Laŭ Francisko Azorínzinko estas Ĥemia elemento, trovata en la naturo, ordinare kun la sulfuro; bluete blanka, peza metalo uzata en konstruado kiel tegoloj, kanaletoj, ladoj, k. c.[1] Li indikas etimologion el cinium, vorto elpensita de Paracelso, en la 16ª jc. Kaj li aldonas la terminojn zinkografio, por arto gravuri en zinko, elpensita de Brugnot en 1818ª j. celante anstataŭi la litografion, kaj zinkogravuro.[2]
En la jaro 2006, oni uzis pli ol dek unu milionojn da tunoj da zinko.[3]
El tiuj, 47 %[3] estis uzataj por protekti ferajn kaj ŝtalajn produktojn kontraŭ korodo, ekzemple pere de Galvanizado. La plej gravaj uzceloj de zinko laŭ uzataj kvantoj estas ĝiaj alojoj, prefere tiuj, kiuj entenas kupron kiel latunon, aŭ aluminion. Ankaŭ en alojoj magneziaj la parto da zinko povas atingi 5 procentojn.
Monpregado
Ĉar kiel monera metalo kompare al aliaj, zinko estas malaltkosta, oni uzis ĝin dum krizaj epokoj, laste en la dua mondmilito, kiel zinkalojon por monpregado. Tial oni nomis zinkon foje "militmetalo". Ekde 1982 la usona cendo ("penny") havas kernon el zinko.
Zinko estas unu el la nemalhaveblaj oligoelementoj por la metabolo. Ĝi konsistas el multaj enzimoj. La taga kvanto de zinko rekomendata de la monda organizaĵo pri sano por plenkreskuloj estas ĉirkaŭ 15 mg. Kvanto de pli ol 100 mg tage ne estas rekomendata. Ekde 200 mg povas surveni simptomoj kiel vomemo, vomado aŭ diareo. Ĉe homoj manĝo de 1 gramo de zinko vidigos akutajn signojn de veneniĝo.
Zinko plenumas en la korpo multajn diversaj funkciojn. Interalie ĝi ludas ŝlosilan rolon en la sukera, grasa kaj proteina metabolo kaj partoprenas la konstruon de la DNA kaj la kreskon de la ĉeloj. Kaj la imunsistemo kaj multaj hormonoj bezonas zinkon por bone funkcii.
Povumpligrandigo
Studo prezentita ĉe konferenco de la usona socio pri nutraĵscienco en 2005 en San Diego indikis, ke infanoj, kiuj ĉiutage ricevis sufiĉan kvanton de zinko (20 mg), spertis evidentan plibonigon de sia mensa povumo. Zinko plibonigis la vidan memorkapablon, la rezultojn ĉe vortotrovotesto kaj koncentriĝivon.
Mankoindikoj
Ne eblas stoki la oligoelementon en la korpo, ĝi devas esti aldonita regule deekstere. Pro malbonaj nutraĵkutimoj zinkomanko ne maloftas, ankaŭ en okcidentaj landoj, ĉefe ĉe junuloj, kiuj dum la kresko bezonas multe da zinko.
Zinkomanko estigas subfunkciadon de la gonadoj, kreskoproblemojn kaj anemion. Malalta zinkonivelo montriĝas per malpligrandiĝinta imunsistemo, elfalo de haroj, seka haŭto kaj rompiĝemaj ungoj.
Zinkomanko ofte estiĝas pro alta kupronivelo (ekzemple pro uzo de trinkakvo el domaj kupraj tubaroj), ĉar sinko kaj kupro estas antagonistoj. Same estas pri fero, per ferriĉa nutrado aŭ ferriĉaj kuraciloj.[5]
W. Hommel: Zur Geschichte des Zinks. Chemiker-Zeitung 36(95), S. 905–906 (1912), ISSN 0009-2894.
Heinrich Vahrenkamp: Zink, ein langweiliges Element?, in: Chemie in unserer Zeit1988, 22 (3), S. 73–84.
Sabina Grund: Zink – Werkstoff und lebenswichtiges Spurenelement. Praxis der Naturwissenschaften Chemie in der Schule 53 (7), S. 2–8 (2004), ISSN 1617-5638.
M. Adelhelm: Schulversuche mit elementarem Zink. Praxis der Naturwissenschaften Chemie in der Schule 53 (7), S. 29–31 (2004), ISSN 1617-5638.
Anonymus: Zink in der Therapie von chronischen Lebererkrankungen. Naturheilkunde 3/2006, S. 18–23 (2006), ISSN 1613-3943.
Sabina C. Grund, Marianne Schönnenbeck: Nachhaltig bauen und konstruieren mit Zink. UmweltMagazin 36(10/11), S. 64–66 (2006), ISSN 0173-363X.
Holleman-Wiberg: Lehrbuch der Anorganischen Chemie, 102. Auflage, de Gruyter, Berlin 2007, ISBN 978-3-11-017770-1.
N. N. Greenwood, A. Earnshaw: Chemie der Elemente, 1. Auflage, VCH Verlagsgesellschaft, Weinheim 1988, ISBN 3-527-26169-9.
Harry H. Binder: Lexikon der chemischen Elemente - das Periodensystem in Fakten, Zahlen und Daten, S. Hirzel Verlag, Stuttgart 1999, ISBN 3-7776-0736-3.
