Komisariat Straży Granicznej „Zaleszczyki” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-rumuńskiej w latach 1937–1939.

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną^[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku^[2]. Komisariat Straży Celnej „Zaleszczyki”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Zaleszczyki”^[3].

W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej.

Z dniem 1 listopada 1927 roku Inspektorat Straży Celnej „Zaleszczyki”, w tym komisariat SC „Zaleszczyli” został rozwiązany, a rejon odpowiedzialności komisariatu został przekazany pododdziałom Korpusu Ochrony Pogranicza^[3][5] .

 Osobne artykuły: batalion KOP „Borszczów”, strażnica KOP „Zaleszczyki” i szwadron Kawalerii KOP „Zaleszczyki”.

 Osobny artykuł: komisariat Straży Celnej „Zaleszczyki”.

Zgodnie z rozkazem Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych z 8 stycznia 1937 roku Straż Graniczna przejęła od Korpusu Ochrony Pogranicza odcinek granicy polsko–rumuńskiej, oznaczony w terenie według mapy 1:100000 następującymi granicami: granica zachodnia od miejscowości Pieczama włącznie, granica wschodnia – rzeka Nieczława wyłącznie^[6]. Punkt styku odcinka Straży Granicznej z odcinkiem Korpusu Ochrony Pogranicza - północny brzeg Dniestru na wysokości litery P od nazwy folwark Pożamica^[6].

Rozkazem nr 1 z 31 marca 1937 roku w sprawach [...] likwidacji i tworzenia placówek, komendant Straży Granicznej ppłk Jan Jur-Gorzechowski utworzył komisariat SG „Zaleszczyki”^[7]. Komisariat wszedł organizacyjnie w skład Inspektoratu Granicznego „Kołomyja”. W skład Komisariatu Zaleszczyki wchodzili: kierownik komisariatu, młodszy oficer komisariatu, personel kancelaryjny, 6 placówek I linii i placówka II linii. Etat przewidywał: 2 oficerów, 68 szeregowych, 4 konie, 2 wózki typu węgierskiego, 2 sanie, 68 kbk z bagnetami, 60 pistoletów^[8].

Rozkazem nr 13 z 31 lipca 1939 roku w sprawach [...] przeniesienia siedzib i zmiany przydziałów jednostek organizacyjnych, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma przeniósł siedzibę placówkę II linii „Tłuste” do m. Zaleszczyk^[9]. Rozkazem nr 13 z 31 lipca 1939 roku w sprawach [...] przeniesienia siedzib i zmiany przydziałów jednostek organizacyjnych, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma zmienił nazwę placówki I linii „Bedrykowice” na „Śmigłowo”^[10].

Komisariat ochraniał cały odcinek granicy polsko-rumuńskiej przejęty od Korpusu Ochrony Pogranicza^[6].

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Granicznej „Horodenka” ⇔ kompania graniczna KOP „Mielnica” (batalion KOP „Borszczów” − 1937

Organizacja komisariatu w 1937^[6]:

• komenda − Zaleszczyki
• placówka Straży Granicznej I linii „Pieczarna”
• placówka Straży Granicznej I linii „Zaleszczyki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Bedrykowice”
• placówka Straży Granicznej I linii „Gródek”
• placówka Straży Granicznej I linii „Sińków”
• placówka Straży Granicznej I linii „Kołodróbka”
• placówka Straży Granicznej II linii „Tłuste Miasto” → w 1939 przeniesiona do Zaleszczyk

• Henryk Dominiczak: Granica polsko-niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743.
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Muzeum Polskich Formacji Granicznych – Straż Celna 1921–1928. [dostęp 2017-03-17].
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.

• Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.