Wybory parlamentarne w Polsce 1922 – wybory do Sejmu odbyły się 5 listopada, a do Senatu tydzień później, 12 listopada. Były to pierwsze wybory w Polsce zorganizowane po ogłoszeniu konstytucji marcowej i po ustabilizowaniu granic II RP. W wyborach zwyciężył (nie uzyskując jednak samodzienej większości) Chrześcijański Związek Jedności Narodowej, zdobywając 163 mandaty na 444 w Sejmie, i 48 mandatów na 111 w Senacie.
Wybory te zapoczątkowały okres dużej niestabilności politycznej w nowo odrodzonym państwie polskim, pogłębiony przez morderstwo nowo wybranego prezydenta Gabriela Narutowicza w grudniu 1922 roku. W okresie niespełna 3,5 roku, które dzieliły dzień wyborów, a wybuch przewrotu majowego, pięciokrotnie zmieniono premiera, a lista partii wchodzących w skład koalicji rządzącej zmieniła się wielokrotnie (de facto rządami koalicyjnymi były dwa gabinety Witosa oraz rząd Skrzyńskiego). Trudności związane ze zbudowaniem i utrzymaniem stabilnej koalicji rządzącej zostały wykorzystane przez Józefa Piłsudskiego do przeprowadzenia zbrojnego zamachu stanu w maju 1926 r.
26 sierpnia – 8 najliczniejszych klubów poselskich przedstawia Generalnemu Komisarzowi Wyborczemu 8 członków Państwowej Komisji Wyborczej i tyluż ich zastępców.
28 sierpnia – Generalny Komisarz Wyborczy na wniosek prezesa właściwego Sądu apelacyjnego mianuje przewodnicących okręgowych komisji wyborczych. Wojewoda mianuje po jednym członku okręgowych komisji wyborczych. Władza administracyjna I instancji ogłasza we wszystkich gminach o ich podziale na obwody głosowania, o lokalu wyborczym i lokalu urzędowym obwodowych komisji wyborczych; jednocześnie o powyższym władza zawiadamia przewodniczącego komisji wyborczej i Główny Urząd Statystyczny. Generalny Komisarz Wyborczy ogłasza w „Monitorze Polskim” o składzie osobowym i lokalu urzędowym Państwowej Komisji Wyborczej tudzież o miejscu, czasie, sposobie i ostatnim terminie zgłaszania państwowych list kandydatów.
30 sierpnia – Generalny Komisarz Wyborczy ogłasza w wojewódzkim Dzienniku Urzędowym nominację przewodniczących okręgowych komisji wyborczych i ich zastępców. Wojewoda ogłasza nominacje członków okręgowych komisji wyborczych przez niego mianowanych. Rady miejskie i sejmiki względnie zgromadzenie przełożonych gmin dokonują wyboru członków okręgowych komisji wyborczych o czym zawiadamia się okręgową komisję wyborczą.
1 września – Przewodniczący okręgowej komisji wyborczej ogłasza skład osobowy komisji w wojewódzkim Dzienniku Urzędowym. Okręgowa komisja wyborcza ogłasza we wszystkich gminach okręgu o dniu wyborów, godzinach głosowania, liczbie posłów, którzy mają być wybrani w okręgu, miejscu, czasie, sposobie i ostatnim terminie zgłaszania kandydatur i oświadczeń o przyłączeniu listy okręgowej do listy państwowej, oraz o składzie osobowym i lokalu urzędowym okręgowej komisji wyborczej.
2 września – Rada gminna wybiera trzech członków obwodowej komisji wyborczej.
7 września – Prezes okręgowej komisji wyborczej zawiadamia naczelnika gminy o składzie odnośnych obwodowych komisji wyborczych i podaję o tym do publicznej wiadomości. Naczelnicy gmin (prezydenci, burmistrzowie, wójtowie, zarządczy obszarów dominialnych) sporządzą dla każdej miejscowości spis wyborców w 3 egzemplarzach.
8 września – Naczelnik gminy przesyła 3 egzemplarze spisu wyborców przewodniczącemu obwodowej komisji wyborczej.
14 września – Komisja obwodowa przesyła jeden egzemplarz spisu wyborców okręgowej komisji wyborczej.
15 września – Obwodowa komisja wyborcza wykłada spisy wyborców do publicznego przeglądu.
28 września – Ostatni dzień wyłożenia spisu wyborców do przeglądu. Zgłaszanie państwowych list kandydatów.
30 września – Ostateczny termin wnoszenia reklamacji do obwodowej komisji wyborczej przeciwko pominięciu w spisie lub wpisaniu kogokolwiek nieuprawnionego.
5 października – Ostateczny termin zgłaszania sprzeciwów przeciwko reklamacji o wykreśleniu ze spisu.
6 października – Kandydaci z list państwowych składają na ręce przewodniczącego komisji wyborczej oświadczenia o zgodzie na ubieganie się o mandat.
8 października – Zgłaszanie okręgowych list kandydatów.
9 października – Obwodowe komisje wyborcze przesyłają okręgowym komisjom wyborczym 2 egzemplarze spisu wyborców.
13 października – Komisja obwodowa przyjmuje napływające sprzeciwy przeciwko wykreśleniu i przesyła je dodatkowo okręgowej komisji wyborczej.
16 października – Pełnomocnicy okręgowej listy kandydatów składają na ręce przewodniczącego okręgowej komisji wyborczej oświadczenie o przyłączeniu listy okręgowej do listy państwowej.
19 października – Okręgowe komisje wyborcze przesyłają obwodowym komisjom wyborczym 2 egzemplarze ostatecznie zatwierdzonego spisu wyborców. Jednocześnie 3 egzemplarze przesyłają właściwym naczelnikom gmin.
23 października – Przewodniczący okręgowej komisji wyborczej wykłada ustalony ostatecznie spis wyborców do publicznego przeglądu.
28 października – Ostatni dzień powtórnego wyłożenia spisu wyborców.
5 listopada – Głosowanie do Sejmu.
8 listopada – Posiedzenie okręgowej komisji wyborczej w celu ustalenia wyniku wyborów do Sejmu.
12 listopada – Głosowanie do Senatu.
15 listopada – Posiedzenia okręgowej komisji wyborczej w celu ustalenia wyników wyborów do Senatu.
Komitety wyborcze do Sejmu i Senatu
Komitety, które zarejestrowały listy do Sejmu w co najmniej połowie okręgów wyborczych[2][3]
Mapa wyborcza i kalendarz wyborczy wyborów parlamentarnych w 1922 roku
Wyborcy z całego obszaru Polski wybierali 444 posłów, z czego 372 z list okręgowych, zaś 72 z list państwowych. Kraj został podzielony na 64 okręgi wyborcze. Miasto Stołeczne Warszawa stanowiło oddzielny okręg wyborczy. Mandaty w okręgach rozdzielano metodą D’Hondta.
Czynne prawo wyborcze do Sejmu przysługiwało wszystkim obywatelom bez różnicy płci, którzy najpóźniej w dniu ogłoszenia wyborów ukończyli 21 lat. Bierne prawo wyborcze do Sejmu przysługiwało wszystkim obywatelom, bez różnicy płci, którzy ukończyli 25 lat[4].
Senatorów wybrano w liczbie 111, z czego 93 z list okręgowych, zaś 18 z list państwowych. Miasto stołeczne Warszawa oraz każde z województw stanowiły oddzielne okręgi wyborcze. Mandaty w okręgach rozdzielano metodą D’Hondta.
Czynne prawo wyborcze do Senatu przysługiwało wszystkim obywatelom bez różnicy płci, którzy najpóźniej w dniu ogłoszenia wyborów ukończyli 30 lat. Bierne prawo wyborcze do Senatu przysługiwało wszystkim obywatelom, bez różnicy płci, którzy ukończyli 40 lat[4].
Wyniki listy Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej w wyborach do Sejmu 1922 roku Poparcie listy Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast” w wyborach do Sejmu 1922 roku Wyniki listy Polskiej Partii Socjalistycznej w wyborach do Sejmu 1922 roku Wyniki listy Związku Proletariatu Miast i Wsi w wyborach do Sejmu 1922 roku
Frekwencja
Frekwencja w poszczególnych okręgach wyborczych w wyborach do Sejmu II RP w 1922 roku. Najwyższa frekwencja wystąpiła w okręgu szamotulskim – 90,07%, a najniższa w stanisławowskim – 31,39%. Frekwencja w poszczególnych województwach w wyborach do Senatu II RP w 1922 roku Frekwencja w okręgach wyborczych 1922
Objaśnienia: a w tym Zjednoczone Stronnictwo Narodowo-Żydowskie – 10,10%,
b w tym Niezależny Ukraiński Chłopski Komitet – 20,57%,
c w tym Partia Ukraińska „Chliboroby” – 11,91%,
d w tym Partia Agrarna Ukraińsko-Chłopska- 27,35%,
e w tym Niezależny Ukraiński Chłopski Komitet – 7,15%.
Podział mandatów w skali okręgów
Podział mandatów sejmowych w poszczególnych okręgach
Objaśnienia: a Zjednoczone Stronnictwo Narodowo-Żydowskie – 1 mandat,
b Niezależny Ukraiński Chłopski Komitet – 1 mandat,
c Partia Ukraińska „Chliboroby” – 1 mandat,
d Partia Agrarna Ukraińsko-Chłopska – 3 mandaty.
↑Wybory odbyły się niedługo po wojnie polsko-litewskiej. Zdobyte terytoria wokół Wilna funkcjonowały z powodów politycznych najpierw jako Litwa Środkowa, a następnie, od 1922 roku połączone z kilkoma powiatami województwa nowogródzkiego jako tzw. Ziemia Wileńska (w dokumentach wyborczych widnieją jako „okręg administracyjny wileński”). W 1926 roku obszar ten przekształcono w województwo wileńskie.
.jpg)
.jpg)
