Sztokholm

Sztokholm
Stockholm
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Szwecja

Region

Sztokholm

Gmina

Stockholm

Data założenia

1252

Prawa miejskie

1436

Zarządzający

Karin Wanngård

Powierzchnia

416,21[1] km²

Populacja (2020)
• liczba ludności
• gęstość


1 617 407
3806[1] os./km²

Nr kierunkowy

(+46) 08

Kod pocztowy

1xx xx

Położenie na mapie regionu Sztokholm
Mapa konturowa regionu Sztokholm, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Sztokholm”
Położenie na mapie Szwecji
Mapa konturowa Szwecji, na dole znajduje się punkt z opisem „Sztokholm”
Ziemia59°20′N 18°03′E/59,333333 18,050000
Strona internetowa

Sztokholm (szw. Stockholm [stɔkːɔlm]) – stolica i największe miasto (tätort) Szwecji, główny ośrodek polityczny, ekonomiczny i kulturalny kraju. Siedziba rządu i parlamentu Szwecji oraz szwedzkiej rodziny królewskiej.

Siedziba władz (residensstad) regionu administracyjnego (län) Sztokholm oraz ośrodek administracyjny (centralort) gminy Sztokholm (Stockholms kommun lub Stockholms stad)[a].

Miasto zostało założone według tradycji w 1252 roku przez jarla Birgera. Od początku XV w. Sztokholm zaczął pełnić rolę głównego ośrodka kraju. W 1436 roku zostały nadane przywileje miejskie. Status stolicy Szwecji został oficjalnie potwierdzony w akcie o formie rządu z 1634 roku (1634 års regeringsform).

Największe pod względem zaludnienia miasto Szwecji, główny ośrodek obszaru metropolitalnego Storstockholm (pol. „Wielki Sztokholm”), liczącego 2 336 404 mieszkańców (30 września 2018)[2]. W skład obszaru metropolitalnego Storstockholm wchodzą wszystkie gminy regionu administracyjnego (län) Sztokholm[3].

W 2015 roku część tätortu Sztokholm leżąca w granicach administracyjnych gminy Sztokholm liczyła 890 640 mieszkańców[4]. W 2020 tätort Sztokholm liczył 1 617 407 mieszkańców[5]. 30 września 2018 roku gmina Sztokholm (Stockholms stad) liczyła 960 031 mieszkańców[2].

Demografia

Historia

Panorama Sztokholmu widziana z pokładu balonu na ogrzane powietrze w roku 1868

Niektórzy badacze wywodzą nazwę miasta od stock – pień, pal, belka i holme – wyspa, wysepka.

Miasto po raz pierwszy pojawia się w staroskandynawskich sagach jako Agnafit (lub Agnefit) i jest łączone z mitologicznym królem szwedzkim, Agne. Pierwszy raz Sztokholm pojawia się w dokumentach w roku 1252.

Rozwój miasta rozpoczął się w XIII wieku od części zwanej dzisiaj Gamla Stan – Stare Miasto. Za założyciela miasta uważany jest jarl Birger Magnusson, dzięki któremu miasto bardzo szybko uzyskało duże znaczenie w handlu. Po okresie walk szwedzko-duńskich w XV i XVI wieku, w 1523 Sztokholm został zdobyty ostatecznie przez Gustawa I Wazę. Od tego czasu też siedzibą szwedzkich królów był zamek Tre Kronor. W 1697 roku pożar strawił większość budowli i od 1754 rodzina królewska zamieszkała już w Pałacu Królewskim. W 1776 roku powstała tu Akademia Szwedzka.

W połowie XIX wieku stolica Szwecji liczyła blisko 100 tysięcy mieszkańców. W Sztokholmie rozgrywane były Letnie Igrzyska Olimpijskie w 1912. Po II wojnie światowej, w 1952 uruchomiono w mieście pierwszą linię metra.

Panorama Sztokholmu z wieży ratuszowej (2005)
Panorama Sztokholmu z wieży ratuszowej (2005)

Geografia

Położenie

Archipelag Sztokholmski

Położone w środkowej części kraju na 14 wyspach, które połączone są ze sobą 53 mostami oraz na lądzie stałym nad zatoką Saltsjön (Morze Bałtyckie) i jeziorem Melar (szw. Mälaren) wraz z łączącą je cieśniną Norrström. Cały obszar stołeczny Sztokholmu obejmuje m.in. archipelag sztokholmski, czyli 24 000 wysp, wysepek i skał przybrzeżnych. Te uwarunkowania sprawiły, że miasto bywa nazywane Wenecją Północy. Ze 188 km² powierzchni miasta jedną trzecią stanowi teren zabudowany, pozostałe woda, lasy i parki.

Klimat

Z powodu położenia na północy, klimat Sztokholmu jest silnie zróżnicowany, w zależności od pory roku. W czasie zimy dzień trwa około sześciu godzin. Natomiast w czerwcu czas ten sięga 18 godzin i 37 minut. Z tego powodu, w Sztokholmie są ciepłe lata i mroźne zimy. Najwyższa zarejestrowana temperatura to +36, a najniższa: -32 stopnie Celsjusza.

Typowe temperatury:

  • Zima: od -7 do +2 stopni Celsjusza
  • Wiosna: od +5 do +15 stopni Celsjusza
  • Lato: od +20 do +25 stopni Celsjusza
  • Jesień: od +5 do +18 stopni Celsjusza

Podział administracyjny Sztokholmu

Podział administracyjny Sztokholmu od 01.01.2007

Od 1 stycznia 2007 Sztokholm dzieli się na 14 dzielnic (szw. stadsdelsområde):

Każda z dzielnic dzieli się na rejony (szw. stadsdel) a te z kolei na kwatery (szw. kvarter).

Transport

Transport publiczny

Metro sztokholmskie – stacja Rådhuset
Fasada Dworca Centralnego od strony Klarabergsviadukten

Sztokholm posiada dobrze rozwiniętą sieć komunikacji miejskiej. Metro (szw. Tunnelbana), autobusy, tramwaje, szybka kolej podmiejska (Pendeltåg) i regionalna pozwalają szybko przemieszczać się w obrębie miasta, jak i regionu sztokholmskiego. Wszystkie formy transportu naziemnego (poza autobusami oraz pociągami z i na lotnisko) zarządzane są przez Storstockholms Lokaltrafik (SL), który powierza utrzymanie i naprawę sieci szeregowi firm – np. Connex (obsługuje Metro). Funkcjonują trzy koleje regionalne, w tym jedna wąskotorowa.

SL wprowadził wspólny bilet na wszystkie środki komunikacji poruszające się w regionie sztokholmskim. Pozwala to na łatwe przesiadanie się z metra na autobus, kolejkę podmiejską i inne środki transportu. Bilety są dostępne w formie kuponów jednoprzejazdowych oraz kart podróżnych. Karty podróżne mogą mieć różny okres ważności, od 24 godzin do jednego roku. Turystom, którzy nabędą tzw. kartę sztokholmską (szw. stockholmskortet), kartę abonamentową uprawniającą do jednorazowego wstępu do miejskich muzeów i galerii przez określoną liczbę dni (1-3), przysługują w tym czasie nieograniczone przejazdy komunikacją miejską (z wyłączeniem niektórych linii). Bilety ulgowe przysługują osobom do 20. oraz powyżej 65. roku życia.

Drogi i kolej

Kolejowe połączenia dalekobieżne obejmują m.in. linie do Göteborga czy Sundsvall, obsługiwane przez pociągi typu X2000. Znajduje się tu Dworzec Centralny. Sztokholm i przedmieścia obsługują metro (tunelbana) oraz dwa systemy kolei aglomeracyjnej: Pendeltåg i Roslagsbanan.

W mieście krzyżują się drogowe trasy europejskie E4, E18 oraz E20.

Port Lotniczy Sztokholm-Arlanda

Lotniska

Głównym lotniskiem Sztokholmu jest Arlanda, położona ok. 40 km na północ od Sztokholmu. Z lotniska Arlanda do centrum miasta można dostać się: pociągiem (super-szybki ekspres Arlanda Express, ok. 20 minut), autobusem (szw. Flygbussarna) lub taksówką (40 min). Poza tym Sztokholm posiada lotnisko Bromma w centrum, obsługujące samoloty m.in. Malmö Aviation i innych lokalnych przewoźników, ruch czarterowy, jak i prywatne awionetki. Bromma jest też bazą dwóch aeroklubów. Blisko Sztokholmu (ok. 100 km na południe) znajduje się lotnisko Skavsta, na które można się dostać samolotami linii Wizz Air oraz Ryanair z kilku miast polskich. Natomiast na północ od Sztokholmu położone jest lotnisko Västerås, które także obsługiwane jest przez tanie linie lotnicze. Również na północ, ok. 30 km w kierunku Uppsali, mieści się lotnisko Gryttjom, gdzie wykonuje się m.in. skoki spadochronowe.

Promy

Sztokholm poprzez terminal promowy ma bezpośrednie połączenia promowe z Tallinnem, Rygą, Helsinkami, Turku oraz Mariehamn na Wyspach Alandzkich[6]. Poprzez położony 60 km dalej na południu terminal w Nynäshamn posiada połączenia promowe z Gdańskiem[7]. Małe promy (obsługiwane przez Waxholmsbolaget) pozwalają dostać się na wiele wysp archipelagu sztokholmskiego.

Edukacja

W oddali stoi duży, brązowy, dwupiętrowy budynek z szarym dachem. W dachu są dwa okna dachowe i komin na górze.
Uniwersytet Sztokholmski

W Sztokholmie znajdują się liczne uczelnie wyższe, między innymi założony w 1811 Instytut Karolinska, utworzona w 1827 Królewska Politechnika w Sztokholmie (szw. Kungliga Tekniska Högskolan) i powstały w 1878 Uniwersytet w Sztokholmie.

Węzeł Wiedzy i Innowacji EIT

Sztokholm jest jednym z centrów Węzła Wiedzy i Innowacji (Sustainable Energy) Europejskiego Instytutu Technologicznego[8]. W projekcie uczestniczą też uczelnie i przedsiębiorstwa z Hiszpanii, Holandii, Niemiec, Polski (koordynatorami projektu są krakowska AGH oraz Politechnika Śląska w Gliwicach) i Francji. Udział w projekcie pozwala na tworzenie zupełnie nowych technologii i ich transfer do biznesu na ogromną skalę. Na badania wykorzystywane w biznesie przypadnie 120 mln euro rocznie.

Sport

Stadion Olimpijski w Sztokholmie
 Z tym tematem związana jest kategoria: Sport w Sztokholmie.

W latach 2004–2008 rozgrywany był tutaj kobiecy turniej tenisowy Nordea Nordic Light Open.

Turystyka

Widok na Gamla stan z wieżyStadshuset
Tarcza paradna Zygmunta Augusta

W mieście jest ok. 70 muzeów, z których najczęściej odwiedzanymi są Muzeum okrętu Vasa i Skansen, oba znajdują się na Djurgården.

Główne zabytki i atrakcje miasta:

Polonika

  • Liczne zabytki pochodzące z Polski (np. namiot zdobyty przez Sobieskiego pod Wiedniem, zbroje królów Polski, sztandary polskiego wojska, armaty) można obejrzeć w Livrustkammaren i w Muzeum Armii w Sztokholmie.

Muzea

 Osobny artykuł: Muzea w Sztokholmie.

Kościoły katolickie

Katedra św. Eryka

Urodzeni w Sztokholmie

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Sztokholmie.
Greta Garbo

Miasta partnerskie

Uwagi

  1. W wyniku reformy administracyjnej w 1971 roku wprowadzono w Szwecji jednolity typ gminy. Sztokholm jest jedną z gmin, które od lat 80. XX wieku używają jednak określenia „miasto” (stad).

Przypisy

  1. a b Statistiska tätorter 2018; befolkning, landareal, befolkningstäthet. Statistikmyndigheten SCB, 2020-03-20. [dostęp 2020-09-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-24)]. (szw.).
  2. a b Statistiska centralbyrån: Folkmängd i riket, län och kommuner 30 september 2018 och befolkningsförändringar 1 juli – 30 september 2018. [dostęp 2018-12-29]. (szw.).
  3. Statistiska centralbyrån: Storstadsområden med ingående kommuner i alfabetisk ordning. [dostęp 2017-01-21]. (szw.).
  4. Statistiska centralbyrån: Tätorter 2015 som delas av kommungräns. [dostęp 2017-01-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-07)]. (szw.).
  5. Tätorter i Sverige [online], Statistiska Centralbyrån [dostęp 2023-08-18] (szw.).
  6. Viking Line – Routes. vikingline.fi. [dostęp 2012-10-28]. (ang.).
  7. Ferries to Sweden. directferries.co.uk. [dostęp 2012-10-28]. (ang.).
  8. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2010-05-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-29)].
  9. David Bret: Greta Garbo. Adam Tuz (tłum.). Prószyński i S-ka, 2015, s. 11. ISBN 978-83-8069-178-0. (pol.).
  10. Donald Spoto: Ingrid Bergman. Dama z Casablanki. Anna Wojtaszczyk (tłum.). ALFA, 1998, s. 21. ISBN 83-7179-132-1. (pol.).

Linki zewnętrzne

Read other articles:

Don't start nowSingel oleh BoAdari album Jumping into the World, LISTEN TO MY HEARTDirilis29 Mei 2002FormatCDDirekam?GenrePopLabelAvex TraxProduser? Don't Start Now adalah singel yang diambil kembali (recut) dari album pertama BoA, Listen To My Heart. Singel ini sampai di peringkat ke-17 tangga lagu Oricon di Jepang. Lagu Don't start now (versi bahasa Jepang) Don't start now (versi bahasa Korea) Don't start now (versi bahasa Inggris) ID; Peace B (Jonathan Peter's Club Mix) Don't start now (In...

 

Untuk kegunaan lain, lihat Arcturus (disambiguasi). Arcturus Arcturus berada di konstelsi Boötes (dilingkari) Data pengamatan Epos J2000      Ekuinoks J2000 Rasi bintang Boötes Pengucapan /ɑːrkˈtjʊərəs/ Asensio rekta  14j 15m 39.7d[1] Deklinasi  +19° 10′ 56″[1] Magnitudo tampak (V) −0.05[2] Ciri-ciri Kelas spektrum K0 III[3] Magnitudo semu (J) −2.25[2] Indek...

 

إبراهيم باشا الفرنجي (بالتركية: Pargalı İbrahim Paşa)‏  معلومات شخصية الميلاد 1493أو 1494بارغا الوفاة 1536إسطنبول  سبب الوفاة خنق  مواطنة الدولة العثمانية (العقد 1500–) جمهورية البندقية (1493–العقد 1500)  اللقب الفرنجي، البرغالي، المقبول، المقتول، البرغلي الديانة مسلم الزوجة الز...

Bagian dari seriIlmu Pengetahuan Formal Logika Matematika Logika matematika Statistika matematika Ilmu komputer teoretis Teori permainan Teori keputusan Ilmu aktuaria Teori informasi Teori sistem FisikalFisika Fisika klasik Fisika modern Fisika terapan Fisika komputasi Fisika atom Fisika nuklir Fisika partikel Fisika eksperimental Fisika teori Fisika benda terkondensasi Mekanika Mekanika klasik Mekanika kuantum Mekanika kontinuum Rheologi Mekanika benda padat Mekanika fluida Fisika plasma Ter...

 

Menghapus JejakmuSingel oleh Peterpandari album Hari yang Cerah...DirilisApril 2007 (2007-04)[1]DirekamSeptember 2006 (2006-09) – 2007 (2007)[2]GenrePop rocksoft rockDurasi3:04LabelMusica Studio'sKomponis musikArielLirikusArielEross CandraProduserCapunk, Noey, IcomKronologi singel Peterpan Membebaniku (2006) Menghapus Jejakmu (2007) Di Balik Awan (2007) Video musikMenghapus Jejakmu di YouTube Menghapus Jejakmu adalah lagu dari grup musik rok Indon...

 

صاحب السمو الملكي نهار بن سعود بن عبد العزيز آل سعود معلومات شخصية تاريخ الميلاد سنة 1962  تاريخ الوفاة 22 ديسمبر 2021 (58–59 سنة)  مواطنة السعودية  عدد الأولاد 5   الأب سعود بن عبد العزيز آل سعود  عائلة آل سعود  اللغات العربية  تعديل مصدري - تعديل   الأمير نهار ...

Public schoolWest Technical CollegeColegiul Tehnic de VestLocation11 King Carol I Boulevard, TimișoaraCoordinates45°44′41″N 21°12′44″E / 45.74472°N 21.21222°E / 45.74472; 21.21222InformationOther nameWest Technological High SchoolTypePublicEstablished1946AuthorityMinistry of National EducationGradesIX–XIIIEnrollment503 (2018/2019)[1]LanguageRomanianWebsitewww.ctvtm.ro The West Technical College (Romanian: Colegiul Tehnic de Vest) is a high school...

 

Scottish Division A 1951-1952 Competizione Scottish Division One Sport Calcio Edizione 55ª Organizzatore SFL Date dall'8 settembre 1951al 30 aprile 1952 Luogo  Scozia Partecipanti 16 Formula Girone all'italiana A/R Risultati Vincitore Hibernian(4º titolo) Retrocessioni MortonStirling Albion Statistiche Miglior marcatore Lawrence Reilly (27) Incontri disputati 240 Gol segnati 888 (3,7 per incontro) Cronologia della competizione 1950-51 1952-53 Manuale La Scottish Division...

 

Foto John Ruskin, 1882. John Ruskin (8 Februari 1819 – 20 Januari 1900) adalah kritikus seni terkemuka dari Inggris pada era Victoria, juga merupakan aktivis di bidang kesenian, watercolourist, seorang pemikir sosial terkemuka dan dermawan.[1] Dia menulis berbagai macam subjek ilmu pengetahuan mulai dari geologi, arsitektur, mitos, sastra, dan botani.[1] Gaya penulisannya di bidang sastra cenderung bervariasi.[1] Ruskin menulis esai dan risalah, puisi d...

David FarragutSantos BenavidesAugusto RodriguezFederico Fernández CavadaJulius Peter GareschéLuis F. Emilio Hispanics in the American Civil War fought on both the Union and Confederate sides of the conflict. Not all the Hispanics who fought in the American Civil War were Hispanic Americans — in other words citizens of the United States. Many of them were Spanish subjects or nationals from countries in the Caribbean, Central and South America. Some were born in what later became a U.S. ter...

 

American racing driver (1928–2009) Lloyd RubyNationality AmericanBornRichard Lloyd Ruby(1928-01-12)January 12, 1928Wichita Falls, Texas, U.S.DiedMarch 23, 2009(2009-03-23) (aged 81)Wichita Falls, Texas, U.S.Championship titles1965, 1966 24 Hours of Daytona Winner 1966 12 Hours of Sebring WinnerAwardsIndianapolis Motor Speedway Hall of Fame (1991) Motorsports Hall of Fame of America (2015)Champ Car career176 races run over 20 yearsYears active1958–1977Best finish3rd – 1964First race...

 

Portrait of Henry Erskine Johnston (1777–1830?), Scottish actor, in the title role of Douglas Douglas is a blank verse tragedy by John Home. It was first performed in 1756 in Edinburgh. The play was a big success in both Scotland and England for decades, attracting many notable actors of the period, such as Edmund Kean, who made his debut in it.[1] Peg Woffington played Lady Randolph, a part which found a later exponent in Sarah Siddons. The opening lines of the second act are prob...

Slovak football club This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: MŠK Žilina – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (July 2009) (Learn how and when to remove this message) Football clubMŠK ŽilinaFull nameMŠK Žilina a.s.Nickname(s)Šošoni (The Shoshone) Žlto-Zelení (The Yellow-Greens)Founde...

 

Regional district in British Columbia, Canada This article is about the regional district government encompassing the agglomeration of municipalities and rural areas around Victoria, British Columbia, Canada. For the region itself, see Greater Victoria, British Columbia. For the general concept, see capital region. For others, see Capital districts and territories. For other uses, see Capital region (disambiguation) and Capital District (disambiguation). Regional district in British Columbia,...

 

German politician and Chancellor of the Weimar Republic (1882–1934) Kurt von SchleicherSchleicher in 1932Chancellor of GermanyIn office3 December 1932 – 30 January 1933PresidentPaul von HindenburgPreceded byFranz von PapenSucceeded byAdolf HitlerReichskommissar of PrussiaIn office3 December 1932 – 30 January 1933Preceded byFranz von PapenSucceeded byFranz von PapenMinister of DefenceIn office1 June 1932 – 30 January 1933ChancellorFranz von PapenHimselfPreced...

This article is about Barmer district. For Barmer headquarter, see Barmer, Rajasthan. District of Rajasthan in IndiaBarmer district बाड़मेर जिलाDistrict of RajasthanClockwise from top-left: Kiradu Mandir, Siwana Fort, Nakodaji, Viratra Vankal Mata Temple,Barmer, A view of Sams Sand Dunes, Siwana FortBarmer District in RajasthanCoordinates (Barmer, Rajasthan|Barmer): 25°45′N 71°23′E / 25.75°N 71.38°E / 25.75; 71.38Country IndiaStat...

 

List of passenger ferries on Sydney Harbour Top to bottom and left to right, Kuramia (1914–1934), PS Brighton (1883–1916), Herald (1855–1884), K-class ferries in Sydney Cove, hydrofoil Curl Curl (1973–1992), South Steyne (1938–1974), Collaroy (1988–present) Sydney Harbour's first ferries were sail and/or oar powered, but by the mid-19th century, paddle steamers were well established. Double-ended ferries became common as they did not require turning at terminating wharves in Sydne...

 

Ариэль Урибе Общая информация Полное имя Ариэль Альфонсо Урибе Лепе Родился 14 февраля 1999(1999-02-14)[1] (25 лет)Вальпараисо, Чили Гражданство  Чили Рост 175 см Позиция полузащитник Информация о клубе Клуб Унион Эспаньола Номер 11 Клубная карьера[* 1] 2017 Сантьяго Уондерер...

Vous lisez un « bon article » labellisé en 2010. Pour les articles homonymes, voir Gabriel García (homonymie), García et Márquez. Gabriel García MárquezBiographieNaissance 6 mars 1927[1],[2]Aracataca, ColombieDécès 17 avril 2014 (à 87 ans)[3],[4]Mexico, MexiqueNom de naissance Gabriel José de la Concordia García MárquezSurnom « Gabito », « Gabo »Nom court Gabriel García MárquezNationalité colombienneFormation Université nationale de Co...

 

Ngaere Usine de produits laitiers de Ngaere Administration Pays Nouvelle-Zélande Île Île du Nord Région Taranaki Autorité territoriale district de Stratford Géographie Coordonnées 39° 13′ 57″ sud, 174° 10′ 30″ est Localisation Géolocalisation sur la carte : Nouvelle-Zélande Ngaere Géolocalisation sur la carte : Nouvelle-Zélande Ngaere modifier  Le village de Ngaere est une localité de la région de Taranaki, située de l'Île...