Katedra św. Pawła w Mdinie

Il-Katidral Metropolitan ta’ San Pawl

nr rej. 02197 z dnia 28.03.2014
archikatedra kościół parafialny
Państwo	Malta
Miejscowość	Mdina
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Archidiecezja	maltańska
Wezwanie	św. Pawła
Wspomnienie liturgiczne	29 czerwca
Historia Data rozpoczęcia budowy 1697 Data zakończenia budowy 1702 Data poświęcenia 8 października 1702[1] Data zniszczenia • przez 11.01.1693-poprz. katedra trzęsienie ziemi
Dane świątyni Styl barokowy Architekt Lorenzo Gafà Świątynia • liczba wiernych 320[1] osób Wieża kościelna • liczba wież 2 Kopuła • liczba kopuł 1 Ołtarz • liczba ołtarzy 2 + 8 Liczba naw 3
Położenie na mapie Malty Katedra św. Pawła w Mdinie
Położenie na mapie Morza Śródziemnego Katedra św. Pawła w Mdinie
35°53′11″N 14°24′14″E/35,886389 14,403889
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Katedra Świętego Pawła w Mdinie (ang. The Metropolitan Cathedral of Saint Paul, malt. Il-Katidral Metropolitan ta’ San Pawl) – główna świątynia katolicka archidiecezji maltańskiej^[2].

Tradycja mówi, że katedra stoi na miejscu willi Publiusza, rzymskiego namiestnika Malty w czasie, gdy św. Paweł Apostoł wylądował na wyspie^[3]. Prosty normański budynek pierwszej katedry z końca XI w., gdy Roger I, hrabia Sycylii podporządkował sobie Maltę, został powiększony w 1419^[4].

Pierwsze dowody na istnienie tutaj katedry pochodzą z końca XVI i początku XVII w. Są to dwa freski pędzla Matteo Pereza d'Aleccio (1547–1616) w pałacu Wielkiego Mistrza w Valletcie. Widać na nich kościół przypominający włoski styl romański, z pojedynczą nawą, wysoko sklepionym dachem i masywną dzwonnicą przy jednym z boków^[5]. 11 stycznia 1693 starą katedrę zniszczyło trzęsienie ziemi, obejmujące swym zasięgiem cały centralny obszar basenu Morza Śródziemnego. Przetrwała tylko absyda z tyłu budowli, której konstrukcję kilkanaście lat wcześniej (1681) wzmocnił podczas przebudowy maltański architekt Lorenzo Gafà (1638–1703)^[5].

Gafie ponownie zlecono projekt katedry i nadzór nad jej odbudową, którą rozpoczął w 1697. Prace postępowały bardzo szybko, już po pięciu latach nowa katedra została konsekrowana^[4].

Katedra św. Pawła jest posadowiona na niskim podwyższeniu na końcu prostokątnego placu o tej samej nazwie. Fasada frontowa, podzielona pilastrami z wykończeniem w stylu korynckim na trzy segmenty, daje jej lekki, ale solidny wygląd.

Dzwonnice - każda z sześcioma dzwonami, z których najstarszy odlano w Wenecji w 1370 - są przysadziste, dając fasadzie ciężkość, lecz przez dwa zegary, dotykające dolnej krawędzi gzymsu, wydaje się ona lżejsza. Prawy zegar pokazuje godziny i minuty, a lewy - dni i miesiące. Nad lekko wysuniętym do przodu środkiem góruje trójkątnie sklepiony portal, a powyżej wejścia widać herb diecezji oraz biało-czerwony herb Mdiny (często mylony z herbem Malty). Po lewej stronie jest rozeta Wielkiego Mistrza Ramona Perellosa (podczas którego rządów katedra została zbudowana), a po prawej - biskupa Cocco Palmieriego, który konsekrował katedrę w 1702, dwa lata przed ukończeniem jej kopuły^[5]. Z przodu stoją obowiązkowe działa, część uzbrojenia Zakonu: na lewo holenderskie z 1681, na prawo zaś armata nosząca herb księcia Sabaudii, będąca podarunkiem dla Joannitów, upamiętniająca obronę Rodos.

Wymykająca się spod wież i frontonu, dynamiczny "łabędzi śpiew" Gafy - lekka ośmioboczna kopuła, z ośmioma kamiennymi zwojami ponad wysokim bębnem, prowadzącym do zgrabnej latarni. Podobna w stylu do kopuły kościoła św. Katarzyny w Żejtun. Najlepiej oglądać ją od wewnątrz, lub z pewnej odległości^[4].

Katedrę zbudowano na planie krzyża, ze sklepioną nawą centralną i dwoma nawami bocznymi, w których znajdują się niewielkie kaplice. Miejsce pod bogatą mozaikową podłogą z wymyślnymi i makabrycznymi płytami nagrobnymi zarezerwowane jest dla maltańskiej szlachty i wysokiego rangą kleru, co odróżnia katedrę od katedry św. Jana w Valletcie, gdzie mogą być chowani jedynie rycerze Zakonu.

• Zaraz na lewo po wejściu do katedry stoi chrzcielnica z białego marmuru, dar biskupa Valguarnero z 1495, która przetrwała kataklizm w 1693.
• Na prawo od drzwi wejściowych stoi statua św. Publiusza, która - jak również figury świętych Jana Ewangelisty i Łukasza stojące obok ołtarza głównego - jest dziełem Giuseppe Valentiego, również autora pomnika królowej Wiktorii w Valletcie.
• Freski na sklepieniu krzyżowym zostały namalowane w 1794 przez dwóch braci - Antonio i Vincenzo de Manno z Sycylii i przedstawiają życie św. Pawła.
• Rzeźbione drzwi do zakrystii (w środkowej części lewej nawy bocznej), wykonane w 1520 z litego dębu irlandzkiego, będące głównymi drzwiami do pierwotnej katedry, przetrwały trzęsienie ziemi w 1693 r.
• W lewej nawie bocznej - kaplica Zwiastowania z obrazem tytularnym Mattia Pretiego.
• W kaplicy Najświętszego Sakramentu (na lewo od ołtarza głównego) znajduje się Madonna - ikona przypisywana św. Łukaszowi (niestety nie ma na to dowodów ani przekazów o namalowaniu przez niego obrazu podobnego do Madonny z Mellieħa). Srebrne tabernakulum wykonane w Rzymie, datowane na wczesne lata XVIII w.
• W ołtarzu głównym - Nawrócenie św. Pawła, panele boczne oraz wspaniałe graficzne odwzorowanie w absydzie katastrofy statku św. Pawła - wszystko to pędzla Mattia Pretiego z późnych lat XVII w.; to również przetrwało trzęsienie ziemi.
• Dwa włoskie owalne portrety na przodzie pilarów są mozaiką z marmuru, z fotograficzną dokładnością przedstawiają św. Piotra i św. Pawła. Pochodzą z roku 1873.
• Rzadki i cenny srebrny krzyż przywieziony przez joannitów z Rodos. Przekaz (jednakże niepotwierdzony) mówi, że Gotfryd z Bouillon przywiózł go do Jerozolimy w czasie pierwszej krucjaty w 1099 r.
• Dwa trony naprzeciw głównego ołtarza zarezerwowane są dla biskupa Malty oraz Wielkiego Mistrza Zakonu.
• Oryginalne malowidła Giovanniego Garucci z roku 1850 wewnątrz wspaniałej kopuły zostały zniszczone przez pogodę; współczesne malowidła, pędzla Raffaele Caffaro Rorègo z roku 1960^[6], przedstawiają Boską misję Kościoła.
• Malowidła wewnątrz dwóch małych kopuł wykonał w latach 1750-1790 Francesco Vincenzo Zahra^[6].
• Podobnie jak kaplica Najświętszego Sakramentu, tak i kaplica Ukrzyżowania (na prawo od ołtarza głównego) ma delikatnie inkrustowaną marmurową podłogę, przypominającą dywan, oraz ponurą czarno-złotą XVIII-wieczną bramę. Po lewej stronie bramy umieszczono tablicę z łacińskim napisem upamiętniającym mszę świętą, której przewodniczył podczas swej pierwszej podróży apostolskiej na Maltę, papież Jan Paweł II w dniu 27 maja 1990 r. Krucyfiks w kaplicy został wykonany przez franciszkańskiego mnicha w XVII w.
• Obraz w ołtarzu św. Publiusza, przedstawiający jego męczeństwo oraz chrzest przez św. Pawła, przypisywany jest czasem Mattia Pretiemu, lecz pochodzi tylko z jego szkoły^[4].

Obiekt jest wpisany na listę National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands pod numerem 02197.^[7]