Tennessee

Tennessee
State of Tennessee
	stan
	16. stan od 1 czerwca 1796
	; Most Hernando de Soto nad rzeką Missisipi w Memphis.
Pieczęć	Flaga
	Dewiza: Agriculture and commerce
Państwo	Stany Zjednoczone
Stolica	Nashville
Kod ISO 3166-2	US-TN
Gubernator	Bill Lee (R)
Powierzchnia	109 247 km²
Populacja (2022); • liczba ludności	; 7 051 339
• gęstość	66 os./km²
Strefa czasowa	UTC-05:00; UTC-04:00
Języki urzędowe	angielski
	Położenie na mapie USA;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Tennessee (^ⓘwymowa: /tɛnɪˈsiː/) – stan na południowym wschodzie Stanów Zjednoczonych. Graniczy z ośmioma stanami, na północy z Kentucky i Wirginią, na wschodzie z Karoliną Północną, na południu z Georgią, Alabamą, Missisipi, a na zachodzie z Arkansas i Missouri^[3].

Stan odegrał ważną rolę w wojnie secesyjnej, gdzie rozegrano wiele ważnych bitew, w tym bitwę pod Shiloh, która była wówczas najbardziej śmiercionośną bitwą w historii Ameryki. Więcej bitew stoczono jedynie w sąsiedniej Wirginii^[4].

Obszar metropolitalny Nashville–Davidson–Murfreesboro jest największy w stanie i liczy ponad 2 mln mieszkańców^[5].

Swoje siedziby mają tutaj takie firmy jak FedEx, International Paper, Dollar General, AutoZone, Tractor Supply i HCA Holdings^[3].

Symbole stanu

Dewiza: Agriculture and Commerce („Rolnictwo i handel”)
Przydomek: Volunteer State („Stan ochotników” – dotyczy udziału mieszkańców stanu w wojnie roku 1812)
Symbole: przedrzeźniacz, tulipanowiec amerykański, irys

Historia

1541 – na terytorium obecnego stanu dotarła ekspedycja Hernando de Soto.
1763 – poprzez traktat paryski obszar został włączony do posiadłości angielskich.
1784 – terytorium zostało ogłoszone „stanem” Franklina.
1796 – Tennessee stało się jednym ze stanów USA.
1866 – w miejscowości Pulaski zawiązana została organizacja Ku Klux Klan.
1968 – w Memphis od kuli zamachowca zginął Martin Luther King.

Geografia

Stan o bardzo wydłużonym kształcie. Wschodnia część stanu jest górzysta (Appalachy), środkową stanowi dolina Tennessee, a zachodnią wyżyna Cumberland i dolina Missisipi. W krajobrazie stanu dominują rolnictwo i leśnictwo. Roślinność stanowią lasy liściaste (zachód), mieszane (wschód) i jodłowo-świerkowe w górach.

Klimat: podzwrotnikowy wilgotny, średnia temp. w styczniu 4–5 st. C, w lipcu 25–27 st. C
Główne rzeki: Missisipi, Cumberland i Tennessee
Najwyższy szczyt: Clingmans Dome (2025 m n.p.m)
Liczba hrabstw: 95 (lista)
Największe hrabstwo: Shelby
Liczba parków stanowych: 50

Jest w dwóch strefach czasowych: East Tennessee w UTC-05:00 i Middle Tennessee oraz West Tennessee w UTC-06:00. W Tennessee znajduje się więcej jaskiń niż w jakimkolwiek innym stanie. Ponad 10 tys. (20%) amerykańskich jaskiń znajduje się w Tennessee^[6].

Miasta

Na terenie stanu Tennessee znajduje się 345 miast (city lub town), w tym 6 o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 62 powyżej 10 000 mieszkańców, a 230 powyżej 1000 mieszkańców (2021 r.)^[7].

Największe miasta w stanie Tennessee, powyżej 60 000 mieszkańców (2021)^[7]

Lista miast zamieszkanych przez 7500 lub więcej osób (2021 r.)^[7]:

Nashville (678 851)
Memphis (628 127)
Knoxville (192 648)
Chattanooga (182 113)
Clarksville (170 957)
Murfreesboro (157 519)
Franklin (85 469)
Johnson City (71 278)
Jackson (68 114)
Hendersonville (62 257)
Bartlett (57 318)
Kingsport (55 582)
Smyrna (55 518)
Spring Hill (53 339)
Collierville (51 343)
Cleveland (47 955)
Gallatin (46 902)
Brentwood (45 491)
Columbia (43 340)
Germantown (41 034)
Lebanon (40 888)
Mount Juliet (40 766)
La Vergne (39 091)
Cookeville (35 138)
Maryville (32 263)
Oak Ridge (31 824)
Morristown (30 777)
Bristol (27 530)
Farragut (24 422)
Shelbyville (23 743)
East Ridge (21 961)
Tullahoma (20 665)
Springfield (19 065)
Sevierville (18 662)
Goodlettsville (17 344)
Dickson (16 085)
Dyersburg (16 024)
Greeneville (15 495)
Nolensville (15 487)
Arlington (14 448)
Athens (14 225)
Elizabethton (14 015)
McMinnville (13 861)
Lakeland (13 805)
White House (13 661)
Portland (13 341)
Soddy-Daisy (13 091)
Manchester (12 624)
Lewisburg (12 483)
Crossville (12 268)
Hartsville (12 035)
Red Bank (11 873)
Lawrenceburg (11 726)
Collegedale (11 621)
Alcoa (11 375)
Union City (11 107)
Martin (10 515)
Millington (10 508)
Lenoir City (10 361)
Paris (10 341)
Atoka (10 192)
Clinton (10 055)
Fairview (9662)
Brownsville (9661)
Winchester (9546)
Oakland (9520)
Signal Mountain (8834)
Covington (8616)
Jefferson City (8262)
Pulaski (8231)
Milan (8170)
Thompson's Station (7960)
Lexington (7915)
Humboldt (7855)
Ripley (7785)

Demografia

Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Tennessee liczy 6 910 840 mieszkańców, co oznacza wzrost o 564 735 (8,9%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010^[8]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,0% populacji, 22,1% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,7% to osoby mające 65 i więcej lat. 51,2% ludności stanu stanowią kobiety^[9].

Język

W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami są^[10]:

język angielski – 93,78%,
język hiszpański – 3,66%.

Rasy i pochodzenie

Według danych z 2019 roku 77,2% mieszkańców stanowi ludność biała (73,3% nie licząc Latynosów), 16,7% to czarnoskórzy Amerykanie lub Afroamerykanie, 2,3% miało rasę mieszaną, 1,8% to Azjaci, 0,3% to rdzenna ludność Ameryki i 0,05% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 5,7% ludności stanu^[11].

Poza osobami pochodzenia afroamerykańskiego, do największych grup należą osoby pochodzenia „amerykańskiego” (12,8%), irlandzkiego (8,8%), angielskiego (8,7%) i niemieckiego (8,4%). Do innych większych grup należą osoby pochodzenia meksykańskiego (230,9 tys.), europejskiego (190,5 tys.), włoskiego (146,5 tys.), szkocko-irlandzkiego (139,7 tys.), szkockiego (129,5 tys.), francuskiego (114,2 tys.), afrykańskiego subsaharyjskiego (95,6 tys.), polskiego (79 tys.), brytyjskiego (65,9 tys.) i holenderskiego (62,8 tys.)^[11].

Religia

Osobny artykuł: Protestantyzm w Tennessee.

Tennessee jest trzecim najbardziej religijnym stanem w USA, gdzie ponad trzy czwarte dorosłych twierdzi, że wierzy w Boga z absolutną pewnością^[3].

Struktura religijna w 2014 r.^[12]:

protestanci – 73%:
- ewangelikalni – 52%,
- głównego nurtu – 13%,
- historyczni czarni protestanci – 8%,
bez religii – 14% (w tym: 3% agnostycy i 1% ateiści),
katolicy – 6%,
mormoni – 1%,
pozostałe religie – 6% (w tym: świadkowie Jehowy, żydzi, muzułmanie, hinduiści, prawosławni, buddyści, unitarianie uniwersaliści i bahaiści^[13]).

Większość protestantów w Tennessee to baptyści, a największą pojedynczą organizacją w stanie jest Południowa Konwencja Baptystów. Pod względem liczby członków na kolejnych miejscach plasują się Zjednoczony Kościół Metodystyczny i Kościół katolicki. Obok baptystów, społeczność ewangelikalna jest silnie reprezentowana przez lokalne zbory bezdenominacyjne (np. New Direction Christian Church), Kościoły Chrystusowe, zbory zielonoświątkowe i wiele mniejszych grup^[13].

Gospodarka

Produkt krajowy brutto Tennessee w 2015 roku osiągnął wartość 177,1 mld USD^[14], co uplasowało stan na 18. miejscu w Stanach Zjednoczonych^[14]. Roczny wzrost PKB w 2016 roku wyniósł 2% i był wyższy od przeciętnej w Stanach Zjednoczonych (średnia dla wszystkich stanów w 2016 roku wyniosła 1,5%)^[15]. W przeliczeniu na głowę mieszkańca w 2016 roku wyniósł on 43 267 co uplasowało stan na 38. miejscu spośród amerykańskich stanów (średnia krajowa w 2016 wyniosła 50 577USD)^[16].

Przemysł

chemiczny
tekstylny
elektro-maszynowy
wełny
spożywczy

Energia

W 2019 roku energia elektryczna w stanie wytwarzana jest przez elektrownie atomowe (44%), węglowe (23%), z gazu ziemnego (20%) i energię wodną (12%)^[17].

Rolnictwo i leśnictwo

Obszary uprawne zajmują 40% powierzchni stanu. Ponad 14 milionów akrów gruntów rolnych i leśnych poza rolnictwem generuje rocznie około 300 mln dolarów ze sprzedaży drewna, co czyni Tennessee jednym z wiodących w kraju producentów tarcicy liściastej^[18].

Główne uprawy: tytoń, pomidory, fasola szparagowa, bawełna, soja, kukurydza, pszenica i sorgo
Hodowla kóz, bydła, koniowatych, brojlerów i trzody chlewnej

Transport

Najbardziej wysunięte na zachód miasto Tennessee, Memphis, jest jednym z najbardziej ruchliwych na świecie węzłów komunikacyjnych dla transportu barkowego, lotniczego, ciężarowego i kolejowego^[17].