Roman Bańkowski

Data i miejsce urodzenia	1932 Rzeszów
Data i miejsce śmierci	14 października 2004 Sanok
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	literatura
Odznaczenia

Roman Henryk Bańkowski herbu Ostoja (ur. 1932 w Rzeszowie, zm. 14 października 2004 w Sanoku) – polski pracownik łączności, poeta, publicysta, działacz kulturalny i społeczny.

Roman Henryk Bańkowski^[1] był wnukiem por. Józefa Bańkowskiego, oficera huzarów węgierskich^[2][3][4]. Urodził się w 1932 w Rzeszowie, gdzie zamieszkiwał podczas służby swojego ojca Włodzimierza^[1], żołnierza Wojska Polskiego (według różnych relacji chorążego lub zawodowego oficera^[2]). Po przeniesieniu służbowym ojca zamieszkiwał kilka lat w Kaliszu, a po jego śmierci, od 1937 dorastał w Sanoku, do 1939 przebywając w środowisku oficerów Korpusu Ochrony Pogranicza^[2]. Jego matką była Aniela (zm. 1968). Legitymował się herbem Ostoja^[5]. W Sanoku podczas II wojny światowej w okresie okupacji niemieckiej uczęszczał od 1940 do 1944 do szkoły powszechnej kończąc cztery klasy^[6]. Zamieszkiwał w kamienicy rodziny Marii (z domu Bańkowskiej, siostry jego matki^[7]) i Franciszka Lurskich przy ówczesnej ulicy Królewskiej (późniejsza ulica Romualda Traugutta)^[8]; w domu ukrywali się tymczasowo konspiratorzy i uciekinierzy, m.in. Antoni Żubryd^[9]. Po zakończeniu wojny od 1945 uczęszczał do I Państwowej Szkoły Męskiej Stopnia Podstawowego i Licealnego, w której zdał maturę w 1951^[10] (w jego klasie był Edward Warchoł)^[11]. Podczas nauki gimnazjalnej Roman Bańkowski, wraz z innymi uczniami, 24 maja 1946 był przymusowym świadkiem publicznej egzekucji dwóch żołnierzy Samodzielnego Batalionu Operacyjnego NSZ „Zuch” kpt. Antoniego Żubryda, dokonanej na stadionie piłkarskim „Wierchy” w Sanoku, co po latach opisał w swoich wspomnieniach^[12]. Był powołany do organizacji „Służba Polsce”, w 1950 do 2 Brygady, w 1951 do 21 Brygady^[13].

Zaocznie studiował rolnictwo i prawo na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Zawodowo pracował jako urzędnik na poczcie^[2] w dziedzinie łączności przez ponad 40 lat. Był także ratownikiem górskim Grupy Bieszczadzkiej GOPR z siedzibą w Sanoku.

W młodości pisał wiersze dla siebie. Jako poeta zadebiutował pierwotnie w 1968. Później publikował swoje utworzy prozatorskie^[2]. Opublikował Wspomnienia junaka Służby Polsce w czasopiśmie „Płomienie” oraz wspomnienia z działalności w Lidze Obrony Kraju wydane w „Żołnierzu Wolności”^[2]. Powrócił do aktywnego tworzenia i publikowania poezji w latach 80. po przekroczeniu 50. roku życia^[2]. Wówczas publikował wiersze w tygodniku „Rzeczywistość”, później związał się z Klubem Literackim „Pod Drabiną” w Rzeszowie, jego twórczość ukazywała się także w tygodniku „Widnokrąg”, w czasopiśmie „Twórczość Robotników”^[2]. Jego pierwszy tomik poezji ukazał się w 1987. W 1985, wraz z innym sanockim poetą Ryszardem Kulmanem, założył oddział Robotniczego Stowarzyszenia Twórców Kultury w Sanoku^[2], którego był zastępcą przewodniczącego^[14][15], a w marcu 1988 przewodniczącym^[16][2] (RSTK liczył w latach 80. od ponad 200 do ok. 150 członków^[2]). Był założycielem i animatorem Klubu Literackiego „Połoniny” przy RSTK w Sanoku^[17] i publikował na łamach jego I i II Almanachu^[18]. Przez innych działaczy RSTK był określanym mianem poety Sanoka z racji opiewania w swojej poezji miejsc i ludzi tego miasta^[2].

Publikował poezję (m.in. w kwartalniku „Twórczość Ludowa”^[19]), artykuły prasowe: reportaże i felietony (w czasopismach „Nowiny”, „Łączność”, „Rzeczywistość”, „Żołnierz Polski”, „Żołnierz Wolności”), wywiady i publicystykę oraz wspomnienia^[20]. Amatorsko zajmował się także malarstwem i fotografią. W 2000 został stypendystą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Otrzymał liczne nagrody i wyróżnienia podczas ogólnopolskich i regionalnych konkursów poetyckich i pamiętnikarskich. Należał do Związku Literatów Polskich^[21] i Stowarzyszenia Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej.

W swoich wierszach zaznaczał zamiłowanie do przyrody, a także podkreślał swoją wiarę^[22]. W tomiku poezji pt. Byli wśród nas – inni wierszami upamiętnił osoby związane z Sanokiem, wśród których byli: Jakub Kolano, Wilhelm Szuster, Paweł Laxa, Naftuli Szeiner, Samuel Herzig, por. Józef Bańkowski, Franciszek Wanic, Alfons Szczurowski, Jan Świerzowicz, franciszkańscy bracia zakonni z sanockiego klasztoru br. Zeno Serafin Poliński i br. Celestyn Skóra, a także ludność żydowską, Żydowską Organizację Bojową, getto w Sanoku^[23]. W publikacji pt. Wywiady i opowieści bohaterami rozmów Romana Bańkowskiego byli: Jan Świtalski, Włodzimierz Marczak, Władysław Wiśniowski (1911-1993), Stanisław Niedźwiedzki, Józef Bogaczewicz, Maria Lurska, Edward Warchoł, Jan Kazana, Adam Dembicki (syn Adama Dembickiego von Wrocień), Franciszek Oberc, Franciszek Lurski, ks. Antoni Szypuła, Adam Dorożyński^[24].

Bezskutecznie ubiegał się o mandat Rady Miasta Sanoka kandydując w wyborach samorządowych: w 1990 z ramienia RSTK^[25], w 1994 startując jako literat z listy Niezależnego Komitetu Wyborczego^[26][27] oraz w 1998 z listy Akcji Wyborczej Solidarność^[28][29].

Roman Bańkowski zmarł 14 października 2004 w szpitalu w Sanoku^[1]. Został pochowany na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku 18 października 2004^[1]. Miał synów Artura i Roberta^[30].

Ordery i odznaczenia

• Srebrny Krzyż Zasługi (28 czerwca 2002, „za zasługi dla rozwoju kultury, za działalność społeczną”)^[33][34]
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”
• Odznaka „Zasłużony Działacz Ligi Obrony Kraju”
• Odznaka „Zasłużony dla województwa krośnieńskiego”
• Odznaka „Zasłużony dla Sanoka”
• Złota Odznaka Honorowa Związku Zawodowego Pracowników Łączności
• Odznaka „Zasłużony Pracownik Łączności”

Nagrody i wyróżnienia

• Wyróżnienie w konkursie na wspomnienia działacza kulturalnego, zorganizowanego przez Towarzystwo Przyjaciół Pamiętnikarstwa, Wojewódzką Komisję Związków Zawodowych (WKZZ) i redakcję miesięcznika „Profile” (1971)^[35]
• Wyróżnienie w konkursie pt. Moja rzecz – polska rzecz, ogłoszonym przez „Tygodnik Kulturalny”^[2]
• List gratulacyjny od wojewody krośnieńskiego z okazji jubileuszu 30-lecia oddziału rzeszowskiego Związku Literatów Polskich (1997)^[36]
• Wyróżnienie podczas XVII Ogólnopolskiego Konkursu Jednego Wiersza o Laur Tarnowskiej Starówki (2001)^[37]
• Druga nagroda w konkursie zorganizowanym przez Charytatywne Stowarzyszenie Niesienia Pomocy Chorym „Misericordia” w Lublinie (2002)^[38]
• Nagroda Miasta Sanoka za rok 2002 w dziedzinie literatury: 2003^[39][40][41]
• Dyplom uznania i nominacja wydawnicza II stopnia Krajowego Centrum Kultury Niewidomych w Kielcach (2003)^[42]

• Jacek Pająk: Miłośnicy pięknego słowa. Krosno: Krośnieńska Oficyna Wydawnicza, 1988, s. 18.
• Biogram Romana Bańkowskiego. W: Roman Bańkowski: Rozmyślania. Sanok: 1999, s. 30. ISBN 83-905046-8-5.
• Poeci. Roman Bańkowski. g2zofia.prox.pl. [dostęp 2015-02-27].
• Roman Bańkowski. Bibliografia na stronie Miejskiej Biblioteki Publicznej w Sanoku. biblioteka.sanok.pl. [dostęp 2015-02-27].
• Franciszek Oberc. Samorząd miejski Sanoka a wybitni sanoczanie. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 11: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1990–2010, s. 543-544, 2014. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X.