|
Delaware
Delaware (ⓘ) – stan na wschodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych, w regionie Stanów Środkowoatlantyckich, na Nizinie Atlantyckiej, nad zatoką Delaware. Na zachodzie i południu graniczy ze stanem Maryland, na północy ze stanem Pensylwania, a na północnym wschodzie z New Jersey. Jeden z trzynastu stanów pierwotnych. Leży na obszarze Niziny Nadbrzeżnej i obok Florydy jest najniżej położonym stanem Stanów Zjednoczonych. Nazwa stanu pochodzi od Thomasa Westa, 3. barona De La Warr (1576- 1618)[3], angielskiego arystokraty i pierwszego gubernatora kolonialnego stanu Wirginia[4]. Delaware znajduje się w północno-wschodniej części półwyspu Delmarva. Jest drugim od końca (po Rhode Island) co do wielkości, szóstym od końca pod względem zaludnienia i szóstym pod względem gęstości zaludnienia stanem Stanów Zjednoczonych. Delaware dzieli się na trzy hrabstwa: New Castle, Kent i Sussex. W hrabstwach Sussex i Kent największą rolę w gospodarce odgrywa rolnictwo, natomiast w New Castle – przemysł. Przed przybyciem Europejczyków w XVI w. Delaware był zamieszkany przez plemiona Lenni Lenape (na północy) i Nanticoke (na południu). W 1631 r. przybyli tu pierwsi Europejczycy, którymi byli Holendrzy. Zamieszkiwali obszar położony w pobliżu dzisiejszego miasta Lewes, który został przyłączony do kolonii Zwaanendael. Duża część ziem uprawnych leży poniżej 18 m n.p.m. Na południu tereny bardziej piaszczyste i mniej urodzajne. Delaware był pierwszym stanem, który ratyfikował Konstytucję Stanów Zjednoczonych, stąd przydomek: First State. Historia
EtymologiaPochodzi od nazwiska Thomasa Westa, barona De La Warr, pierwszego gubernatora Kompanii Wirginijskiej. Początkowo nazwano tak rzekę, później nazwę nadano zamieszkującemu te tereny plemieniu Indian[5]. Geografia   Delaware jest drugim od końca pod względem wielkości stanem Stanów Zjednoczonych – jego długość wynosi 154 km, natomiast szerokość od 14 do 56 km, co daje powierzchnię 5060 km². Granice Delaware są wyznaczone przez granicę ze stanem Pensylwania od północy, rzekę Delaware i Ocean Atlantycki od wschodu, a od zachodu i południa przez stan Maryland. Niewielkie obszary stanu są też usytuowane za wschodnią stroną estuarium rzeki Delaware, i te obszary graniczą na lądzie z New Jersey. Określenie północnej granicy stanu jest nietypowe. Większość z niego to łuk o okręgu o promieniu 12 mil (19,3 km) i środku w kopule budynku sądu w New Castle i jest znany jako Twelve Mile Circle. Jest to jedyna zaokrąglona granica międzystanowa w Stanach Zjednoczonych. Granica ta rozciąga się od brzegu stanu New Jersey, po czym biegnie łukiem o długości 19 km wzdłuż rzeki Delaware. W pobliżu doliny, w sąsiedztwie stanu Maryland, granica zmierza na zachód. Około kilometr dalej granica ta kieruje się na południe. W pobliżu drogi międzystanowej U.S. Route 50 granica kieruje się na wschód, do wybrzeża Oceanu Atlantyckiego w mieście Ocean City. Klin o powierzchni 3 km², leżący w północno-zachodniej części stanu Delaware, przy zbiegu granic stanów Maryland i Pensylwania, na skutek problemów wiążących się z osiemnastowiecznymi technikami pomiarowymi stał się przedmiotem ciągnącego się przez wiele lat sporu pomiędzy otaczającymi go stanami, rozstrzygniętego na korzyść Delaware dopiero w 1921 roku. Stan Delaware, razem z hrabstwami wschodniego wybrzeża należącymi do Maryland i dwoma hrabstwami Wirginii, tworzą Półwysep Delmarva, który rozciąga się wzdłuż Oceanu Atlantyckiego. TopografiaUkształtowanie powierzchni stanu Delaware ma charakter równinny. Stan ten posiada najniższą średnią wysokość ze wszystkich stanów USA[6]. Jego najwyższym wzniesieniem jest Ebright Azimuth, znajdujący się w pobliżu szkoły Concord High School – jego wysokość wynosi 137 m n.p.m.[6] W północnym krańcu Delaware znajduje się płaskowyż Piedmont, charakteryzujący się pofałdowanym terenem oraz licznymi wzgórzami. Resztę obszaru Delaware zajmuje Nizina Atlantycka charakteryzująca się płaskim, piaszczystym i, w niektórych miejscach, bagnistym terenem[7]. Granica między Piedmontem a Niziną Atlantycką biegnie wzdłuż drogi stanowej Delaware Route 2 biegnącej między miastami Newark i Wilmington. Wzdłuż zachodniej granicy Delaware biegnie grzbiet o wysokości od 23 do 24 metrów, który oddziela dorzecza rzeki Delaware od wschodu i zatoki Chesapeake. KlimatDelaware znajduje się w strefie przejściowej między wilgotnym klimatem subtropikalnym i klimatem kontynentalnym. Pomimo niewielkich rozmiarów (ok. 160 km długości z północy na południe) istnieją znaczne różnice w średniej temperaturze oraz opadach śniegu między hrabstwami Sussex i New Castle. W południowej części stanu panuje łagodniejszy klimat i dłuższy okres wegetacyjny niż w jego północnej części. Najwyższa temperatura powietrza w Delaware, zanotowana 21 lipca 1930 r. w Millsboro, wynosiła 43 °C. Najniższa temperatura, zanotowana 17 stycznia 1893 r. również w Millsboro, wynosiła –27 °C. ŚrodowiskoPrzyroda stanu Delaware jest dosyć zróżnicowana. Hrabstwo New Castle jest porośnięte przez lasy nadbrzeżne północno-wschodnich Stanów Zjednoczonych (składające się głównie z lasów mieszanych) oraz mieszane lasy dębowe, typowe dla tej części Stanów Zjednoczonych[8]. Hrabstwa Sussex i Kent są porośnięte przez środkowoatlantyckie lasy nadbrzeżne, składające się z lasów iglastych[8]. Park stanowy Trap Pond jest jednym z najbardziej wysuniętych na północ miejsc w USA, gdzie rosną cypryśniki błotne. Zarządzanie środowiskiemStan Delaware zapewnia subwencję w celu odtworzenia środowiska skażonego przez odpady[9]. Miejscowości  Na terenie stanu Delaware znajduje się 57 miast (city lub town) i wsi (village), w tym 6 o liczbie ludności przekraczającej 10 000 mieszkańców, a 33 powyżej 1000 mieszkańców (2022 r.). Lista[10]:
DemografiaSpis ludności z roku 2010 stwierdza, że stan Delaware liczy 897 934 mieszkańców, co oznacza wzrost o 114 338 (14,6%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2000. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,7% populacji, 21,3% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 18,1% to osoby mające 65 i więcej lat. 51,6% ludności stanu stanowią kobiety[11]. Rasy i pochodzenieWedług spisu z 2010 roku, 69,7% mieszkańców stanowiła ludność biała (62,3% nie licząc Latynosów), 22,8% to Afroamerykanie, 4,1% to Azjaci, 2,6% miało rasę mieszaną, 0,6% to rdzenna ludność Ameryki, 0,1% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 9,3% ludności stanu[11]. Największe grupy stanowią osoby pochodzenia irlandzkiego (18,8%), niemieckiego (16,5%), angielskiego (12,7%), włoskiego (10,2%) i polskiego (5,2%). Istnieją także duże grupy (ponad 10 tys.): Meksykanów, Szkotów, Portorykańczyków, Francuzów, Hindusów, Holendrów, Walijczyków i Afrykańczyków[12][13]. JęzykNajpowszechniej używanymi językami są[14]:
ReligiaDane z 2014 r.[15]:
Podział administracyjnyStan podzielony jest na trzy hrabstwa.
Uczelnie
Inne informacje
Przypisy
Information related to Delaware |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.svg)
