Butxako sarraskia

Butxako sarraskia
Irudia
Butxan hildako hiru zibilen gorpuak.
Map
Motasarraski
gerra krimen
genozidio
Honen izena daramaButxa
Honen parte daButxako gudua
(Ukrainako inbasioa)
Denbora-tarte2022ko otsailaren 27a - 2022ko martxoaren 31
Data2022ko martxoa
GaraiaAro Garaikidea
KokalekuButxa, Kiev Oblasta (Ukraina)
HerrialdeaUkraina
Parte-hartzaileak
Helburuukrainar
Pertsona hilak>500 ( Ukrainaren arabera)[1]
Erantzule Errusia
Komunikabide
Hashtag#BuchaMassacre

Butxako sarraskia Errusiako Indar Armatuen ehunka zibilen hilketa eta abusu masiboa izan zen, Ukrainako Butxa hirian hirian, Errusiaren 2022ko Ukrainako inbasioaren testuinguruan eta urte horretako otsailaren 27tik martxoaren 31ra bitartean hiria beren kontrolpean izan zutenean.[2] 2022ko apirilaren 1ean, indar errusiarrak hiritik erretiratu ondoren, sarraskiaren argazki- eta bideo-materiala agertu zen.[3][4]

Hiri-alkatearen arabera, hiriko 400 biztanle baino gehiago hilda aurkitu zituzten.[5] Argazki-frogek erakusten zuten zibilen gorpuak, eskuak bizkarrean lotuta zituztenak lerrokaturik, gertutik tirokatu zituztela, itxuraz, prozedura sumarioak gertatu zirela frogatzen zuena.[6] Radio Free Europeren ikerketa batek baieztatu zuen kanpamentu baten azpian soto bat erabili zela ere tortura-kamera gisa.[7] Gorpu asko aurkitu zituzten mutilaturik eta erreta,[8] eta hamalau urte arteko neskek salatu zuten soldadu errusiarrek bortxatu egin zituztela.[9]

Ukrainak Butxan gertatutakoa ikertzeko eskatu dio Nazioarteko Zigor Auzitegiari, inbasioari buruz egiten ari den ikerketaren esparruan, Errusiak gerra-krimenak edo/eta gizadiaren aurkako krimenak egin dituen argitzeko.[10][11] Errusiako agintariek, bestalde, ukatu egin dute erantzukizuna, eta Ukrainak erakutsitako gertakariaren irudiak faltsuak zirela esan eta sarraskia bera bandera faltsuko operazio gisa deskribatu dute.[2][12] Hilotzen bideo eta argazkiak Mendebaldeko albiste faltsutzat jo dituzte, bai eta Ukrainako agintarien probokazio edo muntaia gisa.[13] Hainbat talde eta komunikabideren arabera, gezurtatze horiek faltsuak dira.[oh 1] Era berean, egoiliarren testigantza ezberdinek Errusiako Indar Armatuei egozten diete hilketen errua.[20][21][22]

Testuingurua

Butxa hiria, 1898. urtean, Kovel eta Kiev arteko burdinbidea egitean, sortu zen, Butxa ibaiaren ondoko geraleku baten ondoan. Bigarren Mundu Gerran, Kieven setioko gudu-zelaia izan zen eta, 1996ra arte, Irpinen parte zen.[erreferentzia behar]

2022ko Ukrainako inbasioaren testuinguruan, militar errusiarrak Bielorrusiaren hegoaldeko mugatik sartu ziren herrialdean. Hasierako mugimenduetako bat Ukrainako hiribururanzko –Kieveranzko– bultzada bat izan zen, zeinaren parte ibilgailu militarren zutabe handi bat izan zen, Kiev iparraldean. 2022ko otsailaren 27an, aurrerapen-indar errusiarrak Butxa hirian sartu ziren, indar errusiarrek bereganatutako Kiev hiriaren lehen gune periferikoetakoa bihurtuz.[23][24] Ukrainako inteligentzia militarraren arabera, Butxa okupatzen zuten indar errusiarrak Azatbek Omurbekov teniente koronelak zuzentzen duen[25] Arma Konbinatuen 35. Armadako Fusil Motorizatuen 64. Brigadako kideak ziren.[26]

Martxoaren amaieran, Errusiak Kievetik alde egin aurretik, Iryna Venediktova-k, Ukrainako fiskal nagusiak, adierazi zuen fiskal ukrainarrek ustezko 2,500 gerra-krimen kasuren frogak bildu zituztela inbasioa hasi zenetik, bai eta "ehunka susmagarri" identifikatu zituztela.[27] Nazio Batuen Erakundeak Ukrainan duen Giza Eskubideak Behatzeko Misioaren buru den Matilda Bogner-rek ere kezka azaldu zuen biktima zibilen kopuru handiarengatik, zehazki su bizia zuten eskualde eta hirietan, bai eta herritar horiek pairatzen zuten elektrizitate-falta eta komunikazio fidagarrien eza azpimarratu zuen ere.[28]

Ukrainako Armadaren erasopean, Butxa-inguruko tropa errusiarrak iparralderantz erretiratu ziren, errusiarrek Kievetik egindako erretiratze orokorraren zati gisa; hala, Ukrainako indarrek 2022ko apirilaren 1ean berriro bereganatu zuten hiri-kontrola.[29]

Sarraskiaren berri-estaldura

Butxa, errusiar kontrolpean

Gorpu bat, suntsitutako automobil baten barruan, Butxan, apirilaren 2an.
Exekutatutako zibilak, Butxako soto batetan, eskumuturrak plastikozko bridekin loturik, apirilaren 3an.

The Kyiv Independenten arabera, martxoaren 4an, indar errusiarrek hiru zibil ukrainar hil zituzten, armarik gabe zeudenak, txakurrentzako babesleku bati janaria ematetik bueltan zetozela.[30] Martxoaren 5eko goizeko 7:15ak inguruan, ihes egiten saiatzen ari ziren bi familia zeramatzan auto-pare bat ikusi zuten soldadu errusiarrek, ibilgailuak Chkalova kalerantz biratzen ari zirela. Aurreko autoa metrailadore-bolada batek jo zuen, eta bi haur eta haien ama hilez, berehala. Errusiarrek ere bigarren kotxeko gizon bat akatu zuten, tiroka.[31]

Anatoli Fedoruk-ek, hiriko alkateak, komunikabideei jakinarazi zuen hirian egindako gerra-krimenen inguruan, ukrainarrek hiria birkonkistatu aurretik; hala, martxoaren 28an Adnkronos-i eskainitako elkarrizketa batean, Fedorukek esan zuen indar errusiarrak zirela gizateriaren aurkako krimenen errudunak,[32] bai eta, martxoaren 7an, Butxako egoera "amesgaizto" batekin alderatu zuen Associated Pressekin izandako elkarrizketa batean. Kazetariei esan zienez, "ezin ditugu ezta gorpuak jaso, arma astunen bonbardaketak ez baitu etenik, ez egunez, ez gauez. Txakurrak gorpuak zatikatzen ari dira hiri-kaleetan".[33][34]

Indar errusiarren atzera-egitearen ostean

2022ko apirilaren 1ean, sare sozialetan argitaratu ziren errusiar erretiratzearen ondoren sortu ziren bideo-irudiak, non biktima zibilak masan agertzen ziren.[14][35] Anatoli Fedoruken arabera, Butxako alkatea, eskualdean aurkitutako gorpuen artean "ehunka soldadu errusiar" zeuden.[36] Geroago, indar errusiarrek eskualdean zeuden bitartean egindako gerra-krimenak frogatzen zituzten froga gehiago agertu ziren.[37] Ukrainako Lurralde Defentsako Indarren soldaduek esan zuten hemezortzi gorpu mutilatu aurkitu zituztela Zabutxtxyako udaleku bateko sotoan, Butxa inguruan.[38] Ukrainako Armadak argitaratutako irudiek tortura-kamera bat erakusten zuten soto hartan.[39] Soldaduetako batek esan zuen gorpuetako batzuek belarriak moztuta edo hortzak erauzita zituztela, eta gorpuak elkarrizketa baino egun bat lehenago erretiratu zituztela.[38] Bestalde, beste zibil batzuen gorpuak errepidean utzi zituzten ere.[36] Radio Free Europe/Radio Libertyren ikerketa baten arabera, sotoa "exekuzio-upategi" gisa erabili zuten indar errusiarrek.[40]

The Kyiv Independent egunkariak argitaratutako informazioan, gizon bat eta bi edo hiru emakume ere ikus zitezkeen argazki batetan, manta baten azpian, biluzik. Haien gorpuak errepide bateko bazterbidean erretzen saiatu ziren soldadu errusiarrak, ihes egin aurretik;[29] funtzionario ukrainarrek esan zuten emakumeak bortxatu zituztela eta gorpuak erre zituztela.[41] The Kyiv Independenterako idazten duten kazetariek ere uste zuten argazkiek adierazten zutela indar errusiarrek modu antolatuan hautatu eta hil zituztela ukrainar gizon zibilak, gorpu asko eskuak bizkarrean lotuta aurkitu baitzituzten.[29]

Biktimetako asko eguneroko lanak egiten ari zirela zirudien; hala nola, erosketa-poltsak eraman edo bizikleta baten ondoan egon.[21][42] Hirian sartu ziren kazetariek zibilez jantzitako dozena bat pertsona baino gehiagoren gorpuak aurkitu zituzten.[43] CNNk,[44] BBCk[45] eta AFPk[43] Butxako kaleetan eta patioetan zeuden zibil-hilotzen dokumentazioa argitaratu zuten bideoz, horietako batzuk besoak edo hankak lotuta zituztela. BBC Newsek esan zuenez, kalean zeuden 20 gorpuetatik batzuk lokian tiro bat jaso zuten; beste batzuk, berriz, tanke batek harrapatu zituen.[46] Apirilaren 2an, AFPko kazetari batek adierazi zuen gutxienez hogei gizonezko zibilen gorpuak ikusi zituela Butxako kaleetan etzanda, gorpuetako bik eskuak lotuta zituztelarik.[47][48] Fedorukek baieztatu zuen gizon horiek guztiek tiro bat jaso zutela, garondoan.

Apirilaren 5ean, Associated Presseko kazetariek gorpuak ikusi zituzten Butxako haur-parke batetik gertu dagoen egoitza-kale batean; horien artean, bat, bala-zulo batekin burezurrean, bai eta haur baten gorpua, erreta.[49] Data berean, The Washington Post egunkariak jakinarazi zuen ikertzaile ukrainarrek tortura-, burugabetze-, mutilazio- eta gorpuen errausketa-frogak aurkitu zituztela. Gainera, gutxienez eraildakoetako baten gorpua tranpa batetan bihurtu zuten errusiarrek, gorpua kable-tranpa eta lurreko minez josiz. Lepoa moztutako gorpu bat identifikatzeko laguntza eskatu zitzaien herriarrek ere kontatu zuten soldadu errusiar mozkorrek hitz egin zietela ukrainarren aurkako ekintza sadikoei buruz.[50]

Apirilaren 9an, Ukrainako ikertzaile forentseak hobi komunetako gorpuak berreskuratzen hasi ziren, Andres Apostoluaren elizarena kasu.[51]

Egoiliar-testigantza

Hiriko bizilagunek eta alkateak esan zuten errusiar tropek hil zituztela biktimak. Adierazi zuten, halaber, bizirik atera zirenetako asko sotoetan ezkutatu zirela errusiarrengandik, izutuegi irteteko. Horietako batzuek ez zuten ez argirik ez elektrizitaterik izan asteetan, eta kandelak erabiltzen zituzten ura berotzeko eta janaria prestatzeko. Errusiarrak joan egin zirela argi zegoenean baino ez ziren irten beren gordelekutik, Ukrainako tropen etorrerari ongietorria eginez.[21]

BBCk eta The Guardianek Butxako zein inguruko Obukhovytxi eta Ivankiv herrien lekukoen kontakizunak aipatu zituzten, zeinetan aipatu egiten zen soldadu ukrainarrek eraso zietenean zibilak giza-ezkutu gisa erabili zituztela tropa errusiarrenak.[52][53]

The Economistek exekuzio masibo batetik bizirik atera zen pertsona baten kontakizuna argitaratu zuen. Kontrol-postu batean harrapatuta geratu ondoren, artilleria errusiarrak eraso zionean, soldadu errusiarrek gizona harrapatu zuten, kontrol-postuan babesten ziren eraikuntzako langileekin batera. Soldaduek base errusiar gisa erabiltzen zen inguruko eraikin batera eraman zituzten, biluztu, jo eta torturatu egin zituzten, eta, ostean, eraikinaren ondora eraman zituzten tiro egiteko eta hiltzeko. Gizonak tiro bat jaso zuen saihets-aldean, baina bizirik atera zen hildakoarena eginez eta, ondoren, inguruko etxe batera ihes eginez.[54]

Egoiliarrek Human Rights Watchekin (HRW) hitz egin zuten indar errusiarrak erretiratu ondoren, eta okupazioan zehar hiriko biztanleek jaso zuten tratua deskribatu zuten: soldadu errusiarrak atez ate zebiltzan, jendea galdekatzen, jabetzak suntsitzen eta jantziak arpilatzen. HRWk entzun zuen zibilei tiro egiten zietela beren etxeetatik janari eta ur bila ateratzen zirenean, eta tropa errusiarrek etxera itzultzeko agindua ematen zietela, nahiz eta ura eta berogailua bezalako oinarrizko beharrik ez izan, tokiko azpiegitura suntsituta zegoelako. Ibilgailu armatu errusiarrek hiriko eraikinen kontra tiro egiten zuten arbitrarioki. Tropa errusiarrek laguntza medikoa ukatu zieten zauritutako zibilei. Tokiko biktimentzako hobi komun bat egin zen, eta tropek exekuzio estrajudizialak egin zituzten.[55] HRWko bozeramaile batek esan zuen, gutxienez, "zalantzarik gabeko [exekuzio sumarioko] kasu" bat dokumentatu zutela, martxoaren 4an gertatutakoa.[29][56]

The New York Timesek argitaratutako artikulu baten arabera, soldadu errusiarrek hiriko bizilagunak "ausarkeriaz eta, batzuetan, sadikoki" hil zituzten "beldurrezko kanpaina batean"; hala, adibidez, frankotiratzaile errusiarrek susmagarriak ez ziren zibilak ere hil zituzten. Errusiarrek emakume ukrainar bat bahitu, soto batean atxiki eta, behin eta berriz bortxatu ostean, exekutatu zuten. Beste emakume eta neskato talde bat soto batean giltzapetu zuten ia hilabetez; haietako bederatzi haurdun geratu ziren ukrainarrak ailegatzerako. Eskuak bizkarrean lotuta zituzten zibilak hiri osoan zehar exekutatuta aurkitu zituzten; beraz, hilketa hauek Errusiako unitate militar batek baino gehiagok egin zituzten.[57]

Kieveko egoiliar baten arabera, Lurralde Defentsarako Indarren Butxako kuartel nagusian zegoena, soldadu errusiarrek dokumentuak egiaztatu ostean Ukrainaren alde Donbas eskualdeko Gerran parte hartu zuten soldaduak hil zituzten. Halaber, esan zuen tropa errusiarrek ideologia eskuindarrarekin erlazionaturiko tatuajeak zituzten pertsonak hil zituztela, bai eta ukrainar ikurren tatuajeak zituztenak ere. Bere esanetan, okupazioaren azken astean, Kadyrovitar txetxeniarrek aurkitzen zituzten zibil guztiak tirokatzen zituzten.[22][58] Beste egoiliar batek jakinarazi zuen soldadu errusiarrek zibilen telefono mugikorrak konprobatzen zituztela, eraman edo tiro egin baino lehen.[59]

Lekuko batek Radio Free Europe/Radio Liberty irratiari adierazi zionez, errusiarrek "jendea sistematikoki hiltzen zuten. Pertsonalki entzun nuen frankotiratzaile bat harrotzen apartamentuetako leihoetan ikusi zituen bi pertsona "hil" izanaz (...) Ez zegoen beharrik. Ez zuten [zibilak] hiltzeko justifikazio militarrik. Zibilak torturatzea zen kontua. Beste bloke batzuetan, jendea torturatu egin zuten. Eskuak bizkarrean lotuta eta garondoan tiroak zituztela aurkitu zituzten". Inguruko biztanleek esan zuten hilketak nahita egindakoak zirela, eta askok esan zuten frankotiratzaileek zibilak hiltzen zituztela, arrazoi argirik gabe.[60]

Lyudmyla Denisova-k, Ukrainako giza eskubideen ordezkariak, adierazi zuen soldadu errusiarrek arma gisa erabili zutela zibilen aurkako sexu-indarkeria, "Ukrainako herriaren genozidioa" deitu zuenaren zati gisa. Denisovaren arabera, 2022ko apirilaren 6ra arte, laguntza emateko telefono-linea berezi batek gutxienez 25 salaketa jaso zituen 14 eta 24 urte bitarteko Butxako emakumeen eta neskatoen bortxaketengatik.[61]

Satelite-irudiak

Kanpoko bideoa
The New York Timesek argitaratutako satelite-bidezko irudien analisia.

Apirilaren 4an, Maxar Technologiesek satelite-bidezko irudiak eman zizkion The New York Timesi. Times egunkariak bideo-frogekin alderatu zituen irudiak, eta honako hau ondorioztatu zuen: "zibiletako asko duela hiru aste baino gehiago hil zituzten, militar errusiarrek hiriaren kontrola zutenean". Jablonska kaleko irudiek martxoaren 9tik 11ra bitartean agertutako "giza gorputz baten antzeko tamainako 11 objektu ilun" erakusten dituzte, gutxienez. Objektu horien kokapena, halaber, bat dator, zehazki, apirilaren 1ean, Ukrainako indarrek hiria berreskuratu ondoren, tokiko kontseiluko kide batek gorpuak filmatu zituen posizioekin. Kale bereko bigarren bideo batek hiru gorpu erakusten zituen, bizikleta eta auto abandonatuetatik gertu; satelite-bidezko irudien arabera, martxoaren 20–21 bitartean agertutakoak. Timesek ondorioztatu zuen analisiak ezeztatu egiten zituela errusiarrek errusiar armada erretiratu ondoren zibilen sarraskiari buruz egindako baieztapenak.[19] BBC Newsek bat egin zuen honekin, martxoaren 19ko Maxarren satelite-bidezko irudietako gorpuak apirilaren 1eko bideoan filmatuak izan ziren posizio beretan agertzen baiziren; hori, halaber, ez dator bat Errusia erretiratu ondoren gorpuak "antzeztuak" izan zirela zioten errusiarren baieztapenekin.[62]

Satelite-bidezko irudiek, halaber, martxoaren 10ean Butxako eliza batean hobi komun bat induskatu izanaren lehen zantzuak erakusten zituzten. Hobi hori eliza "inguruko hego-mendebaldean, martxoaren 31rako, 45 oin inguru [c. 13.7 metro]" edukitzera arte zabaldu zen.[63]

Biktima-kopurua

Butxan hildako emakume bat, 2022ko apirilean.

Anatoli Fedoruk-ek, Butxako alkateak, esan zuen hiriko 280 pertsona hobi komunetan lurperatu behar izan zituztela.[29][43][47][64] Bestalde, tokiko biztanleek beste 57 gorpu lurperatu behar izan zituzten beste hobi komun batean.[29] Serhi Kaplixny-k, hiriko forentse batek –guduan zehar ihes egin zuen baina, ostera, itzuli egin zena– esan zuen apirilaren 3ra arte, bere taldeak 100 gorpu baino gehiago bildu zituela borroketan zehar eta ondoren –soldaduen heriotzak eta arrazoi naturalek eragindako heriotzak barne–. Esan zuen, alde egin aurretik, "[egoera] izugarria zela", atzerakako hondeamakina operadore bat kontratatu zuela elizaren ondoan hobi komun bat egiteko, hilotz-biltegiak ezin baitzituen gorpuak hoztu, elektrizitate faltagatik. Esan zuen, era berean, itzuli zenetik zibilen hamahiru gorpu jaso zituela, besoak lotu zizkietenak, eta distantzia laburrera tiro egin ziela.[65]

Ezjakina da, zehazki, zenbat pertsona hil ziren jakitea.[24] Fedorukek esan zuenez, gutxienez 300 pertsona hilda aurkitu zituzten sarraskia gertatu eta berehala,[66] baina, Reutersekin izandako elkarrizketa batetan, Taras Xapravsky alkateordeak esan zuen biktima guztietatik soilik 50 judizioz-kanpo exekutatu zituztela frogaturik zegoela.[67] 300eko zifra 410era arte berrikusi zen, Irpin eta Hostomelen aurkitutako gorpuak kontutan harturik.[59] Defentsa-Ministro ukrainarrak, Oleksi Reznikov-ek, adierazi zuenez, "Butxan bakarrik, heriotza-kopurua Vukovarren baino handiagoa da", Kroaziako Independentzia Gerran gertatutako Vukovarreko sarraskiari erreferentzia eginez.[68] Apirilaren 13rako, BBC Newsek argitaratutako albiste baten arabera, Butxan "gutxienez 500 egoiliar aurkitu dira, hilik, errusiarrak joan zirenetik".[1]

Vitaly Vinogradov, Kieveko Seminario Eslaviar Ebanjelikoko dekano akademikoa Butxako hildakoen artean dago.[69]

Sarraskian parte hartutako errusiar unitateak

Ekintzaile ukrainarrek esan zuten Banatutako Fusil Motordunen 64. Brigada, Ekialdeko Barruti Militarreko Arma Konbinatuen 35. Armadako infanteria-brigada bat, Butxa hiria okupatzen ari zela basakeriak gertatzen ziren bitartean.[70][71][72] Gainera, Kadyrovita txetxeniarren bi unitatek, Erantzun Azkarreko Indar Berezietako (SOBR) batek eta OMON izeneko istiluak-kontrolatzeko beste indar paramilitar batek, Butxa eta honen inguruko herrien okupazio militarrean parte hartu zuten.[73][74] Ukrainako hainbat taldek inteligentzia-iturri irekiak erabili zituzten Fusil Motordunen 64. Brigada –51460 unitatea– identifikatzeko, okupazio-indarren parte gisa, arduradunak aurkitzeko ahaleginean.[75] Ukrainako komunikabideek soldadu errusiar ezberdinen izenak argitaratu zituzten ere; komunikabide haien arabera, Butxara destinatuta baitzeuden.[76][77] Ukrainayinska Pravdak, Ukrainako Inteligentzia Zuzendaritza aipatuz, esan zuen Fusil Motordunen 64. Brigada zonaldetik erretiratu zutela, Kharkiveko Ardatzera transferituak izateko helburuarekin.[78]

2022ko apirilaren 6an, CNNk identifikatu gabeko funtzionario estatubatuar bat aipatuz, Butxako basakerietan inplikatutako unitate errusiarren identifikazioa, inteligentzia-agentzia estatubatuarrentzat, "lehentasun oso handia" zela argitaratu zuen; hala, lanean erabilgarri zituzten tresna eta aktibo guztiak erabiltzen aritu ziren, bai eta erantzukizuna "zehaztear" zeuden jada.[79] Egun berean, Bunbilachrichtendienst (BND) inteligentzia-zerbitzu alemaniarrak Kiev iparraldeko errusiar soldaduen irrati-intertzeptazioen berri eman zien parlamentariei, Butxako basakeriekin zerikusia izan zezaketenak. Antza denez, interzepzioen arabera, Wagner Taldeak zeregin nabarmena izan zuen basakerietan, haiei buruz hitz egiten zuten soldaduek ez zituzten erailketak ezohikotzat jotzen, eta, interzepzioekin ohitutako iturrien arabera, basakeriak jarduera militar errusiarraren ohiko elementu bihurtu ziren.[80][81]

Ikerketak

Ukraina

Zelensky Presidentearen hitzaldia, Butxako sarraskiaren inguruan, 2022ko apirilean. [Oharra: azpitituluak ingelesez daude.]

Ukrainako Presidente den Volodymyr Zelenskyk adierazi zuenez, Butxa herriko "gerra-krimenen frogak" aurkezteko asmoa zuen NBEren Segurtasun-Kontseiluaren aurrean. Haren esanetan, "okupatzaile [errusiarren] delitu guztiak dokumentatuta daude".[82] Ukrainako Polizia Nazionalak Butxako gertakariei buruzko ikerketak hasi zituen, eta hiriko eremu zabala hilketaren eszenatoki gisa tratatu zuten.[83] Aldi berean, Kanpo Arazoetako Ministerioak eskatu zion Ukrainan ikertzen ari den Nazioarteko Zigor Gorteari ikertzaileak bidal zitzala Butxara eta Kiev Oblasteko beste eremu batzuetara. Dmytro Kuleba-k, Kanpo Arazoetako ministro ukrainarrak, frogak biltzeko eskatu zien nazioarteko beste talde batzuei ere.[84]

Errusia

Errusiak Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluaren bilera berezi bat eskatu zuen, non Errusia bost kide iraunkorretatik bat den, "ukrainar erradikalen probokazio ankerra" izan zena aztertzeko, non Butxako gorpuen irudiak "muntaiak" ziren.[85] Aleksandr Bastrikin-ek, Errusiako Ikerketa Batzordeko buruak, "probokazio ukrainarra" zela esan zuenari buruzko ikerketa bat agindu zuen, Ukrainako agintariei Errusiako Indar Armatuen ekintzei buruzko "nahitazko informazio faltsua" zabaltzea leporatuz.[86]

Erreakzioak

Ukraina

Ukrainako Polizia Nazionala –zehazki, horien Indar Bereziak– okupazio-osteko lehen aldiz Butxara sartzean grabaturiko bideoa, apirilaren 2an.

Ukrainako Gobernuaren arabera, ukrainarrek 340 zibil-gorpu aurkitu eta lurperatu zituzten Butxako kaleetan, bai eta ohartarazi ere litekeena zela biktimen zerrenda "askoz handiagoa izatea"; hala, Kievek Errusiari leporatu zion Butxan "genozidioa" egitea.[82] Dmytro Kuleba-k, Kanpo Arazoetako ministroak "nahita egindako sarraski" gisa deskribatu zituen gertakariak. Errusia "Estatu Islamikoa baino okerragoa" zela esan zuen, bai eta indar errusiarrak hilketen, torturen, bortxaketen eta arpilatzeen errudunak zirela. Kulebak ere zigor ekonomiko "suntsitzaile" gehigarriak ezartzeko eskatu zien G7a osatzen duten herrialdeei.[87]

Bilden egindako elkarrizketa batean, Vitali Klitxko-k, Kieveko alkateak, esan zuen "Butxan eta Kieveko beste auzo batzuetan gertatutakoa genozidiotzat" baino ezin zela jo, eta Vladimir Putini, Errusiako Presidenteari, gerra-krimenak leporatu zizkion.[88] Zelensky Presidentea Butxa inguruan izan zen 2022ko apirilaren 4an, kazetariei eta munduari Buchan salatutako ankerkeriak erakusteko.[89]

Apirilaren 5ean Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluan egindako hitzaldian, Zelenskyk esan zuen sarraskia "zoritxarrez, okupatzaileek azken 41 egunetan gure lurraldean egin dutenaren adibide bat besterik ez" zela,[90] eta indar errusiarrek tankeak erabili zituztela zibil ukrainarrak autoetan zapaltzeko, "plazerragatik". Hala, Errusiak Segurtasun-Kontseiluan zuen eserlekua galtzeko eskakizuna egin zuen, errusiarren akzio militarren erantzun gisa.[91]

Nazioarteko erakundeak

2022ko apirilaren 4ko Europako Parlamentuaren osoko bilkuraren hasieran minutu bateko isilunea egin zen Ukrainako inbasioko biktimen alde, Butxako sarraskia berariaz aipatuz.

Charles Michel-ek, EBko Kontseiluko Presidenteak gaitzetsi zuen sarraskia, "Errusiako Armadak Kieven egindako basakerien irudi kezkagarriek hunkitu" zutelako, eta EBk Ukrainari eta giza eskubideen aldeko taldeei nazioarteko auzitegietan erabiltzeko frogak biltzen lagunduko ziela agindu zuen.[92] Jens Stoltenberg-ek, NATOko idazkari nagusiak, ere izua adierazi zuen biztanleria zibilaren aurkako erasoengatik.[93]

António Guterres-ek, Nazio Batuetako idazkari nagusiak, irudiek eragindako shocka adierazi zuen, eta ikerketa independente bat eskatu zuen, atentatuaren kontu emate eraginkorra bermatzeko.[94][95] NBEko Segurtasun Kontseilua apirilaren 5ean bildu zen egoera eztabaidatzeko, non, besteak beste, Zelensky Presidentearen bideo-hitzaldi bat egon zen.[96][97]

Apirilaren 7an, Ameriketako Estatu Batuek ebazpen bat hasi zuten NBEren Batzar Nagusiaren premiazko bilkura berezian, Errusia Giza Eskubideen Kontseilutik, NBEren giza eskubideen organo nagusitik, kentzeko.[98] 93 herrialdek aldeko botoa eman zuten; 24 kontra egin zuten eta 58 abstentzio ere izan ziren.[99] Errusia da Kontseiluko kide izateko eskubideak ezeztatzen zaizkion bigarren herrialdea, Libiaren ostean, 2011n; halaber, bere eskubideak ezeztatzen zaizkion Segurtasun Kontseiluko kide iraunkor bakarra.[98][99]

G7ko Kanpo Arazoetako ministroek, era berean, adierazpen bateratu bat egin zuten Errusiak Butxan eta Ukrainako beste toki batzuetan egindako "basakeriak" gaitzesteko.[100]

Ursula von der Leyen-ek, Europako Batzordeko Presidenteak, Butxa bisitatu zuen apirilaren 8an. Bertan, hobi komunak ikusi zituen eta sarraskia "Putinen armadaren aurpegi krudela" bezala deskribatu zuen.[101] Von der Leyen Kieven izan zen ondoren, non Zelensky Presidentearekin bildu zen. Hark Ukrainaren Europar Batasunera atxikitzeko prozesua hasteko dokumentuak eman zizkion, eta eskaera bizkortzea eskaini zion ere.[102]

Bestelako herrialdeak

Inguruko eta hurbileko herrialdeetako buruzagiek erasoa gaitzetsi zuten, bai eta egindako ankerkeriak ikertzeko eskatu zuten ere. Kaja Kallas-ek, Estoniako Lehen Ministroak, Sobietar Batasunak eta Alemania naziak egindako hilketa masiboekin alderatu zituen irudiak, eta xehetasunak biltzeko eta egileak auzitegietara eramateko eskatu zuen.[103] Eduard Heger-rek, Eslovakiako Lehen Ministroak, berriz, "Jugoslavia zaharreko gerrako apokalipsiarekin" alderatu zuen sarraskia.[104] Maia Sandu-k, Moldaviako Presidenteak, "gizateriaren aurkako krimentzat" jo zituen gertakariak, eta 2022ko apirilaren 4a dolu-eguna izendatu zuen Errusia-Ukraina gerran hildako ukrainar guztien omenez.[105] Ukrainako eta Errusiako bizilagunen artean, Finlandiako,[106] Lituaniako,[107] Poloniako[108] eta Turkiako buruzagi politikoek ere adierazi zituzten antzeko gaitzespenak.[109][110]

Gertakarien ondorioz, Europar Batasuneko kide askok –Alemania, Danimarka, Eslovenia, Espainia, Estonia, Frantzia, Italia, Letonia, Lituania, Portugal, Errumania eta Suedia– 200 diplomatiko errusiar baino gehiago euren herrialdeetatik kanporatzeko agindua eman zuten.[111][112] Japoniak, ere, horrelako kanporaketak agindu zituen.[113]

Txinak eta Indiak NBEko Segurtasun Kontseiluan dituzten ordezkariek ere "oso kezkagarritzat" jo zituzten Butxa inguruko informazioak, eta nazioarteko ikerketen eskaerak babestu zituzten.[114][115] Txinan, erreakzio horiek ere oihartzuna izan zuten Kanpo Arazoetako Ministerioaren prentsaurreko batean, nahiz eta gertakariaren errua ez zitzaion zuzenean inplikatutako inori egotzi.[116] Errua esleitzeari uko egite horren ondoren, Txinako komunikabide estatalek gertakarien egiazkotasuna eztabaidatzen duten Errusiako baieztapenak errepikatu zituzten.[117] Putinen aliatu du Aliaksandr Lukaxenka-k, Bielorrusiako Presidenteak, Butxako sarraskia "bandera faltsuko erasoa" eta agente britainiarrek Errusiaren aurkako zigor berriak ezartzeko antolatutako "operazio psikologikoa" izan zela esan zuen. Gainera, ustez, Putini akusazio horiekin lotutako dokumentuak eman zizkion.[118][119][120]

Joe Biden-ek, Ameriketako Estatu Batuetako Presidenteak, Putin gerra-krimenengatik epaitzea eskatu zuen. Bidenek Errusiari zigor gehigarriak ezartzearen alde zegoela ere adierazi zuen.[121][122] Boris Johnson-ek, Erresuma Batuko Lehen Ministroak, antzeko sentimendua agertu zuen, eta, horren ondorioz, Ukrainari zigor ekonomikoak eta laguntza militarra areagotuko zitzaizkiola esan zuen.[123]

Emmanuel Macron-ek, Frantziako Presidenteak, Errusiako militarren ekintzak gerra-krimen gisa deskribatu zituen, eta erantzun gisa zigor berriak ezartzea beharrezkoa zela. Macronek petrolioaren eta ikatzaren industria errusiarren aurka jotzea iradoki zuen.[124] Ondoren, Europar Batasunak Errusiaren aurkako zigor gehigarriak iragarri zituen, ikatza, egurra, kautxua, zementua, ongarriak eta Errusiatik datozen beste produktu batzuen inportazioen debekua barne; hala, adibidez, ikatzaren inportazioen debekuak urtean 8,000 milioi euroko kostua izango zuela aurreikusi zen. Zehapen gehigarriek, halaber, goi-mailako teknologia eta teknologia-ekipoak Europatik esportatzeko debekua jasotzen zuten. Zigorrak iragartzean, Josep Borrell-ek adierazi zuen "Errusiako Indar Armatuek Butxan egindako ankerkerien ondorioz" hartu zituztela.[125]

Errusiaren erantzun eta ukatzea

Sergei Lavrov-ek, Errusiako Kanpo Arazoetako ministroak, esan zuen sarraskia "gezurrezko atentatua" izan zela, Errusiaren aurkakoa. Errusiako Indarrek martxoaren 30ean Butxatik alde egin zutela baieztatu zuen, sarraskien frogak lau egun geroago agertu ziren bitartean, Ukrainako Segurtasun-Zerbitzuak Butxara iritsi zirenean. Gainera, martxoaren 31n, Butxako alkate den Anatoly Fedoruk-ek bideo-mezu bat zabaldu zuela adierazi zuen, esanez armada errusiarrak hiria utzi zuela, kaleetan tiroak jaso zituen tokikorik aipatu gabe.[126][127] Associated Pressek jakinarazi zuen, ostean, Fedoruk alkateak martxoaren 7an eman zuela "Butxan pilatzen diren gorpuei" buruzko bertsioa.[128]

Apirilaren 4an, Nazio Batuetan, Vasili Nebenzia ordezkari errusiarrak esan zuen bideoetan agertzen ziren gorpuak ez zeudela han indar errusiarrak Butxatik erretiratu baino lehen.[129] Baieztapen hori martxoaren 19az geroztik gorpuak bertan zeudela erakusten zuten satelite-irudiek gezurtatu zuten;[62] satelite-irudietako gorpuen posizioa bat datorrelako apirilaren hasieran hartutako telefono adimendunen argazkiekin.[130]

Errusiako Defentsa Ministerioaren Telegram-eko kanalak bigarren informazio bat argitaratu zuen, esanez indar errusiarrek ez zietela zibilei eraso egin guduan zehar. Komunikatuaren arabera, militar errusiarrek ez ziren sarraskiaren erantzule eta, gainera, hiriko hobi komuna Ukrainako aire-erasoen biktimez beteta zegoen. Ministerioak esan zuen Butxan hildako zibilen gorpuak erakusten zituen bideo bat aztertu zuela, eta baieztatu zuen filmatutako gorpuak mugitzen ari zirela. BBCren Moskuko Departamentuak, bestalde, ikertu zuen baieztapen hori, eta bideoa muntatu izanaren frogarik ez zegoela ondorioztatu zuen.[131]

Bellingcatek BBCren bertsioa aipatu zuen, eta, gainera, zalantzan jarri zuen Errusiako Gobernuaren iturriek aurkeztutako kronologia. Bereziki, Eliot Higgins-ek, Bellingcateko sortzaile eta kazetariak adierazi zuenez, TV Zvezda komunikabide errusiarrak eta Taras Xapravsky-k, Buchako Udaleko idazkariak, jakinarazi zuten indar errusiarrek Butxan jarraitu zutela apirilaren 1era arte, gutxienez.

Gertakaria gezurrezkotzat aurkezteko beste saiakera bat Russia-24 telebista-katean eman zen, ukrainarrei Butxako sarraskia "antzezteko" manikiak konpontzen erakusten zien bideo bat erabiliz; halere, berehala identifikatu zen irudiak San Petersburgon filmatutako telebista-plato batetik zetozela.[132] Gainera, telebista-saioko langileek baieztatu zuten bideoa Errusiako telebista-programa batetik zetorrela. Era berean, Butxan soldadu ukrainarrak hilotzak kableekin arrastaka zeramatzatela erakusten zuen bideo bat sare sozialetako erabiltzaile errusiazaleek partekatu zuten, Butxako sarraskiko eszena antzeztu zela frogatzeko. Associated Press da bideo horren jatorria, eta bere artikuluan azaltzen denez, hilotzek tranpa leherkorrak izan zitzaketen kezkagatik erabili ziren kableak.[133][134]

The Conversation egunkariarentzat idatzitako artikulu batean, Tomas Sniegon kazetariak Errusiak Butxari buruz duen ikuspegia Sobietar Batasunak Katingo sarraskia ukatu izanaren antzeko gisa deskribatu zuen, non Sobietar Batasuneko tropek milaka poloniarren exekuzioa estali zuten, sarraskia Alemaniako Armadak egin zuela azpimarratuz.[135] The Asahi Shimbunek[136] eta Esloveniako Lehen Ministroak ere, Janez Janša-k, bi gertakari hauen arteko alderaketa berdina egin zuten ere.[137]

Bielorrusiako Presidenteak, Aliaksandr Lukaxenkak, Errusiaren aliatua, frogarik aurkeztu gabe argudiatu zuen ankerkeriak "operazio psikologiko britainiar bereziak" izan zirela.[138]

Oharrak

  1. ↑ Besteak beste, hurrengo taldeek aurkeztu zituzten errusiar gezurtatzeen ezeztatzeak: Bellingcatek,[14] Deutsche Wellek,[15] BBCk,[16] Associated Pressek,[17] AFPk[18] eta The New York Timesek.[19]

Erreferentziak

  1. ↑ a b (Ingelesez) «Collecting the dead in Bucha» BBC News 2022-04-13 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  2. ↑ a b (Gaztelaniaz) «La matanza de Bucha muestra la barbarie de la guerra de Putin» El País 2022-04-03 (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  3. ↑ «In Bucha, Ukraine, evidence of torture, beheadings by Russian soldiers - The Washington Post» web.archive.org 2022-04-07 (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  4. ↑ (Ingelesez) «Bucha: reports emerge of Russian war crimes in Ukrainian town outside Kyiv» www.nationalworld.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  5. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-04-12). «Mayor of Ukraine's Bucha says 403 bodies found so far» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  6. ↑ (Ingelesez) «Explained: What happened in Ukraine’s Bucha, and was it ‘genocide’?» The Indian Express 2022-04-07 (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  7. ↑ (Ingelesez) Inside An 'Execution Cellar' In Ukraine. (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  8. ↑ (Ingelesez) News, A. B. C.. «In Bucha, Ukraine, burned, piled bodies among latest horrors» ABC News (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  9. ↑ (Ingelesez) «Women and girls as young as 14 report being raped by Russian soldiers» uk.news.yahoo.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  10. ↑ (Ingelesez) Agencies. (2022-04-03). «Retreat of Russian forces uncovers evidence of possible war crimes» EL PAÍS English Edition (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  11. ↑ (Ingelesez) «War Crimes Watch: Hard Path to Justice in Bucha, Ukraine, Atrocities» FRONTLINE (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  12. ↑ (Ingelesez) «Russia denies military forces killed Bucha civilians in Ukraine» www.aljazeera.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  13. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-04-03). «Russia denies killing civilians in Ukraine's Bucha» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  14. ↑ a b (Ingelesez) «Russia’s Bucha “Facts” Versus the Evidence» bellingcat 2022-04-04 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  15. ↑ https://www.dw.com/en/fact-check-atrocities-in-bucha-not-staged/a-61366129
  16. ↑ https://www.bbc.com/news/60981238
  17. ↑ https://apnews.com/article/fact-checking-847134637960
  18. ↑ https://factcheck.afp.com/doc.afp.com.327R8KF
  19. ↑ a b (Ingelesez) Browne, Malachy; Botti, David; Willis, Haley. (2022-04-04). «Satellite images show bodies lay in Bucha for weeks, despite Russian claims.» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  20. ↑ (Ingelesez) «Ukraine war: Bucha deaths 'not far short of genocide' - PM» BBC News 2022-04-06 (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  21. ↑ a b c (Ingelesez) Gardner, Simon; Bensemra, Zohra; Boumzar, Abdelaziz. (2022-04-02). «Russian retreat leaves trail of dead civilians in Bucha, a town near Kyiv» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  22. ↑ a b (Errusieraz) ««Стреляли либо в затылок, либо в сердце». Рассказ свидетеля казней жителей Бучи в оккупации» Вот Так (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  23. ↑ (Ukraineraz) «У Бучі під Києвом тривають бої, колона ворога проривається до столиці (відео)» konkurent.ua (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  24. ↑ a b (Ingelesez) AFP. (2022-04-04). «What We Know About What Happened in Ukraine’s Bucha» The Moscow Times (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  25. ↑ (Ingelesez) Cole, Brendan. (2022-04-06). «Who is Azatbek Omurbekov? Commander believed to be behind Bucha killings» Newsweek (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  26. ↑ (Ingelesez) Mirovalev, Mansur. «Bucha killings: ‘The world cannot be tricked anymore’» www.aljazeera.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  27. ↑ (Ingelesez) Farmer, Ben; Kozyreva, Tanya; Townsley, Simon. (2022-03-30). «I’m building 2,500 war crimes cases against Vladimir Putin's invasion, says Ukraine’s chief prosecutor» The Telegraph ISSN 0307-1235. (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  28. ↑ «'Very high levels' of civilian casualties in Ukraine, UN human rights monitor says | CBC News» web.archive.org 2022-04-04 (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  29. ↑ a b c d e f «Hundreds of murdered civilians discovered as Russians withdraw from towns near Kyiv (GRAPHIC IMAGES)» web.archive.org 2022-04-03 (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  30. ↑ «Russian soldiers murder volunteers helping starving animals near Kyiv» web.archive.org 2022-03-09 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  31. ↑ (Ingelesez) «‘A war crime’: two young boys among Ukrainians shot dead during attempted evacuation» the Guardian 2022-04-03 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  32. ↑ (Ingelesez) «Russian media campaign dismisses Bucha deaths as fakes» Japan Today (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  33. ↑ (Ingelesez) «Live updates: Nissan plans to halt production in Russia» AP NEWS 2022-03-07 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  34. ↑ (Ingelesez) News, A. B. C.. «Russian media campaign falsely claims Bucha deaths are fakes» ABC News (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  35. ↑ (Ingelesez) Ough, Tom. (2022-04-04). «Debunking Russia’s Bucha massacre conspiracy theories» The Telegraph ISSN 0307-1235. (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  36. ↑ a b «Bodies, rubble line the streets of Bucha outside Kyiv following Russian retreat - The Washington Post» web.archive.org 2022-04-02 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  37. ↑ (Ingelesez) «‘It was like a movie’: recaptured Bucha recounts violence of Russian invasion» the Guardian 2022-04-03 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  38. ↑ a b (Ingelesez) Ukraine, Louise Callaghan, Zabuchchya. Bodies of mutilated children among horrors the Russians left behind. ISSN 0140-0460. (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  39. ↑ «Ukraine says ‘torture room’ found after Russian troops withdrawal from Bucha | The Independent» web.archive.org 2022-04-07 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  40. ↑ (Ingelesez) Inside An 'Execution Cellar' In Ukraine. (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  41. ↑ (Ingelesez) Editor, Catherine Philp, Kyiv | Steven Swinford, Political Editor | Bruno Waterfield | Jonathan Ames, Legal. Civilians ‘shot in the streets’ as Russia accused of massacre in Bucha. ISSN 0140-0460. (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  42. ↑ (Ingelesez) Russia Accused Of Atrocities In Kyiv Suburb Of Bucha. (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  43. ↑ a b c (Ingelesez) «War in Ukraine: Street in Bucha found strewn with dead bodies» BBC News 2022-04-02 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  44. ↑ En la ciudad ucraniana de Bucha, los cuerpos sin vida yacen en las calles - CNN Video. (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  45. ↑ (Ingelesez) «Ukraine war: Gruesome evidence points to war crimes on road outside Kyiv» BBC News 2022-04-01 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  46. ↑ (Ingelesez) «Ukraine war: Ukraine investigates alleged execution of civilians by Russians» BBC News 2022-04-04 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  47. ↑ a b (Ingelesez) «Almost 300 people buried in “mass grave” in Bucha, dozens of bodies found in the streets» Ukrayinska Pravda (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  48. ↑ (Ingelesez) «At least 20 bodies seen in one street in town near Kyiv: AFP» Times of Malta (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  49. ↑ «Associated Press journalists witness more evidence of civilian killings, torture in Bucha | CBC News» web.archive.org 2022-04-07 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  50. ↑ «In Bucha, Ukraine, evidence of torture, beheadings by Russian soldiers - The Washington Post» web.archive.org 2022-04-07 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  51. ↑ (Ingelesez) «With bloodied gloves, forensic teams uncover gruesome secrets of Bucha in Ukraine» the Guardian 2022-04-09 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  52. ↑ (Ingelesez) «Ukraine War: 'Russian soldiers held us as human shields'» BBC News 2022-04-07 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  53. ↑ (Ingelesez) «Ukrainian children used as ‘human shields’ near Kyiv, say witness reports» the Guardian 2022-04-02 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  54. ↑ «One killing among many in a Kyiv suburb» The Economist 2022-04-05 ISSN 0013-0613. (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  55. ↑ «Devastation and Loss in Bucha, Ukraine | Human Rights Watch» web.archive.org 2022-04-01 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  56. ↑ (Ingelesez) CNN. (2022-04-03). «Human Rights Watch documents alleged war crimes by Russian forces in occupied regions of Ukraine» CNN (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  57. ↑ «Bucha’s Month of Terror - The New York Times» web.archive.org 2022-04-11 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  58. ↑ (Ingelesez) Kozlovsky, Vladislav. (2022-04-04). «Bucha survivor: One man was tortured … They cut out his cheek and shot him in the heart» The Telegraph ISSN 0307-1235. (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  59. ↑ a b (Ingelesez) «Ukraine authorities discover 410 bodies in Bucha, accusing Russia of war crimes and a massacre» ABC News 2022-04-03 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  60. ↑ (Ingelesez) «Bucha Residents Describe 'Systematic' Killings By Russian Troops» RadioFreeEurope/RadioLiberty (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  61. ↑ (Ingelesez) «Ukraine war latest: Battles in Donbas will look like World War Two, says Ukraine» BBC News (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  62. ↑ a b (Ingelesez) «Bucha killings: Satellite image of bodies site contradicts Russian claims» BBC News 2022-04-11 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  63. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-04-03). «Satellite images show long trench at Ukrainian mass grave site, Maxar says» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  64. ↑ (Ingelesez) «Hundreds buried in mass grave in Bucha, near Kyiv: Mayor» www.aljazeera.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  65. ↑ (Ingelesez) Gall, Carlotta; Kramer, Andrew E.. (2022-04-03). «In a Kyiv Suburb,‘They Shot Everyone They Saw’» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  66. ↑ (Ingelesez) «Russia claims Bucha civilian massacre faked as a "provocation" as outrage builds over Ukraine war atrocities» www.cbsnews.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  67. ↑ (Ingelesez) Gardner, Simon. (2022-04-05). «In Ukrainian street, a corpse with hands bound and a bullet wound to the head» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  68. ↑ (Ingelesez) «Death toll in Bucha already higher than Croatia’s Vukovar massacre, says Ukraine's defense minister» english.nv.ua (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  69. ↑ (Ingelesez) «Bucha killings: Ukrainian dean of Evangelical seminary among the dead - Premier Christian News | Headlines, Breaking News, Comment & Analysis» premierchristian.news (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  70. ↑ (Ingelesez) «Ukraine war: Zelensky fears worst atrocities still to be found» BBC News 2022-04-05 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  71. ↑ (Turkieraz) için, Bucha’da sivillerin cansız bedenleri toplu mezarlara gömülüyordaha fazla video. «Ukrayna her yerde onu arıyor... İşte Buça katliamının baş şüphelisi» www.hurriyet.com.tr (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  72. ↑ «In Bucha ‘they shot everyone they saw’» amp.smh.com.au (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  73. ↑ (Ingelesez) «Everyone should know their names! Ukrainian intelligence published the names of the Russian military who staged the #BuchaMassacre» odessa-journal.com 2022-04-04 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  74. ↑ (Ingelesez) «Hunt for 'out of control' Russian forces suspected of Bucha war crimes focuses on seven units» inews.co.uk 2022-04-04 (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  75. ↑ (Ingelesez) Stewart, Will. (2022-04-04). «Hunt for Russian commanders in charge of Bucha atrocities as colonel named» Evening Standard (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  76. ↑ (Ingelesez) Mirovalev, Mansur. «Bucha killings: ‘The world cannot be tricked anymore’» www.aljazeera.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  77. ↑ (Ingelesez) «Main Intelligence Directorate of Ukraine published a list of Russian soldiers involved in the atrocities in Bucha» Ukrayinska Pravda (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  78. ↑ (Ingelesez) «The invaders who were in Bucha will be returned to Ukraine — Ukrainian Intelligence Directorate» Ukrayinska Pravda (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  79. ↑ (Ingelesez) CNN. (2022-04-06). «US believes it can "identify the Russian units" that carried out Bucha atrocities, official says» CNN (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  80. ↑ (Gaztelaniaz) Sevillano, Elena G.. (2022-04-07). «El espionaje alemán interceptó conversaciones rusas que admiten las matanzas de civiles en Bucha» El País (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  81. ↑ (Ingelesez) Amann, Melanie; Gebauer, Matthias; Schmid, Fidelius. (2022-04-07). «Possible Evidence of Russian Atrocities: German Intelligence Intercepts Radio Traffic Discussing the Murder of Civilians in Bucha» Der Spiegel ISSN 2195-1349. (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  82. ↑ a b Iribar, Mikel O.. «NBEren Segurtasun Kontseiluak Butxako «gerra krimenen frogak» aztertuko ditu» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-04-11).
  83. ↑ (Ingelesez) «Evidence grows of civilian killings in Bucha» BBC News (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  84. ↑ (Ingelesez) «Kuleba calls on ICC mission to come to Bucha to collect evidence of Russian war crimes» Interfax-Ukraine (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  85. ↑ (Ingelesez) AFP. (2022-04-04). «Russia Seeks UN Security Council Meeting on Bucha, Ukraine» The Moscow Times (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  86. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-04-04). «Russia orders probe of Ukrainian 'provocation' over civilian deaths in Bucha» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-04-12).
  87. ↑ (Ingelesez) «Killing of civilians in Bucha and Kyiv condemned as ‘terrible war crime’» the Guardian 2022-04-03 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  88. ↑ (Ingelesez) AP. «Kyiv mayor says Russian attacks in Bucha are ‘genocide’» www.timesofisrael.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  89. ↑ Txantiloi:En-nz «Zelenskyy visits Bucha after Russians left civilians dead in streets» RNZ 2022-04-05 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  90. ↑ (Ingelesez) Welle (www.dw.com), Deutsche. Ukraine's Zelenskyy to UN: Bucha is 'only one' example of Russian atrocities | DW | 05.04.2022. (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  91. ↑ (Ingelesez) «Ukraine war: Zelensky tells UN of horrors of Russian invasion» BBC News 2022-04-05 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  92. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-04-03). «EU accuses Russian troops of committing atrocities in Ukrainian town Bucha» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  93. ↑ (Ingelesez) Ioanes, Ellen. (2022-04-03). «Russian troops pull back from Kyiv, leaving horrors in their wake» Vox (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  94. ↑ «Secretary-General, Deeply Shocked by Killings in Ukraine, Urges Accountability | Meetings Coverage and Press Releases» www.un.org (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  95. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-04-03). «U.N. chief calls for independent probe of civilian deaths in Ukrainian town» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  96. ↑ (Ingelesez) «Ukraine’s President calls on Security Council to act for peace, or ‘dissolve’ itself» UN News 2022-04-05 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  97. ↑ «Describing Relentless Russian Attacks against His Country, Ukraine President Challenges Security Council to Act for Peace or Disband United Nations | Meetings Coverage and Press Releases» www.un.org (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  98. ↑ a b (Ingelesez) «UN to vote Thursday on suspending Russia from rights council» AP NEWS 2022-04-06 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  99. ↑ a b (Ingelesez) «UN ousts Russia from Human Rights Council» belfasttelegraph ISSN 0307-1235. (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  100. ↑ (Ingelesez) «G7 Condemns 'In Strongest Terms' Russian 'Atrocities' In Bucha» RadioFreeEurope/RadioLiberty (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  101. ↑ (Ingelesez) Reuters, Source:. (2022-04-08). «'Unthinkable': Ursula von der Leyen shown mass grave in Bucha – video» The Guardian ISSN 0261-3077. (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  102. ↑ (Ingelesez) Welle (www.dw.com), Deutsche. «Ukraine: EU chief offers Kyiv fast track to membership | DW | 08.04.2022» DW.COM (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  103. ↑ «HÄIRIVAD KAADRID | Venemaa korraldas Butša linnas massimõrva» Delfi (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  104. ↑ (Eslovakieraz) Aktuality.sk. «Premiér: Barbarské vyčíňanie ruských vojakov na Ukrajine bude tvrdo potrestané» Aktuality.sk (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  105. ↑ (Errumanieraz) «Maia Sandu anunță zi de doliu național în Republica Moldova după Masacrul de la Bucha» www.digi24.ro (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  106. ↑ (Finlandieraz) Incoronato, Katja. «Sanna Marin ja Sauli Niinistö järkyttyivät: ”Sotarikokset on tutkittava”» Uusi Suomi (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  107. ↑ (Lituanieraz) «Lietuvos reakcija į karą prieš Ukrainą: Rusijos ambasadorius išsiunčiamas iš šalies, uždaromas konsulatas Klaipėdoje» lrt.lt 2022-04-04 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  108. ↑ «Polish Minister Calls for Investigation of Russian Army's Actions in Kyiv Region | World News | US News» web.archive.org 2022-04-03 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  109. ↑ (Ingelesez) «Turkey calls for probe into civilian deaths in Bucha» Al Arabiya English 2022-04-06 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  110. ↑ (Ingelesez) «Turkey calls for probe into civilian deaths in Ukraine’s Bucha - Turkey News» Hürriyet Daily News (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  111. ↑ (Ingelesez) «Six EU countries to expel Russian diplomats» POLITICO 2022-04-05 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  112. ↑ (Ingelesez) «EU allies expel 200 Russian diplomats in two days after Bucha killings» the Guardian 2022-04-05 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  113. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-04-08). «Japan expels eight Russian diplomats, condemns situation in Ukraine» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  114. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-04-05). «China's envoy to U.N. calls images of dead civilians from Bucha 'very disturbing'» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  115. ↑ (Ingelesez) «‘Deeply disturbing’: India condemns civilian killings in Ukraine’s Bucha at UNSC meet, seeks independent probe» Hindustan Times 2022-04-05 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  116. ↑ (Ingelesez) «China calls for probe into ‘disturbing’ Bucha killings, assigns no blame» Hindustan Times 2022-04-06 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  117. ↑ CNN, Analysis by Simone McCarthy and Yong Xiong. «As the world reacts in horror to Bucha, China's state media strikes a different tone» CNN (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  118. ↑ «Talks with Kiev and provocation in Bucha: what Putin, Lukashenko discussed» tass.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  119. ↑ (Ingelesez) Ball, Tom. Putin shrugs off sanctions and says Russia cannot be isolated. ISSN 0140-0460. (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  120. ↑ (Ingelesez) Wilkie, Christina. (2022-04-12). «Putin and Lukashenko falsely claim British operatives committed the atrocities in Bucha» CNBC (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  121. ↑ CNN, Allie Malloy and Maegan Vazquez. «Biden calls for war crimes trial after Bucha images surface» CNN (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  122. ↑ (Ingelesez) «Biden Floats Putin War-Crimes Trial, More Russian Sanctions» Bloomberg.com 2022-04-04 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  123. ↑ (Ingelesez) «Ukraine war: Boris Johnson condemns Russia's 'despicable' civilian attacks» BBC News 2022-04-03 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  124. ↑ (Ingelesez) Reuters. (2022-04-04). «Bucha killings demand new sanctions on Russia, Macron says» Reuters (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  125. ↑ (Ingelesez) «EU adopts fresh sanctions against Russia including coal import ban» France 24 2022-04-08 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  126. ↑ «Lavrov slams situation in Bucha as fake attack staged by West and Ukraine» tass.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  127. ↑ «Russia to demand convening UN SC session over Bucha provocation again» tass.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  128. ↑ (Ingelesez) «Russian media campaign falsely claims Bucha deaths are fakes» AP NEWS 2022-04-06 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  129. ↑ (Ingelesez) Ball, Tom. Satellite images show bodies in Bucha before Russian retreat. ISSN 0140-0460. (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  130. ↑ (Ingelesez) «Satellite images of corpses in Bucha contradict Russian claims» the Guardian 2022-04-05 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  131. ↑ (Ingelesez) «Ukraine war latest: Biden calls for Putin war crimes trial as more evidence of atrocities emerge» BBC News (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  132. ↑ (Ingelesez) «Fact-check: Viral video does not prove Bucha killings were staged» euronews 2022-04-08 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  133. ↑ (Ingelesez) «Fresh round of fake videos claim the Bucha massacre was staged» The Observers - France 24 2022-04-06 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  134. ↑ «Ukraine War Victims | AP Archive» www.aparchive.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  135. ↑ (Ingelesez) Sniegon, Tomas. «Russia's denial of responsibility for atrocities in Bucha recalls 50 years of lies over the Katyn massacre» The Conversation (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  136. ↑ (Ingelesez) «VOX POPULI: Horrors of Bucha echo the 1940 Soviet massacre in Katyn, Poland | The Asahi Shimbun: Breaking News, Japan News and Analysis» The Asahi Shimbun (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  137. ↑ (Ingelesez) W3bStudio. (2022-04-04). «Janša likens Bucha killings to Katyn massacre» Slovenia Times (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).
  138. ↑ (Ingelesez) «Belarus leader Lukashenko makes baseless claim UK responsible for Bucha atrocities» The Independent 2022-04-12 (Noiz kontsultatua: 2022-04-15).

Kanpo estekak