PROFILPELAJAR.COM

Katedra św. Stanisława Biskupa i Męczennika i św. Wacława Męczennika
w Świdnicy
	nr rej. 77 z dnia 29.03.1949
	kościół parafialny, katedra
	; Katedra w Świdnicy
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Świdnica
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	katedralna św. Stanisława i św. Wacława w Świdnicy
Wezwanie	św. Stanisława i św. Wacława
Wspomnienie liturgiczne	8 maja i 28 września
	Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki	obraz Matki Bożej Świdnickiej (Pani Słoneczna, Madonna w Słońcu)
Historia
Data zakończenia budowy	1330–1390,; 1893–1895
Aktualne przeznaczenie	kościół parafialny oraz katedra ordynariusza świdnickiego
Dane świątyni
Wieża kościelna; • wysokość wież	; 103 m
	Położenie na mapie Świdnicy Katedra św. Stanisława Biskupa i Męczennika i św. Wacława Męczennika; w Świdnicy
	Położenie na mapie Polski Katedra św. Stanisława Biskupa i Męczennika i św. Wacława Męczennika; w Świdnicy
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Katedra św. Stanisława Biskupa i Męczennika i św. Wacława Męczennika; w Świdnicy
	Położenie na mapie powiatu świdnickiego Katedra św. Stanisława Biskupa i Męczennika i św. Wacława Męczennika; w Świdnicy
	50°50′28″N 16°29′31″E/50,841111 16,491944
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Katedra św. Stanisława Biskupa i Męczennika i św. Wacława Męczennika w Świdnicy – gotycki kościół, pierwotnie jako kościół parafialny, a od 25 marca 2004 jako katedra diecezji świdnickiej. Znajduje się przy placu Jana Pawła II, w południowo-wschodniej części średniowiecznego miasta oraz jest jednym z najważniejszych zabytków Świdnicy^[5]. Rozporządzeniem prezydenta RP Andrzeja Dudy z 15 marca 2017, katedra została wpisana na listę Pomników Historii^[6]^[7].

Jeden z największych kościołów Dolnego Śląska. Wieża o wys. 101,21 m jest obecnie najwyższą na terenie całego Śląska i szóstą co do wielkości w Polsce (po bazylice w Licheniu, archikatedrze szczecińskiej, bazylice jasnogórskiej w Częstochowie, archikatedrze łódzkiej i kościele mariackim w Chojnie). Jest jedyną katedrą w Polsce bez stalli kapituły katedralnej.

Historia

Kościół powstał w XIV w., na polecenie księcia Bolka II Świdnickiego, po pożarze wcześniejszego drewnianego kościoła stojącego na tym miejscu. Początek wznoszenia budowli określa się na 1330, a legenda głosi, że sam książę położył pierwszy kamień pod budowę. W latach ok. 1400–1410 dokonano rozbudowy kościoła, a w 1546 ukończono odbudowę po pożarze w 1532.

W latach 1561–1629 kościół był użytkowany przez ewangelików, a w 1662 patronat nad świątynią objęli jezuici, którzy na przełomie XVII i XVIII w. dokonali barokizacji wnętrza.

Po sekularyzacji zakonu jezuitów kościół został w latach 1757–1772, za zgodą władz pruskich, zamieniony na magazyn zbożowy. Tym nie mniej, podczas swej podróży po Śląsku w połowie XIX w. na budowlę zwrócił uwagę Maciej Bogusz Stęczyński, który tak przedstawił ją w opisie Świdnicy, zamieszczonym w dziele „Sudety, jako dalszy ciąg poematu Tatry w 24 pieśniach przez Bogusza Zygmunta Stęczyńskiego. Tom I”: (...) Tum świętego Wacława wystawiony z ciosu / Przez Króla Bolesława Drugiego, spaniały, / Na świadectwo przeszłości stoi dotąd cały, / I najwyższą swą wieżą z daleka połyska... / A jak piękny zdaleka, tak powabny z bliska; / Jęki dzwonów przyjemne daleko roznosi, / Wzywając do pokuty... o przeszłości głosi. (...)^[8].

Restaurowany w latach 1893–1895 utracił wiele oryginalnych elementów architektonicznych.

25 marca 2004, na mocy bulli Totus Tuus Poloniae Populus Jana Pawła II, ustanawiającej diecezję świdnicką, kościół św. św. Stanisława i Wacława stał się katedrą diecezji świdnickiej^[9].

Architektura

Kościół jest późnogotycką, orientowaną, trzynawową bazyliką. Nad fasadą zachodnią dominuje, widoczna z daleka, wieża. Ma ona 5 kondygnacji. Na ostatniej, która przechodzi w ośmiobok, umocowano po rogach kolumienki, na których stoją figury św. Stanisława i Wacława, Maryi, św. Jadwigi Śląskiej, św. Piotra i Pawła, św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty.

W fasadzie zachodniej znajdują się 4 portale z rzeźbami wykonanymi z piaskowca, są to między innymi rzeźby: Matki Bożej z Dzieciątkiem, Dwunastu Apostołów śpiących w Ogrojcu, a także św. Stanisława i św. Wacława (1427). Po obu zewnętrznych stronach portali widoczne są symbole 4 ewangelistów – po północnej: orzeł (św. Jana) i lew (św. Marka), po południowej: byk (św. Łukasza) i anioł (św. Mateusza).

Na uwagę zasługuje późnogotycka rzeźba św. Anny Samotrzeciej, która umieszczona jest pomiędzy portalami północnym a środkowym fasady zachodniej.

We wnętrzu uderza przede wszystkim ogrom budowli. Sama nawa główna ma 71 m dług., 10 m szer. i 25 m wys. Łączna szerokość trzech naw wynosi 27 m. Do naw bocznych dobudowano w różnym okresie 6 kaplic. Pod prezbiterium znajduje się ciekawa, niespotykana w kościołach gotyckich dwunastoboczna kaplica przypominająca kryptę. Powoduje ona wyraźne wyniesienie prezbiterium i głównego ołtarza nad poziom kościoła. Jej rzut poziomy zbliżony jest do elipsy. Sklepienie gwiaździste wspiera się na okrągłym filarze, w którym koncentrycznie zbierają się wszystkie żebra. Interesujące są tu zworniki oraz wsporniki – „służki” podtrzymujące przyścienne zakończenia żeber.

W niszach kolumn w nawie głównej usytuowane są pochodzące z przełomu XVII i XVIII wieku rzeźby przedstawiające świętych (np. Jana Chrzciciela, Mikołaja, Wolfganga). Na ścianach nawy głównej znajdują się pochodzące z XVII wieku malowane na płótnie, olejne obrazy.

Pierwotny gotycki wystrój wnętrza zniszczył pożar w 1532. W latach 1644–1776 kościół był w posiadaniu jezuitów, którzy dokonali jego przebudowy w stylu barokowym na przełomie XVII i XVIII w. Większość rzeźb i ołtarzy wykonał Johann Riedel. Ołtarz główny jest jego najwybitniejszym dziełem, scena główna przedstawiająca Matkę Bożą z Dzieciątkiem w otoczeniu świętych umiejscowiona jest pod baldachimem wspartym na siedmiu kolumnach.

W lewej części nawy głównej usytuowana jest zabytkowa ambona wyrzeźbiona w 1698 roku przez J. Riedla.

Na ścianie katedry umieszczone jest piaskowe epitafium Martina Früaufa, ostatniego katolickiego proboszcza przed reformacją (po jego śmierci ewangelicy użytkowali świątynię do 1629 roku). W polu środkowym płaskorzeźba przedstawia proboszcza klęczącego przed majestatem Trójcy Świętej przedstawionym w ujęciu zwanym tronem łaski. W dolnej części epitafium widnieje inskrypcja w języku łacińskim informująca, że proboszcz zmarł w wieku 99 lat 3 miesięcy i 6 dni.

W posadce przed wejściem do zakrystii umieszczono płytę nagrobną proboszcza świdnickiego Hugona Simona, zmarłego w 1897 roku. Napis Voluit Quiescit (Chciał spoczął) mówi, że chciał być w tym miejscu pochowany. Znał język polski i był kapelanem pułku poznańskiego, w którym służyli Polacy.

Wielkie organy zdobi „Orkiestra Niebiańska”, rzeźbiona przez Jerzego Leonarda Webera (1704-1710); jego dziełami są też ołtarz w kaplicy Matki Bożej Świdnickiej, gdzie znajduje się słynący łaskami wizerunek Maryi z XV w., a także posągi patronów miasta na konsolach filarów międzynawowych.

Wśród ocalałych elementów średniowiecznego wyposażenia najcenniejszy jest gotycki poliptyk z 1492 ze sceną Zaśnięcia Matki Bożej w kaplicy zwanej Chórem Mieszczan (kopia Ołtarza Mariackiego); ołtarz ten został prawdopodobnie wykonany przez ucznia Wita Stwosza.

We wnętrzu znajduje się także Pieta o bardzo realistycznej formie z ok. 1420.

Na dziedzińcu kościoła stoi kolumna św. Floriana pochodząca z 1684.

Zobacz też

Przypisy

↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. [dostęp 2010-01-30].
↑ Madonna w słońcu – Obraz Matki Bożej Świdnickiej. nowezycie.archidiecezja.wroc.pl. [dostęp 2017-05-05].
↑ Sanktuarium Matki Bożej Świdnickiej (Uzdrowienia chorych). katedra.swidnica.pl. [dostęp 2017-05-05].
↑ Grzegorz Polak, Święte, świętsze, najświętsze. Przewodnik po sanktuariach w Polsce. AGORA S.A. Warszawa 2013. str. 322 - 323; ISBN 978-83-268-1242-2
↑ Redaktor naczelny (Portal katedralny) [online], katedra.swidnica.pl [dostęp 2017-08-23] (pol.).
↑ ReferentR. WD ReferentR., Diecezja Świdnicka – Katedra Świdnicka wpisana na listę Pomników Historii [online], diecezja.swidnica.pl [dostęp 2017-05-07] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-24] .
↑ Redaktor naczelny (Portal katedralny) [online], katedra.swidnica.pl [dostęp 2017-05-07] .
↑ Maciej Bogusz Stęczyński: Sudety, jako dalszy ciąg poematu Tatry w 24 pieśniach przez Bogusza Zygmunta Stęczyńskiego. Tom I (autograf). ok. 1850, s. 27.
↑ Świdnicka Parafia Katedralna – Duszpasterze w parafii. [dostęp 2019-01-06].

Bibliografia

Janusz Czerwiński, Wrocław i okolice, wyd. Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa 1989, ISBN 83-217-2279-2.
Tadeusz Dobrzeniecki, Architektura sakralna w Polsce na Ziemiach Zachodnich i Północnych, wyd. Ars Christiana, Warszawa 1976.