|
Dom Squedera w Katowicach
Dom inżyniera Jana Squedera w Katowicach – dom handlowo-biurowy znajdujący się w Śródmieściu Katowic, położony przy ul. Dworcowej 13. Wzniesiony w 1937 roku w stylu funkcjonalistycznym dla inżyniera Jana Squedera gmach stanowi jeden z najwybitniejszych przykładów architektury modernistycznej w Katowicach, a także realizuje zasady architektury nowoczesnej Le Corbusiera. Budynek jest siedzibą różnych instytucji, m.in. katowickiego okręgu Związku Polskich Artystów Plastyków. Historia Dom, wybudowany dla inżyniera Jana Squedera[1], wzniesiono na działce o powierzchni 185 m², na której wcześniej działała Mleczarnia Zdrowia[2]. Projekt budynku został opracowany przez Spółkę Inżyniersko-Budowlaną w 1932 roku[3], lecz sam autor projektu nie jest znany[4]. Z niewiadomych zaś przyczyn budowę domu rozpoczęto z dużym opóźnieniem. Gmach w stanie surowym gotowy był latem 1937 roku[4] i jeszcze tego samego roku oddano go do użytku[3][1]. Od momentu powstania domu na parterze działał sklep, którego witryny sięgały poziomu chodnika, a na pierwszym piętrze urządzono kawiarnię Scala, która była własnością Wincentego Grzędy. Wyżej natomiast mieściły się biura i mieszkania[1]. Po II wojnie światowej kawiarnię podzielono na sale wystawowe, a sam dom stał się siedzibą katowickiego oddziału Centralnego Biura Wystaw Artystycznych, którego otwarcie nastąpiło 2 października 1949 roku. Biuro działało w gmachu przy ulicy Dworcowej 13 do 1972 roku, kiedy to nastąpiła zmiana siedziby do pawilonu powstałego przy alei W. Korfantego. Miejsce Biura Wystaw Artystycznych w dotychczasowym gmachu zajęła galeria Art Nova, do której tradycji nawiązywała późniejsza galeria Art Nova 2[2]. Mieszkania w budynku podzielono na mniejsze lokale, w których zaczęły funkcjonować kancelarie adwokackie czy gabinety lekarskie[2]. W 2005 roku przeprowadzono termomodernizację domu, zatracając pierwotne proporcje i detale architektoniczne domu inż. J. Squedera. W czasie tych prac dołożono nowe, nieistniejące wcześniej elementy jak balustrady[2]. W pierwszych latach XXI wieku na pierwszym piętrze działał pub Za drzwiami (do 2011 roku), a później herbaciarnia Teoria[2]. Budynek ten stał się jednym z obiektów na otwartym w Katowicach w 2011 roku Szlaku Moderny[5]. Od końca czerwca 2021 roku przestała na parterze budynku działać galeria ZPAP-u, a w jej miejsce urządzono sklep odzieżowy[2]. Charakterystyka Dom inż. Jana Squedera położony jest przy ulicy Dworcowej 13 (róg z ulicą św. Jana) w Katowicach[6] w dzielnicy Śródmieście[7]. Jest to narożny[3] dom handlowo-biurowy[7], murowany z cegły[3], wybudowany przy użyciu szkieletu żelbetowego[4]. Gmach zwieńczony jest płaskim dachem[3]. Ma pięć kondygnacji nadziemnych i jedną podziemną[7]. Powierzchnia zabudowy domu wynosi 123 m², a kubatura 3 113,22 m³[2]. Dom wzniesiony jest w stylu funkcjonalizmu[3] i stanowi jeden z najwybitniejszych przykładów architektury modernistycznej w Katowicach[1]. Jest to również przykład pełnej realizacji zarówno programu nowej architektury Le Corbusiera, jak i jego założeń estetycznych. Dom Squedera ma formę sześcianu z tą różnicą, iż elewacja od strony ulicy św. Jana jest lekko wybrzuszona[4]. Parter budynku, pełniący funkcję handlową[3], jest niemal całkowicie przeszklony[4], co zostało zaakcentowane ciemnym kolorem[8]. Parter jest nieco mniejszy w obrysie niż nadwieszona nad nim bryła budynku[1], sprawiając wrażenie unoszenia właściwej bryły budynku nad parterem przy jego podtrzymaniu tylko przez szeroko rozstawione słupy[4]. Na ostatniej kondygnacji znajdują się loggia[3] z wysuniętymi płytami balustrad[8]. Każda z dwóch frontowych elewacji budynku została inaczej zaprojektowana mimo użycia tych samych elementów. Tworzą je przede wszystkim okna i puste partie ścian. Wszystkie zaś okna, które są ułożone „wstęgowo”, mają różną wysokość. Szczególnie pod tym względem wyróżniają się okna drugiej kondygnacji. Okna od strony ulicy św. Jana układają się w trzy poziome pasy, a od strony ulicy Dworcowej na trzech kondygnacjach zostały wprowadzone balkony osłonięte wystającą nieco ponad lico ściany płytą, która kontrastuje z płaskością elewacji domu. Identyczny typ balkonu Le Corbusier zastosował w budynku Villa Stein w Garches powstałym około 1927 roku[4]. Dom inż. J. Squedera wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice[7]. Według stanu z połowy 2023 roku, w domu przy ulicy Dworcowej 13 siedzibę mają m.in. Salon Desy (nr 12)[9], butik odzieżowy[10], kluboczajownia Teoria[11], pracownia UFFO[12] czy kancelaria adwokacka[13]. Gmach jest ponadto siedzibą Okręgu w Katowicach Związku Polskich Artystów Plastyków[14]. Przypisy
Bibliografia
Information related to Dom Squedera w Katowicach |
||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
