Rynek, pocztówka, 1901 r. Ratusz Uniwersytet Kolegium Misjonarzy Kościół św. Stanisława Kościół św. Jana Chrzciciela Cerkiew Narodzenia Bogurodzicy Gmach dawnej C.K. dyrekcji skarbu
Mieszkańcy miasta utrzymywali się głównie z handlu. W ciągu roku odbywało się tu pięć wielkich jarmarków. Przez miasto przebiegał też szlak handlowy na Węgry. W XV wieku wzniesiono w Samborze klasztory bernardynów i dominikanów, w XVII brygidek i jezuitów, a w XVIII misjonarzy.
Jako powiat, Sambor był jednostką administracyjną w okresie I Rzeczypospolitej. Od 1772 roku w zaborze austriackim.
Władze austriackie skasowały w Samborze wszystkie klasztory. Najpierw w 1773 roku jezuitów. Następnie w ramach kasaty józefińskiej w 1782 roku brygidek, zamieniając gmach na sąd i urząd podatkowy; w tym samym roku bernardynów; w 1786 roku misjonarzy; w 1788 r. dominikanów i kościół pw. św. Katarzyny, zamieniając obiekty na koszary i magazyny wojskowe[9].
W 1847 roku bernardyni przejęli dawny kościół jezuitów, nadając mu wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Z kolei w 1905 roku rozebrano stary kościół bernardynów i klasztor, budując na tym miejscu sąd i więzienie[10].
We wrześniu 1939 roku Sambor zajęły wojska niemieckie, ale wkrótce wycofały się. Ich miejsce zajęła Armia Czerwona, przez co miasto, wraz z resztą ziem kresowych, znalazło się pod okupacjąsowiecką. Cele więzienia przy ul. Drohobyckiej wypełniły się aresztowanymi (średnio w więzieniu przebywało ponad tysiąc osób)[13]. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej, funkcjonariusze NKWD przystąpili do masowej likwidacji więźniów. W ciągu kilku dni zamordowano od 500 do 700 osób. Desperacki opór, który więźniowie stawili w ostatniej fazie masakry, oraz zbliżanie się wojsk niemieckich ocaliło życie kilkuset osadzonym[14][15]. Ujawnienie zbrodni stało się przyczyną pogromu antysemickiego. Po zajęciu miasta przez oddziały niemieckie powołana ad hocukraińska milicja zamordowała ok. 50 miejscowych Żydów[16].
Szybka Grupa (Rýchla skupina) zmechanizowanych wojsk słowackich, która poruszała się za nacierającymi jednostkami niemieckimi, dotarła w okolice Sambora. 2 lipca 1941 roku połączyła się z dowództwem armii słowackiej, które przeniosło się do Sambora. Właśnie w Samborze dowództwo armii decydowało o dalszych działaniach Słowaków w wojnie niemiecko-sowieckiej. Pod okupacją niemiecką wymordowano miejscowych Żydów. Sambor 7 sierpnia 1944 roku został zdobyty przez wojska radzieckie 1 Frontu Ukraińskiego[17] oraz przez 11 Karpacką Dywizję Piechoty AK w ramach Akcji Burza.
Od 1943 r. w Samborze chroniły się przed atakami OUN-UPA tysiące osób z okolicznych wiosek. Bezpośredniego napadu ma miasto nie było. Jednak w latach 1943–1945 nacjonaliści ukraińscy zamordowali 45 Polaków z Sambora, zazwyczaj w czasie podróży poza miasto[18].
Do 1945 roku działały w mieście zakonne placówki edukacyjno-opiekuńcze, w tym dom dziecka, internat i przedszkole dla 100 dzieci, prowadzone przez siostry Franciszkanki Rodziny Maryi, które przybyły tu w 1901 roku. Po wojnie franciszkanki musiały opuścić miasto, ale powróciły w 1990 roku, kontynuując swoje dzieło[19].
W tym czasie w Samborze działało też Schronisko im. Św. Brata Alberta dla chorych i bezdomnych, założone w 1918 r., prowadzone przez siostry albertynki[20]. Posługę pełniły także siostry szarytki oraz służebniczki dębnickie i starowiejskie. Zgromadzenia te po zmianie granic wyjechały z Sambora i już tu nie powróciły[21].
20 listopada 2011 roku w dzień świąteczny w Samborze odsłonięto pomnik Stepana Bandery. Poświęciło go jedenastu kapłanów z miejscowych cerkwi, stanął na placu Pamięci obok ulicy Stepana Bandery z inicjatywy Samborskiej Rady Miejskiej, Samborskiej Rady Rejonowej, Kongresu Ukraińskich Nacjonalistów (KUN) oraz mera (burmistrza) Sambora Tarasa Kopylaka[24].
Władysław Bońkowski - od czerwca 1943 do sierpnia 1944 ukrywał 16 Żydów na strychu restauracji kolejowej na dworcu w Samborze, której był kierownikiem. Pomagało mu w tym trzech pracowników lokalu. Uhonorowany tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w 1967 roku[34]
Maria Biegus (po mężu Fiternik) - ukrywała troje Żydów, w tym Wiktora Fiternika i Aleksandra Bergera; uhonorowana w 1984 roku[35]
Maria Hradowicz - ukrywała rodzinę Mannerów; uhonorowana w 2016 roku[36]
s. Celina Aniela Kędzierska - przełożona klasztoru franciszkanek i kierowniczka sierocińca, w którym zakonnice ukrywały 13 żydowskich dzieci i niemowląt; w 2015 roku pośmiertnie uhonorowana tytułem Sprawiedliwej wśród Narodów Świata[37]
Rozalia Kostuś, Genowefa Marchuk z d. Kostuś i Mieczysław Kostuś - pomagali rodzinie Grossów oraz Józefowi Singerowi i Itche Siegmanowi; uhonorowani przez Jad Waszem w 2001 roku[38]
rodzina Langerów (matka z trzema córkami: Bożeną, Stanisławą i Ludmiłą) - ukrywały 10 Żydów. Gdy Niemcy odkryli kryjówkę, Bożena wzięła odpowiedzialność za ukrywanie Żydów na siebie i została zamordowana. Uhonorowane w 1989 roku[39]
Jan Oczyński i jego syn Mieczysław - ukrywali czworo Żydów z rodziny Getlingerów; uhonorowani w 1983 roku[40]
Alojzy Plewa - pomagał rodzinom Gripelów i Dziulów; uhonorowani w 1978 roku[41]
Paulina Steindl - ukrywała Helenę Goldberg i jej syna Mariana; uhonorowana w 1999 roku[42]
Stanisław i Jadwiga Szulcowie - ukrywali rodzinę Lametów; uhonorowani pośmiertnie w 2007 roku[43]
rodzeństwo Daria Tomaszek i Nadia Kaczmarek (secundo voto Frey) - uhonorowane w 2020 roku[44]
Józef Wójcik - udzielał schronienia rodzinie Saudauerów, w tym Arturowi. Uhonorowany w 1990 roku[45]
Filomena Zabawska i jej syn Marian Zabawski - udzielali pomocy Fridzie i Fajdze Krauss; uhonorowani w 1983 roku[46].
Na ukraińskiej liście Sprawiedliwych
Joanna Kaczmar (po mężu Klimowski) - ukrywała rodzeństwo Zeilerów; uhonorowana w 1980 roku[47]
Marija i Iwan Małankewyczowie - udzielali schronienia rodzinie Saudauerów; uhonorowani w 1990 roku[48][49][50]
↑Zbrodnicza ewakuacja więzień i aresztów NKWD na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w czerwcu – lipcu 1941 roku. Materiały z sesji naukowej w 55. rocznicę ewakuacji więźniów NKWD w głąb ZSRR, Łódź 10 czerwca 1996 r.. Warszawa: GKBZpNP-IPN, 1997, s. 52. ISBN 83-903356-6-2.
↑Zbrodnicza ewakuacja więzień i aresztów NKWD... op.cit., s. 129–130.
↑Bogdan Musiał: Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne. Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2001, s. 111–112. ISBN 83-88747-40-1.
Julian Ursyn Niemcewicz „Juljana Ursyna Niemcewicza, podróże historyczne po ziemiach polskich między rokiem 1811 a 1828 odbyte”, wydawcy A. Franck; B.M. Wolff, Paryż, Petersburg, 1858; strony 431–432
.jpg)
