Komenda Rejonu Uzupełnień Sambor (KRU Sambor) – organ wojskowy właściwy w sprawach uzupełnień Sił Zbrojnych II Rzeczypospolitej i administracji rezerw w powierzonym mu rejonie[1].
Historia komendy
24 maja 1919 roku minister spraw wojskowych ustanowił Powiatową Komendę Uzupełnień w Samborze obejmującą powiaty: samborski, starosamborski, drohobycki i turczański. PKU Sambor została podporządkowana Okręgowej Komendzie Uzupełnień we Lwowie z siedzibą w Przemyślu[2][3].
W czerwcu 1921 roku PKU 46 pp podlegała Dowództwu Okręgu Generalnego „Lwów” i obejmowała swoją właściwością powiaty: drohobycki, samborski, starosamborski i turczański[4].
Z dniem 15 listopada 1921 roku, po wejściu w życie podziału kraju na dziesięć okręgów korpusów oraz wprowadzeniu pokojowej organizacji służby poborowej, PKU 46 pp została przemianowana na Powiatową Komendę Uzupełnień Sambor i podporządkowana Dowództwu Okręgu Korpusu Nr X w Przemyślu[5]. Okręg poborowy PKU Sambor obejmował powiaty: samborski, starosamborski, turczański i liski. Powiat drohobycki został podporządkowany PKU Stryj, natomiast powiat liski został wyłączony z okręgu poborowego PKU 2 psp w Sanoku[6][7][8].
Z dniem 1 czerwca 1922 roku została zlikwidowana gospoda inwalidzka przy PKU Sambor[9].
18 listopada 1924 roku weszła w życie ustawa z dnia 23 maja 1924 roku o powszechnym obowiązku służby wojskowej[10], a 15 kwietnia 1925 roku rozporządzenie wykonawcze ministra spraw wojskowych do tejże ustawy, wydane 21 marca tego roku wspólnie z ministrami: spraw wewnętrznych, zagranicznych, sprawiedliwości, skarbu, kolei, wyznań religijnych i oświecenia publicznego, rolnictwa i dóbr państwowych oraz przemysłu i handlu[8]. Wydanie obu aktów prawnych wiązało się z przejęciem przez władze cywilne (administracji I instancji) większości zadań związanych z przygotowaniem i przeprowadzeniem poboru[11][12]. Przekazanie większości zadań władzom cywilnym umożliwiło organom służby poborowej zajęcie się wyłącznie racjonalnym rozdziałem rekruta oraz ewidencją i administracją rezerw. Do tych zadań dostosowana została organizacja wewnętrzna powiatowych komend uzupełnień i ich składy osobowe. Poszczególne komendy różniły się między sobą składem osobowym w zależności od wielkości administrowanego terenu[13].
Zadania i nowa organizacja PKU określone zostały w wydanej 27 maja 1925 roku instrukcji organizacyjnej służby poborowej na stopie pokojowej[11]. W skład PKU Sambor wchodziły dwa referaty: I) referat administracji rezerw i II) referat poborowy[11]. Nowa organizacja i obsada służby poborowej na stopie pokojowej według stanów osobowych L. O. I. Szt. Gen. 3477/Org. 25 została ogłoszona 4 lutego 1926 roku. Z tą chwilą zniesione zostały stanowiska oficerów ewidencyjnych[14][15][16].
12 marca 1926 roku została ogłoszona obsada personalna Przysposobienia Wojskowego, zatwierdzona rozkazem Dep. I L. 6000/26 przez pełniącego obowiązki szefa Sztabu Generalnego gen. dyw. Edmunda Kesslera, w imieniu ministra spraw wojskowych. Zgodnie z nową organizacją pokojową Przysposobienia Wojskowego zostały zlikwidowane stanowiska oficerów instrukcyjnych przy PKU, a w ich miejsce utworzone rozkazem Oddz. I Szt. Gen. L. 7600/Org. 25 stanowiska oficerów przysposobienia wojskowego w pułkach piechoty[17].
Od 1926 roku, obok ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność PKU Sambor normowała „Tymczasowa instrukcja służbowa dla PKU”, wprowadzona do użytku rozkazem MSWojsk. Dep. Piech. L. 100/26 Pob.[18]
Z dniem 1 października 1927 roku powiat liski został wyłączony z okręgu PKU Sambor i ponownie podporządkowany PKU Sanok[19].
W marcu 1930 roku PKU Sambor obejmowała swoją właściwością powiaty: samborski, starosamborski i turczański[20]. W grudniu tego roku posiadała skład osobowy typ II[18].
31 lipca 1931 roku gen. dyw. Kazimierz Fabrycy, w zastępstwie ministra spraw wojskowych, rozkazem B. Og. Org. 4031 Org. wprowadził zmiany w organizacji służby poborowej na stopie pokojowej. Zmiany te polegały między innymi na zamianie stanowisk oficerów administracji w PKU na stanowiska oficerów broni (piechoty) oraz zmniejszeniu składu osobowego PKU typ I–IV o jednego oficera i zwiększeniu o jednego urzędnika II kategorii. Liczba szeregowych zawodowych i niezawodowych oraz urzędników III kategorii i niższych funkcjonariuszy pozostała bez zmian[21].
Z dniem 1 kwietnia 1932 roku powiat starosamborski został zniesiony, a jego terytorium włączone do powiatów samborskiego i turczańskiego[22].
1 lipca 1938 roku weszła w życie nowa organizacja służby uzupełnień, zgodnie z którą dotychczasowa PKU Sambor została przemianowana na Komendę Rejonu Uzupełnień Sambor przy czym nazwa ta zaczęła obowiązywać 1 września 1938 roku[23], z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku wojskowym[24]. Obok wspomnianej ustawy i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność KRU Sambor normowały przepisy służbowe MSWojsk. D.D.O. L. 500/Org. Tjn. Organizacja służby uzupełnień na stopie pokojowej z 13 czerwca 1938 roku. Zgodnie z tymi przepisami komenda rejonu uzupełnień była organem wykonawczym służby uzupełnień[25].
Komendant rejonu uzupełnień w sprawach dotyczących uzupełnień Sił Zbrojnych i administracji rezerw podlegał bezpośrednio dowódcy Okręgu Korpusu Nr X, który był okręgowym organem kierowniczym służby uzupełnień. Rejon uzupełnień nie uległ zmianie i nadal obejmował powiaty: samborski i turczański[1].
Obsada personalna
Poniżej przedstawiono wykaz oficerów zajmujących stanowisko komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień i komendanta rejonu uzupełnień oraz wykaz osób funkcyjnych (oficerów i urzędników wojskowych) pełniących służbę w PKU i KRU Sambor, z uwzględnieniem najważniejszych zmian organizacyjnych przeprowadzonych w 1926 i 1938 roku.
kpt. piech. Ferdynand Ziomek[f] (IX 1930[43] – XI 1932 → dyspozycja dowódcy OK X)
kpt. piech. Antoni Wojnar (od XI 1932[66] – VI 1938 → kierownik I referatu KRU)
kierownik II referatu poborowego
por. kanc. Józef Huczek (od II 1926)
kpt. piech. Ferdynand Ziomek (był w 1928, do IX 1930 → kierownik I referatu)
por. kanc. Michał Michalski[g] (IX 1930[70] – III 1934 → dyspozycja dowódcy OK X)
kpt. piech. Adam Iwaszkiewicz (1 I 1935[71] – ? → kierownik I referatu KRU Wilno Powiat)
referent
por. kanc. Stanisław Schöberle (od II 1926)
por. kanc. Michał Michalski (VII 1928[72] – IX 1930 → kierownik II referatu)
Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych KRU w latach 1938–1939[47][h]
kierownik I referatu ewidencji – kpt. adm. (piech.) Antoni Wojnar[i] (†IX 1939 Biecz[76])
kierownik II referatu uzupełnień – kpt. piech. Kazimierz Władysław Pakowski[j] †1940 Charków[84]
Uwagi
↑Kazimierz Misiągiewicz (ur. 2 marca 1856). Do 1900 pełnił czynną służbę w cesarsko-królewskiej Obronie Krajowej. Służbę zakończył w 17 Pułku Piechoty Obrony Krajowej w Rzeszowie, w stopniu kapitana 2. klasy ze starszeństwem z 1 listopada 1895. W 1912 został reaktywowany i przydzielony do Komendy Obrony Krajowej we Lwowie, a w 1914 ponownie przeniesiony w stan spoczynku. 26 października 1923 Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził go w stopniu tytularnego pułkownika[26]. Mieszkał w Samborze[27][28].
↑ppłk piech. Stanisław Miszkiewicz ur. 16 listopada 1874. Służył w cesarskiej i królewskiej Armii. Jego oddziałem macierzystym był Pułk Piechoty Nr 77 w Przemyślu. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 1 maja 1912[32][33]. W 1934, jako oficer stanu spoczynku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Sambor. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr X. Był wówczas „przewidziany do użycia w czasie wojny”[34].
↑Od marca do lipca 1929 obowiązki kierownika I referatu pełnił mjr art. Julian Żmudziński, a następnie mjr piech. Franciszek Smołucha (do XII 1929) i mjr piech. Mikołaj Świderski (od marca 1930). Prawdopodobnie majorowie Smołucha i Świderski pełnili obowiązki komendanta PKU
↑ppłk adm. (piech.) Zygmunt Adam Hofbauer ps. „Roklan” ur. 6 grudnia 1894 w Kosowie k. Stanisławowa. Na stopień podpułkownika został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1938 i 1. lokatą w korpusie oficerów administracji, grupa administracyjna. Był odznaczony KN, KW (czterokrotnie) i ZKZ[45].
↑Urzędnik wojsk. XI rangi Władysław Kiwała (ur. 23 stycznia 1885) został mianowany z dniem 1 stycznia 1925 roku chorążym zawodowym w piechocie, wcielony do 5 psp i równocześnie przydzielony do PKU Sambor na stanowisko OE Turka[54].
↑Kpt. piech. Ferdynand Ziomek ur. 27 maja 1894. W listopadzie 1932 roku został zwolniony ze stanowiska i oddany do dyspozycji dowódcy OK X[64], a z dniem 30 czerwca 1933 roku przeniesiony w stan spoczynku[65].
↑Por. int. Michał Michalski ur. 23 września 1892. W marcu 1934 roku przeniesiony został z korpusu oficerów administracji do korpusu oficerów intendentów z pozostawieniem na zajmowanym stanowisku w PKU Sambor[67]. W tym samym miesiącu został zwolniniony z zajmowanego stanowiska i oddany do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr X[68], a z dniem 31 sierpnia 1934 roku przeniesiony w stan spoczynku[69].
↑Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[73].
↑Kpt. adm. (piech.) Antoni Wojnar (ur. 4 września 1895 w Bieczu, w powiecie gorlickim) był odznaczony Krzyżem Walecznych i Srebrnym Krzyżem Zasługi[74][75]. W 1928 roku pełnił służbę w 4 pp Leg. w Kielcach. W listopadzie 1932 roku został przeniesiony z KOP do PKU Sambor.
↑kpt. piech. Kazimierz Władysław Pakowski ur. 10 czerwca 1897 w Radomiu, w rodzinie Władysława i Felicji z Terpińskich[77]. (26 stycznia 1934 ogłoszono sprostowanie daty urodzenia i imion z „Kazimierz ur. 10 lipca 1897” na „Kazimierz Władysław ur. 10 czerwca 1897”[78]). Był bratem Zenona ps. „Bosak” (1890–1940), podpułkownika intendenta. W latach 1915–1918 służył w Legionach Polskich i Polskim Korpusie Posiłkowym. 19 marca 1928 został mianowany kapitanem ze starszeństwem z 1 stycznia 1928 i 69. lokatą w korpusie oficerów piechoty[79] (w marcu 1939 zajmował 12. lokatę[80]). W czerwcu 1934 został przeniesiony z 82 pp w Brześciu do 3 pp Leg. w Jarosławiu[81][82]. 17 września 1932 Prezydent RP nadał mu Medal Niepodległości[83]. 26 czerwca 1933 Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości odrzucił wniosek o nadanie mu Krzyża Niepodległości[77].
↑Moczyński 1928 ↓, s. 393, autor użył sformułowania „wszystkie czynności przygotowawcze do poboru, jak również jego przeprowadzenie przeszły do władz administracyjnych”, co nie odpowiadało podziałowi kompetencji władz wojskowych i cywilnych, określonych we wspomnianych aktach prawa.
↑Moczyński 1928 ↓, s. 393, wg autora stanowiska oficerów ewidencyjnych, po krótkotrwałym przydzieleniu ich do władz administracyjnych, zostały zniesione w 1925 roku.
↑Jarno 2001 ↓, s. 169, autor także datuje zniesienie stanowisk oficerów ewidencyjnych na rok 1925, co stoi w sprzeczności z ogłoszoną 4 lutego 1926 roku obsadą służby poborowej na stopie pokojowej.
↑Rozkaz Dowództwa Okręgu Korpusu Nr X Nr 5 z 25 lutego 1935 w: Żandarmeria Wojskowa w dokumentach z lat 1918–1939. Jan Tarczyński (nadzór merytoryczny). T. 2: Dzienniki Rozkazów Dowództw Okręgów Korpusów. Warszawa: Centralna Biblioteka Wojskowa, 2017, s. 613. ISBN 978-83-63050-46-7..
Witold Jarno: Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”, 2001. ISBN 83-88679-10-4.
Henryk Moczyński: Służba poborowa. W: Dziesięciolecie Odrodzenia Polskiej Siły Zbrojnej 1918–1928. Henryk Stanisław Mościcki (red.) Włodzimierz Dzwonkowski (red.) Tadeusz Bałaban (red.). Warszawa: Tadeusz Złotnicki, 1928, s. 391–394.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Robert Szandrocho: 90 lat terenowych organów administracji wojskowej w Polsce. Wrocław: Wrocławskie Wydawnictwo Naukowe Atla 2, 2011. ISBN 978-83-60732-61-8.
