Yontma Taş ve Mezolitik devirlerde şehrin çevresindeki bazı mağaralarda yaşanmış olduğu, yapılan arkeolojik araştırmalar ile anlaşılmıştır. Eğil–Silvan yakınlarındaki Hassuni Mağaraları ve Dicle kolları üzerinde, bir de Ergani yakınlarındaki Hilar Mağaraları'nda bu çağa ait birtakım kalıntılar tespit edilmiştir. Son yapılan arkeolojik kazılarda ise, Ergani ilçesi yakınlarında bulunan, Neolitik Dönem'e tarihlenen ve MÖ 8.000-6.000 yılları arasına ait olduğu düşünülen Çayönü yerleşkesi ve benzeri tarihî örnekler, şehrin geçmişinin canlılığını bir kez daha ortaya koymuştur.[10] Tarih boyunca Amida, Amid, Kara-Amid, Diyar-Bekr, Diyarbekir gibi adlarla anılan kent; Güneydoğu Anadolu'nun tam orta bölümünde, Mezopotamya'nın kuzey kısmında, "El-Cezire" denilen bölgede yer almaktadır.[10]
Diyarbakır şehri, farklı dönemlerde farklı isimlerle anılmıştır. MÖ 200'de Asur hükümdarı Adad-Nirari'ye ait bir kılıç kabzasında şehrin adı Amid ya da Amidi olarak geçmektedir. Roma ve Bizans kaynaklarında ise şehrin adının Amid, O'mid, Emit ve Amide şeklinde geçtiği görülmektedir.[3][12] 11. yüzyılda yöreye gelen Türkmenler de, şehirdeki yapılarda kullanılan siyah renkli taşlardan dolayı şehre "Kara Amid" demişlerdir. MüslümanArapların egemenliği sırasında buraya yerleşen Bekr (بکر) kabilesinden dolayı Diyâru Bekr (ديار بكر, "Bekr kabilesinin yurdu") olarak kayıtlara geçmiştir.[13]
Diyâru Bekr (daha sonraları Diyarbekir), Osmanlı İmparatorluğu'nun son yıllarına kadar daha çok bir bölge adı olarak kullanılmıştır. Ancak merkez için kullanılan Amid isminin kullanımının özellikle Diyarbekir'in 1867 yılında vilayet oluşu sonrası yavaş yavaş terk edildiği ve bütün bölgeyi nitelemesinin yanında merkez sancak için de Diyarbekir (Diyar-ı Bekr) adının kullanıldığı görülmektedir.
Diyarbekir'in Diyarbakır oluşuna dair çalışmalar, Türk Dili dergisinin Haziran 1938 nüshasında özetlenmiştir. Çalışmalar, 17 Kasım 1937 tarihinde Atatürk'ün trenle Diyarbekir'den Elazığ'a geçtiği gece yapılan bir dil tartışmasının ardından Türk Dil Kurumuna gönderilen bir telgrafla başladı. Yapılan çalışmalar sonucu şehrin adı Diyarbakır olarak değiştirildi. Türk Dil Kurumu Genel Sekreteri İbrahim Necmi Dilmen'e gönderilen telgraf şöyledir.[14]
Diyarbekir şehrinin isminin etimolojisine dair etüt var mıdır? Esasta bu şehrin ismi 'Bakır memleketi' manasına olan 'Diyarbakır' olması gerektir ve artık bu isimle tanınacaktır. Dil Kurumunun bu hususta Tarih Kurumu ile iş birliği yaparak, historik ve lengüistik tetkikatta bulunması emrediliyor. Balıkesir saylavı İsmail Hakkı'nın da mesai birliğine davet edilmesi faydalı olacaktır. Tetkikatın titizlikle yapılmasını ve mümkün ise neticelerin takiben bildirilmesini saygılarımla dilerim.
Şehirde bakır madeni Çermik ilçesinin Mahmudan köyü sınırları içerisinde bulunmuştur.[15][16]
Tarihçe
Ergani ilçesi yakınlarında bulunan Çayönü yerleşkesi, MÖ 8000-6000 civarına tarihlenmektedir.Silvan şehri, eski adı “Tigranakert” olarak Büyük Dikran tarafından kuruldu
Mezopotamya ile Anadolu medeniyetlerinin geçiş bölgesinde olan Diyarbakır'ın tarihi, çok eski devirlere dayanmaktadır. Yontma Taş ve Mezolitik devirlerde Diyarbakır ve çevresinde var olan mağaralardan burada yerleşim olduğu, yapılan arkeolojik araştırmalar ile anlaşılmıştır. Örneğin Eğil-Silvan yakınlarındaki Hassuni Mağaraları ile Dicle Nehri ve kolları üzerinde, Ergani yakınlarındaki Hilar Mağaralarında bu çağdan kalma kalıntılar gün yüzüne çıkarılmıştır.[11] Şehrin 65 kilometre kuzeybatısındaki Ergani ilçesi yakınlarında yer alan Çayönü Tepesi kazılarında ise, dünyanın en eski köyü bulunmuştur.[17] Çayönü yerleşkesindeki insanlar, zamanla göçebelikten yerleşik köy yaşama, avcılık ve toplayıcılıktan besin üretimine geçmiştir.
869-899 yılları arasında Diyarbakır ve çevresinde kısa süreliğine Şeyhiler Hanedanı hüküm sürmüştür, fakat Abbasi halifesi Mutazıd bu hakimiyete son vermiştir. Daha sonraki yıllarda Hamdânîler ve Büveyhiler[19] şehre hâkim oldularsa da, 990 yılında bölgeye hâkim olan Kürt aşireti Mervânîler, 1085 yılına kadar saltanatlarını sürdürmüşlerdir. Selçuklu hükümdarı Alparslan, Malazgirt Meydan Muharebesi'nden (1071) bir sene önce Diyarbakır'a geldi. Mervânîler, yapılan bu savaşta Selçuklu ordusuna asker desteğinde bulundu ve daha sonra Büyük Selçuklu Devleti'ne tabi oldu.[20]I. Melikşah'ın 1092'deki ölümünden sonra da, Diyarbakır'daki egemenlik Suriye Selçukluları'na geçti.
1095'te Türk emirlerinden olan Sadr Bey'in, Amid valisi iken ölümü sonrasında kardeşi İnal şehre yönetici olmuş; İnal'ın kendi adıyla 1098 yılında İnaloğulları Beyliği'ni kurmasıyla bu beyliğin yönetiminde kalmıştır. 1142 yılından sonra da vezir Nisanoğlu Müeyyedüddin ve ardılları, yarı bağımsız olarak Âmid şehrini yönettiler.[21]Eyyûbîlere tabi olan Artuklu Beyliği'nin Hasankeyf Artuklu hükümdarı Nureddin Muhammed'in talebi üzerine Âmid şehri, Selahaddin Eyyubi komutasındaki Eyyûbî ve Artuklu kuvvetlerince 1183 yılında ele geçirildi. Selahaddin Eyyubi, şehri Nureddin Muhammed'e bırakmış ve böylece şehir, Hasankeyf Artuklularının başkenti olmuştur. 1232 yılına kadar Hasankeyf Artuklularının hakimiyetinde kalan yerleşim, bu tarihte Eyyûbîler Devleti tarafından ele geçirildi. 1241 yılında Anadolu Selçuklu Devleti'nin eline geçen şehir, 1257-1259 yılları arasında Eyyûbîlerin Meyyâfârikin (Bugün Silvan) kolunun denetimine girdi. 1259'da İlhanlı Moğolları tarafından alınan şehir, kendilerine tabi olan Anadolu Selçuklularına geri verildi. Şehir, 1302 yılında İlhanlı hükümdarı tarafından bu kez Mardin Artuklularına bırakıldı. Diyarbakır, 1394 yılına kadar Artuklu hakimiyetinde kaldı.[22] Artuklu Beyliği dönemlerinde kente önemli bir Türkmen kökenli nüfus yerleşimi olmuştur.
Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan'ın Amid'de (Diyarbakır) bastırdığı para (1453-1478)
1394 yılında Timur tarafından alınan ve yağmalanan yerleşim, 1404 yılında Timur tarafından Akkoyunlular Devleti'ne bırakıldı. Akkoyunluların kurulması ile birlikte şehir, bir süre bu devlete başkentlik yaptı. Şehir, 1508'de Şii Müslüman Safeviler tarafından ele geçirildi.[23]
Diyarbakır, Osmanlılar döneminde önemli eyaletlerden birinin merkezi olmuş, doğuya sefer yapan orduların hareket üssü ve kışlağı görevini görmüştür. Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde, özellikle I. Dünya Savaşı'nın yakın zamanlarında hastalık, yangın ve sefalet yüzünden büyük sıkıntı çeken Diyarbakır, özellikle Cumhuriyet devrinde büyük ve önemli imar, sosyal, kültürel ve ekonomik hareketler yaşamıştır. 1950'lerden sonra şehir yeniden kurulmuş; yollar, hastaneler, okullar ve modern yapılarla gün geçtikçe büyümüş ve gelişmiştir. Yeni şehir kara, hava ve demir yollarıyla Türkiye'nin dört bir yanına bağlanmış önemli merkezlerden biri haline gelmiştir. 1980'li yıllarda şehirde bulunan Diyarbakır cezaevi dönemin askeri hükûmeti'nin en büyük sembollerinden biridir.
Diyarbakır, 2 Eylül 1993'te çıkarılan 504 sayılı kanun hükmünde kararname[24] ile büyükşehir unvanı kazandı. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı kanun ile büyükşehir belediyesinin sınırları, valilik binası merkez kabul edilerek yarıçapı 20 kilometre olan dairenin sınırlarına genişletildi.[25] 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları oldu.[26]
2012 yılında ilin tamamı büyükşehir sınırlarına girmiştir.
Notlar
^Bismil ve Çınar ilçelerinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
^Eğil ve Kocaköy ilçelerinin kurulması ile kır nüfusu azalmıştır.
Kaynakça
Özel
^BAYDİL, E. (2007). XVI. YÜZYIL URFA SANCAĞININ BOZ-ÂBÂD VE YALAK NAHİYELERİNDEKİ KIRSAL YERLEŞME ADLARININ TARİHİ COĞRAFYA BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 675-692.
^AKGUNDUZ, A. (2021). DİYÂR-I BEKR’İN MÜSLÜMANLAR TARAFINDAN İLK FETHİ: CEMÂZİYELEVVEL 17/27 MAYIS 638. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (27), 194-224.
^abGunter, Michael M. (2010). Historical Dictionary of the Kurds. Scarecrow Press. s. 86. Diyarbakir is often called the unofficial capital of Turkish Kurdistan. Its Kurdish name is Amed.
^King, Diane E. (2013). Kurdistan on the Global Stage: Kinship, Land, and Community in Iraq. Rutgers University Press. s. 233. Diyarbakir's Kurdish name is “Amed.”
^"1935 Genel Nüfus Sayımı"(PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı"(PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı"(PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından(PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
1997 American filmThomas JeffersonDVD coverDirected byKen BurnsWritten byGeoffrey C. WardProduced byKen BurnsCamilla RockwellNarrated byOssie DavisCinematographyKen BurnsPeter B. HuttonAllen MooreBuddy SquiresEdited byPaul BarnesKevin KertscherProductioncompanyFlorentine FilmsDistributed byPBSRelease dateFebruary 18 – February 19, 1997Running time180 minutesCountryUnited StatesLanguageEnglish Thomas Jefferson is a 1997 two-part American documentary film directed and produced by Ken Burns. I...
БашняКаменецкая башнябелор. Камяне́цкая ве́жа, Бе́лая ве́жа 52°24′17″ с. ш. 23°49′10″ в. д.HGЯO Страна Белоруссия Местоположение Каменец Архитектурный стиль романская архитектура и готическая архитектура Основатель Олекса Строительство 1271—1288 годы Стат...
MaleoKomuneComune di MaleoNegaraItaliaWilayahLombardyProvinsiProvinsi Lodi (LO)Luas • Total20,0 km2 (80 sq mi)Populasi (Dec. 2004) • Total3.344 • Kepadatan17/km2 (43/sq mi)Zona waktuUTC+1 (CET) • Musim panas (DST)UTC+2 (CEST)Kode pos26847Kode area telepon0377Situs webSitus web resmi Maleo adalah komune yang terletak di distrik Provinsi Lodi, Italia. Kota Maleo memiliki luas sebesar 20.0 km². Maleo pada tahun 2004, memil...
Constituency of the National Assembly of Pakistan NA-76 Narowal-IIConstituencyfor the National Assembly of PakistanRegionNarowal Tehsil and Zafarwal Tehsil (partly) of Narowal DistrictElectorate516,249 [1]Current constituencyMember(s)VacantCreated fromNA-117 Narowal-IIINA-116 Narowal-II NA-76 Narowal-II (این اے-76، نارووال-2) is a constituency for the National Assembly of Pakistan. It comprises the Narowal Tehsil and the areas of Bara Manga, Kanjroor, and Dudhu Chak from ...
Eurovision Song Contest 2009Country IcelandNational selectionSelection processSöngvakeppni Sjónvarpsins 2009Selection date(s)Semi-finals:10 January 200917 January 200924 January 200931 January 2009Final:14 February 2009Selected entrantYohannaSelected songIs It True?Selected songwriter(s)Óskar Páll SveinssonTinatin JaparidzeChristopher NeilFinals performanceSemi-final resultQualified (1st, 174 points)Final result2nd, 218 pointsIceland in the Eurovis...
Questa voce sull'argomento società calcistiche israeliane è solo un abbozzo. Contribuisci a migliorarla secondo le convenzioni di Wikipedia. Sektzia Ness ZionaCalcio Segni distintivi Uniformi di gara Casa Trasferta Colori sociali arancione e nero Dati societari Città Ness Ziona Nazione Israele Confederazione UEFA Federazione IFA Campionato Liga Leumit Fondazione 1955 Rifondazione2005 Presidente Kobi Kaduri Allenatore Shlomi Dora Stadio Stadio Ness Ziona(3.500 posti) Palmarès S...
Ambassador of the United States to CanadaAmbassadeur des États-Unis au CanadaSeal of the United States Department of StateIncumbentDavid L. Cohensince December 7, 2021United States Department of StateReports toUnited States Secretary of StateResidenceLornadoSeatEmbassy of the United StatesOttawa, Ontario, CanadaAppointerPresident of the United Stateswith Senate advice and consentTerm lengthAt the pleasure of the PresidentInaugural holderWilliam Phillips(as Envoy Extraordinary and Minis...
English footballer and manager Not to be confused with Alan Dick. Alan Dicks Alan Dicks, May 1955Personal informationDate of birth (1934-08-29) 29 August 1934 (age 89)Place of birth Kennington, London, EnglandPosition(s) Wing halfSenior career*Years Team Apps (Gls)1952–1958 Chelsea 33 (1)1958–1962 Southend United 85 (2)Managerial career1967–1980 Bristol City1982–1983 Ethnikos Piraeus1984–1985 Apollon Limassol1989–1990 Al-Rayyan SC1990–1991 Fulham1996–1997 Carolina Dynamo1...
Plain formed from glacier sediment transported by meltwater This article is about the glacial geographical feature. For the non-glacier related feature, see Alluvial plain. This article includes a list of general references, but it lacks sufficient corresponding inline citations. Please help to improve this article by introducing more precise citations. (March 2018) (Learn how and when to remove this message) Skeiðarársandur in Iceland, viewed from its eastern margin at the terminus of Sví...
Minor road system that is generally not maintained or paved A primitive road near Dayton, Washington, United States A primitive road is a minor road system, used for travel or transportation that is generally not maintained or paved.[1] Primitive roads primarily occur in rural farmlands, deserts, or forests rather than in developed areas. Classification A primitive road can be classified if it meets the following criteria: Is not classified as part of the area's primary road system Ha...
Territories of the house of Valois-Burgundy during the reign of Charles the Bold. The Burgundian inheritance in the Low Countries consisted of numerous fiefs held by the Dukes of Burgundy in modern-day Belgium, Netherlands, Luxembourg, and in parts of France and Germany. The duke of Burgundy was originally a member of the House of Valois-Burgundy and later of the House of Habsburg. Given that the dukes of Burgundy lost Burgundy proper to the Kingdom of France in 1477, and were never able to ...
Battle in the American Civil War Third Battle of Winchester(Battle of Opequon)Part of the American Civil WarBattle of Opequon, chromolithograph by Kurz & Allison, 1893.DateSeptember 19, 1864LocationFrederick County,near Winchester, Virginia39°11′44″N 78°07′57″W / 39.1956°N 78.1325°W / 39.1956; -78.1325Result Union victoryBelligerents United States (Union) Confederate StatesCommanders and leaders Philip Sheridan Horatio Wright William H. Emory Geor...
WuzhuNama lahirWuzhuNama lainWanyan ZongbiJin WuzhuLahirTidak dikenalMeninggal1148PengabdianDinasti JinPerang/pertempuranPerang Jin–Song Wuzhu (金兀朮, ?-1148), juga dikenal dengan nama sinisnya Wanyan Zongbi (完顏宗弼), adalah seorang pangeran, jenderal militer dan menteri sipil dinasti Jin di Tiongkok. Ia adalah putra keempat Kaisar Taizu dari Jin, pendiri dan kaisar pertama dinasti Jin. Wuzhu memulai karirnya di militer di masa mudanya, ketika dia berpartisipasi dalam pembero...
Archipelago off the coast of Northeast Asia Japanese ArchipelagoA satellite image of the main archipelago (Ryukyu Islands not pictured)GeographyCoordinates36°N 138°E / 36°N 138°E / 36; 138Area377,975 km2 (145,937 sq mi)AdministrationJapan The Japanese archipelago (Japanese: 日本列島, Nihon Rettō) is an archipelago of 14,125 islands that form the country of Japan.[1] It extends over 3,000 km (1,900 mi)[2] from the Sea of...
Yevhen Konoplyanka Yevhen Konoplyanka avec Séville en 2015. Biographie Nom Yevhen Olehovytch Konoplyanka Nationalité Ukrainien Naissance 29 septembre 1989 (34 ans) Kirovograd (Ukraine) Taille 1,76 m (5′ 9″) Période pro. Depuis 2007 Poste Ailier gauche Pied fort Droit Parcours junior Années Club 2000-2005 Olimpik Kirovograd 2006-2007 FK Dnipro Parcours senior1 AnnéesClub 0M.0(B.) 2007-2015 FK Dnipro 211 (45) 2015-2017 Séville FC 054 0(9) 2016-2017 → Schalke 04 027 0...
Questa voce sull'argomento calciatori azeri è solo un abbozzo. Contribuisci a migliorarla secondo le convenzioni di Wikipedia. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. Zaur TağızadəNazionalità Azerbaigian Altezza176 cm Peso77 kg Calcio RuoloAttaccante Termine carriera2010 CarrieraSquadre di club1 1994-1995 Kur-Nur Mingachevir6 (1)1996-1997 Milli Komandasi14 (5)1997-1998 Lelle2 (0)1998 ÍA Akraness1 (0)1998-1999 Şəfa10 (1)1999 Flora Tallinn5 ...
Online digital book library For other uses, see Project Gutenberg (disambiguation). Project GutenbergEstablishedDecember 1971; 52 years ago (1971-12)(first document posted)[1]CollectionSizeOver 72,500 documentsOther informationWebsitegutenberg.org Project Gutenberg (PG) is a volunteer effort to digitize and archive cultural works, as well as to encourage the creation and distribution of eBooks.[2] It was founded in 1971 by American writer Michael S. Hart...
Maximal proper filter This article is about the mathematical concept in order theory. For ultrafilters on sets specifically, see Ultrafilter (set theory). For the physical device, see ultrafiltration. Hasse diagram of the divisors of 210, ordered by the relation is divisor of, with the upper set ↑14 colored dark green. It is a principal filter, but not an ultrafilter, as it can be extended to the larger nontrivial filter ↑2, by including also the light green elements. Since ↑2 cannot be...
._Obverse.jpg)
