Męczeństwo św. Andrzeja Caravaggia. Artysta – wbrew tradycji – przedstawił apostoła na krzyżu łacińskim.
Życiorys
Andrzej pochodził z żydowskiej rodziny rybackiej z Betsaidy nad Jeziorem Galilejskim (Jezioro Tyberiadzkie; również Genezaret)[4], ale mieszkał w Kafarnaum razem z bratem Szymonem Piotrem i jego teściową[5]. Początkowo był uczniem Jana Chrzciciela. Pod jego wpływem poszedł za Jezusem Chrystusem, gdy ten przyjmował chrzest w Jordanie. Andrzej przystąpił do Chrystusa wraz ze swoim bratem[6].
Inna legenda głosi, iż Andrzej miał dotrzeć aż na daleką północ. Według tejże legendy w I wieku n.e. dotarł nad jezioro Ładoga, a dokładnie na znajdującą się nań wyspę Wałaam, na której zatknął krzyż. Krzyż ten mieli odnaleźć po około 900 latach nieznanego pochodzenia mnisi (prawdopodobnie byli to Grecy), którzy to na tym miejscu wybudowali początkowo mały drewniany klasztor. Dziś znajduje się tam prężnie działający i bardzo znany Monastyr Wałaamski Przemienienia Pańskiego[8].
Śmierć męczeńska
Za swe nauki apostoł Andrzej został skazany na śmierć męczeńską, którą poniósł w greckim Pátrai (obecnie Patras), według różnych źródeł, w 62, 65 lub 70 r.
Rozpięto go na krzyżu mającym kształt litery X. Jest to pierwsza litera słowa „Chrystus” w języku greckim od Χριστός, 'Christos' (Pomazaniec). Krzyż został później nazwany krzyżem świętego Andrzeja.
W Polsce, w okresie od XI do XVI wieku, wybudowano 123 kościoły pod wezwaniem św. Andrzeja. Kościoły te powstawały przede wszystkim na Śląsku i w Wielkopolsce. Obecnie są 132 kościoły i kaplice (w tym 97 kościołów parafialnych) oraz 296 wizerunków św. Andrzeja Apostoła. 115 miejscowości wywodzi swoją nazwę od imienia Andrzej (stan na 2008 r.)[9].
W ikonografii św. Andrzej Apostoł posiada od początku indywidualne cechy. Przedstawiany jest jako starszy mężczyzna o gęstych, siwych włosach i krzaczastej, krótkiej brodzie. Ubrany w tunikę i zarzucony na ramię płaszcz lub niekiedy przywiązany do krzyża i odarty z szat[10]. Czasami też jako rybak w krótkiej tunice. Powracającą sceną w sztuce religijnej jest chwila jego ukrzyżowania.
Atrybutami są: krzyż św. Andrzeja w kształcie litery X, zwany w starożytny Rzymie crux decussata, do którego, wg. tradycji będąc przywiązany poniósł śmierć, księga lub zwój symbolizujące, że jego imię występuje w piśmie świętym, oraz ryby i sieć nawiązujące do jego profesji[10].
Na ikonach ruskich apostoł Andrzej, jako patron Rusi, często wyróżniany jest spośród innych apostołów strojem i gestem. Wierni Cerkwi modlą się do niego o dobrego męża lub żonę.
.jpg)
