PROFILPELAJAR.COM

Dom Kopernika w Toruniu
	; Fasady kamienic
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Adres	ul. Mikołaja Kopernika 15/17
Typ budynku	kamienica mieszczańska
Styl architektoniczny	gotyk
Właściciel	Muzeum Okręgowe w Toruniu
	Położenie na mapie Torunia Dom Kopernika w Toruniu
	Położenie na mapie Polski Dom Kopernika w Toruniu
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Dom Kopernika w Toruniu
	53°00′33,2″N 18°36′14,2″E/53,009222 18,603944
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dom Kopernika w Toruniu – miejsce narodzin astronoma Mikołaja Kopernika. Obecnie domem Kopernika nazywa się kamienicę położoną przy ul. Kopernika 15, jednak na przestrzeni lat za miejsce narodzin astronoma uważano kamienice na rogu ul. Piekary i Starotoruńskiej (ob. Kopernika 40) lub przy ul. Kopernika 17. Obecnie w późnogotyckich kamienicach przy ul. Kopernika 15 i 17 mieści się Dom Mikołaja Kopernika, filia Muzeum Okręgowego w Toruniu.

Historia

Poszukiwania domu Mikołaja Kopernika rozpoczęły się w 1711 roku^[1]. Zdaniem toruńskiego kronikarza Jakuba Henryka Zerneckego, Kopernik mógł mieszkać w domu narożnym przy ul. Starotoruńskiej (ob. odcinek dzisiejszej ulicy Mikołaja Kopernika, na odcinku od Bramy Starotoruńskiej do ul. św. Ducha)^[1]^[2]. Według Samuela Lutera Gereta dom rodziny Koperników mieścił się na rogu ul. Piekary i ul. Starotoruńskiej, prawdopodobnie ówcześnie przy numerze 168^[2]. Za sprawą Gereta ok. 1760 roku przy kamienicy wybudowano tzw. Studnię Kopernika^[3]. Przy Studni znajdowała się piramida z kulą ziemską na wierzchu^[1]^[3]. Z czasem na szczycie Studni postawiono rzeźbę przedstawiającą dłoń trzymającą w cyrklu kulę ziemską^[3]. Z tej kamienicy gen. Stanisław Wojczyński rozkazał wyjąć cegłę i posłać ją do Świątyni Sybilli w Puławach^[1]. Rzekomy dom Kopernika odwiedzili m.in. Napoleon Bonaparte (w 1812 roku) i Fryderyk Chopin^[1]^[2]. Władze pruskie zadeklarowały sfinansowanie remontu kamienicy pod warunkiem zaprezentowania dowodów, że budynek faktycznie należał do rodziny Koperników. W ciągu kilku lat znaleziono kilka źródeł, które z trudem udowadniały, że w tym budynku mógł urodzić się astronom. Pomimo tego kamienica przez wiele kolejnych lat uchodziła za dom rodziny Koperników i miejsce narodzin Mikołaja Kopernika. Niemieckie towarzystwo naukowe Coppernicus-Verein für Wissenschaft und Kunst wmurowało w ścianę od strony ul. Piekary tablicę pamiątkową^[1].

W 1881 roku prezydent Torunia Georg Bender odnalazł zeszyt, zawierający spis powinności mieszczan z 1450 roku. Na podstawie tego dokumentu Bender ustalił, że Mikołaj Kopernik-ojciec mieszkał w domu przy ul. św. Anny (obecnie Mikołaja Kopernika 17)^[1]. Budynek ten w połowie XV wieku był drewniany^[4]. Nowe ustalenia spotkały się z krytyką ze strony Coppernicus-Verein^[5]. Według rady handlowego i członka Coppernicus-Verein Hermanna Adolpha, Mikołaj Kopernik-ojciec był właścicielem kilkunastu kamienic^[5]^[6]^[7]. Towarzystwo zdecydowało się nie zdejmować tablicy pamiątkowej na kamienicy przy rogu Piekar i Starotoruńskiej. Nowe ustalenia poparł żyjący na przełomie XIX i XX wieku niemiecki historyk i pastor Reinhold Heuer^[5].

W 1923 roku władze polskie wmurowały w dom przy ul. Kopernika 15 granitową tablicę pamiątkową^[8]. Tablica została ukryta we wrześniu 1939 roku^[9]. Po wojnie powieszono ją we wnętrzu kamienicy^[8]. W 1938 roku zdjęto tablicę z domu na rogu ul. Piekary i Starotoruńskiej. Niemiecka tablica została wywiezione przez wojska niemieckie w 1945 roku^[5].

Pod koniec lat 60. XX wieku rozpoczęto remont generalny Starego Miasta w Toruniu. Pracę objęły również Dom Mikołaja Kopernika^[10]. Od 1973 roku w odrestaurowanym budynku mieści się Muzeum Okręgowe Dom Mikołaja Kopernika^[4].

Według ustaleń historyka Tomasza Jasińskiego z 1985 roku, domem Kopernikiem okazała się sąsiednia kamienica, położona przy ul. Kopernika 15. Parcela obejmowała dwie działki. Na nich wybudowano murowaną dwupiętrową kamienicę, z dekoracyjną elewacją, zwieńczoną ozdobnym szczytem. Na tyłach ulokowano duży magazyn gospodarczy. Po latach tablicę upamiętniającą narodziny Mikołaja Kopernika przeniesiono do sąsiedniej kamienicy^[4].

Do dzisiaj istnieją spory, gdzie mógł urodzić się Mikołaj Kopernik. Według historyka Krzysztofa Mikulskiego, Mikołaj Kopernik mógł urodzić się w należącej do rodziny Koperników kamienicy przy Rynku Staromiejskim 36, będącą bardziej reprezentacyjnym budynkiem^[11]. Gmach przy Rynku został rozebrany w XIX wieku, na jego miejscu powstał nowy budynek^[12]. Obecnie w tym miejscu mieści się dom towarowy PDT^[4].

Muzeum Dom Mikołaja Kopernika

W kamienicach przy ul. Kopernika 15 i 17 mieści się Dom Mikołaja Kopernika, filia Muzeum Okręgowego w Toruniu. Muzeum oddano do użytku w 1973 roku^[4]. W latach 2017–2018 przeprowadzono modernizację muzeum^[13]. W muzeum odtworzono średniowieczny układ wnętrz i ich wystrój z okresu od XV do XVIII wieku. W drugiej części muzeum znajdują się pamiątki po astronomie i jego rodzinie, kolekcja różnych wydań De revolutionibus orbium coelestium. W piwnicy znajduje się stała wystawa pt. Świat toruńskiego piernika^[14].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Górski 1953 ↓, s. 6.
↑ ^a ^b ^c Jasiński 1985 ↓, s. 861.
↑ ^a ^b ^c Ziółkiewicz 2009 ↓, s. 10.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Węcowski 2023 ↓, s. 23.
↑ ^a ^b ^c ^d Górski 1953 ↓, s. 7.
↑ Jasiński 1985 ↓, s. 862.
↑ Niedzielska 1983 ↓, s. 124.
↑ ^a ^b Ziółkiewicz 2009 ↓, s. 16.
↑ Jasiński 1985 ↓, s. 863.
↑ Polak 2013 ↓, s. 574.
↑ Mikulski 2022 ↓, s. 83.
↑ Urbański 2003 ↓, s. 13.
↑ Dom Mikołaja Kopernika. muzeum.torun.pl. [dostęp 2023-05-26].
↑ Dom Mikołaja Kopernika. torun.pl. [dostęp 2023-05-26].

Bibliografia

Karol Górski. Dom Kopernika w Toruniu. „Ochrona Zabytków”. 6/1 (20), 1953.
Tomasz Jasiński. Dom rodzinny Kopernika: przyczynek do studiów nad socjotopografią późnośredniowiecznego miasta. „Kwartalnik Historyczny”, 1985.
Krzysztof Mikulski. Mikołaj Kopernik wciąż tajemniczy? Obrazki z życia astronoma w przededniu 550. rocznicy urodzin. „Nauka”. 1, 2022.
Magdalena Niedzielska. Dzieje toruńskiego towarzystwa Coppemicus-Verein für Wissenschaft und Kunst (1853–1945). „Rocznik Toruński”. 16, 1983.
Wojciech Polak. Obchody pięćsetlecia urodzin Mikołaja Kopernika w 1973 roku w Toruniu. „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”. 3, 2013.
Andrzej Urbański: Mikołaj Kopernik. Osobliwości Kujaw i Pomorza. Toruń: 2003. ISBN 83-88219-07-3.
Piotr Węcowski. „Miłe obcowanie z Kopernikiem”. Co wiemy o życiu i pracy doktora Mikołaja. „Pomocnik Historyczny. Biografie. Kopernik nieznany (1473–1543)”, 2023. Polityka. ISSN 2391-7717.
Antoni Ziółkiewicz: Toruńskie pomniki. Pomniki, tablice, kamienie. Toruń: Wydawnictwo Urbański, 2009. ISBN 978-83-88219-32-0.