Przed II wojną światową, podczas spisu ludności w roku 1931 w RP największe grupy wyznaniowe stanowili wyznawcy 5 wyznań: katolicy obrządku łacińskiego (64,8%), prawosławni (11,8%), grekokatolicy (10,4%), wyznawcy judaizmu (9,8%) i protestanci (2,6%) – łącznie ponad 99% ludności. Zmiany, jakie zaszły po II wojnie światowej spowodowały, że Polska stała się państwem w znacznej mierze jednorodnym pod względem wyznaniowym, w którym od 86,7 do 95,5% ludności stanowią katolicy (udział procentowy jest zależny od przyjętych metod badawczych). Wpływ na ten stan miało kilka wydarzeń historycznych: utrata Kresów Wschodnich zamieszkanych w znacznej mierze przez ludność prawosławną, ucieczki i wysiedlenia protestantów z Ziem Zachodnich i Północnych, wymordowanie przez Niemców prawie całej ludności żydowskiej wyznającej judaizm, emigracja do Niemiec dalszych grup ludności głównie protestanckiej z Ziem Zachodnich i Północnych w wyniku represji państwowych oraz emigracja po marcu 1968 roku ocalałej podczas II wojny światowej ludności żydowskiej[6].
Wkrótce po II wojnie światowej zarejestrowano 4 związki wyznaniowe:
Kolejne rejestracje przeprowadzano dopiero po zmianach politycznych, jakie nastąpiły w październiku 1956 roku.
Na podstawie Dekretu o stosunku państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej z 9 lutego 1953 zastąpionego dekretem z 31 grudnia 1956 określono warunki obsadzania stanowisk duchownych. Zgodnie z art. 9 ustawy przepisy tego dekretu zastosowano również do innych Kościołów i związków wyznaniowych[8]. W rezultacie rejestracja wyznania oznaczała poddanie się związków wyznaniowych nadzorowi władz, co skutkowało uzależnieniem składanych nominacji obsadzania stanowisk duchownych od zgody organów państwowych, a także zgodę na akceptowanie składania ślubowania przez duchownych na wierność ateistycznej władzy przed objęciem stanowiska. Od 1953 roku duchowni zarejestrowanych związków wyznaniowych składali ślubowanie o treści: „Ślubuję uroczyście dochować wierności Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, przestrzegać jej porządku prawnego i nie przedsiębrać niczego, co mogłoby zagrażać dobru Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”[9].
W 1987 roku w Polsce Ludowej działało 36 zarejestrowanych związków wyznaniowych o zasięgu ogólnokrajowym[a] oraz 4 o zasięgu lokalnym[b]. Jedynym niezarejestrowanym związkiem o zasięgu ogólnokrajowym byli Świadkowie Jehowy[10].
Rejestracja związków wyznaniowych od roku 1989
Na podstawie art. 37 ustawy z dnia 17 maja 1989 roku o gwarancjach wolności sumienia i wyznania prawną rejestracją związków wyznaniowych na terenie RP zajmuje się minister właściwy do spraw wyznań religijnych (obecnie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji), prowadzący rejestr kościołów i innych związków wyznaniowych[11] oraz wykaz Kościołów i innych związków wyznaniowych działających na podstawie odrębnych ustaw. Wspomniana rejestracja nie jest jednak konieczna, jeśli chodzi o swobodę odbywania praktyk religijnych. Obowiązujące prawo każdemu bowiem zapewnia wolność wyznania, głoszenia i sprawowania kultu religijnego (bez różnicy, czy wyznanie jest formalnie zarejestrowane, czy też nie).
Z chwilą wpisu do rejestru kościół lub inny związek wyznaniowy uzyskuje jednak, jako całość, osobowość prawną oraz korzysta ze wszystkich uprawnień i podlega obowiązkom określonym w ustawach[12].
Prawo do złożenia wniosku o wpis do rejestru przysługuje 100 obywatelom polskim posiadającym pełną zdolność do czynności prawnych, którzy składają listę zawierającą ich notarialnie poświadczone podpisy[13]. Wniosek powinien zawierać m.in. statut związku wyznaniowego[14].
Wspólnoty religijne w Polsce po 1997 r.
W Polsce 15 Kościołów i innych związków wyznaniowych działa na podstawie odrębnych ustaw. Są to: Kościół katolicki[c], Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny[d], Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej[e], Kościół Ewangelicko-Reformowany w Rzeczypospolitej Polskiej[f], Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w Rzeczypospolitej Polskiej[g], Kościół Polskokatolicki w Rzeczypospolitej Polskiej[h], Kościół Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej[i], Kościół Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej[j], Kościół Starokatolicki Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej[k], Kościół Katolicki Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej[l], Kościół Zielonoświątkowy w Rzeczypospolitej Polskiej[m], Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej[n], Wschodni Kościół Staroobrzędowy[o], Muzułmański Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej[p] oraz Karaimski Związek Religijny w Rzeczypospolitej Polskiej[q][15].
Na koniec 2018 roku baza Głównego Urzędu Statystycznego obejmowała dane dotyczące 203 kościołów i wyznań[16]. Wykaz Kościołów i innych związków wyznaniowych działających na podstawie odrębnych ustaw lub wpisanych do rejestru MSWiA:
Kościoły i inne związki wyznaniowe liczące co najmniej 10 000 wiernych
Część Kościoła katolickiego, opierająca liturgię na obrządku łacińskim i liturgiach bliskich oraz pochodnych. Głową Kościoła jest papież, Biskup Kościoła Rzymskiego, który posiada najwyższą, pełną, bezpośrednią i powszechną władzę zwyczajną w kościele katolickim, którą może wykonywać zawsze w sposób nieskrępowany. Uznawany jest przez członków Kościoła rzymskokatolickiego za następcę Apostoła Piotra oraz zastępcę Chrystusa na ziemi. Najwyższym zgromadzeniem w Kościele jest Sobór powszechny wszystkich biskupów w sprawach najwyższej wagi. Przewodniczy mu papież, wszystkie uchwały soboru podlegają zatwierdzeniu przez papieża. Do tej pory według Kościoła rzymskokatolickiego odbyło się 21 soborów powszechnych.
Prawosławie zostało wyodrębnione z kościoła katolickiego w wyniku wielkiej schizmy wschodniej. Kościoły prawosławne opierają się na Wschodniej Tradycji Kościoła, odrzucając doktrynę o czyśćcu i nieomylności papieża. Kościoły narodowe są autokefaliczne[20]. Wierni Kościoła prawosławnego przyjmują Eucharystię pod postaciami chleba i wina[21]. Diakonów i prezbiterów nie obowiązuje celibat. Kościół uznaje modlitwy za zmarłych oraz 7 sakramentów świętych i liczne sakramentalia[20].
Kościół Ewangelicko-Augsburski opiera swoją wiarę na czterech zasadach: jedynie Pismo, jedynie Chrystus, jedynie łaska i jedynie wiara[27]. Zasadzie „jedynie Chrystus” podporządkowane są wszystkie inne. Wierni wierzą w jednego Boga oraz w to, że Jezus Chrystus jest jedynym pośrednikiem między Bogiem a człowiekiem, który przyjmuje zbawienie z darowanej łaski, bez własnej zasługi, poprzez wiarę w Jezusa. Uznaje niedzielę za dzień święty. Podczas nabożeństw prowadzona jest spowiedź ogólna przed Chrystusem. Kościół uznaje dwa sakramenty: Chrzest i Sakrament Ołtarza. Praktykowany jest chrzest niemowląt, a Wieczerza Pańska, udzielana jest pod dwiema postaciami chleba i wina. Głosi naukę o usprawiedliwieniu w której zaznacza, że zbawienie wynika z wiary w usprawiedliwiające dzieło Chrystusa, dokonanego na krzyżu, a nie z uczynków. Odrzucany jest kult świętych – modlić wolno się tylko do Trójjedynego Boga[28].
Kościół uważa się za społeczność Ducha Świętego i uznaje życie chrześcijańskie jako związane z przeżywaniem jego obecności[31]. Jedyne źródło wiary stanowi Pismo Święte[32]. Chrzest przyjmowany jest w wieku świadomym poprzez zanurzenie, a Wieczerza Pańska odbywa się pod dwiema postaciami. Spowiedź prowadzona jest jedynie przed Bogiem[31]. Istotną cechą pobożności zielonoświątkowej jest głośna modlitwa (indywidualna i wspólna) w czasie nabożeństw. W modlitwie mogą pojawić się glosolalia (mówienie w innym, niewyuczonym języku), a także proroctwa i poselstwa[33]. Zielonoświątkowcy nie uznają nieomylności papieża[34] oraz kultu Marii oraz świętych[35][36].
Kościół opiera się na starodawnych katolickich zasadach wiary i moralności zawartych w Piśmie Świętym, dekretach siedmiu pierwszych soborów powszechnych i objawieniach św. Marii Franciszki Kozłowskiej. Głównym zadaniem mariawitów jest szerzenie czci dla Przenajświętszego Sakramentu, co się wyraża w częstym przyjmowaniu Komunii Świętej pod postaciami chleba i wina, a także na odprawianiu adoracji ubłagania. Istnieją dwie formy spowiedzi: uszna i ogólna przed Chrystusem z rozgrzeszeniem kapłana. W Kościele mariawitów istnieje dobrowolny celibat, są duchowni żonaci i zamężne duchowne i celibatariusze. Mariawici jako pierwsi odprawili Mszę św. w języku polskim[40]. Była to pasterka sprawowana w płockiej kaplicy mariawickiej w 1907 roku[41]. Wszystkie posługi w Kościele są bezpłatne, duchowieństwu wolno jest przyjmować dobrowolne ofiary za posługi religijne, ale nie może ich żądać. Kościół Starokatolicki Mariawitów jest członkiem licznych organizacji ekumenicznych, utrzymuje przyjazne stosunki z Kościołami Unii Utrechckiej[40].
Nauka Kościoła Polskokatolickiego opiera się na teologii starokatolickiej, w wersji polskokatolickiej. Jest to wyznanie wyrosłe w Stanach Zjednoczonych wśród polskich emigrantów w końcu XIX wieku, utworzone przez biskupa Franciszka Hodura. Do Polski zostało przeniesione w latach 20. poprzedniego wieku. Liturgia Kościoła Polskokatolickiego w RP jest zbliżona do liturgii Kościoła rzymskokatolickiego. Duchownych polskokatolickich nie obowiązuje celibat, istnieją dwie formy spowiedzi: uszna oraz ogólna z rozgrzeszeniem kapłana. Wierni przyjmują komunię pod dwiema postaciami[42][43][44].
Adwentyści dnia siódmego deklarują wyznawanie zasad protestantyzmu tj. uznawanie Biblii za najwyższy autorytet religijny (zasada Sola Scriptura), głoszenie zbawienia jako daru łaski (zasada Sola Gratia) i jedynie za pośrednictwem Jezusa Chrystusa (zasada Solus Christus). Adwentyści postrzegają świat jako miejsce wielkiego boju między Bogiem a Szatanem, w który włączona jest cała ludzkość[47]. Akceptują doktrynę trynitaryzmu[48], świętują biblijny szabat – sobotę, nie praktykują kultu świętych, obrazów i figur[46].
Wolny kościółprotestancki o charakterze ewangelikalnym, wywodzący się z tradycji Kościołów Chrystusowych[53], która głosi powrót do wiary, życia i porządku nowotestamentowego, wierność Jezusowi i wykonywanie woli Bożej. Należy do jej umiarkowanego nurtu Christian Churches. Uznaje zasady gdzie Biblia mówi – my mówimy, gdzie Biblia milczy – my milczymy oraz w sprawach zasadniczych – jedność, w sprawach drugorzędnych – wolność, a we wszystkim – miłość. Podkreśla potrzebę osobistego nawrócenia, którego efektem jest przyjęcie chrztu wiary poprzez zanurzenie[54]. Za najwyższy autorytet uważa Pismo Święte, a apostolski symbol wiary traktuje jako podstawowe wyznanie wiary[55]. Kościół zorganizowany jest jako federacja autonomicznych zborów[53].
Siedziba władz Kościoła Chrystusowego w RP w Warszawie
2209 wg SP2021[17] 6053 członków (2022, szacunki)[18]
Prawnie działający na terenie Polski szyicki związek wyznaniowy oparty na Ahl al-Bajt, co oznacza rodzinę proroka Mahometa. Działalność Zgromadzenia polega na pracy na rzecz społeczności muzułmańskiej, organizacji i aktywizacji jej życia religijnego, reprezentowaniu jej w kontaktach zewnętrznych i wobec organów administracji państwowej, jak również popularyzacji islamskich wartości oraz nauki proroka Mahometa i Ahl al-Bajt[56].
Kościół został założony 23 września 2012 przez duchownych Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego, działającego w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie jako Polski Narodowy Katolicki Kościół w Kanadzie – Seniorat Misyjny w Polsce. 16 sierpnia 2014 przyjęta została obecna nazwa. Nauka Katolickiego Kościoła Narodowego nie odbiega od wiary i tradycji Świętego Powszechnego i Apostolskiego Kościoła tradycji zachodniej. Kościół przyjmuje wszystkie dogmaty dotyczące Trójcy Świętej, mariologiczne oraz eklezjologiczne z wyłączeniem dogmatu o nieomylności papieża, którego uznaje jako następcę apostoła Piotra. Nie obowiązuje celibat duchownych. Sprawowana jest zarówno spowiedź uszna i ogólna. Komunia jest udzielana wiernym pod dwiema postaciami[58].
Cechą charakterystyczną tego Kościoła jest chrzest na wyznanie wiary poprzez zanurzenie. Wiara jest dla baptystów sprawą świadomego wyboru, stąd nikogo ich zdaniem nie wolno przymuszać do identyfikacji religijnej[59].
Należy do charyzmatycznego nurtu chrześcijaństwa. Nie odwołuje się do żadnej tradycji denominacyjnej, a jedyną podstawę wszelkiego działania i nauczania stanowi Pismo Święte[60]. Praktykuje chrzest poprzez całkowite zanurzenie. Akcentuje nowe narodzenie, wiążące się ze zmianą sposobu życia, którego efektem ma być życie wieczne. Uznaje Chrzest w Duchu Świętym, a także zbawienie z łaski. Wierzy w fizyczne uzdrowienie przez moc Boga dzięki modlitwie z nałożeniem rąk lub namaszczeniu[61][62].
Kościół wywodzi się z ruchu reformatorskiego pod przewodnictwem Johna Wesleya, który działał początkowo w strukturach Kościoła Anglii[63]. W doktrynie i praktyce metodyzm stanowi ogniwo pośrednie między tradycyjnymi Kościołami protestanckimi (luterańskimi, kalwińskimi) a ugrupowaniami tzw. Kościołów wolnych (zwłaszcza denominacje baptystyczne, zielonoświątkowe i należące do tzw. ruchu uświęceniowego)[64]. Podstawą doktrynalną, obok Biblii stanowią pisma Johna Wesleya[65][66].
Kościół Nowoapostolski powstał w wyniku chęci powrotu wiernych do pierwotnego chrześcijaństwa i przywrócenia urzędu apostolskiego. Wspólnota ta głosi, iż Kościół założony przez Jezusa Chrystusa i prowadzony przez apostołów był „Apostolski”. Kościół Nowoapostolski jako duchowa kontynuacja pierwotnego Kościoła pragnie być zupełnie z nim zgodny. Widzi swoje powołanie w duszpasterstwie i w zwiastowaniu Ewangelii oraz oczekuje od swoich wiernych sumiennego, z poczuciem odpowiedzialności, wywiązywania się z powierzonych i przyjętych obowiązków w życiu rodzinnym, zawodowym i społecznym. Podstawę wiary stanowią Stary i Nowy Testament. Celem wiernych jest przygotowanie się na spotkanie z Jezusem oraz udział w zbawieniu. Funkcję naczelnego duszpasterza pełni Główny Apostoł[67][68].
Wolni chrześcijanie za podstawę swojej wiary uznają 39 kanonicznych ksiąg Starego Testamentu i 27 kanonicznych ksiąg Nowego Testamentu. Za jedynego pośrednika między ludźmi a Bogiem uważany jest Jezus Chrystus. Praktykowana jest wiara w zmartwychwstanie ciała, pochwycenie wierzących i powtórne przyjście Jezusa Chrystusa na ziemię oraz ustanowienie przez Niego Tysiącletniego Królestwa. Komunia jest udzielana pod dwiema postaciami. Odrzucane są kult Marii i świętych, modlitwy za zmarłych, a także urząd kapłański - funkcję tę może sprawować każdy z braci[69][70].
Wspólnota historycznie wywodzi się z działalności radykalnych zborów wchodzących w skład Związku Chrześcijan Wiary Ewangelicznej, powstałych w latach 20. XX wieku. Za najwyższy autorytet w sprawach wiary i życia uważa Pismo Święte, które jest Słowem Bożym natchnionym przez Ducha Świętego. Akcentuje nowe narodzenie i chrzest w Duchu Świętym. Praktykuje umywanie nóg przed Wieczerzą Pańską. Prowadzi modlitwę za władzę. Rozumie życie odrodzonego chrześcijanina jako jego uczciwe postępowanie i życie bez nałogów, jak również sumienne wykonywanie obowiązków, troskę o nierozerwalność małżeństwa oraz odpowiedzialne rodzicielstwo i macierzyństwo. Jej członkowie nie odbywają służby wojskowej. Nie obchodzi świąt nie ustanowionych przez Jezusa oraz tych, których nie obchodzili apostołowie i pierwsi chrześcijanie[75][76][77].
Wywodzi się z grupy odnowy charyzmatycznej działającej do 1991 w ramach Kościoła katolickiego. Należy do rodziny Church of God (siedziba w Cleveland, USA), najstarszej zielonoświątkowej denominacji, założonej w 1886 r. Do 2002 Kościół działał pod nazwą Kościół Jezusa Chrystusa w Krakowie, a następnie jako Kościół Wiary[49].
Rodzimowierczyzwiązek wyznaniowy, nawiązujący do etnicznych, przedchrześcijańskich wierzeń Słowian. Wiara Rodzimego Kościoła Polskiego z jednej strony opiera się na henoteizmie, a z drugiej na syntezie panteizmu (czy nawet panenteizmu) i politeizmu – czyli na przekonaniu, że o losie świata decyduje siła kosmiczna zwana Bogiem Najwyższym (przez część rodzimowierców z RKP utożsamianym z Metawszechświatem), którego poszczególnymi przejawami (kolejnymi wcieleniami) są inni, pomniejsi bogowie[81].
Misja Buddyjska powstała w sierpniu 1992 i została formalnie zarejestrowana w 1995[82][83]. Cele, jakie stawia sobie Misja, to rozpowszechnienie nauk buddyjskich różnych tradycji oraz edukacja polskich mnichów. Wspomaga tworzenie lokalnych świątyń i ośrodków świeckich w całej Polsce, zaprasza również nauczycieli z krajów buddyjskich[84][85]. Praktykowane są recytacja schronień buddyjskich, modlitwy i medytacje. Członkowie misji w życiu codziennym kierują się etycznym zachowaniem i chęcią niesienia pomocy innym. Obchodzone są święta odnoszące się do narodzenia, oświecenia i odejścia Buddy[83].
Kościół Katolicki Mariawitów jest odłamem Kościoła Starokatolickiego Mariawitów. Po śmierci św. Marii Franciszki cała władza zwierzchnia w Kościele mariawitów przeszła w ręce jej najbliższego współpracownika – arcybiskupaJana Marii Michała Kowalskiego. W roku 1924 zniósł on celibat duchownych, a kilka lat później wprowadził kapłaństwo kobiet. Zniesiono także spowiedź uszną, posty[87], zwyczaj święcenia przedmiotów[88]. Reform tych nie zaakceptowali wszyscy mariawici, toteż w roku 1935 doszło do rozłamu. Abp Kowalski ze swoimi współpracownikami wyjechał do Felicjanowa, by utworzyć tam Kościół Katolicki Mariawitów[87][89]. W Kościele istnieje silny kult Mateczki Kozłowskiej i Matki Boskiej Nieustającej Pomocy[87][90], duchowieństwo składa się wyłącznie z kobiet, a w wielu placówkach nabożeństwa odprawiają kapłani ludowi[91].
Kościół Chrystusowy w Polsce to chrześcijański kościół protestancki o charakterze ewangelicznym, należący do nurtu Kościołów Chrystusowych (tzw. campbellitów); zorganizowany kongregacjonalnie (zbory posiadają autonomię). Jako jedyną normę postępowania uważany jest Nowy Testament, chrzest dokonywany jest poprzez zanurzenie. Siedzibą władz Kościoła jest miasto Sopot[92].
Siedziba Kościoła Chrystusowego w Polsce w Sopocie
Podstawą judaizmu jest wiara w jednego Boga (osobowego, niepodzielnego, będącego bytem niematerialnym, bezcielesnym i wiecznym), będącego nie tylko stwórcą świata, także jego stałym „nadzorcą”, czy też „opiekunem”. Bóg ten zawarł z ludem Izraela wieczyste przymierze, obiecując ochronę i pomoc w zamian za podporządkowanie się nakazom Boga[100]. Związek jest prawnym kontynuatorem działalności gmin żydowskich funkcjonujących na terytorium Polski przed II wojny światowej. Zajmuje się organizacją żydowskiego życia religijnego, nadzorem nad synagogami, domami modlitwy i cmentarzami, reguluje działanie stołówek koszernych i zakładów prowadzących ubój rytualny. Prowadzi działalność opiekuńczą i reprezentuje swoich wyznawców w kontaktach zewnętrznych, współpracując również z instytucjami międzynarodowymi[101].
Wyznanie powstało na skutek sprzeciwu wobec reform w prawosławiu dokonanych w latach 1654–1657 przez patriarchę Nikona i cara Aleksego I Romanowa[103]. Staroobrzędowcy zachowują całość nauczania Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego (a w konsekwencji wszystkich kanonicznych Kościołów prawosławnych) w zakresie dogmatyki i teologii moralnej[104]. Używane są jednak teksty liturgiczne sprzed modyfikacji obrzędów, imię Chrystusa pisane jest jako Isus, znak krzyża czyniony jest dwoma palcami, stosowany jest jedynie krzyż o ośmiu końcach, praktykuje się tylko chrzest poprzez trzykrotne zanurzenie, a procesje poruszają się w kierunku za słońcem. Obowiązuje wiele regulacji życia wyznawców oraz liczne dni postne. Staroobrzędowcom nie wolno pić alkoholu i herbaty ani palić papierosów. Mężczyźni muszą nosić brody, a kobiety zakrywają głowy podczas nabożeństw[105].
Świecki Ruch Misyjny Epifania jest częścią międzynarodowego ruchu religijnego: Laymen’s Home Missionary Movement (Świecko Domowy Ruch Misjonarski)[106]. Ruch ten wywodzi się z milleryzmu, powstał w 1920 roku po podziałach w ruchu Badaczy Pisma Świętego, które nastąpiły po śmierci Charlesa T. Russella[107][108]. Założycielem ruchu był Paul S.L. Johnson, który sprawował urząd opiekuna wykonawczego i dyrektora LHMM aż do swojej śmierci w roku 1950. Po nim funkcję tę pełnili: Jolly, Gohlke, Hedman, Herzig i Snyder[108].
Polski Narodowy Katolicki Kościół w RP wyodrębnił się z Kościoła Polskokatolickiego w RP w 1995 roku. Założyli go wierni warszawskiej parafii polskokatolickiej Dobrego Pasterza, którzy byli krytycznie nastawieni do postępowania władz zwierzchnich Kościoła Polskokatolickiego w RP. 6 października 2006 roku PNKK w RP został wpisany do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych MSWiA[109].
Kościół Dobrego Pasterza w Warszawie (ul. Modlińska)
Wyznanie nie posiada powiązań z innymi denominacjami i powstało na skutek proroctw mistyczki Józefy Lesickiej, zapowiadającej nastąpienie ery Ducha Świętego[110]. Podstawowym źródłem wiary jest wyłącznie Nowy Testament, w szczególności fragmenty odnoszące się do działania Ducha Świętego oraz budowania Królestwa Chrystusowego na ziemi. Spotkania członków odbywają się w piątki, na pamiątkę śmierci Jezusa na krzyżu[111]. Wyznawcy Ducha Świętego uznają Kościół katolicki za matkę wszystkich kościołów, a inne denominacje za ich braci[110].
Kościoły i inne związki wyznaniowe liczące do 1000 wiernych
Obrządek ormiański wywodzi się z Armenii i ma dwa główne ryty – libański i lwowski, z których oba znane są w Polsce. Charakterystyczny jest język grabar (staroormiański), który zachował się tylko w modlitwach. Innymi cechami wyróżniającymi są: dominacja śpiewu (podstawą jest śpiew chóru), szaty liturgiczne księdza, wydłużony czas liturgii do 1,5 godziny oraz ustawienie kapłana „tyłem do wiernych”, czyli w kierunku wschodnim. Różnice można również zauważyć w sakramentach świętych. W obrządku łacińskim dziecko otrzymuje na początku swojego życia chrzest, a po osiągnięciu pewnej dojrzałości i wiedzy religijnej przystępuje do sakramentu bierzmowania. W obrządku ormiańskim oba te sakramenty udzielane są jednocześnie już w wieku niemowlęcym. Księża ormiańscy są obowiązani nosić brody[114].
Wspólnota powstała na początku XX wieku, kiedy to w łonie Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego doszło do religijnego przebudzenia o charakterze zielonoświątkowym. Początki wspólnoty sięgają roku 1910, kiedy powstał zarejestrowany przez władze Austro-Węgier „Związek Stanowczych Chrześcijan”. W 1981 r. dokonano rejestracji (w Polsce) pod nazwą „Protestancka Wspólnota Regionu Bieszczadzkiego – Kościół Zielonoświątkowy”, a obecną nazwę Wspólnota nosi od 1988[115]. Ewangeliczna Wspólnota Zielonoświątkowa swe wyznanie wiary opiera wyłącznie na treści Pisma Świętego. Kościół naucza, że zbawienie jest osiągane z łaski przez wiarę, nie zaś dzięki uczynkom. Podkreśla działanie Ducha Świętego i znaczenie nowego narodzenia. Praktykowane są chrzest wiary i powszechne kapłaństwo wszystkich wierzących. Głosi konserwatywne nauczanie w sprawach obyczajowych[116].
Dom modlitwy Ewangelicznej Wspólnoty Zielonoświątkowej w Woli Piotrowej
Związek oddaje cześć jedynie Bogu Trójjedynemu, uznaje Biblię za jedyne źródło wiary i moralności. Wierzy w śmierć Jezusa w celu zbawienia wierzących i jego zmartwychwstanie dla ich usprawiedliwienia. Osiągnięcie zbawienia przez człowieka jest możliwe jedynie przez Bożą łaskę. Podstawą doktryny kościoła pozostaje Nauka Apostolska i listy apostołów[117].
Częścią struktury organizacyjnej Muzułmańskiego Związku Religijnego są tatarskie Muzułmańskie Gminy Wyznaniowe. Każda gmina ma swoją siedzibę i podległe jej określone terytorium. Organizują one życie religijne swoich członków i posiadają osobowość prawną. Związek opiera swoją wiarę na Koranie i Sunnie. Prowadzi domy modlitwy, centra islamskie, świetlice dla dzieci. Zajmuje się działalnością wydawniczą, charytatywną i nauczaniem religii[123].
Związek wyznaniowy powstały z połączenia w 1984 zborów działających wcześniej autonomicznie[126]. Należy do konserwatywnego nurtu braci plymuckich, darbystów (braci zamkniętych). Praktykowane są ekskluzywizm wyznaniowy i separatyzm religijny[127]. Każdy ze zborów jest jednostką samodzielną i nie jest uznawana jakakolwiek władza religijna[126]. Jako jedyne źródło wiary uznawane jest Pismo Święte. W modlitwach podczas spotkań zborowych mogą brać udział tylko mężczyźni. W trakcje nabożeństw bracia zasiadają wspólnie przy stole, odczytują wybrany werset biblijny, a następnie go komentują, po czym podawana jest pieśń do odśpiewania przez cały zbór lub modlitwa dla mężczyzn[127]. Członkowie zborów wierzą, że ich wyznanie jest żywym, widzialnym Kościołem Chrystusa na ziemi[126].
Związek wyznaniowy działający na terenie Polski, oparty na zasadzie medytacji zwanej adźapajogą i tradycji śabdabrahman, w której dźwięk jest absolutem[128].
Kościół nurtu zielonoświątkowego, założony w 1993 roku. Jego wyłączną podstawę nauczania i nieomylne źródło wiary stanowi Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Należy do Aliansu Ewangelicznego[112].
Liga Muzułmańska w RP została założona 14 kwietnia 2001 i prawnie zarejestrowana 6 stycznia 2004 w celu spełnienia potrzeb religijnych muzułmanów wyznających sunnizm zamieszkujących Polskę. Źródłami wiary dla Ligi pozostają Koran, Sunny, a także stanowiska uczonych w islamie[133]. W 2021 liczyła 326 oficjalnych członków, jednak w nabożeństwach brało udział szacunkowo około 15500 wiernych[132].
Wyznanie zostało wyodrębnione z polskiego Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w 1933 jako ruch pod przewodnictwem Alfreda Kubego, nie zgadzający się z niektórymi z nauk Ellen G. White[136]. Odrzucone zostały uznawanie jej pism za natchnione, nauka o świątyni niebiańskiej, czy wiara w rok 1844 jako początek czasu końca. Kościół traktuje przykazania Boże i wiarę Jezusową zawartą w Piśmie Świętym jako podstawę swojego wyznania, Biblia jest uznawana jako jedyne źródło wiary. Za dzień głoszenia Słowa Bożego i czas odpoczynku uważana jest sobota. Przyjmuje potrzebę nowego narodzenia, które uwieńczone jest chrztem wiary i nakładaniem rąk. Zwraca uwagę na potrzebę korzystania z darów Ducha Świętego. Wyznaje jednak antytrynitaryzm - Duch Święty traktowany jest jako moc wypływająca od Ojca i Syna Bożego. Człowiek ma zostać zbawiony jedynie dzięki łasce, wyznawany jest kondycjonalizm. Członkowie kościoła powstrzymują się od spożywania pokarmów nieczystych oraz stosowania używek, zalecane im są formy rozrywki zgodne z wymaganiami zawartymi w Piśmie Świętym. Kościół głosi konserwatywną naukę odnośnie do małżeństwa i życia rodzinnego, kobiety podczas nabożeństw i prorokowania zakrywają głowy. Jest kościołem pacyfistycznym[137][138].
Głównym celem Kościoła jest zbudowanie Królestwa Bożego na Ziemi[141]. Mooniści wierzą, że Jezus Chrystus nie doprowadził do końca swojej misji, gdyż nie założył Prawdziwej Rodziny, której dzieci byłyby wolne od grzechu pierworodnego. Takąż misję miał wypełnić Sun Myung Moon i jego druga małżonka, Hak Ja Han, nazywana przez wyznawców Matką Niebiańską, z którą miał dwanaścioro dzieci[142].
Jeden z odłamów Badaczy Pisma Świętego powstały w Polsce w latach trzydziestych XX wieku, którego założycielem był Czesław Kasprzykowski. Obecna siedziba stowarzyszenia w Polsce znajduje się Bydgoszczy[155].
Reformowanyżydowski związek wyznaniowy. Został założony w 1999 w Warszawie[157][158] i oficjalnie zarejestrowany 30 lipca 2009[157]. Beit Polska organizuje nabożeństwa szabatowe, obchody żydowskich świąt, prowadzi naukę języka hebrajskiego i szkółkę dla dzieci, angażuje się również w inne działalności, w tym edukacyjną oraz kulturalną[158]. Przeprowadza konwersje na judaizm[159]. Do Beit Polska należą Beit Warszawa, Beit Trójmiasto oraz Beit Konstancin[158].
Wspólnota swoją wiarę opiera wyłącznie na Piśmie Świętym i składa się z grup domowych prowadzonych przez liderów. Odrzucany jest podział wiernych na świeckich i duchownych. Zbory angażują się w działalność charytatywną[160][161].
Siedziba Chrześcijańskiej Wspólnoty Ewangelicznej w Bielsku-Białej
Wspólnota działa w nawiązaniu do tradycji braci polskich, przekształconej w kierunku uniwersalizmu. Nie posiada konkretnej doktryny, której mieliby przestrzegać jej członkowie. Jej podstawami są wiara w Boga oraz miłość bliźniego. Odnosi się do dziedzictw arianizmu, humanizmu i synkretyzmu religijnego. Jako źródła swojej wiary uznaje święte księgi różnych religii (takie jak Biblia czy Koran). Posiada strukturę kongregacjonalną. Prowadzona jest praca charytatywna[163].
Zarejestrowany w 2004 roku taoistyczny związek wyznaniowy. Wyznanie opiera się na księdze Daodejing i wierze w Dao jako źródłach istnienia wszystkich rzeczy oraz ciągłej przemiany yin i yang[164].
Wspólnota powstała w wyniku uniezależnienia się grupy charyzmatycznej działającej w kościele rzymskokatolickim od macierzystego wyznania. Dla jej członków źródło wiary stanowi Pismo Święte, a zbawienie ma być osiągane przez wiarę dzięki ofierze Jezusa na krzyżu[165]. Do 2022 kościół nosił nazwę Centrum Chrześcijańskie „Miecz Ducha” w Kaliszu[166].
Kościół należy do ruchu zielonoświątkowego i powstał w wyniku działalności misjonarzy z Norwegii[171]. Wierni, który przyjęli nauczanie braci norweskich, odłączyli się w 1987 od zboru Stanowczych Chrześcijan pozostającego w strukturach Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego[172], a w 1990 zarejestrowali niezależną wspólnotę[171] pod nazwą Zbór Stanowczych Chrześcijan w RP[170], związaną z Kościołem Chrześcijańskim Brunstad[173]. Kładziony jest nacisk na osobiste przeżywanie Bożej miłości i opieki, naśladownictwo Jezusa i posłuszeństwo jego słowom[174]. W 2022 dokonano zmiany nazwy na Kościół Aktywnych Chrześcijan w RP[121][170].
Związek wyznaniowy zarejestrowany w 2000 w wyniku odłączenia się od Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich, co spowodowane zostało konfliktem Związku z Przewodniczącym Gminy Wyznaniowej w Gdańsku. Niezależna Gmina Wyznania Mojżeszowego zajmuje się pielęgnowaniem żydowskiej tradycji i kultury. Prowadzi działalność edukacyjną oraz charytatywną oraz roztacza opiekę nad żydowskimi cmentarzami i zabytkami[175].
Zbór swoją naukę wywodzi od chrześcijaństwa apostolskiego. Jako najwyższy autorytet traktowana jest Biblia. Uznawany jest chrzest wiary. Zbór został zarejestrowany w 1991 roku[177].
Początki związku wyznaniowego sięgają prowadzonych od roku 1975 spotkań modlitewnych przez byłego zakonnika zakonu bonifratrów. Kościół zarejestrowany został w roku 1991 i odwołuje się do pierwotnego chrześcijaństwa. Źródłem jego wiary jest Pismo Święte, szczególnie akcentuje się rolę Nowego Testamentu[180]. Wyznaje antytrynitaryzm, traktując Boga Ojca jako wyższego od Jezusa[181]. Praktykowane są chrzest wiary[182] i chrzest w Duchu Świętym, który ma warunkować zbawienie. Każde nabożeństwo prowadzone przez kościół jest rozumiane jako powtórzenie Zesłania Ducha Świętego w Dniu Pięćdziesiątnicy[181]. Angażuje się w działalność charytatywną[180].
Karaimi posługują się językiem karaimskim należącym do języków tureckich[184]. Wyznają religię, która na przełomie VII i VIII w. wyłoniła się z judaizmu. Założycielem tego odłamu był Anan ben Dawid z Basry. Uznają oni tylko Biblię, w szczególności Pięcioksiąg Mojżeszowy, odrzucając autorytet rabinów i Talmudu[183].
Związek Wyznaniowy Kwinarystów istnieje od 1992 roku[188]. Wpis w „Rejestrze kościołów i innych związków wyznaniowych” MSWiA w Polsce nastąpił dnia 20.11.1992[189] pod numerem 73[190][187]. Podstawowa Doctrina Quinaria uznaje siłę/energię sprawczą stojącą za stworzeniem Wszechświata za Boską. Dla Kwinarystów Boskie są prawa natury, dlatego nie wolno działać wbrew nim. Świat, w tym życie, świadomość i duchowość rozwija się samoistnie, bez ingerencji „sił wyższych”, ale zgodnie z Boskimi prawami, które stopniowo odkrywamy i rozumiemy coraz lepiej poszerzając naszą wiedzę również dzięki nauce. Boskość jest zatem rozumiana przez Kwinarystów holistycznie: jako jedność praw, natury i Wszechświata[191][192][193]. Doktryna ta odwołuje się do pięciu zasad deizmu, które u schyłku XVI w. sformułował lord Edward Herbert Cherbury[194].
Chrześcijański związek wyznaniowy o charakterze ewangelicznym i antytrynitarnym, głoszący konieczność przestrzegania biblijnego Dekalogu, w tym przykazania o święceniu szabatu[196]. Wywodzi się z rozłamu w Kościele Chrześcijan Dnia Sobotniego, kiedy powołany został osobny zbór w Brennej, a następnie kolejne w innych miejscowościach. Utworzyły one własny związek wyznaniowy, zarejestrowany w 1991. Każda ze wspólnot kościoła jest autonomiczną jednostką, a w denominacji stosowana jest zasada pluralizmu w wielu kwestiach religijnych[197].
Kościół został założony w 1998 i zarejestrowany w 2003 roku. Za cele swojej działalności przyjmuje głoszenie Ewangelii oraz nauczanie życia chrześcijańskiego. Jedynym źródłem wiary pozostaje Pismo Święte. Uznaje, że człowiek otrzymuje zbawienie dzięki wierze w ofiarę Jezusa. Praktykowane są chrzest wiary, chrzest w Duchu Świętym i wiara w uzdrowienia[199].
Wspólnota odwołuje się do buddyzmu japońskiego zen, opartego na Sōtō. Jest niedogmatyczny i podkreśla pracę nad sobą. Stosowane są praktyki medytacyjne zazen, których istotą jest poznanie swojej prawdziwej natury, osiągnięcie stanu buddy, jak również ango, sesje grupowe sessin, nauczanie grupowe i indywidualne pod przewodnictwem nauczyciela (teiso i dokusan)[201].
Związek opiera się na nauce zen Genpo Senseia i stosowaniu drogi Buddy w praktyce życia codziennego. Prowadzone są medytacje, nauczania i pozostałe obrzędy religijne[202].
Kościół Dobrej Nadziei
Biskup Naczelny Kościoła Tomasz Szczęsny-Wróblewski
Kościół został utworzony w latach 20. XX wieku w celu odnowienia na terenie byłego zaboru rosyjskiego działalności kościoła unickiego, co nastąpiło dzięki pozwoleniu uzyskanemu w 1923 od papieża Piusa XI. Postanowiono o utworzeniu nowego obrządku bizantyjsko-słowiańskiego, który zachowywał prawosławną liturgię i język używany w cerkwi, jednak uznawana była zwierzchność katolickiego papieża. Powstawały nowe parafie, które składały się przede wszystkim z dawnych wiernych kościoła prawosławnego. Po II wojnie światowej większość parafii kościoła znalazła się poza granicami Polski, dodatkowo wskutek wysiedleń jej wierni zostali rozproszeni na terytorium ziem zachodnich, w związku z czym do XXI wieku zachowała się jedynie jedna parafia w Kostomłotach[205].
Cerkiew neounicka św. Nikity Męczennika w Kostomłotach
Związek wyznaniowy wywodzi się z ruchu założonego w 1937 przez Lekh Raj w Pakistanie, który przez swoich zwolenników był uważany za przeniknięty przez Śiwę. Nauka Uniwersytetu oparta jest przekonaniu, że wszyscy ludzie mają wrodzone dobro. Prowadzi kursy, medytacje, warsztaty i prelekcje. Jego kierownictwo stanowią kobiety, zgodnie z założeniem Lekha Raja, że posiadają one wyjątkowe umiejętności wychowawcze w sferze duchowej[206].
Kościół został zarejestrowany w 1992 i należy do nurtu kościołów lokalnych. Podstawą jego wiary jest Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Jego misją jest głoszenie Ewangelii mówiącej o zbawieniu w Chrystusie, troska o życie duchowe i zacieśnianie jedności pomiędzy wyznawcami chrześcijaństwa. Praktykowany jest chrzest wiary. Kościół prowadzi działalność charytatywną[211].
Związek wyznaniowy działający na terenie Polski, tylko w województwie małopolskim[49]. Prowadzi działalność badawczo-edukacyjną w zakresie tworzenia zindywidualizowanych technik dążenia do wiedzy oraz zajmuje się konstruowaniem indywidualnego oprzyrządowania filozoficznego dla osób zajmujących się poszukiwaniem wiedzy. W początkowej fazie doktryna i dogmat Zakonu wypracowane zostały na podstawie nauk mistrzów zawartych w buddyzmie, hinduizmie, jodze i sztuce zen, a w późniejszym czasie przemodelowane zostały na bazie mistyki chrześcijańskiej i jej licznych nurtów.
Kościół wyznaje klasyczny kalwinizm. W swoim nauczaniu odwołuje się do Jana Kalwina i Marcina Lutra. Księgami wyznaniowymi są trzy formy jedności. Teologia i sakramenty podobnie, jak w Kościele Ewangelicko-Reformowanym. Nie uznaje praktykowanego w Kościele Ewangelicko-Reformowanym wyświęcania kobiet na pastorki oraz stanowczo sprzeciwia się teologii liberalnej. Należy do konserwatywnego nurtu ewangelicznego.
Protestancka wspólnota wyznaniowa należąca do nurtu kościołów lokalnych, działająca prawnie na terenie Polski od 14 maja 1990. Jej zasady wiary wywodzą się z Biblii, a w szczególności z nauki apostolskiej. Uznawane jest powszechne kapłaństwo wszystkich wierzących, stąd nie ma podziału jego członków na duchownych i świeckich. Celami działalności zboru są szerzenie ewangelii, wspólna modlitwa, praktykowanie nauki apostołów. Stosowany jest chrzest wiary poprzez zanurzenie. Prowadzona jest działalność charytatywna, zbór utrzymuje również kontakty partnerskie z innymi wspólnotami ewangelicznymi, w szczególności będącymi również kościołami lokalnymi[216].
Kościół posiada charakter ewangelikalny, metodystyczny i uświęceniowy. Wyznaje salwacjonizm. Rozumie chrześcijaństwo jako walkę duchową, w której Bóg wymaga własnej armii. Struktura Armii Zbawienia przypomina organizację militarną z mundurami, stopniami wojskowymi oraz sztandarami. Jedynym źródłem jego wiary jest Pismo Święte. Nie są stosowane żadne rytuały religijne i sakramenty, jak chrzest i Wieczerza Pańska. Chrzest został zastąpiony przez zaprzysiężenie członka na stanowisku adherenta lub żołnierza, które poprzedza przeszkolenie. Wyznawane są wiara w Trójjedynego Boga, współistnienie boskiej i ludzkiej natury w Jezusie Chrystusie, niezbędność nawrócenia i odrodzenia w Duchu Świętym do osiągnięcia zbawienia, które jest dane człowiekowi z łaski przez wiarę, dzięki śmierci Chrystusa na krzyżu. Uznawana jest nieśmiertelność duszy, a także przekonanie o sądzie ostatecznym podczas końca świata, zmartwychwstaniu ciała oraz wiecznej szczęśliwości dla zbawionych i wiekuistym potępieniu dla nieprawych. Obowiązkiem żołnierzy Armii jest głoszenie Bożego Królestwa i praca charytatywna, zabronione im jest stosowanie używek, uczestnictwo w grach hazardowych czy korzystanie z materiałów pornograficznych[217].
Kościół powstał w 1996 i został zarejestrowany w 1997. Praktykowane jest powszechne kapłaństwo wszystkich wierzących bez ordynacji i hierarchii. Nie istnieją w nim sakramenty. Zbory kościoła są autonomiczne. Jedynym źródłem wiary i normą życia chrześcijańskiego pozostaje Biblia[219].
Jedynym źródłem wiary dla zboru pozostaje Pismo Święte. Jego działalność oparta jest na nauce Jezusa, która zawarta jest w biblijnych pismach apostołów. Misją zboru jest ewangelizacja i nauczanie biblijne, a także propagowanie chrześcijańskiej etyki. Prowadzi wykłady biblijne i działalność charytatywną. Praktykowany jest chrzest wodny poprzedzony wyznaniem wiary i świadectwem życia. Wieczerza Pańska jest sprawowana co tydzień pod dwiema postaciami[221].
Ewangeliczna wspólnota religijna posiadająca swój jedyny zbór w Skoczowie. Misja powstała w Afryce Południowej i ma na celu zakładanie nowych zborów, wzorowanych na wspólnotach pierwszych chrześcijan opisanych w Dziejach Apostolskich. Organizacja nowych zborów prowadzona jest przez pracowników misji, a następnie zarząd nad nimi przekazywany jest ich wiernym. Każda ze wspólnot jest niezależna. Jedyne źródło wiary stanowi Pismo Święte. Misja angażuje się w działalność charytatywną[230].
Zarejestrowany w 2000 i ma na celu obsługę duszpasterską obcokrajowców z wielu denominacji, w związku z czym nabożeństwa mają miejsce naprzemiennie według różnych tradycji liturgicznych[235].
Chrześcijański Kościół Pełnej Ewangelii „Duch i Moc”
Powstał na terenie Polski w 1995 roku i działa jako grupa domowa. Jego członkowie mają na celu wzrastanie w dojrzałości chrześcijańskiej oraz pielęgnowanie relacji z Jezusem i bycie jego uczniami, a także głoszenie Ewangelii[236].
Kościół wywodzi się z tradycji Kościołów Chrystusowych. Swoją wiarę opiera jedynie na Piśmie Świętym, zakłada powrót do nauki biblijnej. Nie uznaje innych dogmatów religijnych i naukowych. Zarejestrowany w 1995 roku. Kładzie nacisk na prowadzenie przez jego członków ewangelizacji[241]. Jest częścią Międzynarodowego Kościoła Chrystusowego (International Churches of Christ, ICOC)[242].
Związek wyznaniowy zrzeszający polskich wyznawców szyickiej wersji islamu. Pozostaje w łączności ze współwyznawcami zamieszkującymi Iran. Swoją wiarę bazuje na Koranie, Sunnie i naukach dwunastu szyickich imamów. Prowadzi Instytut Muzułmański, będący placówką naukową[244].
48 wg SP2021[17] 50 wiernych (2013, szacunki)[245]
Geneza zboru sięga pentekostalnego związku wyznaniowego powstałego na początku XX wieku na bazie zboru we wsi Stradecz, który rozwinął swoją działalność, zakładając kolejne wspólnoty na zachodnim terytorium Imperium Rosyjskiego. Po II wojnie światowej w granicach Polski pozostali wierni zamieszkali w północno-wschodniej części nowego terytorium kraju, należący do jednego zboru, który stał się samodzielną jednostką. Do rejestracji zboru z siedzibą w Ełku doszło w 1990 roku[245]. Wyznaje Pentekostalizm Jedności Bóstwa[246].
Centrum związane jest z nurtem zielonoświątkowym i powstało w wyniku zarejestrowania w 1996 związku wyznaniowego przez osoby działające wcześniej w ruchach oazowym i charyzmatycznym w kościele rzymskokatolickim. Celami Centrum są prowadzenie uwielbień i ewangelizacji, pomoc młodym małżeństwom oraz rodzinom wielodzietnym i gorzej sytuowanym[247].
Społeczność związana z ruchem zielonoświątkowym, zarejestrowana w 1995. Pismo Święte uznawane jest za jedyne źródło wiary. Udzielany jest chrzest wodny w wieku świadomym w imię Jezusa, połączony z uznaniem go za Pana i zbawiciela. Kościół skupia się na rozwijaniu wśród członków osobistej więzi z Bogiem. Poza nabożeństwami, odbywają się spotkania modlitewno-biblijne w małych grupach[248].
Został zarejestrowany w 1997 roku. Fundamentami nauczania kościoła są Jezus Chrystus jako zbawiciel, oraz jego słowa zawarte w Piśmie Świętym, które uważane jest za natchnione i doskonałe[249].
Powstał w wyniku podziału w łonie Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego spowodowanego odmiennymi poglądami na służbę wojskową. Nowy związek wyznaniowy został utworzony przez wiernych o orientacji pacyfistycznej[251]. Kościół kieruje się zasadą sola scriptura. Za jedynego pośrednika między człowiekiem i Bogiem uznawany jest Chrystus. Wierzy w zbawienie z łaski. Oddaje cześć jedynie Bogu w Trójcy. Odrzucany jest ewolucjonizm. Za warunek zbawienia uznawane jest nowe narodzenie. Sobota uznawana jest za dzień święty. Nie przyjmuje wiary w nieśmiertelność duszy i w męki piekielne. Ciało człowieka uznawane jest za świątynię Ducha Świętego, w związku z czym wierni odżywiają się w zdrowy sposób, stronią od używek, przestrzegają także zasad skromnego ubioru i nienoszenia biżuterii. Wierzą w bliskie powtórne przyjście Chrystusa. Nie angażują się w ruch ekumeniczny[252].
Należy do muzułmańskiego ruchu reformatorskiego Ahmadijja. Uważa swojego założyciela Mirzę Gulama Ahmada za mesjasza. Stowarzyszenie zajmuje się również działalnością wydawniczą i organizacją wykładów. Angażuje się w pracę charytatywną[253].
Ewangelikalna, bezdenominacyjna wspólnota powstała w 1989 na bazie rzymskokatolickiej grupy oazowej związanej z duszpasterstwem akademickim. Jej członkowie postanowili o zarejestrowaniu własnego kościoła, czego dokonano w 1991. Wspólnota działa jako kościół domowy, a jej doktryna jest powiązana z kościołami założonymi przez osoby związane z seminarium teologicznym The Master’s Seminary w Sun Valley. Uznaje Pismo Święte za najwyższy autorytet i wierzy w zbawienie dzięki zastępczej śmierci Jezusa na krzyżu. Udzielany jest chrzest wiary poprzez zanurzenie[255].
Został zarejestrowany w 1997. Jego zadaniem jest głoszenie Ewangelii o Jezusie Chrystusie, co odbywa się dzięki organizacji koncertów w szkołach, domach kultury i domach dziecka. Prowadzi także działalność charytatywną[257].
Zarejestrowany został w 1996 jako Zbór Ewangeliczny Horeb i funkcjonował pod tą nazwą do 2000. Za podstawę swojej wiary oraz chrześcijańskiego życia przyjmuje Pismo Święte. Celem jego działalności jest głoszenie Ewangelii. Praktykowane są obrzędy chrztu przez zanurzenie oraz Wieczerzy Pańskiej. Prowadzone są ewangelizacje uliczne oraz działalność charytatywna[260].
Kościół zielonoświątkowy, zarejestrowany w 1993 roku. Swoją wiarę bazuje na Piśmie Świętym Starego i Nowego Testamentu. Jego działalność opiera się na głoszeniu Ewangelii i pracy charytatywnej. Akcentowana jest potrzeba nowego narodzenia, praktykowany jest chrzest wiary w imię Boga Trójjedynego poprzez pełne zanurzenie[262].
Wyznanie powstałe na skutek rozłamu w niemieckim ruchu adwentystycznym na tle stosunku do służby wojskowej w trakcie I wojny światowej, obierając pacyfistyczne stanowisko. Przyjmuje podobną doktrynę jak inne denominacje adwentystyczne – traktuje Pismo Święte jako podstawę wiary, święci sobotę i udziela chrztu wiary dorosłym przez zanurzenie[264].
Kościół pentekostalny zarejestrowany w 1990, powstały w wyniku odłączenia się od Kościoła Bożego w Chrystusie grupy wiernych przyjmujących teologię sukcesu. Źródłami wiary pozostają nauki Jezusa oraz apostołów zawarte w Piśmie Świętym. Akcentowany jest chrzest w Duchu Świętym oraz jego dary, a także znaczenie osobistego stosunku do zaangażowania religijnego i indywidualnych potrzeb wiernych[265].
Kościół należy do nurtu chrześcijańskich kościołów lokalnych. Został zarejestrowany w 1994. Nawiązuje do pierwotnego kościoła apostolskiego, nie posiada hierarchii, członkowie wspólnoty są dla siebie braćmi i siostrami[241].
Wspólnota zielonoświątkowa uważająca W.M. Branhama za proroka, zarejestrowana w 1993[140]. Praktykowany jest chrzest w wieku świadomym przez zanurzenie, poprzedzony pokutą[268].
Wspólnota założona w Pabianicach i zarejestrowana w 1992. Jej doktryna opiera się bezpośrednio na naukach Jezusa i apostołów zawartych w Nowym Testamencie. Podkreśla niezbędność duchowego odrodzenia, chrztu przez pełne zanurzenie oraz przyjęcia miłości Boga i bliźniego za fundament życia chrześcijańskiego. Celem wspólnoty jest praca ewangelizacyjno-misyjna mająca na celu rozpowszechnianie Ewangelii i obietnicy zbawienia w Jezusie[265].
Powstał w wyniku podziału w zborze Kościoła Wolnych Chrześcijan w Jaworznie i został zarejestrowany jako odrębny związek wyznaniowy w 1992. Jego doktryna opiera się tylko na Piśmie Świętym. Celami działalności zboru są głoszenie Ewangelii i niesienie pomocy potrzebującym. Jego członkowie czekają na powtórne przyjście Chrystusa i praktykują chrzest wiary[269].
Kościół został zarejestrowany w 1997. Podstawą jego wiary jest Biblia jako natchnione, nieomylne Słowo Boże. Praktykowane są chrzest wiary i chrzest w Duchu Świętym. Wyznawana jest wiara w uzdrowienia, zmartwychwstanie i pochwycenie wierzących, życie wieczne i wieczne potępienie[270].
Związek Buddyjski „Dzogczien Kunzang Cziuling” w RP
Kościół został zarejestrowany w 1997, działa w Mińsku Mazowieckim, gdzie posiada jeden zbór. Praktykowany jest chrzest wodny. Prowadzi szkołę języka angielskiego[241].
Zbór skupia wiernych wierzących w Jezusa i czekających na jego powtórne przyjście. Praktykowany jest chrzest wiary. Społeczność została zarejestrowana w 1998. W 2018 jej wierni skupieni byli w jednej misji działającej w Gorzowie Wielkopolskim[257].
Kościół protestancki, należący do Aliansu Ewangelicznego w RP. Podstawowym źródłem wiary jest Biblia, chrzest przyjmuje się w wieku świadomym, wierni spotykają się na regularnych nabożeństwach i są zobowiązani do życia zgodnego z biblijnymi zasadami. Kościół powstał z przekształcenia istniejącej od 1991 rzeszowskiej Wspólnoty Modlitewno-Ewangelizacyjnej. 30 lipca 1997 roku wierni złożyli wniosek w Departamencie Wyznań MSWiA o rejestrację kościoła, która nastąpiła 17 listopada 1997[277].
Zbór należy do nurtu ewangelicznego. Powstał w 1993 i został zarejestrowany w 1994. Nawiązuje do chrześcijaństwa apostolskiego, a także grup wyznaniowych, które zachowały prawdy wiary zawarte w Nowym Testamencie. Zbór czepie z tradycji Reformacji oraz dziedzictw anabaptyzmu, baptyzmu, braci czeskich, mennonitów, czy waldensów. Biblia traktowana jest jako nadrzędny autorytet. Uznawane są nowe narodzenie i chrzest wiary. Działalność zboru polega na nauczaniu, głoszeniu Ewangelii wszystkim ludziom, sprawowaniu opieki duchowej nad jego członkami, dbaniu o ich rozwój duchowy oraz trosce o potrzeby materialne współwyznawców i innych potrzebujących. Utrzymywane są kontakty z innymi zborami ewangelikalnymi[280].
Stowarzyszenie zarejestrowane w 1990 roku i do 2008 działające jako Stowarzyszenie Świadomości Duchowej Miłości. Jego siedziba i Aśrama mieszczą się w Brzegach. Radha Krishna to dla jego członków najwyższa osobowość Boga, a jego najgłębszą siłą jest Miłość Kriszny. Praktykowane są medytacja indywidualna i grupowa[281].
Zarejestrowany w 1998 roku. PChS odwołuje się do idei purytanizmu i pietyzmu, w których istotna są wiara doświadczalna i jej praktyczne rezultaty w życiu osobistym opartym na głębszym nauczaniu Pisma Świętego[282].
Posiada charakter ewangeliczno-zielonoświątkowy[127], zarejestrowana 17 maja 2022[121]. Jej geneza sięga grupy młodzieżowej przy zborze Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznegoprzy ul. Miłej we Wrocławiu, który po rozpadzie ZKE stał się częścią Kościoła Zielonoświątkowego w RP. Grupa sprzeciwiała się nowoczesnym formom prowadzenia nabożeństw, Ruchowi Wiary czy teologii sukcesu. W 1989 jej członkowie wystąpili z Kościoła Zielonoświątkowego, a tworzona przez nich grupa domowa weszła w skład federacji zborów pięćdziesiątników (prostaków). Wobec powstałych po pewnym czasie niezgodności ideowych, relacje z federacją pięćdziesiątników zostały zerwane i w 1993 jako niezależny zbór domowy została powołana Chrześcijańska Wspólnota Braterska, od 2004 stanowiący wrocławską filię Zboru Ewangelicznego „Agape” w Poznaniu. W wyniku powstawania kolejnych wspólnot-córek ChWB w innych miastach oraz odmiennego charakteru filialnej wspólnoty od macierzystego zboru „Agape”, w 2018 podjęta została decyzja o usamodzielnieniu się, a starania w tym kierunku rozpoczęto w 2019[127].
Związek z nurtu hinduistycznego, zarejestrowany w 1990 roku. Ruch szerzy „Odwieczną Religię” zgodnie z przekazem Baba Ji; wierni starają się koncentrować uwagę na istnieniu Boga; wśród praktyk rozwoju duchowego znajdują się joga, medytacja i psychoterapia (oparta na psychologii humanistycznej)[288].
Zarejestrowany w 1995[296] i funkcjonujący początkowo pod nazwą Związek Bon, następnie Związek Khyung Dzon w Polsce[49], a później Związek Garuda w Polsce. Skupia osoby praktykujące starotybetańską tradycję Bön[296].
Zarejestrowany w roku 1997, powstał w wyniku rozłamu we Wspólnocie Chrześcijańskiej „Pojednanie”[297]. Traktuje Biblię jako nieomylne źródło wiedzy chrześcijańskiej i uważa, że zbawienie pochodzi z niczym niezasłużonej łaski[298]. Mocno angażuje się w politykę[299].
Zarejestrowany w 1997 roku. Ma na celu praktykowanie drogi Buddy według wytycznych nauczyciela Mistrza Kalu Rinpocze, którego reprezentuje Dzierżawca Linii Nauk[300]. W 2021 pozostawał zarejestrowany, lecz nie prowadził żadnej działalności[296].
Zarejestrowany w 2003 roku. Powstał w wyniku reorganizacji Centrum Biblijnego „Jezus Jest Panem”. Początkowo nosił nazwę Chrześcijański Kościół Reformacyjny[208].
Historia kościoła sięga spotkań Szkoły Biblijnej, rozpoczętych w lutym 1997. Na ich podstawie w tym samym roku został zarejestrowany Kościół Chrześcijański w Świdniku, którego siedziba w 2005 została przeniesiona do Lublina i dokonano wówczas zmiany jego nazwy na Kościół Chrześcijański Nowe Życie, pod którą funkcjonował do 2016. W lutym 2016 przyjął obecną nazwę, która ma oznaczać wspólnotę wierzących, należących do zaginionych po niewoli asyryjskiej owiec z Domu Izraela. Kościół uważa swoją wiarę za kontynuację wierzeń Abrahama, Mojżesza i proroków Izraela, a także Jeszuy i apostołów, pierwszych chrześcijan, braci polskich, jak również mieszkających w IV wieku na obecnym terytorium Polski Wandalów i Gotów. Nie uważa siebie za część kościoła katolickiego, ani protestanckiego. Najwyższym autorytetem pozostaje dla niego Biblia. Wyznaje wiarę w jednego Boga Jehowę, którego wolę miał wypełnić Jeszua Mesjasz, będący arcykapłanem kościoła. Jeszua na krzyżu oddał swoje życie za grzechy ludzi. Duch Boży umożliwia nowe narodzenie i zamieszkuje w wierzących. Praktykowany jest chrzest wiary, podczas którego osoba ochrzczona zanurza się również w śmierci i zmartwychwstaniu Jeszuy i zaczyna w nim nowe życie. Uznaje chrzest w Duchu Świętym z manifestacją jego darów, takich jak glosolalia, prorokowanie, czy uzdrowienia. Wyznaje zbawienie z łaski przez wiarę. Nie uznaje kultów świętych oraz obrazów, ani modlitw do aniołów i za zmarłych. Udzielana jest Wieczerza Pańska pod dwiema postaciami. Dniem świętym pozostaje szabat, do pozostałych świąt obchodzonych przez kościół należą Pesach, Szawuot, Rosz ha-Szana, Jom Kipur i Sukkot. Nie są uznawane święta, których obchodzenie nie występuje w Biblii, takie jak Wielkanoc i Boże Narodzenie[305].
Zarejestrowany w Polsce 27 stycznia 2020 roku. Działa jako federacja kościołów, misji i służb w kilkunastu miastach w Polsce, jak również za granicą, której kierownictwo sprawują apostoł Artur Ceroński i prorok Agata Cerońska[309]. Wyznaje wiarę w jednego Boga objawionego jako Ojciec, Syn i Duch Święty. Uważa Biblię za główną podstawę wiary i życia, uznaje potrzebę nowego narodzenia i zbawienie z łaski. Wolność od grzechu dzięki Jezusowi łączy również z uwolnieniem wierzącego od następstw grzechu, przez które rozumie choroby, zniewolenia duchowe, odrzucenie, czy biedę[310]. W związku z tym wierzy w uzdrowienie chorych poprzez nakładanie rąk[311]. Praktykuje chrzest wiary i powszechne kapłaństwo wszystkich wierzących[310].
Organizacja międzywyznaniowa, nie stanowiąca odrębnej denominacji i skupiająca członków różnych wyznań, której członkami są pracownicy misyjni, pełniący funkcję duchownych, chcący zajmować się działalnością ewangelizacyjną. Działalność misyjna prowadzona jest głównie w większych miastach i wśród studentów. Prowadzone są również kursy, konferencje dla małżeństw, wczasy biblijne dla rodzin i inne wyjazdy. Zasady wiary, jakimi kierują się członkowie ruchu, są wspólną częścią nauczania kościołów protestanckich i rzymskokatolickiego[277].
Ewangeliczna organizacja międzywyznaniowa powstała na terenie Polski w 1992, wspierająca kościoły w pracy pośród dzieci, młodzieży i rodzin, co spowodowane jest przekonaniem o wartości i znaczeniu wychowania dzieci i młodzieży w duchu biblijnym. Prowadzona jest działalność szkoleniowa oraz wydawnicza. Misja jest częścią amerykańskiej organizacji Every Generation Ministries[314].
Wspólnota ewangelicznych chrześcijan, należących do różnych kościołów, zarejestrowana w 1994. Jej działalność opiera się na przekonaniu o wyjątkowej roli Izraela w Bożym planie jako ludu wybranego oraz akcjach na rzecz przybliżania żydowskiej historii, religii i kultury. Prowadzone są kursy, szkolenia, konferencje oraz praca wydawnicza i charytatywna[315].
Organizacja międzywyznaniowa skupiająca ludzi chcących wprowadzić w życie wezwanie Jezusa „idźcie i głoście Dobrą Nowinę”. Celem jej działania jest prowadzenie misji w krajach europejskiej części byłego Związku Radzieckiego, Azji Środkowej i Kaukazu[317][318].
Towarzystwo działające na terenie Polski, które za swój cel przyjmuje rozpowszechnianie Pisma Świętego wśród wiernych różnych wyznań. Towarzystwo Biblijne w Polsce jest członkiem Polskiej Rady Ekumenicznej
Alians Ewangeliczny to polska organizacja międzykościelna zarejestrowana 21 stycznia 2000 r., której celem jest reprezentowanie i wspieranie działalności ewangelicznego chrześcijaństwa w Polsce.
Celem Unii jest reprezentacja interesów członków wobec Państwa i innych związków i kościołów, a także na forum międzynarodowych organizacji buddyjskich. Unia ma za zadanie koordynować współpracę pomiędzy związkami buddyjskimi oraz pomagać w szeroko rozumianej działalności na rzecz społeczeństwa.
Wspólnota została zarejestrowana w 1997 i posiadała podobne nauczanie, jakie głoszą inne kościoły ewangelikalne. Podstawą jego wiary było Pismo Święte. Praktykowała chrzest przez zanurzenie, jednak nie warunkował on członkostwa w Społeczności. Do celów kościoła należało szerzenie wartości ewangelicznych pośród mieszkańców Ursynowa. Współpracowała z innymi kościołami protestanckimi i była członkiem Aliansu Ewangelicznego. Pastorem społeczności był Paweł Jarosz[323]. W 2005 liczyła ok. 40 wiernych[49]
Odłam Badaczy Pisma Świętego, który dotarł do Polski z Niemiec w 1950 roku i został zarejestrowany 24 grudnia 1960 roku jako Stolica Apostolska w Jezusie Chrystusie. Od 2005 roku brak danych o działalności związku wyznaniowego[326].
Ostatnie dane z 2005 roku – 17 wiernych. Wykreślony z rejestru w 2013 roku[321].
Kościół Ewangeliczny „Ichtus” we Wrześni
Wyłonił się z Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan. Zarejestrowany w 1995 roku. W 2007 liczył 15 wiernych i dwóch duchownych w jednym zborze[49].
Uległ rozwiązaniu, w Rejestrze kościołów i innych związków wyznaniowych jego pozycję zajęła „Misja Na Wschód” we Wrocławiu[316].
Powstały w 1982 roku odłam Stowarzyszenia Badaczy Pisma Świętego w nurcie Badaczy Pisma Świętego. Wyłonił się w 1982 roku na skutek nieporozumień wewnątrz Stowarzyszenia. Został zarejestrowany w 1986 roku, lecz poza nazwą nie różnił się od Stowarzyszenia. W roku 1997 Związek Badaczy Biblii przyłączył się do Stowarzyszenia Badaczy Pisma Świętego[327][328].
Powstał 1 grudnia 1989 w Dzięgielowie w efekcie działalności misyjnej pośród alkoholików oraz ich rodzin prowadzonej przez osobę, która w 1979 podczas ewangelizacji realizowanej przez organizację Błękitnego Krzyża działającą w strukturach Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego doświadczyła uwolnienia z uzależnienia od alkoholu i nikotyny, a następnie wraz z nawróconym i wyleczonym z choroby alkoholowej kilka miesięcy później bratem zajęła się głoszeniem Ewangelii[329][330] na terenie Oddziału Leczenia Odwykowego Alkoholików w Bulowicach, Wojewódzkiego Ośrodka Lecznictwa Odwykowego w Gorzycach i Zakładu Karnego w Wadowicach. W efekcie tego powstała kilkunastoosobowa grupa spotykająca się na czytanie Biblii oraz modlitwę. Rejestracji dokonano w maju 1990. W 1991 zbór skupiał 20 ochrzczonych członków i posiadał 4 duchownych. Funkcjonowała także placówka zboru w Nierodzimiu[330]. Zbór posiadał charakter ewangelikalny. Jako jedyne i nieomylne źródło wiary oraz wyznacznik normy prowadzenia życia uznawał Biblię. Przyjmował trynitaryzm, doktrynę o usprawiedliwieniu przez wiarę oraz wiarę w nieśmiertelność duszy, powtórne przyjście Chrystusa i nastanie jego tysiącletniego królestwa. Odrzucał kult kult świętych, kult obrazów, obcowanie świętych oraz wiarę w istnienie czyśćca[329]. Uznawał dwa sakramenty – chrzest[330], którego przyjęcie poprzez zanurzenie było warunkiem członkostwa w zborze[329] oraz Wieczerzę Pańską, określaną także jako Łamanie Chleba, praktykowaną pod dwiema postaciami raz w miesiącu i posiadającą symboliczne znaczenie[330]. Jako niezbędne do uzyskania zbawienia uznawał nowe narodzenie[329]. Nie uzależniał go od przynależności do określonego wyznania, lecz od prawdziwej, żywej wiary, potwierdzonej owocami Ducha Świętego widocznymi w codziennym życiu. Nabożeństwa niedzielne składały się z uwielbienia, modlitw zbiorowych i indywidualnych oraz rozważania Słowa Bożego. Praktykowane były także odbywające się w ciągu tygodnia godziny biblijne i sobotnie spotkania modlitewne. Duchowni określani byli jako starsi zboru i byli wybierani na czas nieokreślony przez członków wspólnoty[330]. Do swoich zadań zbór zaliczał ewangelizację[329] (w szczególności składanie świadectw przez jego członków wobec osób pozostających uzależnionymi od alkoholu)[330] oraz troskę o potrzeby materialne swoich wiernych, jak również innych ludzi. Popierał rozdział Kościoła od państwa i całkowitą niezależność wspólnoty. Środki na działalność zboru pochodziły ze składek jego wiernych oraz dobrowolnych dziesięcin. Posiadał braterskie stosunki z innymi społecznościami ewangelicznymi, w 1991 razem ze Zborem Ewangelicznym „Betel” w Katowicach oraz Chrześcijańską Wspólnotą Ewangeliczną powołał Radę Zborów Ewangelicznych[329][330].
Został założony w połowie 1990 w efekcie rozłamu w strukturach zboru Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Andrychowie. Został zarejestrowany w lutym 1991. Kościół został utworzony w wyniku odmiennego spojrzenia części członków andrychowskiego zboru adwentystycznego na kwestię roli Ellen G. White, nie uznających jej za prorokinię, lecz jedynie za znakomitą pisarkę. Nie zgadzali się oni również na symboliczną interpretację w naukach Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego wspomnianych w Księdze Daniela „2300 wieczorów i poranków”, przyjmując je dosłownie i uważając, że w związku z tym proroctwo wypełnione zostało w latach 167–164 p.n.e. Odrzucali więc pogląd, że Jezus zaczął oczyszczanie świątyni niebieskiej w 1844. Używając w swojej nazwie określenia „Biblijny”, kładli nacisk na traktowanie Biblii jako jedynego źródła ich wiary. Siedziba Kościoła i główny jego zbór zlokalizowane były w Andrychowie przy ul. Batorego 1, tam też mieścił się Zarząd Kościoła liczący trzech członków oraz pięcioosobowa Rada Kościoła. Istniał także drugi zbór w Bielsku-Białej. Na początku swojego istnienia Kościół skupiał około 30 członków i posiadał trzech duchownych. Uznawał Boga za stworzyciela nieba i ziemi, istniejącego odwiecznie i będącego źródłem miłości oraz daną życia, natomiast Jezusa traktował jako istniejącego zawsze razem z Ojcem i współstworzyciela, równego Bogu w swojej naturze, a Ducha Świętego – jako bożą moc i osobę, która w jedności z Ojcem i Synem brała udział w procesie tworzenia świata. Przyjmował, że ówczesne wydarzenia na świecie były spełnieniem znaków wspominanych przez Jezusa, mających zapowiadać jego powtórne przyjście, które nastąpi w sposób widzialny i słyszalny, a w momencie tym nastąpi także zmartwychwstanie wierzących, którzy posiądą nowe ciała, podobnie jak żyjący sprawiedliwi i zostaną oni zabrani przez Jezusa do nieba, gdzie wspólnie z nim będą królować przez tysiąc lat. Kościół wyznawał, że po upływie tego czasu wierzący powrócą na ziemię, a z nieba zstąpi tam wówczas święte miasto Jeruzalem. Zmartwychwstaną wtedy także wszyscy niesprawiedliwi, którym jako kara za grzechy przypadnie wyrok wiecznej śmierci, a ziemia będzie zamieszkała dzięki temu jedynie przez zbawionych. Kościół wyznawał wiarę w wieczną śmierć, będącą konsekwencją grzesznego życia, uznając śmiertelność ludzkiej duszy. Zbawienie warunkował nowo narodzeniem duchowym – opamiętaniem, nawróceniem i przyjęciem chrztu jako przymierza z Bogiem, wyznania wiary i przyjęciem Jezusa jako swojego zbawiciela. Osoby, które nie odrodzą się duchowo, miały nie mieć prawa udziału w wiecznym szczęściu Nowej Ziemi. Nie określano jednak daty końca świata. Dekalog traktowany był jako wieczne i niezmienne prawo moralne. Tak jak pozostałe kościoły adwentystyczne, jako siódmy dzień tygodnia i dzień święty traktowana była sobotę, uznawano też ciało ludzkie jako świątynię Ducha Świętego, które nie mogło być skalane „nieczystymi” pokarmami, czy używkami. Stosowane były jedynie obrzędy mające rodowód biblijny. Chrzest przyjmowany był w wieku świadomym poprzez zanurzenie. Wieczerza Pańska przyjmowana była w dwóch postaciach symbolizujących umęczone ciało i przelaną krew jako kontynuacja obrzędu ustanowionego przez Jezusa i poprzedzona była wzajemnym umywaniem nóg przez wiernych, uznawanym za akt skruchy. Stosowano także nakładanie rąk, będące znakiem wiary i prośbą o specjalne błogosławieństwo. Nakładanie rąk stosowane było podczas przyjęcia nowych członków do zboru, ordynacji kaznodziejskiej i podczas choroby. Kościół prowadził działalność wydawniczą, ukazywał się półrocznik „Rozważania Biblijne” i biuletyn informacyjny „Wiadomości Zborowe”. Publikował także ulotki, wykorzystywane przy prowadzeniu działalności misyjnej[335].
Kościół uległ rozwiązaniu i został wykreślony z rejestru w 1993[334].
Nowe Jeruzalem
Zarejestrowany w 1990. Uległ rozwiązaniu i został wykreślony z rejestru w 1999[332].
Fikcyjna wspólnota religijna wykorzystywana przez swoich liderów do prowadzenia działalności gospodarczej i wyłudzania przywilejów podatkowych przysługujących związkom wyznaniowym[336].
↑Były to: Kościół Rzymskokatolicki, Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, Kościół Ewangelicko-Augsburski w PRL, Kościół Ewangelicko-Reformowany w PRL, Kościół Polskokatolicki w PRL, Kościół Metodystyczny w PRL, Kościół Starokatolicki Mariawitów w PRL, Polski Kościół Chrześcijan Baptystów, Zjednoczony Kościół Ewangeliczny w PRL, Kościół Katolicki Mariawitów w PRL, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Kościół Jezusa Chrystusa Świętych Dni Ostatnich, Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego, Kościół Wolnych Chrześcijan, Kościół Chrystusowy, Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego w Polsce, Stowarzyszenie Badaczy Pisma Świętego, Wschodni Kościół Staroobrzędowy, Stolica Apostolska w Jezusie Chrystusie, Protestancka Wspólnota Regionu Bieszczadzkiego, Świecki Ruch Misyjny „Epifania”, Jednota Braci Polskich, Nowoapostolski Kościół w Polsce, Stowarzyszenie Zborów Chrześcijan w PRL, Karaimski Związek Religijny, Muzułmański Związek Religijny w PRL, Związek Religijny Wyznania Mojżeszowego, Związek Buddystów Zen „Sangha” w Polsce, Stowarzyszenie Buddyjskie Zen „Czogie” w Polsce, Stowarzyszenie Buddyjskie Karma Kagyu w Polsce, Wspólnota Religijna – Lektorium Rosicrucianum – Filia międzynarodowej Szkoły Złotego Różokrzyża, Brahma Kumaris Raja Yoga, Związek Adżapa Jogi, Związek Badaczy Biblii w Polsce, Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa oraz Stowarzyszenie Buddyjskie Kandzeon.
↑Małgorzata Winiarczyk-Kossakowska. Uznanie administracyjne związków religijnych. Przyczynek do historii stosunków wyznaniowych w Polsce 1945–1949. „Przegląd Religioznawczy”. 2/252, s. 73–77, 2014. Polskie Towarzystwo Religioznawcze. ISSN1230-4379.
↑Roman Rakoczy: Ustawa o stosunku państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer business, 2008, s. 402. ISBN 978-83-7601-014-4.
↑Stefan Borkiewicz. Związki Wyznaniowe – doktryna i praktyka. „Radomir”, s. 19, 20, 1987/2 (nr 8).
↑Art. 30 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz.U. z 2017 r. poz. 1153).
↑Art. 34 ust. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz.U. z 2017 r. poz. 1153).
↑Art. 31 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz.U. z 2017 r. poz. 1153).
↑Art. 32 ust.1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz.U. z 2017 r. poz. 1153).
↑Zbigniew Pasek. Kościoły i związki wyznaniowe we współczesnej Polsce: wykaz wraz z komentarzem. „Przegląd Religioznawczy”. 2 (276)/2020. s. 205. ISSN1230-4379.
↑AgnieszkaA.SzlubowskaAgnieszkaA. (red.), Rocznik Statystyczny Województwa Małopolskiego, Kraków: Urząd Statystyczny w Krakowie, 2020, s. 46, ISSN1640-002X.
↑ abPaweł Ciecieląg, Grzegorz Gudaszewski, Mikołaj Haponiuk, Wojciech Sadłoń, Karol Sobiestiański, Wioletta Zwalińska: Wyznania religijne. Stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2012–2014. Warszawa: GUS, 2016, s. 12. ISBN 978-83-7027-612-6.
↑Paweł Ciecieląg, dr Mikołaj Haponiuk, Olga Lewandowska, Małgorzata Krzysztofik: Wyznania religijne. Stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2009–2011. Warszawa: GUS, 2013, s. 152. ISBN 978-83-7027-519-8.
↑Paweł Ciecieląg, dr Mikołaj Haponiuk, Olga Lewandowska, Małgorzata Krzysztofik: Wyznania religijne. Stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2009–2011. Warszawa: GUS, 2013, s. 181. ISBN 978-83-7027-519-8.
↑„Śląsk Opolski”, tom 5, s. 19, Instytut Śląski w Opolu, 1995.
Andrzej Otczyk: Wyznania chrześcijańskie Podbeskidzia. Bielsko-Biała: Imprima, 1991.
Leszek Jańczuk. Wspólnoty pentekostalne w Polsce i ich klasyfikacja. „Łódzkie Studia Teologiczne”. 25 (2016) 4, 2016. ISSN1231-1634.
Anna Bieńkuńska, Paweł Ciecieląg, Arkadiusz Góralczyk, Grzegorz Gudaszewski, Tomasz Piasecki, Wojciech Sadłoń: Wyznania religijne w Polsce w latach 2015–2018. Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2019. ISBN 978-83-66466-00-5.
Paweł Ciecieląg, Arkadiusz Góralczyk, Grzegorz Gudaszewski, Zbigniew Pasek: Wyznania religijne w Polsce w latach 2019–2021. Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2022. ISBN 978-83-67087-17-9.
Dominik Rozkrut i in.: Rocznik statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2017. T. LXXVII. Warszawa: GUS, 2016. ISSN1506-0632.
Paweł Ciecieląg, dr Mikołaj Haponiuk, Olga Lewandowska, Małgorzata Krzysztofik: Wyznania religijne. Stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2009–2011. Warszawa: GUS, 2013. ISBN 978-83-7027-519-8.
Dominik Rozkrut: Mały Rocznik Statystyczny Polski. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2021. ISSN1640-3630.
Dominik Rozkrut: Mały Rocznik Statystyczny Polski. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2022. ISSN1640-3630.
Neoscona scylloides Klasifikasi ilmiah Kerajaan: Animalia Filum: Arthropoda Kelas: Arachnida Ordo: Araneae Famili: Araneidae Spesies: Neoscona scylloides Nama binomial Neoscona scylloidesBösenberg & Strand, 1906 Neoscona scylloides adalah spesies laba-laba yang tergolong famili Araneidae. Spesies ini juga merupakan bagian dari ordo Araneae. Nama ilmiah dari spesies ini pertama kali diterbitkan pada tahun 1906 oleh Bösenberg & Strand. Laba-laba ini biasanya banyak ditemui di Cina, K...
Museum Balaputra Deva atau secara resmi disebut Museum Negeri Provinsi Sumatera Selatan Balaputra Dewa, adalah sebuah museum etnografi yang terletak di Kota Palembang, Sumatera Selatan, Indonesia. Museum ini adalah museum negeri Provinsi Sumatera Selatan. Nama Balaputera Dewa adalah berasal dari Balaputeradewa, raja Sriwijaya yang memerintah pada abad ke-9 MAsehi dan mantan kepala dinasti Sailendra yang berpusat di sekitar Palembang. Balaputra Dewa menampilkan sejarah dan tradisi dari provins...
Konsulat Jenderal Republik Indonesia di JeddahKoordinat21°33′25″N 39°13′38″E / 21.556864°N 39.227198°E / 21.556864; 39.227198Lokasi Jeddah, Arab SaudiAlamatAl Moallefeen St. Al Rehab District/5Jeddah, Kerajaan Saudi ArabiaYurisdiksi Daftar Asir Madinah Mekkah Tabuk Konsul JenderalYusron Bahauddin AmbarySitus webkemlu.go.id/jeddah/id Konsulat Jenderal Republik Indonesia di Jeddah (KJRI Jeddah) adalah perwakilan konsuler Indonesia di Jeddah, Arab Saudi. Pada ...
العلاقات البليزية الليبيرية بليز ليبيريا بليز ليبيريا تعديل مصدري - تعديل العلاقات البليزية الليبيرية هي العلاقات الثنائية التي تجمع بين بليز وليبيريا.[1][2][3][4][5] مقارنة بين البلدين هذه مقارنة عامة ومرجعية للدولتين: وجه المقارنة بليز ...
1923 United States Supreme Court caseMeyer v. NebraskaSupreme Court of the United StatesArgued February 23, 1923Decided June 4, 1923Full case nameRobert T. Meyer v. State of NebraskaCitations262 U.S. 390 (more)43 S. Ct. 625; 67 L. Ed. 1042; 1923 U.S. LEXIS 2655; 29 A.L.R. 1446Case historyPriorJudgment for respondent, Meyer v. State, 107 Neb. 657, 187 N.W. 100 (1922).HoldingA 1919 Nebraska law prohibiting the teaching of modern foreign languages to grade-school children violated the Due Proce...
Pour un article plus général, voir Transports en commun de l'agglomération nantaise. Navibus Logo des lignes de Navibus du réseau TAN. Le Chantenay passant devantla butte Sainte-Anne. Situation Nantes, Pays de la Loire France Type Bateau-bus Entrée en service 2005 Longueur du réseau 2,36 km Lignes 3 Stations 6 Fréquentation 755 700 voyages en 2019[1] Propriétaire Nantes Métropole Exploitant Marine & Loire Croisières (groupe Kersea)Bateaux Nantais Vitesse moyenne Navib...
Red ButtonsButtons pada tahun 1959LahirAaron Chwatt(1919-02-05)5 Februari 1919New York City, New York, A.S.Meninggal13 Juli 2006(2006-07-13) (umur 87)Century City, Los Angeles, California, A.S.PekerjaanAktor, komedianTahun aktif1935–2006Suami/istriRoxanne Arlen (m. 1947; c. 1949) Helayne McNorton (m. 1949; c. 1963) Alicia Pratt (m. 1964; meni...
Commuter rail station in Prospect Heights, Illinois Prospect HeightsProspect Heights station in June 2021.General informationLocation55 South Wolf RoadProspect Heights, IllinoisCoordinates42°05′32″N 87°54′29″W / 42.0923°N 87.9080°W / 42.0923; -87.9080Owned byMetraPlatforms2 side platformsTracks2Connections Pace BusesConstructionAccessibleYesOther informationFare zone3HistoryOpenedAugust 19, 1996[1]Passengers2018304 (average weekday)[2]&...
Vintage aeroplanes Battle of Britain Memorial Flight Antique, classic, heritage, historic, veteran or vintage aircraft are aircraft of an obsolete type which have been preserved beyond their normal life. Their owners are typically aviation museums, armed forces or private enthusiasts. Sometimes they may be maintained in an airworthy condition so that they can be flown at air displays or on public occasions. For example, the Battle of Britain Memorial Flight maintained by the United Kingdom's ...
Sculpture by Gianlorenzo Bernini Saint SebastianArtistGian Lorenzo BerniniYear1617–18 (1617–18)Catalogue4TypeSculptureMediumMarbleSubjectSaint SebastianDimensions98 x 42 cmLocationThyssen-Bornemisza Museum (Carmen Cervera collection), MadridCoordinates40°24′58″N 3°41′42″W / 40.41611°N 3.69500°W / 40.41611; -3.69500 Saint Sebastian is an early sculpture by the Italian artist Gian Lorenzo Bernini. Executed in 1617 and 1618, it features the Christian ...
مركز أمن الإنترنت البلد الولايات المتحدة المقر الرئيسي إيست غرينبوش النوع منظمة 501 منظمة غير ربحية[1] Chairman and interim CEO John C. Gilligan[2][3] شخصيات مهمة Steven J. Spano, President and COO; Curtis W. Dukes, Executive Vice President; مجلس إدارة,[4] Executive Committee[5] الانتماء آيزاكا، AICPA، IIA، ISC2، معهد س...
نيو مارلبورو الإحداثيات 42°07′22″N 73°13′45″W / 42.122777777778°N 73.229166666667°W / 42.122777777778; -73.229166666667 [1] تاريخ التأسيس 1738 تقسيم إداري البلد الولايات المتحدة[2][3] التقسيم الأعلى مقاطعة بيركشاير خصائص جغرافية المساحة 124.1 كيلومتر مربع ا�...
Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada Januari 2023. Tambayong dapat mengacu pada beberapa hal berikut: Marga Tambayong Tambayong adalah salah satu marga Minahasa. Beberapa tokoh bermarga Tambayong: Marjolien Tambayong atau lebih terkenal dengan nama Rima Melati Yapi Panda Abdiel Tambayong atau lebih ter...
artikel ini perlu dirapikan agar memenuhi standar Wikipedia. Tidak ada alasan yang diberikan. Silakan kembangkan artikel ini semampu Anda. Merapikan artikel dapat dilakukan dengan wikifikasi atau membagi artikel ke paragraf-paragraf. Jika sudah dirapikan, silakan hapus templat ini. (Pelajari cara dan kapan saatnya untuk menghapus pesan templat ini) The Fast and The Furious: Tokyo DriftPoster BioskopSutradaraJustin LinProduserNeal H. MoritzDitulis olehChris MorganBerdasarkanKarakter:Gary Scott...
British Labour politician (born 1981) For other people named Jess Phillips, see Jess Phillips (disambiguation).This article's subject is standing for re-election to the UK's House of Commons on 4 July, and has not been an MP since Parliament's dissolution on 30 May. The article may be out of date during this period. Please improve it (updates without reliable references will be removed) or discuss changes on the talk page. Jess PhillipsOfficial portrait, 2019Member of Parliamentfor ...
Independent city in Virginia, United StatesNorfolkIndependent citySkyline of Downtown NorfolkUSS WisconsinBasilica of Saint MaryChrysler Museum of ArtOld Dominion UniversityNaval Station NorfolkMacArthur Memorial FlagSealMotto(s): Crescas (Latin for, Thou shalt grow.)Interactive map of NorfolkNorfolkLocation within the state of VirginiaShow map of VirginiaNorfolkLocation within the United StatesShow map of the United StatesNorfolkLocation within North AmericaShow map of North AmericaCoo...
Large piece of cloth designed to mask backstage areas of a theater from spectators Different types of curtains. Theater drapes and stage curtains are large pieces of cloth that are designed to mask backstage areas of a theater from spectators. They are designed for a variety of specific purposes, moving in different ways (if at all) and constructed from various fabrics. Many are made from black or other darkly colored, light-absorbing material (In North America, for example, heavyweight velou...
American rock band Faith No MoreFaith No More performing in Portugal in 2009Background informationAlso known as Faith No Man Sharp Young Men OriginSan Francisco, California, U.S.Genres Alternative metal funk metal alternative rock experimental rock post-punk DiscographyFaith No More discographyYears active 1979–1998 2009–present Labels Slash Reprise Mordam Reclamation! Ipecac Members Mike Bordin Billy Gould Roddy Bottum Mike Patton Jon Hudson Past members Mike Morris Wade Worthington Cour...
Shallow inlet in the western part of the South China Sea Gulf of Thailandឈូងសមុទ្រសៀមอ่าวไทยTeluk Siamتلوق سيامVịnh Thái LanGulf of SiamLocation of the gulfLocationSoutheast AsiaCoordinates09°30′N 102°00′E / 9.500°N 102.000°E / 9.500; 102.000TypeGulfPrimary inflowsSouth China SeaBasin countriesCambodiaThailandMalaysiaVietnamSurface area320,000 km2 (120,000 sq mi)Average depth58 m (...
.jpg)
.jpg)
.PNG)
