K-1 – założona w 1993 roku w Japonii organizacja promująca walki na zmodyfikowanych zasadach japońskiego kick-boxingu wzbogaconych o techniki z innych stylów. Uznawana często za najbardziej prestiżową organizację zawodowego kick-boxingu na świecie[1][2][3]. Jednym z głównych założeń, które legło u podstaw jej powstania było umożliwienie rywalizacji przedstawicielom różnych sztuk i sportów walki. Dziś na ringach K-1 występują przede wszystkim zawodnicy kick-boxingu, boksu tajskiego, karate i boksu.
Tradycyjnym formatem w jakim walczą zawodnicy jest cykl K-1 World Grand Prix (bez limitów wagowych), na który składają się regionalne turnieje eliminacyjne oraz będący zwieńczeniem sezonu coroczny Finał K-1 World Grand Prix[4]. W 2002 roku wprowadzono kategorię do 70 kg (K-1 MAX), a w 2010 do 63 kg. Od 2007 roku K-1 przyznaje również tytuły mistrza świata w kategoriach ciężkiej i superciężkiej. Oprócz tego, na całym świecie organizowane są przez lokalnych promotorów turnieje na licencji K-1 (np. z cyklu K-1 Fighting Network i K-1 Collision).
1982 – Ishii organizuje w Osace pierwszy turniej wszystkich japońskich szkół karate Seido-kaikan. Zawodu typu full contact wypełniają halę Furitsu i są nadawane przez lokalną telewizję.
1988 – dwaj studenci Ishiiego, Toshiyuki Yanagisawa i Masa’aki Satake, plasują się na miejscach 1. i 2. w turnieju Karate Real Champion Tournament, przynosząc Seido-kaikan rozgłos w środowisku karate.
1992 – pierwszy turniej w Japonii, w którym zawodnicy karate startują w rękawicach bokserskich („Karate Japan Open”) – Seido-kaikan coraz bardziej ewoluuje w stronę kick-boxingu. Do organizacji Ishiiego przyłącza się słynny karateka Andy Hug (po tym jak został usunięty z Kyokushin).
1993 – Masa’aki Satake zdobywa Puchar Świata w Seido-kaikan, w finale pokonując w kontrowersyjnych okolicznościach Huga. Turniej ten uznawany jest za „protoplastę” K-1 World Grand Prix[6]. Ishii zakłada K-1 – organizację, dzięki której karatecy Seido-kaikan będą mogli konfrontować swoje umiejętności z przedstawicielami innych stylów walki. 30 kwietnia w Yoyogi National Gymnasium w Tokio odbywa się pierwszy w historii turniej K-1 Grand Prix, na którym 8 przedstawicieli Seido-kaikan, boksu tajskiego i kick-boxingu rywalizuje o tytuł mistrza K-1. Zwycięża chorwacki kickbokser Branko Cikatić, inkasując główną nagrodę w wysokości $100 000. Ernesto Hoost zostaje pierwszym i jedynym mistrzem K-2 Grand Prix (turniej w wadze półciężkiej).
1994 – Peter Aerts wygrywa drugą edycję K-1 Grand Prix, zostając najmłodszym mistrzem w historii (23 lata i 217 dni).
1995 – K-1 rozrasta się, po raz pierwszy zorganizowany jest turniej eliminacyjny do Finału WGP. Aerts skutecznie broni tytułu, w finale nokautując debiutanta Jérôme'a Le Bannera. Zostaje zorganizowany pierwszy turniej K-1 poza Japonią – K-1 Fight Night w Zurychu. Ivan Hippolyte zostaje pierwszym i jedynym mistrzem K-3 Grand Prix (turniej w wadze superśredniej).
1996 – walki K-1 są po raz pierwszy transmitowane na żywo przez ogólnojapońską telewizję Fuji TV[7]. Andy Hug zwycięża w Finale K-1 WGP.
1997 – Ernesto Hoost zdobywa swój pierwszy mistrzowski tytuł.
1998 – pierwsza gala K-1 w USA (w turnieju zwycięża Rick Roufus). Peter Aerts zdobywa swój trzeci tytuł mistrza K-1 w ówcześnie rekordowym czasie 6 minut i 43 sekund.
1999 – Ernesto Hoost zostaje po raz drugi mistrzem.
2000 – cykl K-1 rozrasta się do 12 turniejów przedeliminacyjnych i eliminacyjnych, zawodnicy walczą o miejsce w Finale WGP w trzech „blokach” (A, B i C). Hoost powtarza sukces sprzed roku.
2001 – dalsza ewolucja systemu eliminacji: 4 turnieje eliminacyjne + 2 repasażowe. Mark Hunt zostaje pierwszym mistrzem K-1 spoza Europy.
2002 – liczne kontuzje zawodników wymuszają rezygnację ze skomplikowanego systemu kwalifikacji, powrót do tradycyjnego 16-osobowego turnieju eliminacyjnego. Ernesto Hoost zostaje pierwszym w historii czterokrotnym mistrzem K-1 WGP. Pierwsza edycja K-1 MAX (mistrzem Albert Kraus). K-1 znajduje się u szczytu popularności – Finał K-1 WGP ogląda w Tokyo Dome rekordowe 74 500 ludzi. FEG nawiązuje współpracę z PRIDE FC, czego owocem jest gala Dynamite!/PRIDE Shockwave na Stadionie Olimpijskim w Tokio (oficjalnie ponad 91 000 widzów)[8].
2003 – Prezydent i założyciel K-1 Kazuyoshi Ishii zostaje aresztowany, a następnie skazany za malwersacje podatkowe[9]. Organizację przejmują Sadaharu Tanikawa i Nobuaki Kakuda (FEG). Wraz ze zmianą kierownictwa zostaje wprowadzona nowa strategia marketingowa – w K-1 zaczynają coraz częściej walczyć byli wrestlerzy, zapaśnicy sumo i zawodowi bokserzy. Mistrzem K-1 MAX zostaje Masato, a K-1 WGP Remy Bonjasky.
2004 – nowym mistrzem K-1 MAX zostaje Buakaw Por. Pramuk. Bonjasky zachowuje tytuł, pokonując w powtórce finału sprzed roku Musashiego.
2005 – ciąg dalszy holenderskiej dominacji – mistrzem K-1 WGP zostaje Semmy Schilt, a K-1 MAX Andy Souwer. Na bazie poprzednich doświadczeń z MMA, FEG powołuje do życia Hero’s – organizację mieszanych sztuk walki (w 2008 roku została przekształcona w DREAM).
2006 – Schilt oraz Buakaw zostają po raz drugi mistrzami. Finał K-1 WGP po raz pierwszy od dłuższego czasu nie jest rozgrywany w Tokio, lecz w Jokohamie. Karierę kończy czterokrotny mistrz K-1 WGP Ernesto Hoost (ówczesny rekordzista pod względem występów w K-1 – 74 walki).
2007 – K-1 inicjuje rywalizację o pasy mistrza świata w kategoriach ciężkiej i superciężkiej. Mistrzami zostają odpowiednio Badr Hari i Semmy Schilt. Schilt zostaje pierwszym w historii zawodnikiem K-1 WGP, który zdobywa tytuł mistrzowski trzy razy z rzędu. Andy Souwer wygrywa K-1 MAX.
2008 – Semmy Schilt obronił tytuł mistrza świata w kategorii superciężkiej, pokonując Jerome’a Le Bannera. Jest to 14. z rzędu wygrana walka Schilta w K-1. Tym samym bije on rekordową serię zwycięstw Petera Aertsa z 1996 roku[10]. Trzy miesiące później Aerts pokonuje Schilta w Seulu, kończąc jego trzyletnią dominację w K-1 WGP. Remy Bonjasky zostaje po raz trzeci mistrzem K-1 WGP, a Masato po raz drugi K-1 MAX. Badr Hari zostaje pozbawiony mistrzostwa w kategorii ciężkiej z powodów dyscyplinarnych.
2009 – nowy mistrz w kategorii ciężkiej zostaje wyłoniony w drodze 4-osobowego turnieju – zwycięża Keijiro Maeda (Kyotaro). Giorgio Petrosyan zostaje nowym mistrzem K-1 MAX. Semmy Schilt po raz czwarty zostaje mistrzem K-1 WGP, wyrównując rekord Ernesto Hoosta pod względem liczby wygranych tytułów oraz bijąc rekord Petera Aertsa (z 1998 roku) pod względem szybkości zwycięstwa w Finale (łączny czas 5 minut 53 sekundy)[11].
2010 − Petrosyan zostaje pierwszym w historii zawodnikiem, który skutecznie broni mistrzostwo K-1 MAX. Alistair Overeem zostaje mistrzem K-1 WGP. K-1 zmaga się z problemami finansowymi, co skutkuje ograniczeniem liczby gal.
2011 − W styczniu zostaje ogłoszone tymczasowe zawieszenie działalności K-1, w celu przeprowadzenia restrukturyzacji organizacji i znalezienia nowych inwestorów[12]. W sumie odbywają się w tym roku jedynie dwie małe gale w Japonii. Planowany na grudzień Finał K-1 World GP w Chinach nie doszedł do skutku.
2012 − Pod koniec stycznia zostaje ogłoszone przejęcie K-1 przez japońską firmę Emcom Entertanment, kierowaną przez Hakmina „Mike’a” Kima, przedsiębiorcę koreańskiego pochodzenia. K-1 ma być odtąd zarządzana przez założoną przez Kima spółkę K-1 Global z siedzibą w Hongkongu[13]. Pierwsza od prawie roku gala K-1 została zorganizowana w maju w Madrycie przy ścisłej współpracy z It’s Showtime. W grudniu miała miejsce dziesiąta finałowa gala World MAX, zwycięzcą okazał się Holender Murthel Groenhart.
2013 − Odbył się odwołany w grudniu Finał K-1 WGP, który zwyciężył Mirko Filipović. Na miejsce organizacji gali wybrano Zagrzeb – pierwszy raz Finał GP odbył się poza Japonią[14].
2014 − Organizacja rozpoczyna promocję lżejszych kategorii wagowych, popularnych głównie w Azji. Czołowa w poprzednich latach kat. ciężka praktycznie przestaje funkcjonować głównie z powodu przejścia największych gwiazd i czołowych zawodników do utworzonej w 2012 Glory World Series. Niemiec Enriko Kehl wygrywa w kontrowersyjnych okolicznościach K-1 World MAX[15]. Na początku listopada Taj Kaew Fairtex wygrywa Grand Prix w kat. -65 kg i zostaje inauguracyjnym mistrzem K-1 w tejże wadze.
2015 − Na przełomie całego roku odbywają się turnieje które wyłaniają kolejnych mistrzów K-1: Takeru Segawa (-55 kg), Koya Urabe (-60 kg) oraz Marat Grigorian (-70 kg)
2016 − Po prawie dwóch latach przerwy, K-1 wraca do Europy, organizując 27 października w Belgradzie turniej w kat. do 95 kg, który zwycięża Ukrainiec Roman Kryklia[16].
2017 − 25 listopada 2017 odbyło się K-1 World GP wagi ciężkiej, nawiązujące do turniejów z poprzednich lat. Zwycięzcą oraz mistrzem został Chorwat Antonio Plazibat[17].
2018 − 21 marca ma miejsce mistrzostwa gala K-1: K’Festa 1 na której odbywa się sześć pojedynków o pasy mistrzowskie oraz GP wagi super piórkowej. Pasów bronią Yuta Kubo, Masaaki Noiri, Czingiz Ałłazow oraz Yoshiki Takei natomiast tracą je Antonio Plazibat i Wei Rui na rzecz Roela Mannaarta i Koyi Urabe. Takeru Segawa wygrywa GP wagi super piórkowej i zdobywa pas mistrza K-1, zostając tym samym pierwszym zawodnikiem który był mistrzem w trzech różnych kategoriach wagowych. 24 września odbywa się GP wagi cruiser (do 90 kg) które wyłania inauguracyjnego mistrza w postaci Irańczyka Sina Karimiana.
Zawodnicy rywalizują w kwadratowym ringu o wymiarach 6 × 6 m. Obowiązkowy sprzęt ochronny stanowią rękawice bokserskie, ochraniacz na krocze oraz ochraniacz na zęby.
Walka trwa 3 rundy po 3 minuty (gdy sędziowie nie są w stanie wyłonić zwycięzcy mogą zarządzić 1 lub 2 rundy dodatkowe) lub rzadziej 5 rund po 3 minuty (w tym wypadku, gdy sędziowie nie są w stanie wyłonić zwycięzcy ogłasza się remis). Możliwe rozstrzygnięcia to: nokaut (KO), nokaut techniczny (TKO), wygrana przez decyzję sędziów, remis lub uznanie walki za nieodbytą. Trzy nokdauny w jednej rundzie oznaczają nokaut.
Walka toczy się wyłącznie w „stójce” (zakaz walki w parterze). Dozwolone są wszelkie ciosy bokserskie (plus uderzenie obrotowe grzbietem pięści, ang. backfist) oraz kopnięcia (w tym kolanem). Pole rażenia to zarówno głowa, korpus, jak i nogi przeciwnika.
Klinczowanie jest dopuszczalne, pod warunkiem, że ma na celu zadanie ciosu (głównie kolanem). W przeciwnym wypadku sędzia ringowy jest obowiązany rozerwać klincz.
Dozwolone jest przechwytywanie nogi kopiącego rywala, a także przytrzymywanie jedną ręką jego głowy w celu zadania uderzenia. Jednak po dokonaniu tego można zadać tylko jeden cios, po czym należy uwolnić nogę lub głowę.
W przypadku wykroczenia sędzia ringowy może zwrócić uwagę, wydać ostrzeżenie lub odjąć punkt faulującemu zawodnikowi. Dwukrotne zwrócenie uwagi równa się ostrzeżeniu, a dwukrotne ostrzeżenie odjęciu punktu (żółta kartka). Odjęcie trzech punktów w jednej rundzie oznacza dyskwalifikację (czerwona kartka). Jeśli sędzia uzna, że faul został popełniony umyślnie albo spowodował uszczerbek na zdrowiu zawodnika, odjęcie punktów nie musi być poprzedzone ostrzeżeniem.
Sędziowie i punktacja
Zespół sędziowski stanowi sędzia ringowy oraz trzech sędziów punktowych. Aby wyłonić tryumfatora, co najmniej dwóch sędziów punktowych musi wskazać zwycięzcę (np. jeśli zrobił to tylko jeden z nich, a dwaj pozostali przyznali remis, w zależności od rodzaju walki ogłasza się rundę dodatkową lub remis). Walka jest oceniona na podstawie poniższych kryteriów według ustalonej kolejności:
liczba nokdaunów
stopień obrażeń zadanych rywalowi
liczba celnych ciosów
agresja (aktywność w ofensywie)
Za każdą rundę walki obaj zawodnicy otrzymują 10 punktów, z tej puli odlicza się:
1 punkt, gdy w opinii sędziego zawodnik przegrał rundę
2 punkty za nokdaun (wyjątkowo 1, gdy nokdaun został uznany za chwilowy, tzw. flash knockdown)
3 punkty za dwa nokdauny
1 lub 2 punkty za faule
K-1 World Grand Prix
Finał K-1 World Grand Prix (K-1 World Grand Prix Final)[a] jest coroczną galą odbywającą się nieprzerwanie od 1993 roku. Miejscem zmagań jest tradycyjnie Tokio lub Jokohama. W tym rozgrywanym zwykle pod koniec roku turnieju startuje 8 zawodników, spośród których wyłaniany jest mistrz K-1 WGP. Pierwotnie (1993−1994) „ósemka” była wybierana przez władze K-1 na zasadzie zaproszeń. W 1995 roku, w związku z rozwojem organizacji i zwiększeniem się liczby zawodników, wprowadzono system kwalifikacji. W ciągu lat poddawany był on częstym modyfikacjom. Zasadniczo wygląda on następująco:[4]
zwycięzcy regionalnych turniejów GP lub specjalnych turniejów eliminacyjnych
mistrzowie K-1 w kategoriach ciężkiej i superciężkiej
8 finalistów z poprzedniego roku
stawkę uzupełniają zawodnicy z „dzikimi kartami” przyznawanymi przez K-1.
Etap II
Wybrana w powyższy sposób „szesnastka” zapraszana jest na turniej eliminacyjny Final 16. Zawodników dobiera się w pary i 8 zwycięzców z każdej z nich uzyskuje prawo udziału w Finale K-1 World GP.
Finał K-1 World GP odbywa się w systemie pucharowym (4 ćwierćfinały – 2 półfinały – finał). Zwycięzca musi wygrać tego samego wieczoru 3 walki, aby zdobyć mistrzostwo.
Zawodnicy sami dobierają się w pary ćwierćfinałowe. Wyboru dokonują w kolejności zależnej od wylosowanego numeru (od 1 do 8). Daje im to możliwość wskazania zawodnika, z którym chcą odbyć pierwszą walkę oraz miejsca w turniejowej „drabince” (decyduje ono o tym kiedy odbędzie się ich pierwsza walka – im wcześniej tym więcej czasu na odpoczynek przed półfinałem)[19].
Do udziału w turnieju wybieranych jest również dwóch zawodników, którzy walczą w walce rezerwowej. Jej zwycięzca zastępuje któregoś z podstawowych finalistów w przypadku kontuzji. Stosuje się zasadę, że jeśli zwycięzca np. ćwierćfinału nie jest w stanie przystąpić do następnej walki, w pierwszej kolejności zastępuje go przegrany, a gdyby i on nie mógł walczyć (został znokautowany lub również jest kontuzjowany), w półfinale wystąpi zwycięzca walki rezerwowej. Sytuacja taka zdarzyła się np. w 2006 roku, gdy z kontuzji Bonjasky’ego i Leko skorzystał Peter Aerts.
Każda walka trwa standardowo trzy 3-minutowe rundy. Może się zakończyć przed czasem (np. przez nokaut), co ma szczególnie duże znaczenie dla zawodników mających przed sobą wizję trzech walk (ze względu na oszczędność sił).
W przypadku nieosiągnięcia wyraźnej przewagi przez żadnego z zawodników, sędziowie mają prawo zarządzić rundę dodatkową. Jednak po jej zakończeniu muszą już bezwzględnie wskazać zwycięzcę. Wyjątek od tej zasady dopuszczalny jest w walce finałowej, gdy możliwe jest przeprowadzenie drugiej rundy dogrywkowej. Zdarzyło się tak w finale K-1 World GP 2004, gdy Remy Bonjasky walczył z Musashim pełne 5 rund (3 standardowe i 2 dodatkowe), zanim sędziowie przyznali mu zwycięstwo.
Reguła 3 nokdaunów obowiązuje tylko w walce finałowej. W ćwierćfinale i półfinale wystarczą 2 nokdauny w tej samej rundzie, aby ogłosić nokaut.
Zwycięzca K-1 World Grand Prix zostaje uhonorowany złotym wieńcem, mistrzowskim pasem i czekiem opiewającym na 400 000 dolarów. Rekordzistami pod względem zwycięstw są Holendrzy Ernesto Hoost i Semmy Schilt, którzy święcili tryumf cztery razy. Po trzy zwycięstwa na swoim koncie mają ich rodacy, Remy Bonjasky i Peter Aerts. Ten ostatni jest jedynym zawodnikiem, który wystąpił podczas wszystkich siedemnastu Finałów K-1 WGP (w tym 16 razy walczył w turnieju głównym)[20].
K-1 MAX
K-1 World Grand Prix jest formatem „open” – tzn. nie ma w nim podziału na kategorie wagowe. Często zdarzają się walki, w których różnica wagi pomiędzy poszczególnymi zawodnikami przekracza 30 kg. W praktyce oznacza to, że kickbokserzy ważący poniżej 90 kg mają niewielkie szanse na sukces (choć zdarzają się wyjątki – np. Kaoklai Kaennorsing). W związku z tym, aby umożliwić rywalizację zawodnikom z lżejszych kategorii wagowych, K-1 wprowadziło w 2002 roku cykl K-1 MAX („Middleweight Artistic Xtreme”). Występują w nim zawodnicy do 70 kg. Zasady walki (tj. dozwolone techniki, faule, itd.) są takie same jak w K-1 WGP.
W latach 2002–2007 mistrz K-1 MAX był wyłaniany w analogicznym do Finału K-1 World GP 8-osobowym turnieju finałowym (wszystkie walki były toczone jednego dnia), który był poprzedzony eliminatorem Final 16. W 2008 i 2009 roku turniej ten podzielono na dwie, rozgrywane w różnych terminach fazy: Final 8 (ćwierćfinały) oraz Final (półfinały i finał). W 2010 roku powrócono do dawnego formatu.
Kategoria ciężka i superciężka
Od 2005 roku K-1 WGP zostało całkowicie zdominowane przez odznaczającego się nieprzeciętnymi warunkami fizycznymi Semmy’ego Schilta (ok. 120 kg wagi i 211 cm wzrostu). Skłoniło to władze organizacji do wprowadzenia od sezonu 2007 dwóch nowych kategorii wagowych: ciężkiej (do 100 kg) i superciężkiej (ponad 100 kg)[21].
Odmiennie niż w K-1 WGP i K-1 MAX, rywalizacja w obu tych kategoriach nie toczy się w systemie turniejowym. Mistrza wyłania się w pojedynczych walkach o tytuł (podobnie jak w zawodowym boksie). Wyjątek stanowił przeprowadzony w marcu 2009 roku 4-osobowy turniej o wakujące mistrzostwo w wadze ciężkiej.
W Polsce odbyły się trzy oficjalne imprezy K-1. W 2008 roku Warszawa gościła turniej K-1 Max Europe GP. W 2009 roku odbyły się zawody z cyklu World Grand Prix w Łodzi, mające rangę prestiżowego GP Europy[42]. 28 marca 2010 roku w Warszawie odbyła się druga gala WGP w Polsce, tym razem będąca eliminacją do GP Wschodniej Europy w Bukareszcie.
Uwagi
↑W latach 1993–1994 pod nazwą K-1 Grand Prix, a w 1995-1999 K-1 World Grand Prix
↑Karon Karter, Guy Mezger: The complete idiot's guide to kickboxing. Alpha Books, 2000, s. 244, seria: Complete Idiot's Guide to.... ISBN 0-02-863175-7.