (w latach 1457, 1470, 1514, 1566 – w ostatnim z tych przypadków kościół ocalał[14]). Kolejny z pożarów w 1604, wywołany przez Tatarów, zniszczył kościół[14]. Dwa lata później w 1606 dokonano odbudowy kościoła, ukończonej dzięki staraniom podkomorzego sanockiego Piotra II Bala, w wyniku czego powstała nowa, murowana świątynia o charakterze jednonawowym, wzniesiona w stylu barokowym[15][14].
W późniejszym czasie tytuł kościoła Znalezienie Krzyża Świętego został zamieniony na Podwyższenie Krzyża Świętego (dzień 14 września)[16]. W okresie I Rzeczypospolitej pomieszczenia klasztoru były miejscem odbywania sejmików szlacheckich dla całej ziemi sanockiej (1612)[17]. Po raz kolejny zabudowania kościoła i klasztoru zostały zniszczone przez pożar w 1632. W latach 1632–1640 dokonano ponownej odbudowy kościoła i klasztoru wykonanej z kamienia łamanego i datę końcową uznaje się za powstanie obecnego kształtu kościoła i klasztoru[18]. W tych latach powstały też nowe zabudowania klasztorne (drewniane) – od 1717 rozpoczęto zastępowanie ich jednolitą z kościołem konstrukcją murowaną. Kolejne skrzydła czworoboku klasztornego wzniesiono w latach 1722–1747 i 1758-1775. W latach 1676 i 1743 miały miejsce kolejne pożary klasztoru[18]. W latach 1846–1847 klasztor został przebudowany, wskutek tego dobudowano kondygnację piętrową[15][19]. W 1766 założono bractwo św. Iwona[20] W 1790 zostało dobudowane skrzydło poprzeczne klasztoru[18].
W międzyczasie, po spaleniu się sanockiego kościoła parafialnego pw. Michała Archanioła 30 września 1782 świątynia przyklasztorna pełnił funkcję kościoła parafialnego (do franciszkańskiego kościoła została przeniesiona parafia, jednak jej zarząd nie został przekazany zakonnikom franciszkańskim[21]) do 19 grudnia 1886, gdy powstała Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku (w tym okresie gwardianie klasztoru pełnili jednocześnie urząd proboszcza)[22]. W kościele i klasztorze służyło na ogół trzech ojców i dwóch braci, którzy prowadzili także folwark poza miastem.
W nocy 9/10 maja 1872 miał miejsce następny, dewastujący pożar kościoła[25][26] (spłonęła wówczas niemal 1/3 miasta)[27]. Od tego roku dokonano zasadniczej przebudowy (wówczas zostały odbudowane sklepienia i dach). W konsekwencji świątynia utraciła barokowy styl (zmieniono wieżę z barokowym hełmem, boczną kaplicę z kopułą, zaś szczegóły architektoniczne uległy zatarciu)[28]. Po pożarze malowanie w kościele wykonał malarz Tabiński z Rzeszowa, które zachowało się do 1935[29][30]. W 1886 ukończono gruntowną przebudowę kościoła po pożarach[18], w ramach której odbudowano sklepienia i dach[31]. W dokonano restauracji kościoła, podczas której zostało obniżone barokowe sklepienie[15][30], przysklepione okna, wybite wejście do kaplicy[18]. Do jesieni 1895 dokonano rekonstrukcji zniszczonej w pożarze wieży kościoła (według projektu inż. architekta Władysława Beksińskiego, wykonawcą był Karol Gerardis[32]; została podwyższona niemal dwukrotnie[33])[34][35], wcześniej miała formę kopulastą[15][36], a w 1896 wzniesiono wieżyczkę na sygnaturkę. Ponowne restauracje kościoła i klasztoru przeprowadzono w 1905 (wówczas zbudowano dwie kondygnacje wieży i zbudowano jej hełm[18]).
25 sierpnia 1900 klasztor został odwiedzony przez NamiestnikaGalicjiLeona Pinińskiego[37]. 18 maja 1914 doszło do usunięcia się ziemi z gorze, na której stoi kościół franciszkanów[38]. W 1920 podwyższono kaplice w świątyni[18]. Od 1935 do 1939 malarską dekorację wnętrza kościoła (polichromie) wykonywał sanocki malarz, Władysław Lisowski[29][30][39][40]: nad kaplicą im. św. Maksymiliana Kolbego[41] znajduje się fresk pt. Św. Franciszek rozsyła zakonników w świat (odmalowane osoby noszą twarze mieszkańców Sanoka: związany z kościołem Antoni Jędrzejowski oraz zakonnicy, organista br. Michał Czyż i zakrystianin br. Metody Wojcieszek[42], zaś widok na Asyż przypomina panoramę Sanoka)[43]; drugie malowidło, umieszczone na łuku łączącym nawę główną z prezbiterium, ukazuje scenę hołdu i uwielbienia składanego przez przedstawicieli różnych stanów społecznych Matce Bożej, a wśród osób uwielbiających są także mieszkańcy miasta, m.in. sam W. Lisowski (klęcząca postać ubrana w kierezję), jego córki Maria i Helena Nehring z dzieckiem na rękach (późniejszy lekarz Jerzy Nehring), adwokat Kazimierz Lisowski z Brzozowa, zamieszkujący przy kościele rzemieślnik Antoni Borczyk (ubrany w czamarę) wraz z rodziną (córki), burmistrz Sanoka, Maksymilian Słuszkiewicz namalowany w stroju szlacheckim i trzymający w dłoni karabelę[43] oraz gwardian konwentu sanockiego o. Teofil Bazan; trzeci obraz to scena odnalezienia Krzyża św. ukazana w nawie głównej (był to wcześniejsze wezwanie kościoła). W toku prac Lisowskiego w latach 30. ołtarze boczne zostały przemalowane na kolor palisandrowy[44]. Malowidła w kruchcie wykonał w 1898 malarz Włodarski z Sanoka (są to obraz siedzącego św. Franciszka w rozmodleniu, znajdujący się nad wejście do krużganek oraz godło Polski na suficie)[45][46][47]. W drugiej połowie lat 30. doradcą przy pracach remontowych był inż. Wilhelm Szomek, za sugestią którego wykonano otynkowanie kościoła od strony rynku, zaś od strony ogrodu w kierunku wschodnim, prezbiterium pozostawiono na elewacji tzw. „dziki kamień”[48]
W XIX wieku zabudowania klasztorne były pod numerem 16 w mieście[49]. Wyrokiem z 16 września 1889 ks. Stanisław Stojałowski został uznany winnym przestępstw kościelnych i skazany na utratę probostwa w Kulikowie i na 6-tygodniowe rekolekcje w klasztorze w Sanoku[50].
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w pierwszym okresie istnienia II Rzeczypospolitej w latach od 1921 do 1923 w klasztorze funkcjonowało Małe Seminarium Duchowne – Zakonne[51][26]. Około 1920 na parterze klasztoru funkcjonowała tzw. „głodna kuchnia”, gdzie wydawano posiłki[52]. Do początku lat 30. XX wieku klasztor sanocki (tak jak inne franciszkańskie konwenty na Podkarpaciu) podlegał prowincji we Lwowie, a następnie został podporządkowany prowincji w Krakowie[53]. Według stanu z 1931 konwent franciszkanów w Sanoku posiadał własność przy ulicy Ignacego Daszyńskiego 30 (pierwotnie pod numerem konskrypcyjnym 998)[54].
W dniu 3 października 1946 aresztowany i przewieziony do Rzeszowa został gwardian z Sanoka, któremu zarzucono umożliwienie na terenie klasztoru zebrań członków nielegalnej organizacji Armia Krajowa (po czterech dniach zakonnik został zwolniony, jednak w związku z tym poprosił o przeniesienie i w listopadzie odszedł z Sanoka)[57]. W latach powojennych klasztor ponosił szkody w wyniku działań władz komunistycznych PRL (zakonnikom odebrano deputat na opał)[57]. W 1950 zostało upaństwowiony teren należącego do franciszkanów gospodarstwa rolnego o powierzchni 34 ha, położony przy ul. Zagrody 10, zaś zakonnikom pozostawiono wówczas ok. 2 ha[58][59]. Z pozostałej części fragment w 1973 został wykupiony przez władze państwowe (w tym miejscu powstało I Liceum Ogólnokształcące im. Komisji Edukacji Narodowej w Sanoku, w którym oo. franciszkanie byli katechetami do 1984[60]), a w resztkach areału powstała kaplica publiczna, później kaplica rektoralna pw. św. Maksymiliana Marii Kolbego[61][62], który w 1984 została przekazana na rzecz diecezji przemyskiej[60][60].
Tuż po wojnie w 1945 w klasztorze utworzono franciszkańskie Niższe (Małe) Seminarium Duchowne[63], jednak od 1950 jego absolwentów nie dopuszczano do dalszej edukacji w państwowym Gimnazjum w Sanoku, zaś decyzją z 3 lipca 1952 seminarium zostało zlikwidowane przez władze PRL; jednocześnie została odebrana wówczas część klasztoru, w której działało MSD, w późniejszych latach odzyskana przez zakonników[64][57][63]. W 1954 przeniesiono do świątyni z pobliskiej cerkwi greckokatolickiej Sobór Świętej Trójcy[65] odnowioną ikonę Matki Boskiej Łaskawej. Obraz uroczyście wprowadzono do kościoła i poświęcono. Pierwsza historyczna wzmianka o bizantyjskiej ikonie Matki Bożej przywiezionej przez hrabiego Krzysztofa Tarnawskiego spod Moskwy do Sanoka pochodzi z 1596.
Malarz W. Lisowski odnawiał ołtarze w kościele także tuż po II wojnie światowej (1946) i w późniejszych latach (1961, 1962)[29][67]. W 1972 zespół klasztorny franciszkański, na który składały się wówczas kościół, klasztor, stodoła z kieratem murowanym i drewnianym z poł. XIX wieku oraz ogrodzenie klasztorne murowany z XVIII/XIX w., zostały włączone do uaktualnionego wówczas spisu rejestru zabytków Sanoka[18]. 6 stycznia 1976 rozgorzał w kościele pożar, zawczasu ugaszony[30].
W prezbiterium w 1887 Ferdynand Majerski wykonał balustradę z drewna[67]. Pierwotnie posadzkę w świątyni wykonał w 1888 Jakub Zandonelli z Jasła (była w kolorach czerwony, czarnym i biało-szarym)[68]. W 1948 umieszczono nowe tabernakulum o charakterze pancernym (wykonawca: Karol Baranowicz), w miejsce poprzedniego wykonanego z drewna[44]. W 1965 została wykonana boazeria w kościele na wysokości 142 cm (wykonawca Nieznański)[67].
W 1977 ponownie została odnowiona polichromia w kościele, a także w kruchcie i ogrojcu (wykonał Jan Płodzień)[68]. W latach 80. XX wieku dach kościoła i klasztoru pokryto blachą miedzianą. U podstawy zabudowań klasztoru i kościoła pojawiały się problemy związane z osuwaniem się skarpy[69]. W latach 1998–1999 na terenie kościoła przeprowadzono prace archeologiczne i konserwatorskie[70]. W wyniku prac zostały odkryte średniowieczne cmentarzysko i XIV-wieczne mury. Na początku XXI wieku, w latach 2000–2003 były kontynuowane prace konserwatorskie i remontowe. Zostały odrestaurowane ołtarze i obrazy św. Antoniego Padewskiego (do października 2001[71][72]) i Matki Bożej Pocieszenia, a w tzw. „kaplicy Ogrójca” wykonano ołtarz ku czci bł. ks. Zygmunta Gorazdowskiego. Przeprowadzono także wiele prac modernizacyjnych i unowocześniających korzystanie ze świątyni pod względem technicznym (ogrzewanie, ławki, posadzka, instalacje, oświetlenie, nagłośnienie, drzwi).
19 marca 2005, dekretem metropolity przemyskiego abpa Józefa Michalika, w przyklasztornym kościele zostało erygowane sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia – Pani Ziemi Sanockiej.
Zespół klasztorny (kościół, klasztor i ogrodzenie) został wpisany do wojewódzkiego (1967)[1] oraz do gminnego rejestru zabytków miasta Sanoka[73]. Wynikiem działań Komisji Opieki nad Zabytkami, powstałej przy oddziale PTTK w Sanoku, w 1978 umieszczono na fasadzie budynku tablicę informującą o zabytkowym charakterze obiektu[74].
Wobec powstałych wielu pęknięć w zabudowaniach kościoła franciszkanów w 2019 podjęto prace budowlane zmierzające do zabezpieczenia skarpy do jej podnóża[75][76].
Architektura
Kościół ma charakter orientowany (część prezbiterialna, mieszcząca ołtarz główny, jest zwrócona ku wschodowi)[77]. Obecny wygląd kościoła i klasztoru bardzo odbiega od pierwotnego[78]. W szczególności przebudowa z 1872 usunęła barokowy styl obiektu. Zasadniczo wnętrze kościoła składa się z prostokątnego prezbiterium, nawy głównej i dwóch kaplic bocznych. Przez to kościół jako całość zyskał układ poziomy zbliżony do planu krzyża łacińskiego. Okna w kościele zakończone są w sposób półkolisty. Pod kościołem i kaplicami znajdują się krypty. Dolna kondygnacja wieży jest wykonana z kamienia łamanego, zaś dwie górne z cegły. W 1998 poinformwano o nowym wystroju ołtarza głównego, w którym uwidoczniono odsłonięt<y fragment kamiennej ściany[79].
Pierwotne ołtarze w świątyni odnawiana przełomie 1777/1778 malarz Serafiński z Rzeszowa[29][67]. Obecny ołtarz główny został wybudowany na nowo (po pożarze) w 1887, a projekt stworzył Ferdynand Majerski z Przemyśla[29][67]. W jego centrum, między sześcioma kolumnami spoczywającymi na postumentach znajduje się krucyfiks późnobarokowy (wzmiankowany był w 1694 z racji na jego kult i wota)[45], nad nim gołębica symbolizująca Ducha Świętego, a na szczycie gloria Boga Ojca[44][80]. Ponad nim na sklepieniu jest przedstawiona Trójca Święta i adorujący ją czterej Ewangeliści. Po bokach ołtarza ustawiono figury, w których przedstawieni zostali święty Bonawentura i Tomasz z Akwinu (wykonał je F. Majerski w 1887)[29][81]. Na kapitelach filarów umieszczono cztery figury aniołów (dwie stojące, dwie siedzące)[44]. Pod koniec XIX wieku główny ołtarz był w kolorze marmuru czerwonego[44].
Pierwotnie kościelna ambona była zlokalizowana w prezbiterium po prawej stronie, po czym w 1887 została przeniesiona na stronę lewą[83]. Obecną ambonę wykonał Ferdynand Majerski w 1889[83]. Na zadaszeniu ambony widnieją dwie figury aniołków[83]. Fundatorem wykonanych w 1897 schodów do ambony był Józef Nowak, który opłacił także istniejącą tuż obok drewnianą ławkę-stallę[83]. Analogiczna stalla istniała po drugiej (prawej) stronie przy wejściu do zakrystii, zaś w 1977 obie ławki zostały przeniesiony do kaplicy św. Franciszka[84]. Pierwotnie pod amboną istniało osiem ławek (wykonawca: Dutkiewicz w 1897) oraz szesnaście w nawie głównej (wykonawca Michał Car w 1939)[84]. W 1976 usunięto tynk z wieży kościoła, w 1977 górną część tejże otynkowano na nowo, a dolną część wykonano z pozostawieniem kamienia[85]. W tym czasie w podobny sposób tzw. „dzikiego kamienia” wykonano elewację kościoła od strony rynku[85].
Przylegający od południa do kościoła klasztor składał się pierwotnie z trzech skrzydeł wokół wirydarza, natomiast obecnie ma dwa wirydarze. Od odbudowy w XIX wieku budynek klasztoru jest jednopiętrowy[86]. Na parterze są krużganki sklepione krzyżowo, wiodące od strony wirydarza i umożliwiające okrężne przejście łączące kruchtę kościoła (przedsionek przy wejściu do kościoła z Rynku miejskiego) z zakrystią i dalej prezbiterium. Zakrystia została odnowiona 1900/1901. malowidła wykonał br. Cyryl Sadowski[87], w 1970 odmalowali sanoccy malarze Tadeusz Turkowski i Kazimierz Florek[88]. W krużgankach (skrzydło wschodnie) jest umiejscowiona kaplica św. Zygmunta Gorazdowskiego (ufundowana przez rodzinę Rylskich w XIX wieku; zwana kaplicą Rylskich bądź powszechnie jako „Ogrójec”[89]). Kaplica została odnowiona w 1901, ponownie zrekonstruowana w 1977[90]. W 2012 trwała renowacja polichromii w kaplicy. Ponadto w budynku klasztornym mieści się refektarz (skrzydło południowe), kaplica zakonna i biblioteka.
Od końca 2005 na wieży kościelnej funkcjonują dzwony rodzaju carillon (zespół dzwonów wieżowych) w liczbie ośmiu (łączna waga 250 kg), które regularnie, co trzy godziny między 6:00 a 21:00, odgrywają melodię[91].
Obiekty sakralne i zabytki sztuki
Krzyż w ołtarzu głównym prezbiterium (2 poł. XVII wieku); w przeszłości widniały przy nim wota dziękczynne, które zostały skonfiskowane przez władze austriackie na przełomie XVIII/XIX wieku[81]
Krucyfiks barokowy w przedsionku wzgl. kruchcie (koniec XVIII wieku); w 1970 umieszczono na nim tabliczkę upamiętniającą misje maryjne[92]
Krzyż w Kaplicy św. Zygmunta Gorazdowskiego (pocz. XVIII wieku)[87]
Ołtarz z obrazem św. Antoniego z Padwy (wzmianki XVII wiek, po prawej stronie nawy głównej), ołtarz posiada dwie kolumny kręcone z łodygami liści i winogronami, nad kolumnami aniołki, w 1937 malarz W. Lisowski dokonał przemalowania ołtarza na kolor palisandrowy[93]; ukazany na obrazie św. Antoni w prawej dłoni dzierży trzy kwiaty lilii, a w lewej trzyma Dzieciątko Jezus[94].
w zasuwie tego obrazu istnieje obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa, który namalował Tabiński z Rzeszowa w 1888[93]
Ołtarz z obrazem Matki Bożej Pocieszenia (z ok. 1700, po lewej stronie nawy głównej), na bazie obrazu olejnego na płótnie „Matka Boska z Dzieciątkiem”, przybrany złotą szatą
Malowidła umieszczone w prezbiterium na suficie: Ewangeliści św. Mateusz (z symbolem głowy człowieka), św. Łukasz (z symbolem głowy wołu), św. Marek (z symbolem głowy lwa), św. Jan (z symbolem głowy orła)[30], na ukazanej tęczy od strony ołtarza głównego widnieje herb Sanoka, Duch święty i Orzeł Polski[95], na tęczy od strony nawy głównej ukazana jest Matka Boża Niepokalana i inne osoby[95]; po jednej stronie klęczący gwardian o. Teofil Bazan, po drugiej m.in. Antoni Borczyk[95].
Malowidła w nawie głównej: św. Franciszek otrzymujący odpust zupełny (porcjunkulę) od Jezusa i Matki Bożej[95], Znalezienie Krzyża Świętego (od strony chóru) oraz wizerunki św. Franciszka, św. Jakuba Strzemię, św. Ludwika francuskiego, św. Klara, błog. Salomea, św. Elżbieta (z prawej strony)[96].
Kaplica Franciszka z Asyżu (południowa, po prawej stronie nawy głównej), przylega do zakrystii, w 1935 remont tej kaplicy wykonał Józef Kopaczek, polichromie wykonał tamże na przełomie 1935/1936 W. Lisowski[97]; na ścianie kaplicy sąsiadującej z zakrystią malowidło pt. „Przyjęcie do Rodziny Franciszkańskiej (III Zakon) św. Kingi i jej męża Bolesława Wstydliwego”, nad wejściem do kaplicy od zewnątrz obraz pt. „św. Antoni rozdaje jałmużnę ubogim, zwłaszcza dzieciom”, nad wyjściem z kaplicy do nawy głównej obraz pt. „św. Franciszek przemawia do ptaszków”[98] wzgl. „Kazanie do ptaków”[99]. W kaplicy powstał ołtarz św. Franciszka, odnowiony w 1935[98]. W lutym 1999 podjęto renowację polichromii w kaplicy św. Franciszka[100]. W wyniku prac w kaplicy odsłonięto pierwotną dekorację barokową z przełomu XVII/XVIII wieku. Odrestaurowana kaplica została poświęcona 4 października 1999 przez o. Kazimierza Malinowskiego[101][102].
Kaplica św. Maksymiliana Kolbe (północna, po lewej stronie nawy głównej, dawniej zwyczajowo zwana kaplicą matki Bożej Pocieszenia – z uwagi na pierwotne umieszczenie w niej ołtarza i obrazu pod tym wezwaniem – później imienia św. Józefa[103], Matki Bożej Różańcowej). W 1908 cała kaplica została odnowiona zarówno wewnątrz (otynkowana), jak i na zewnątrz (cegła została zastąpiona kamieniem)[104]. Ponownie odnawiana na przełomie 1935/1936[105]. Do 1937 powstał nowy ołtarz według projektu W. Lisowskiego z alabastrowymi kolumnami[42]. W ołtarzu kaplicy znajduje się obraz św. Maksymiliana Kolbe, który namalował w 1971 wykonał sanocki malarz Bronisław Naczas[42]
Na początku XXI wieku kaplicę odnowiono do lipca 2004[106].
Dzwon z wizerunkiem Serca Pana Jezusa (z inskrypcją „1923”) oraz 8 dzwonów carillonowych – znajdujące się na wieży.
Figura Najświętszej Marii Panny Niepokalanej, położona przy kościele w ogródku przylegającym do kamienicy przy ul. Rynek 18. U jej podstawy inskrypcja: „1377 600 lat Franciszkanów w Sanoku 1977”. Rzeźbę wykonał Edward Kość z Jasła[109]. Postument pochodził z zachowanego po poprzedniej rzeźbie Chrystusa opisanej poniżej[110]. Figura została odmalowana w 2012.
Drewniane drzwi oddzielające kruchtę (przedsionek) kościoła od nawy głównej, wraz z płaskorzeźbami przedstawiającymi św. Franciszka z Asyżu, św. Antoniego z Padwy, herbami zakonu franciszkanów i aniołkami; wykonał je Stanisław Piątkiewicz w 1898[107][115][47]. Pod tymi figurami widnieją emblematy zakonu franciszkanów[116]
Figura Antoniego z Padwy z Dzieciątkiem Jezus (w przedsionku).
Obraz św. Józefa w zakrystii, autorstwa Genowefy Stepek z 1964[88].
Obraz św. Walentego, autorstwa W. Lisowskiego z 1927 roku, umieszczony w klatce schodowej[118].
Stacje Drogi Krzyżowej w nawie głównej, wykonane w 1938 w Zakładach św. Wojciecha w Poznaniu[119].
Cztery konfesjonały, wykonane z drewna w 1906[120]
14 obrazów przedstawiających Mękę Pańską pochodzące z XVIII wieku, znajdują się w krużgankach[90]
Obraz św. Teresy od Dzieciątka Jezus (autor Antoni Zientkiewicz z Poznania, 1927), umieszczony dawniej w kaplicy św. Józefa, później na filarze pomiŁdzy kaplicą a lewym ołtarzem, w 1969 na filar przy wejściu do zakrystii[81]
W przeszłości w kościele znajdowały się obrazy: Matki Boskiej Szkaplerznej (w lewym ołtarzu, gdzie od 1954 umieszczono obraz matki Bożej Pocieszenia; przeniesiony do kościoła Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Zahutyniu), Matki Bożej Różańcowej (był w kaplicy w. Franciszka, przeniesiony do Jasła)[121].
Tablice pamiątkowe i informacyjne
Tablica upamiętniająca pogrzeb z 7 listopada 1758 roku i wspólne pogrzebanie kości zmarłych, która jest prawdopodobnie najstarszą tablica pamiątkową w Sanoku[45][122]. Treść inskrypcji (nie w pełni czytelna): „Roku 1758 dnia 17 listopada odprawił się solenny pogrzeb kości zmarłych w tym kościele pogrzebanych na tym...”[123]. Do 1897 epitafium było umieszczone na posadzce podłogi w kruchcie[123].
Epitafium Marii Amalii Mniszchowej (1736-1772)[45]. Inskrypcja głosi: „D.O.M. Maria Amelia z hrabiów Bruhlów Mniszchowa Generałowa Wielkopol. Umarła w 36 r. wieku swego d. 30 kwiet. R. 1772 w Dukli. Prosi o Zdrowaś Maria”[124]. Do 1897 epitafium było umieszczone na posadzce podłogi w kruchcie[123].
Tablica kamienna z inskrypcją upamiętniającą fundację kościoła i budowę piętra w budynkach klasztornych, ustanowiona w 1847[125]. Znajduje się w klasztorze, a treść inskrypcji brzmi: Klasztor W.W.O.O. Minoritów fundowano przez Władysława Księcia na Opolu Wieluniu i Rusi r.p. 1387, dokąd po spaleniu kościoła X.X missyonarzy r.p. 1783. Parafię przeniesiono zaś za czasów W.W.W. prowincyała Klemensa Kobak, za staraniem W.W. gwardyana Pawła Gracowskiego, mury piątrowe od południa i wschodu r.p. 1847 wzniesiono. O.A.M.D.G.[126][122][127]
Epitafium o treści „Spoczywa w Panu. Brat Hieronim Konopka, 18.08.1876 – 8.8.1944. Żył w zakonie 46 lat. Pochowany w czasie frontu”. Znajduje się przy krypcie kościelnej[130].
Tablica na pamiątkę w 300. rocznicę Unii Lubelskiej z 1569, ustanowiona w 1869 przez c. i k. zarząd miasta Sanoka[109] (tym samym stanowi najstarszą tablicę pamiątkową w Sanoku[131]) w 300-setną rocznicę wydarzenia. Inskrypcja głosi: „Pamiątka Unii Lubelskiej 1869”[85][132]. Fundatorem był sanocki magistrat. Pierwotne znajdowała się na „placu proźnym” przy klasztorze, po czym 15 września 1887 Rada Miejska odrzuciła projekt przeniesienia tablicy z placu przed kościołem na fasadę wieży[133], a po złożeniu kolejnego podania uchwałą Rady Miejskiej z 15 czerwca 1893 uzyskano zgodę na przeniesienie tablicy na ścianę frontową kościoła[134][122].
Epitafium Kazimierza Wiktora, wykonane w 1908, o treści: „Kazimierzowi Wiktorowi właścicielowi Zarszyna ur. 1845 r. w Niebocku zm. 1903 w Krakowie. Wiernemu synowi ojczyzny ukochanemu bratu ziemianie sanoccy 1908”[97][135][136].
Tablica upamiętniająca rocznicę 966–1966, umieszczona ok. 1976 na filarze między lewą nawą a lewym ołtarzem[137].
Tablica z inskrypcją „Matce Bożej Pocieszenia na jubileusz 400 lat królowania na ziemi sanockiej Hołd Wdzięczności składają oo. Franciszkanie oraz czciciele. Sanok 12.05. 1996 r.”. Ufundowana w czasie obchodów 400-lecia obecności obrazu MB Pocieszenia w kościele. Tablica została odsłonięta 12 maja 1996, gdy mszę św. odprawił kardynał Józef Glemp[138]. Znajduje się w kaplicy św. Maksymiliana Kolbe (lewa nawa boczna).
Tablica z inskrypcją: „Na pamiątkę jubileuszu 400 lat kultu Matki Bożej Pocieszenia. Zgromadzeni na sanockim rynku wraz z Józefem kardynałem Glempem prymasem Polski. Oo. Franciszkanie oraz czciciele M.B. Pocieszenia. Sanok, 12.05. 1996 r.”. Ustanowiona na fasadzie przy wejściu do świątyni[139].
Tablica z inskrypcją „Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia – Pani Ziemi Sanockiej.
Tablica upamiętniająca Wielki Jubileusz Roku 2000 z inskrypcją „Iubilaeum A.D. 2000. Christus Heri Hodie Semper.” (pol. „Jubileusz roku 2000. Chrystus wczoraj dziś i na wieki”).
Tablica upamiętniająca św. ks. Zygmunta Gorazdowskiego. Inskrypcja głosi: „W tym kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Sanoku został ochrzczony 9 listopada 1845 św. ks. Zygmunt Gorazdowski, sanoczanin, beatyfikowany we Lwowie przez Jana Pawła II, 26.06.2001 r., kanonizowany w Rzymie przez Benedykta XVI, 23.10.2005 r.”
Tablica informacyjna z inskrypcją „Budowa wspierana finansowo przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej ze środków Republiki Federalnej Niemiec”.
Wydarzenia
9 listopada 1845 – w kościele ochrzczony został św. ks. Zygmunt Gorazdowski (beatyfikowany w 2001, kanonizowany w 2005)
W czasie funkcjonowania sanockiej parafii w farnej w kościele (do 1886) w kościele rozpoczynał posługę kapłańską ówczesny wikariusz, późniejszy biskup Karol Fischer (od września 1879 do końca 1880)[205]. Pod koniec XIX wieku w klasztorze przebywał powstaniec styczniowy, ks. Kazimierz Żuliński[206]. Od 1899 do 1901 po raz pierwszy, a od 1938 do 1942 po raz drugi zakonnikiem w klasztorze był o. Euzebiusz Pelc, który poniósł śmierć w KL Auschwitz[207]. W klasztorze od 1914 do 1935 przebywał o. Benigny Chmura[208]. W 1934 tymczasowo przebywał internowany w klasztorze ks. Władysław Bachuta[209].
W klasztorze byli także m.in.: o. Hilary Pracz-Przyczyński (1929-1935)[210], o. Wacław Niewodowski (-1953), o. Radosław Bulsiewicz (-1985), o. Salezy Kucharski (1928-2001), o. Franciszek Patryjak (1944-2005), o. Andrzej Deptuch (1919–2015). Pod koniec XX wieku w klasztorze posługiwali o. Tadeusz Pobiedziński (do 1989)[211], o. Marek Daukszewicz[212], o. Marek Andrzejewski, o. Anicet Sajek (obaj byli katechetami w Zespole Szkół Ekonomicznych)[213]. We wspólnocie klasztornej od 26 lipca 1972 do 1 listopada 2015 był o. Andrzej Deptuch, w chwili śmierci najstarszy wiekiem zakonnik prowincji franciszkańskiej i najstarszy kapłan archidiecezji przemyskiej. Ponadto we wspólnocie klasztornej byli bracia: br. Medart Beneta (-1955), br. Tomasz Szaruga (-1967), br. Zeno Serafin Poliński[214] (1904-2002) i br. Celestyn Skóra (-1992), br. Cyryl Dudek (1927-2008). Do 2017 posługiwali w parafii o. Piotr Marszałkiewicz (katecheta w Zespole Szkół nr 1 im. Karola Adamieckiego w Sanoku, także duszpasterz klubu hokeja na lodzie STS Sanok)[215][216], o. Tarzycjusz Cwykiel (duszpasterz).
Przewodnik po kościele i klasztorze Franciszkanów w Sanoku w opracowaniu o. Witolda Pobiedzińskiego OFMConv (2007)[222]
630. rocznica przybycia franciszkanów do Sanoka. Materiały posesyjne (2008)[223].
Odniesienia w kulturze
Poeta Roman Bańkowski zadedykował dwóm braciom z klasztoru wiersze, opublikowane w tomiku poezji pt. Byli wśród nas – inni z 2000: br. Zeno został upamiętniony w wierszu pt. „Stare organy”, a br. Celestynowi został poświęcony wiersz pt. „Zakrystian”[224].
Poeta Jan Szelc napisał 10 września 2006 wiersz pt. Do sanockiej Pani (wydany w tomiku poezji pt. Łzą żywiczną zalakowane w 2008), opiewający obraz Matki Bożej Pocieszenia i sam kościół franciszkanów w Sanoku[225].
Na przełomie 2004/2005 we wnętrzu kościoła zespół muzyczny Orkiestra Jednej Góry Matragona dokonał nagrań, które zostały wydane na albumie Trans Silvaticus w 2005[226].
Odpusty i uroczystości
Druga niedziela maja (lub sobota) – odpust Matki Bożej Pocieszenia, Pani Ziemi Sanockiej
13 czerwca – św. Antoniego
2 sierpnia – odpust Porcjunkuli Matki Bożej Anielskiej
↑W ewidencji kościelnej diecezji przemyskiej zapisywany w języku łacińskim jako „Venceslaus Fidala”.
↑W ewidencji kościelnej diecezji przemyskiej zapisywany w języku łacińskim jako „Ambrosius Trybalski”.
↑W ewidencji kościelnej diecezji przemyskiej zapisywany w języku łacińskim jako „Placidus Krupiński”.
↑W ewidencji kościelnej diecezji przemyskiej zapisywany w języku łacińskim jako „Cassianus Serwin”. Nikiedy zapisywany też jako „Kassian Serwin” i „Kassyan Serwin”.
↑W ewidencji kościelnej diecezji przemyskiej zapisywany w języku łacińskim jako „Remigius Duda”. Zmarł w 1907 w Kalwarii Pacławskiej, zob. Kronika. „Echo Przemyskie”. Nr 95, s. 3, 28 listopada 1907.
↑Najprawdopodobniej stanowiło to regularną praktykę, co umacnia informacja o uchwaleniu kwoty na utrzymanie kościoła na sejmiku wisznieńskim – Feliks Kiryk, Kościół i klasztor franciszkański, W okresie staropolskim, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 243.
↑Akta miasta Sanoka. Wykaz ulic i mieszkań w mieście Sanoku 1931 r. (zespół 135, sygn. 503). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 104.
↑Wojciech Sołtys: Polska Szkoła Handlowa / Polnische Öffentliche Handelsschule (1941–1944). W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925-1995. Sanok: 1995, s. 51, 54/55. ISBN 83-903469-0-7.
↑Alicja Wolwowicz: Dzieje szkoły w zarysie (1945-1995). W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925-1995. Sanok: 1995, s. 65. ISBN 83-903469-0-7.
↑Po „Akcji Wisła” w 1947 cerkiew stoi do 1957 r. nieużytkowana. W tym czasie zostają z cerkwi zabrane do pobliskiego kościoła oo. franciszkanów relikwie Krzyża św. oraz ikona Matki Bożej Łaskawej, które znajdują się tam do dziś. [w: Roman Dubec, Julian Felenczak, Szematyzm – katalog świątyń i duchowieństwa prawosławnej diecezji przemysko-nowosądeckiej, s. 38].
↑Borys Łapiszczak: Okupacja niemiecka Sanoka 1939–1944. Sanok na dawnej pocztówce i fotografii. Galicja i Lodomeria, Kresy Wschodnie, I wojna światowa. Cz. XV. Sanok: Poligrafia, 2012, s. 125. ISBN 83-918650-9-6.
↑Paweł Nestorowicz: Boża rola. Przyczynek do historii cmentarzy sanockich w 110-tą rocznicę konsekracji cmentarza przy ul. Rymanowskiej. Sanok: 2005, s. 21.
↑Andrzej Romaniak. Zapomniani rzeźbiarze: Stanisław i Stanisław Jan Piątkiewiczowie – szkic do portretu. „Rocznik Sanocki 2011”, s. 185, 187, 2011. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN0557-2096.
↑Pożegnanie ojca Romana. Nowy gwardian franciszkanów. „Tygodnik Sanocki”. Nr 34 (250), s. 1, 5, 23 sierpnia 1996.
↑Z kroniki parafialnej... „Słówko”. Nr 8 (4), s. 2, 1996. Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Sanoku. •Jolanta Ziobro. Pożegnaliśmy gwardiana. „Nie chodziło mi o dzieło, tylko o człowieka”. „Tygodnik Sanocki”. Nr 20 (445), s. 1, 11, 19 maja 2000.
↑Nowy gwardian. „Tygodnik Sanocki”. Nr 25 (450), s. 2, 23 czerwca 2000. •Halina Więcek. Witamy nowego Ojca Gwardiana. „Głos Ziemi Sanockiej”. Nr 14, s. 4, 2 lipca 2000. •Halina Więcek. Wywiad z o. Stanisławem. „Głos Ziemi Sanockiej”. Nr 15, s. 4, 9 lipca 2000. •Halina Więcek. List mianujący. „Głos Ziemi Sanockiej”. Nr 18, s. 5, 30 lipca 2000. ISSN1640-8004. •Waldemar Och. Kalendarium sanockie 2005–2010. „Rocznik Sanocki”. Tom X, s. 272, 2011. •Następnie o. Stanisław Glista został wybrany gwardianem klasztoru św. Franciszka w Krakowie.
↑Recepta na szczęście. Wywiad z o Tadeuszem Pobiedzińskim. W: Halina Więcek: Zwyczajni – niezwyczajni. Wywiady I. Sanok: 2007, s. 21.
↑Rowerem po pokój i dobro. Wywiad z o. Markiem Daukszewiczem. W: Halina Więcek: Zwyczajni – niezwyczajni. Wywiady I. Sanok: 2007, s. 71–74.
↑Alicja Wolwowicz: Dzieje szkoły w zarysie (1945-1995). W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925-1995. Sanok: 1995, s. 86. ISBN 83-903469-0-7.
↑Najstarszy franciszkanin?. „Tygodnik Sanocki”. Nr 10 (330), s. 3, 6 marca 1998.
↑Franciszek Oberc. Samorząd miejski Sanoka a wybitni sanoczanie. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 11: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1990–2010, s. 561, 2014. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN1731-870X.
↑Stefan Stefański: Cmentarze sanockie. Sanok: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Oddział w Sanoku, 1991, s. 25.
↑Panie Jacku – co jest grane? Wywiad Jackiem Szubą, organistą w kościele franciszkańskim w Sanoku. W: Halina Więcek: Zwyczajni – niezwyczajni. Wywiady I. Sanok: 2007, s. 68–70.
↑Jan Szelc: Łzą żywiczną zalakowane. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2008, s. 58. ISBN 978-83-60822-42-5.
Biara Alaverdi ალავერდის მონასტერიBiara AlaverdiAgamaAfiliasiGereja Ortodoks GeorgiaProvinsiKakhetiWilayahKaukasusLokasiLokasiDesa Alaverdi, 25 km dariAkhmetaNegara bagianGeorgiaLua error in Modul:Location_map at line 539: Tidak dapat menemukan definisi peta lokasi yang ditentukan. Baik "Modul:Location map/data/Georgia Kakheti" maupun "Templat:Location map Georgia Kakheti" tidak ada.Koordinat42°01′57″N 45°22′38″E /...
بوبيني - بابلو بيكاسوBobigny - Pablo Picasso (بالفرنسية) معلومات عامةالتقسيم الإداري بوبيني البلد فرنسا شبكة المواصلات مترو باريس المالك الهيئة المستقلة للنقل في باريس الإدارة الهيئة المستقلة للنقل في باريس الخطوط الخط 5 لمترو باريسالخط 15 لمترو باريس المحطات المجاورة بوبيني - با...
Love Without DistanceNama lain土豪520SutradaraAubrey LamTanggal rilis 21 Mei 2015 (2015-05-21) Durasi201 menitNegaraTiongkokBahasaMandarinPendapatankotorUS$3.55 juta (Tiongkok)[1] Love Without Distance (Hanzi: 土豪520) adalah film komedi romantis Tiongkok tahun 2015 yang disutradarai oleh Aubrey Lam. Film ini dirilis di Tiongkok pada tanggal 21 Mei 2015.[2] Pemeran Francis Ng Yao Xingtong Ma Tianyu Li Jing Cica Zhou Referensi ^ Clifford Coonan (May 25, 2015)...
Disambiguazione – Se stai cercando altri significati, vedi Galatasaray Spor Kulübü 2018-2019 (disambigua). Voce principale: Galatasaray Spor Kulübü. Galatasaray Spor KulübüStagione 2018-2019Sport calcio Squadra Galatasaray Allenatore Fatih Terim Presidente Dursun Aydın Özbek Süper LigVincitore Champions LeagueFase a gironi Europa LeagueSedicesimi di finale Coppa di TurchiaVincitore Supercoppa di TurchiaFinalista StadioTürk Telekom Arena 2017-2018 2019-2020 Si invita a seguir...
Makarios II, Uskup metropolit Moskwa. Dalam Gereja Ortodoks Rusia, kopiah klobuk putih dikhususkan bagi uskup metropolit. Pada Gereja-Gereja denominasi Kristen yang memiliki struktur episkopal, uskup metropolit adalah istilah bagi seorang uskup diosesan atau uskup agung diosesan yang memimpin suatu metropolis atau metropolia. Sebelumnya, istilah uskup metropolit merujuk pada uskup dalam suatu kota utama di suatu provinsi dalam Kekaisaran Romawi. Istilah tersebut diperkenalkan dalam Konsili Ni...
Міністерство оборони України (Міноборони) Емблема Міністерства оборони та Прапор Міністерства оборони Будівля Міністерства оборони у КиєвіЗагальна інформаціяКраїна УкраїнаДата створення 24 серпня 1991Попередні відомства Міністерство оборони СРСР Народний комісарі...
此條目需要补充更多来源。 (2021年7月4日)请协助補充多方面可靠来源以改善这篇条目，无法查证的内容可能會因為异议提出而被移除。致使用者：请搜索一下条目的标题（来源搜索：美国众议院 — 网页、新闻、书籍、学术、图像），以检查网络上是否存在该主题的更多可靠来源（判定指引）。 美國眾議院 United States House of Representatives第118届美国国会众议院徽章 众议院旗...
Delineasi daerah aliran sungai adalah proses pemetaan dan penentuan batas wilayah atau area yang mengalirkan air hujan atau sungai ke satu titik tertentu dalam suatu sungai atau sistem sungai. DAS adalah unit geografis yang mencakup seluruh daerah yang berfungsi sebagai saluran alami bagi air hujan yang jatuh di dalamnya menuju sungai atau saluran air utama yang lebih besar.[1][2] Kegunaan delineasi DAS Kegunaan dari delineasi DAS adalah sebagai berikut:[3][4]...
Home Nations Championship 1897 Competizione Home Nations Championship Sport Rugby a 15 Edizione 15ª Date dal 9 gennaio 1897al 13 marzo 1897 Luogo Galles, Inghilterra, Irlanda e Scozia Partecipanti 4 Formula girone unico Calcutta Cup Inghilterra Statistiche Incontri disputati 4 Cronologia della competizione Home Championship 1896 Home Championship 1898 Manuale L'Home Nations Championship 1897 (in gallese Pencampwriaeth Rygbi'r Pedair Gwlad 1896) fu la 15ª edizione del ...
Rudolf II redirects here. For other uses, see Rudolph II (disambiguation). Holy Roman Emperor from 1576 to 1612 This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Rudolf II, Holy Roman Emperor – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (July 2020) (Learn how and when to remove this message) Rudolf IIPortrait...
Comic book superhero Not to be confused with The Thing (character). Comics character Ben GrimmThing as seen on the variant cover of Dark Reign: Fantastic Four #1 (May 2009).Art by Marko Djurdjevic.Publication informationPublisherMarvel ComicsFirst appearanceThe Fantastic Four #1 (Nov. 1961)Created byStan Lee (writer)Jack Kirby (artist)In-story informationFull nameBenjamin Jacob Ben GrimmSpeciesHuman mutatePlace of originNew York CityTeam affiliationsFantastic FourAvengersFuture FoundationUCWF...
2004 compilation album by Various artistsThe Source Presents: Hip Hop Hits, Vol. 8Compilation album by Various artistsReleasedJune 29, 2004Recordedvarious timesGenreHip hop, rap, Mainstream urbanLengthunknown LabelDef Jam RecordingsThe Source chronology The Source Presents: Hip Hop Hits, Vol. 7(2003) The Source Presents: Hip Hop Hits, Vol. 8(2004) The Source Presents: Hip Hop Hits, Vol. 9(2004) Professional ratingsReview scoresSourceRatingAllmusic[1] The Source Presents: Hip H...
Анджей Дуда Andrzej Sebastian Duda Анджей ДудаПрезидент Польщі Нині на посадіНа посаді з 6 серпня 2015Прем'єр-міністр Ева КопачБеата ШидлоМатеуш МоравецькийДональд ТускПопередник Броніслав КоморовськийЗаступник державного секретаря[pl] Канцелярії Президента Польщі 16 січня 2008 �...
Cerambycinae Coptops aedificator Klasifikasi ilmiah Kerajaan: Animalia Filum: Arthropoda Kelas: Insecta Ordo: Coleoptera Subordo: Polyphaga Superfamili: Chrysomeloidea Famili: Cerambycidae Subfamili: CerambycinaeLatreille, 1802 Cerambycinae adalah subfamili dalam famili Cerambycidae. Subfamili ini terdiri dari lebih dari 750 genera. Tribus Cerambycinae terdiri dari 67 tribus:[1] Acangassuini Achrysonini Agallissini Alanizini Anaglyptini Basipterini Bimiini Bothriospilini Callichromat...
Questa voce sull'argomento stagioni delle società calcistiche italiane è solo un abbozzo. Contribuisci a migliorarla secondo le convenzioni di Wikipedia. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. Voce principale: Delfino Pescara 1936. Associazione Sportiva PescaraStagione 1971-1972Sport calcio Squadra Pescara Allenatore Vitaliano Patricelli poi Renato Tofani Presidente Salvatore Galeota Serie C18º posto nel girone C. Retrocesso in Serie D. Maggiori presenzeCampionato: Pa...
American college football season 2003 LSU Tigers footballCoaches' Poll national championBCS national championNFF national championSEC championSEC Western Division co-championSugar Bowl championSEC Championship Game, W 34–13 vs. GeorgiaSugar Bowl (BCS NCG), W 21–14 vs. OklahomaConferenceSoutheastern ConferenceDivisionWestern DivisionRankingCoachesNo. 1APNo. 2Record13–1 (7–1 SEC)Head coachNick Saban (4th season)Offensive coordinatorJimbo Fisher (4th season)Offensive&...
Seat of regional administration or local government Évian-les-Bains, administrative centre of the canton of Évian-les-Bains in Haute-Savoie, France An administrative centre is a seat of regional administration or local government, or a county town, or the place where the central administration of a commune, is located. In countries with French as administrative language (such as Belgium, Luxembourg, Switzerland and many African countries), a chef-lieu (French pronunciation: [ʃɛfljø&#...
GP del Qatar 2019 924º GP della storia del Motomondiale1ª prova su 19 del 2019 Data 10 marzo 2019 Nome ufficiale VisitQatar Grand Prix Luogo Losail Percorso 5,380 km Risultati MotoGP 297º GP nella storia della classe Distanza 22 giri, totale 118,36 km Pole position Giro veloce Maverick Viñales Fabio Quartararo Yamaha in 1'53.546 Yamaha in 1'55.039 (nel giro 3 di 22) Podio 1. Andrea DoviziosoDucati 2. Marc MárquezHonda 3. Cal CrutchlowHonda Moto2 159º GP nella storia della classe ...
هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (يونيو 2019) خورخي إينيس معلومات شخصية الميلاد 15 مارس 1945 (79 سنة) كويتزالتنانغو الجنسية غواتيمالا الحياة العملية المهنة دراج نوع السباق سباق الدراجات الهوائ�...
