Kürtlerde din, bugün Kürtler'in yaşadığı coğrafi bölge olan Kürdistan, İslamiyet'ten önce, resmî dini Zerdüştlük olan Sasani İmparatorluğu'nun egemenliğindeydi. Bundan önce, Partlar devrinde Hıristiyanlığı yaymak isteyenler burada bazı Musevi Kürt gruplara rastladılar. II. Şapur döneminde ezilen Hristiyanlar, ancak 5. yüzyılda tekrar örgütlendiler ve Kürtler'i Hristiyanlaştırmak için piskoposlar gönderdiler.[1] Kürtler, dini bakımdan heterojen bir halk olup aralarında birçok farklı dine mensup gruplar vardır. Kürtlerin çoğunluğu SünniMüslümandır.[2]İslamiyet'in ortaya çıkması ile Kürtlerin büyük çoğunluğu Müslüman oldu.
Zerdüştlük, Kürtler tarafından da benimsenmiştir. Öyle ki; Zerdüştlüğün en kutsal üç büyük ateş tapınağından biri olan Azarguşasp TapınağıDoğu Kürdistan'daki Kürt şehri olan Bicar'ın kuzey bölgesindeki kutsal Ganzak'ta (Günümüzde Takab) inşa edilmiştir. Kutsal ateş tapınağı, daha sonraları yerli inançların ibadet yeri haline gelen Auzhdiş-takara yani "Avatarlar Tapınağı"na dönüştürülmüştür. Tapınağın kalıntıları hala ayaktadır.[4] Arab-Müslüman ordusunun 642 yılında Şehrizor ovasında Zerdüşt olan Kürtler ve Sasaniler ile savaşarak Sasaniler'i yıkana kadarki döneme kadar yoğun miktarda Zerdüşt Kürtleri'nin olduğu kayıtlara geçmiştir. Günümüzde ise Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde ilk Zerdüşt Kürtler ibadethanesi açılmıştır ve tahmini Zerdüşt Kürt sayısının 100.000 olduğu ve hızla arttığı iddia edilmiştir.[5][6][7]
Kürtler'in İslam dini ile tanışmaları Muhammed döneminde Müslüman olan Kürt sahabeler Caban el-Kurdi ve Meymun el-Kurdi'nin varliği sayesinde islam dini ile tanıştıkları anlaşılıyor.[8][9][10][11] Ancak Kürtler'in kitleler halinde İslamiyet ile tanışması, Ömer'in, Zerdüşt Kürtler ile Zerdüşt Sasaniler'e karşı Şehrizor ovasında Sasaniler'i resmî olarak yıktığı 642 yılı savaşı ile karşılaşmışlardır.
Kürtlerin çoğunluğu SünniMüslüman olup çoğunlukla Şafii mezhebine bağlı olmakla beraber Kürtler içerisinde kayda değer sayıda Şii nüfus vardır ve daha az sayıda Hanefi'de bulunmaktadır. Horasan bölgesinde (Özellikle Kuzey Horasan Eyaleti) 1 ila 1,5 milyon dolaylarında Şii Kürtler yaşamaktadır ve Kürtler'in %5 ila %7'sini oluşturmaktadırlar. 12 İmamlar akımını benimseyenler de mevcuttur ve özellikle İran'da Doğu ve Güney Kürdistan'ın Kirmanşah, Kengevar, Hemedan, Kurva ve Bicar şehirleri çevresinde, çok daha az sayıda Türkiye'de, Batı Kürdistan'ın sınırındaki Malatya, Adıyaman ve Kahramanmaraş şehirleri ve çevresinde yerleşiktirler.[12]Şafii Kürtler'in neredeyse tamamını Kurmanç Kürtler'i oluşturmaktadır ve tam tarihi bilinmemekle birlikte Sünnet'e uymakta olan imamlardan biri olan İmam Şafi mezhebini benimsemişlerdir.[13]
Bu gün her ne kadar Müslüman Kürtlerin çoğunluğu Sünnilik, Alevilik ve Şiilik gibi mezheplere bağlıysalar da, hiçbir mezhebe bağlı olmayan ve Kur'an'ı tek ve ana kaynak olarak kabul eden Müslümanlar da mevcuttur.
Kürtler'in Hristiyanlığa ilk kez ne zaman geçmiş oldukları bilinmemekle birlikte Kürdistan ve Anadolu'da 5. yüzyıl'da "Yezdanizm" inancına bağlı Kürtler'in Hristiyanlaşma süreci başlamıştı.[18] Hristiyan Kürtler'in nüfusları hiçbir zaman tam olarak belirlenememiştir ancak buna rağmen 1908 yılında Suriye'de yerleşik Milan ve Beraz aşiretlerinde bir kısım, Hakkâri'de Pinyaniş aşiretinde 500 aile, Tur Abidin'in Haverka aşiretinde 900 ailenin Hristiyan olduğu belirtilmiştir.[19]
Yahudiler ilk kez Kürdistan'a 2800 yıl önce Asur kralı III.Şalmaneser tarafından yerleştirildikleri ve İsrail'in On Kayıp Kabilesi'nden ikisi olan Dan ve Naphatili'leri temsil ettiğine inanılır. Bu bilgiler Yahudi kutsal kitabı olan Talmud'da geçmektedir.[20]
"Hoshea'nın dokuzuncu hükümdarlık yılında Asur Kralı Samara'yı aldı ve İsrail kavmini Asur içlerine taşıdı ve onları, Hanah'a ve Habor (Habur), Gozan nehri yakınlarına ve Medlerin şehirlerine yerleştirdi" Tevrat-(Kings 17:6)
Kürtler ile Yahudiler arasında çeşitli genetik araştırmalar sonucunda akrabalık ilişkisi olduğu ortaya çıkmıştır.[21] Milliyetçi olan Yahudiler'in buna rağmen Talmud'da Kürdistan'dan din değiştirenlerin (Yahudi olmak isteyenlerin) kabul edileceği geçmektedir. Kürt aşireti olan Hadhabani'nin geçmişte Hadiabene'nin tarihteki ilk Yahudi devleti olmuştur.[22] Günümüzde 150 ila 200 bin arasında Yahudi Kürt nüfusu vardır.[23][24] İlk kadın haham olan Asenath Barzani ünlü Yahudi Kürtlerdendir.[25]
Yezdânizm,[26] Müslüman olmayan Kürtlerin çoğunluğu tarafından benimsenmiş arkaik bir Kürt inancı Yezidiliğin (Yezdani inançlarının tamamı) bir benzeri ve değişmiş türevidir "Melekçiler" anlamına gelmektedir.[27]
Kürt nüfusunun bulunduğu ülkelerdeki idari bölümlerin dinsel dağılımı
Açıklama 1: Yıldız işaretinin bulunmadığı şehirlerde Kürt nüfusu çoğunluğu teşkil etmektedir. Bir yıldız (*), Kürtler'in önemli nüfusa sahip olduğu şehirleri, iki yıldız (**) Kürt nüfusunun %10-20'sini oluşturdukları şehirlere işaret eder. Açıklama 2: Azınlık dinlerine inananlar aynı din için değişik yerel adlar kullandıklarından ya da baskılardan çekindikleri için kendilerini devlet ya da çoğunluk tarafından benimsenen bir dinin inananları olarak bilerek yanlış bildirimde bulunmalarından kaynaklanan kargaşa bu verilerin doğruluğuna gölge düşürmektedir.[29]
^P.Labourd,Le christianisme dans I'Empire Perse sous la dynasite Sassanide (Sasani yönetimindeki Pers İmparatorluğu'nda Hıristiyanlık).s.224-632,Paris 1904
^Philip G. Kreyenbroek (1996). "Din ve Kürdistan'da Din". Kürt Kültürü ve Kimlik. Zed Books Ltd.. ISBN 1856493296.
.svg)
.svg)