მონაკო

მონაკოს სამთავრო
Principauté de Monaco
მონაკო
მონაკოს
გერბი
დევიზი: Deo Juvante (ლათ.)
ჰიმნი: Hymne Monegasque
მონაკოს მდებარეობა
დედაქალაქიმონაკო[1][2]
უდიდესი ქალაქი მონტე-კარლო
ოფიციალური ენა ფრანგული[3]
მთავრობა კონსტიტუციური მონარქია
 -  მონაკოს თავადი ალბერტ II
 -  სახელმწიფო მინისტრი სერჟ ტელე
ფართობი
 -  სულ 1,98 კმ2 (234-ე)
 -  წყალი (%) უმნიშვნელო[4]
მოსახლეობა
 -  2014 შეფასებით 37 800[5] (217-ე)
 -  2000 აღწერა 32 020 
 -  სიმჭიდროვე 15,142 კაცი/კმ2 (პირველი)
მშპ (მუპ) 2010 შეფასებით
 -  სულ $3.000 მილიარდი[6] (156-ე)
 -  ერთ მოსახლეზე $78 700[6] (9-ე)
ვალუტა ევრო (EUR)
დროის სარტყელი UTC+01:00
 -  ზაფხულის (DST) UTC+02:00 (UTC)
ქვეყნის კოდი MCO
Internet TLD .mc
სატელეფონო კოდი 377

მონაკო (ფრანგ. Monaco; იტალ. Monaco; ოქსიტ. Mónegue), ოფიციალურად მონაკოს სამთავრო (ფრანგ. Principauté de Monaco; იტალ. Principato di Monaco; ოქსიტ. Principat de Mónegue) — სუვერენული ქალაქ-სახელმწიფო და ჯუჯა ქვეყანა დასავლეთ ევროპაში, საფრანგეთის რივიერაზე. ჩრდილოეთიდან, აღმოსავლეთიდან და დასავლეთიდან საფრანგეთი, ხოლო სამხრეთიდან ხმელთაშუა ზღვა ესაზღვრება. ქვეყნის მცხოვრებთა რიცხვი 38,682-ია.[7] ოფიციალური ენაა ფრანგული, ასევ ფართოდ გამოიყენება ინგლისური და იტალიური ენები და მონეგასკური დიალექტი. მონაკო მსოფლიოში ერთ-ერთ ყველაზე მდიდრულ ადგილად ითვლება.

ქვეყნის ფართობი 2.1 კმ²-ია, რითაც მსოფლიოში ტერიტორიის სიმცირის მიხედვით ვატიკანის შემდეგ მეორე სუვერენული სახელმწიფოა. მოსახლეობის სიმჭიდროვე 1 კმ²-ზე 19,009 მცხოვრებია, რითაც მონაკო მსოფლიოში პირველ ადგილს იკავებს. ქვეყნის სახმელეთო საზღვარი 5.47 კილომეტრია,[8] ხოლო სანაპირო ხაზის სიგრძე, რომელიც ყველაზე მოკლეა მსოფლიოში, 3.83 კილომეტრს უდრის. მონაკო იტალიის საზღვრიდან 15 კილომეტრითაა დაშორებული.[9] ქვეყნის ყველაზე პოპულარული კვარტალია მონტე-კარლო.

მონაკოს სამთავროს მმართველობის ფორმაა კონსტიტუციური მონარქია, რომლის სათავეში პრინცი ალბერ II დგას. იგი დიდ პოლიტიკურ ძალაუფლებას ფლობს. მონაკოს სუვერენიტეტი ოფიციალურად 1861 წლის ფრანგულ-მონეგასკური შეთანხმების შედეგად აღიარეს. ქვეყანა 1993 წელს გაეროს წევრი გახდა. მონაკოს დამოუკიდებელი საგარეო პოლიტიკის მიუხედავად, მის დაცვაზე საფრანგეთია პასუხისმგებელი. ქვეყანას ორი მცირე სამხედრო გაერთიანება ჰყავს.

მონაკოს ეკონომიკური განვითარების პროცესი XIX საუკუნის ბოლოს დაიწყო, როცა ქვეყანაში პირველი კაზინო, მონტე-კარლო და პარიზთან დამაკავშირებელი რკინიგზა გაიხსნა.[10] იმ დროიდან მოყოლებული, ზომიერი ჰავა, გარემო და აზარტული დაწესებულებების სიმრავლე ქვეყანაში უამრავს ტურისტს იზიდავს. მონაკო შეძლებულ ადამიანთა რეკრეაციული ცენტრია. ბოლო წლებში, ქვეყანა ფინანსური ცენტრი გახდა და ეკონომიკის დივერსიფიკაციას სერვისის სექტორსა და ინდუსტრიულ სფეროში ცდილობდა. მონაკოში არ იხდიან საშემოსავლო გადასახადს, ხოლო ბიზნესის გადასახადი საკმაოდ მცირეა, რის გამოც ქვეყანა ცნობილია, როგორც საგადასახადო თავშესაფარი. 2014 წლის მონაცემებით, მონაკოს მცხოვრებთა 30%-ს მილიონერები შეადგენდნენ.[11]

მონაკო არაა ევროკავშირის წევრი ქვეყანა, თუმცა მონაწილეობას იღებს ორგანიზაციის პოლიტიკის სხვადასხვა ასპექტებში, როგორიცაა საბაჟო და სასაზღვრო კონტროლი. საფრანგეთთან მჭიდრო ურთიერთობის გამო ქვეყნის სავალუტო ერთეულია ევრო. 2004 წელს მონაკო ევროსაბჭოს შეუერთდა, ხოლო 1970 წლიდან ფრანკოფონიის წევრი ქვეყანაა. მონაკოს ჰყავს საფეხბურთო კლუბი, რომელიც საფრანგეთის ჩემპიონატის გამარჯვებული რამდენჯერმე გახდა.

ისტორია

XX საუკუნე

მონაკოს მერი აბსოლუტური მონარქიის დასრულებას აცხადებს, 1910 წელი

სანამ 1910 წლის მონეგასკური რევოლუციის შედეგად 1911 წელს კონსტიტუციას მიიღებდნენ, მონაკოს პრინცი ქვეყნის აბსოლუტური მმართველი იყო.[12] ახალმა კონსტიტუციამ გრიმალდების დინასტიის ძალაუფლება და ავტორიტატული რეჟიმი მცირედით შეამცირა, თუმცა ამ უკანასკნელის ლეგიტიმაცია მალევე, პირველი მსოფლიო ომის პერიოდში შეჩერდა.

1918 წლის ივლისში მონაკოსა და საფრანგეთს შორის ხელი მოეწერა ხელშეკრულებას, რომლის მიხედვითაც საფრანგეთი პასუხისმგებლობას იღებდა მონაკოს დაცვაზე. ეს შეთანხმება 1919 წელს ვერსალის ხელშეკრულებით დამტკიცდა, რომლის მიხედვითაც მონაკოს საერთაშორისო პოლიტიკა საფრანგეთის პოლიტიკურ, სამხედრო და ეკონომიკურ ინტერესებთან უნდა ყოფილიყო თანხვედრაში.[13]

გრეის კელისა და რაინერ III-ის ქორწინება

1942 წელს მონაკოში შეიჭრა იტალია და მისი ოკუპაცია მოახდინა, რის შემდეგაც ქვეყანაში ფაშისტური მმართველობა დამყარდა.[14] 1943 წელს მუსოლინის დაცემის შემდეგ მონაკოს ოკუპაცია ვერმახტმა მოახდინა, რის შემდეგაც ქვეყანაში ებრაელთა დეპორტაცია დაიწყო. რენე ბლუმი, გამოჩენილი ფრანგი ებრაელი, რომელმაც მონტე-კარლოს საბალეტო თეატრი დააარსა, პარიზში, საკუთარ სახლში დააპატიმრეს, რის შემდეგაც ოსვენციმის საკონცენტრაციო ბანაკში გადაიყვანეს, სადაც მოგვიანებით მოკლეს.[15] ბლუმის კოლეგა რაულ განსბურგი, მონტე-კარლოს ოპერის ხელმძღვანელი, ნაცისტების მიერ დაპატიმრებას შვეიცარიაში გაქცევით გადაურჩა, რაშიც მას ფრანგული წინააღმდეგობის მოძრაობა დაეხმარა.[16] 1944 წლის აგვისტოში გერმანელებმა სიკვდილით დასაჯეს წინააღმდეგობის მოძრაობის ლიდერები – რენე ბორგინი, ჯოზეფ-ჰენრი ლაჟუ და ესტერ პოგიო.

1949 პრინც ლუი II-ის სიკვდილის შემდეგ ტახტზე რაინერ III ავიდა, რომელიც 2005 წლამდე მეფობდა. მან 1956 წლის 19 აპრილს ცოლად შეირთო ცნობილი ამერიკელი მსახიობი გრეის კელი. წყვილის ქორწინებამ მსოფლიო მასშტაბით ფართო მედიის ყურადღება მიიპყრო. უნდა აღინიშნოს, რომ ამ ფაქტის პრესასა და ტელევიზიაში ფართომასშტაბიანმა გაშუქებამ მსოფლიოში მონაკოს შესახებ ცნობადობა აამაღლა.[17]

1962 წელს მონაკოში მიიღეს საკონსტიტუციო ცვლილებები, რომლის მიხედვითაც გაუქმდა სიკვდილით დასჯა, ქალებს მიეცათ საარჩევნო უფლება და დაარსდა უმაღლესი სასამართლო.

1993 წელს მონაკო გაეროს წევრი ქვეყანა გახდა.[18]

XXI საუკუნე

2002 წელს საფრანგეთსა და მონაკოს შორის შეთანხმება დაიდო, რომლის მიხედვითაც, იმ შემთხვევაში, თუ გრიმალდის დინასტია მემკვიდრის გარეშე დარჩება, მონაკოს სამთავრო დამოუკიდებლობას შეინარჩუნებს და არ მოექცევა საფრანგეთის მმართველობის ქვეშ. ამასთანავე, საფრანგეთი ვალდებულებას ინარჩუნებს მონაკოს სამხედრო დაცვაზე.[19][20]

2005 წლის 31 მარტს რაინერ III-მ ჯანმრთელობის მდგომარეობის გამო უარი თქვა თავისი მოვალეობების შესრულებაზე, ნებაყოფლობით გადადგა ტახტიდან და თანამდებობა თავის ვაჟსა და მემკვიდრეს, ალბერს გადაულოცა.[21] 56 წლიანი მეფობის შემდეგ იგი 6 აპრილს გარდაიცვალა.

საყოველთაო გლოვის დასრულების შემდეგ, მონაკოს სამეფო ტახტი პრინცმა ალბერ II-მ ოფიციალურად 2005 წლის 12 ივლისს დაიკავა.[22] მისი გამეფების აღსანიშნავად საზეიმო მესა წმინდა ნიკოლოზის საკათედრო ტაძარში გაიმართა, ხოლო გვირგვინის დადგმის ცერემონიალი ამავე წლის 18 ნოემბერს პრინცის სასახლეში შედგა.[23]

2015 წლის 27 აგვისტოს ალბერ II-მ ოფიციალურად მოიხადა ბოდიში მეორე მსოფლიო ომში მონაკოს მონაწილეობაზე, რაც 90 ებრაელისა და გერმანიის მოწინააღმდეგე მებრძოლების დეპორტაციაში ხელის შეწყობაში გამოიხატა, რომელთაგან სიკვდილს მხოლოდ ცხრა გადაურჩა. „ჩვენ გამოუსწორებელი შეცდომა დავუშვით, როცა მეზობელ ავტორიტეტულ ძალებს ქალები, მამაკაცები და ბავშვები გადავეცით, რომლებიც საფრანგეთიდან დევნასა და შევიწროებას გამოქცეულები ჩვენთან თავშესაფარს ეძებდნენ და მონაკოს ნეიტრალიტეტის იმედი ჰქონდათ,“[24] – თქვა პრინცმა მონაკოს სასაფლაოზე გამართულ ცერემონიაზე, სადაც გარდაცვლილთა ხსოვნის პატივსაცემად მონუმენტი აღიმართა.

გეოგრაფია

მთავარი სტატია: მონაკოს გეოგრაფია.
მონაკო
მონაკოს პანორამული სურათი, ყვითელი ხაზით აღნიშნულია საზღვარი

მონაკო სუვერენული ქალაქ-სახელმწიფოა, რომელიც ხუთი კვარტლისა და ათი საარჩევნო ოლქისგან შედგება.[25] მდებარეობს დასავლეთ ევროპაში, საფრანგეთის რივიერაზე. აღმოსავლეთიდან, ჩრდილოეთიდან და დასავლეთიდან ესაზღვრება ზღვისპირა ალპები, ხოლო სამხრეთიდან – ხმელთაშუა ზღვა. მონაკოს ცენტრი იტალიიდან 16 კილომეტრით, ხოლო საფრანგეთის ქალაქ ნიციდან 13 კილომეტრითაა დაშორებული.[18]

მონაკოს ფართობი 2.1 კმ², ხოლო მოსახლეობა 38,400-ია,[26] რითაც მსოფლიოში ყველაზე მჭიდროდ დასახლებული ქვეყანაა.[18] სახმელეთო საზღვარი 5.47,[26] ხოლო საზღვაო 3.83 კმ-ია. ქვეყნის საზღვაო სივრცე 22.2 კმ-ზე ვრცელდება.

მონაკოს უმაღლესი წერტილი ზღვის დონიდან 164.4 მეტრზე მდებარეობს,[27] ხოლო ქვეყნის ყველაზე დაბალი წერტილი ხმელთაშუა ზღვაა.[28]

მონაკოს წყლის მთავარი არტერია მდინარე სენტ-ჟანია, რომლის კალაპოტიც 0.19 კმ-ია. უდიდესი ტბაა ფონტვეილი, რომლის ფართობიც 0.5 ჰექტარია.[29] ქვეყნის ყველაზე მჭიდროდ დასახლეობული კვარტალია მონტე-კარლო.[30]

მონაკოს ერთადერთი ბუნებრივი რესურსი თევზაობაა.[31] რადგანაც ურბანული სივრცე ქვეყნის მთელ ტერიტორიას მოიცავს, მონაკოში არ არსებობს სასოფლო-სამეურნეო კომერცია.

ლა კონდემინისა და მონტე-კარლოს პანორამული ხედი

ჰავა

მონაკოში ხმელთაშუა ზღვის ჰავიდან ოკეანურზე და ნოტიო სუბტროპიკულზე გარდამავალი ჰავაა. ზაფხული ცხელი და მშრალია, ხოლო ზამთარი – ზომიერი და წვიმიანი. ატმოსფერული ნალექის სახით თოვლი და ყინვა ზამთრის პერიოდში საშუალოდ ათ წელიწადში ერთხელ ფიქსირდება.[32][33]

ჰავის მონაცემები — მონაკო (საშუალოები — 1981–2010, ექსტრემუმები — 1966–დღემდე)
თვე იან თებ მარ აპრ მაი ივნ ივლ აგვ სექ ოქტ ნოე დეკ წლიური
რეკორდულად მაღალი °C 19.9 23.2 25.6 26.2 30.3 32.5 34.4 34.5 33.1 29.0 25.0 22.3 34.5
საშუალო მაღალი °C 13.0 13.0 14.9 16.7 20.4 23.7 26.6 26.9 24.0 20.6 16.5 13.9 19.2
საშუალო დღიური °C 10.2 10.2 12.0 13.8 17.5 20.9 23.8 24.2 21.1 17.9 13.8 11.2 16.4
საშუალო დაბალი °C 7.4 7.4 9.1 10.9 14.6 18.0 21.0 21.4 18.3 15.2 11.2 8.5 13.6
რეკორდულად დაბალი °C −3.1 −5.2 −3.1 3.8 7.5 9.0 10.5 12.4 10.5 6.5 1.6 −1.0 −5.2
საშუალო ნალექი (მმ) 67.7 48.4 41.2 71.3 49.0 32.6 13.7 26.5 72.5 128.7 103.2 88.8 743.6
ნალექიანი დღეები საშუალოდ (≥ 1,0 მმ) 6.0 4.9 4.5 7.3 5.5 4.1 1.7 2.5 5.1 7.3 7.1 6.5 62.4
საშუალო თვიური მზიანი საათები 149.8 158.9 185.5 210.0 248.1 281.1 329.3 296.7 224.7 199.0 155.2 136.5 2 574,7
წყარო 1: Météo France[34]
წყარო 2: მონაკოს საიტი (მხოლოდ მზე)[35]
კაზინო მონტე-კარლო

არქიტექტურა

მონაკოში მრავალი სტილის არქიტექტურული ნიმუშებია წარმოდგენილი, თუმცა ძირითადად ქალაქის იერსახე, განსაკუთრებით კი მონტე-კარლოს კვარტალი, მშვენიერი ეპოქის სტილის არქიტექტურითაა დამშვენებული. ყველაზე კარგად არქიტექტურის ეს სტილი კაზინო მონტე-კარლოს შენობაშია წარმოდგენილი, რომელიც 1878-1879 წლებში აშენდა. შენობა დეკორატიული ელემენტების სიმრავლის საშუალებით სიმდიდრისა და ფუფუნუნების გამოხატულებაა, რაც მონაკოს არქიტექტურის მთავარი დამახასიათებელი ნიშანია.[36]

ხელისუფლება

ალბერ II, მონაკოს პრინცი

მონაკოს მმართველობის ფორმა 1911 წლიდან კონსტიტუციური მონარქიაა, რომლის სათავეშიც მონაკოს პრინცი დგას.[37] აღმასრულებელი ხელისუფლების შემადგენლობაში შედის სახელმწიფო მინისტრი, რომელიც უმაღლესი ხელისუფლის წარმომადგენელია. იგი მთავრობის საბჭოს და ამასთანავე ამ საბჭოს ხუთი წევრის, ოთხი მრჩევლისა და ერთი დელეგატის თავმჯდომარეა.[38] 2002 წლამდე სახელმწიფო მინისტრი საფრანგეთის მოქალაქე იყო, რომელსაც მონაკოს პრინცი საფრანგეთის მიერ წარდგენილი კანდიდატებიდან ირჩევდა. 2002 წელს საკონსტიტუციო ცვლილების მიღების შემდეგ სახელმწიფო მინისტრი შესაძლებელია იყოს როგორც საფრანგეთის, ასევე მონაკოს მოქალაქე. 2010 წლის 3 მარტს ალბერ II-მ სახელმწიფო მინისტრად ფრანგი მიშელ როჟე დანიშნა.[39]

1962 წლის კონსტიტუციის მიხედვით, მონაკოს პრინცი ვეტოს უფლებას საკანონმდებლო ორგანოს, ეროვნულ საბჭოს უზიარებს.[40] საბჭოს 24 წევრს ხუთ წელიწადში ერთხელ ირჩევენ, მათგან 16-ს მაჟორიტარული, ხოლო 8-ს პროპორციული სისტემით.[41] ეროვნულ საბჭოში ამჟამად წამყვანი ძალა კონსერვატიული პარტიაა, რომელიც 20 წევრითაა წარმოდგენილი. ქალაქის ადგილობრივი საკანონმდებლო ორგანო კომუნალური საბჭოა, რომელიც 14 წევრისგან შედგება და მისი თავმჯდომარე ქალაქის მერია.[42] ეროვნული საბჭოსგან განსხვავებით, კომუნალური საბჭოს არჩევნები ოთხ წელიწადში ერთხელ ტარდება.[43]

ადმინისტრაციული დაყოფა

მონაკო მსოფლიოში ტერიტორიის სიმცირის მიხედვით მეორე, ხოლო მოსახლეობის სიმჭიდროვის მიხედვით პირველ ადგილზე დგას. ქვეყანა ერთი მუნიციპალიტეტისგან შედგება. ქალაქსა და სახელმწიფოს შორის ტერიტორიული საზღვრები არ არსებობს, თუმცა განსხვავდება მთავრობისა და მუნიციპალიტეტის ვალდებულებები, რომელთაგან პირველი სახელმწიფო, ხოლო მეორე ქალაქის ფარგლებში ვრცელდება.

დღეისათვის მონაკო ხუთ კვარტლად და ათ საარჩევნო ოლქადაა დაყოფილი.[44][45][46][47][48]

მოსახლეობა

დემოგრაფია

მთავარი სტატია: მონაკოს დემოგრაფია.

2015 წლის მონაცემებით მონაკოს მცხოვრებთა რიცხვი 38,400-ია.[49] მოსახლეობის უმრავლესობა – 28.4% ფრანგია, 21.6% – მონეგასკი, 18.7% – იტალიელი, 7.5% – ბელგიელი, 2.5% – გერმანელი და 2.5% – შვეიცარიელი.[50]

მონაკოს მცხოვრებლებს, რომლებიც ქვეყანაში დაიბადნენ, მონეგასკები ეწოდებათ.[51] 2017 წლის მონაცემების მიხედვით, მონაკოში სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა თითქმის 90 წელია, რითაც ქვეყანა მსოფლიოში პირველ ადგილს იკავებს.[52][53]

ენა

მონაკოში ოფიციალური ენაა ფრანგული. გავრცელების მიხედვით მეორე ადგილზე იტალიური ენა დგას, ხოლო ინგლისურ ენაზე ამერიკელი, ბრიტანელი, კანადელი და ირლანდიელი მოსახლეობა საუბრობს. მონაკოს ტრადიული ეროვნული ენა მონეგასკურია, რომელიც ლიგურიული ენის ვარიაციაა. აღსანიშნავია, რომ გრიმალდების დინასტიას სწორედ ლიგურიული წარმოშობა აქვს. დღეისათვის მონეგასკურზე მოსახლეობის მცირე ნაწილი საუბრობს, ეს უკანასკნელი მკვიდრ მონაკოელთათვის მეორე ენას წარმოადგენს.

ეკონომიკა

მონაკო მსოფლიოში პირველ ადგილზე დგას მშპ-ს მაჩვენებლით ერთ სულ მოსახლეზე, რომელიც 185,742 დოლარს უდრის, ასევე მშპ-ს მაჩვენებლით მსყიდველობითუნარიანობის პარიტეტთან მიმართებით, რომელიც 183,150 დოლარია.[54][55] ქვეყანაში უმუშევართა რაოდენობა 2%-ია,[56] ხოლო დასაქმებულთა რიცხვი 48 ათასს შეადგენს, რომელთა მნიშვნელოვანი ნაწილი საფრანგეთისა და იტალიის მოქალაქენი არიან.[30] ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტოს კვლევის მიხედვით, მსოფლიოს ქვეყნებს შორის მონაკოში სიღარიბის დონე ყველაზე დაბალია, ხოლო მილიონერთა და მილიარდერთა რიცხვით ქვეყანა პირველ ადგილზე დგას.[57]

მონაკოს ეკონომიკის ერთ-ერთი წამმართველი ძალაა ტურიზმი. აზარტული დაწესებულებები და სასიამოვნო ჰავა ყოველწლიურად ქვეყანაში უფრო და უფრო მეტ ტურისტს იზიდავს.[58] მონაკო ასევე ფინანსური ცენტრის სტატუსს ატარებს, სადაც 100 მილიარდზე მეტი ღირებულების ფონდებია თავმოყრილი.[59] ქვეყანამ ეკონომიკური ბაზის დივერსიფიკაცია მომსახურების სფეროსა და მცირე ინდუსტირულ წარმოებაში წარმატებით შეძლო.[60]

კულტურა

ოკეანოგრაფიის მუზეუმი

მონაკოში ოპერის თეატრი, სიმფონიური ორკესტრი და კლასიკური საბალეტო დასია.[61]

ქვეყნის გამორჩეულ მუზეუმებს შორისაა ნაპოლეონის მუზეუმი, ოკეანოგრაფიის მუზეუმი და მონაკოს ეროვნულ მუზეუმი, რომელშიც თანამედროვე ვიზუალური ხელოვნების ნიმუშებია წარმოდგენილი.

მონაკო მასპინძლობს საერთაშორისო ღონისძიებებს, როგორებიცაა მონტე-კარლოს ცირკის საერთაშორისო ფესტივალი, სამოყვარულო თეატრის მსოფლიო ფესტივალი და მონტე-კარლოს სატელევიზიო ფესტივალი.

მონაკოში ყოველწლიურად 17 სექტემბერს პურის ფესტივალი იმართება.[62]

რესურსები ინტერნეტში

სქოლიო

ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:
  1. ↑ United-Nations data, country profile. ციტირების თარიღი: 29 October 2013.
  2. ↑ Constitution of Monaco (art. 78): The territory of the Principality forms a single commune.. ციტირების თარიღი: 29 October 2013.
  3. ↑ Constitution de la Principauté. Council of Government. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 22 ივლისი 2011. ციტირების თარიღი: 22 May 2008.
  4. ↑ Monaco en Chiffres. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-11-15. ციტირების თარიღი: 2016-05-06., Principauté de Monaco. Retrieved 7 June 2010.
  5. ↑ Population et emploi / IMSEE — Monaco IMSEE fr. Imsee.mc. ციტირების თარიღი: 6 September 2012.
  6. ↑ 6.0 6.1 World Development Indicators. მსოფლიო ბანკი. ციტირების თარიღი: 8 October 2012. Note: "PPP conversion factor, GDP (LCU per international $)" for France (0.8724) was used.
  7. ↑ Population, total. World Bank. ციტირების თარიღი: 2019-09-18
  8. ↑ Monaco Statistics / IMSEE — Monaco IMSEE fr. Imsee.mc. ციტირების თარიღი: 3 August 2016.
  9. ↑ Ventimiglia - Principato di Monaco. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 6 მაისი 2019. ციტირების თარიღი: 8 April 2020.
  10. ↑ Monte Carlo: The Birth of a Legend. SBM Group. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 3 დეკემბერი 2013. ციტირების თარიღი: 23 August 2013.
  11. ↑ One in Three is a Millionaire in Monaco: Study. ndtv.com.
  12. ↑ „Monaco timeline“. BBC News. 28 March 2012. ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  13. ↑ Monaco Politics, government, and taxation. Nationsencyclopedia.com. ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  14. ↑ Monaco History, History of Monaco – Allo' Expat Monaco. Monaco.alloexpat.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 27 May 2012. ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  15. ↑ Abramovici P. Un rocher bien occupé : Monaco pendant la guerre 1939–1945 Editions Seuil, Paris 2001, ISBN 2-02-037211-8
  16. ↑ Monaco histoire. Tmeheust.free.fr. ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  17. ↑ Monaco – Principality of Monaco – Principauté de Monaco – French Riviera Travel and Tourism. Nationsonline.org. ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  18. ↑ 18.0 18.1 18.2 CIA – The World Factbook. Cia.gov. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 16 ოქტომბერი 2015. ციტირების თარიღი: 22 March 2012.
  19. ↑ History of Monaco. Monaco chronology. Europe-cities.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 16 იანვარი 2013. ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  20. ↑ Monaco Military 2012, CIA World Factbook. Theodora.com. ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  21. ↑ Monaco Royal Family. Yourmonaco.com. ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  22. ↑ Biography – Prince's Palace of Monaco. Palais.mc. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 15 ნოემბერი 2013. ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  23. ↑ History of Monaco, Grimaldi family. Monte-Carlo SBM. ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  24. ↑ Williams, Carol J. (27 August 2015). „More than seven decades later, Monaco apologises for deporting Jews“. Los Angeles Times. ციტირების თარიღი: 31 August 2015.
  25. ↑ Monaco Districts. Monaco.me. ციტირების თარიღი: 22 March 2012.
  26. ↑ 26.0 26.1 Monaco, Government of. "monaco statistics pocket" / Publications / IMSEE - Monaco IMSEE.
  27. ↑ Highest point at ground level (Access to Patio Palace on D6007) Monaco Statistics pocket – Edition 2014 (PDF). Monaco Statistics – Principality of Monaco.
  28. ↑ Highest and lowest points in countries islands oceans of the world. Worldatlas.com. ციტირების თარიღი: 6 September 2012.
  29. ↑ Monaco. Google Maps. ციტირების თარიღი: 6 September 2012.
  30. ↑ 30.0 30.1 Plan General De La Principaute De Monaco (PDF). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 28 მაისი 2012. ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  31. ↑ Prince Albert of Monaco interview on fishing issues. YouTube (30 June 2011). ციტირების თარიღი: 22 March 2012.
  32. ↑ Snow in Casino Square!. Monte Carlo Daily Photo (19 December 2009). ციტირების თარიღი: 6 September 2012.
  33. ↑ Monaco – Weather / Monaco Official Site. Visitmonaco.com. ციტირების თარიღი: 6 September 2012.
  34. ↑ Monaco (99) ფრანგ. . Fiche Climatologique: Statistiques 1981–2010 et records. Meteo France. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 27 February 2018. ციტირების თარიღი: 26 თებერვალი, 2018.
  35. ↑ Climatological information for Monaco French. Monaco Tourist Authority. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2 March 2018. ციტირების თარიღი: 2 მარტი, 2018.
  36. ↑ Novella, René; Sassi, Luca Monaco : eight centuries of art and architecture, Epi Communication, 2015
  37. ↑ Monaco (16 November 2011). ციტირების თარიღი: 22 March 2012.
  38. ↑ Politics. Monaco-IQ. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 6 აპრილი 2012. ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  39. ↑ History « Consulate General of Monaco. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 10 ივნისი 2012. ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  40. ↑ Monaco: Government (4 October 2004). ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  41. ↑ Monaco. Freedom House. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 15 ნოემბერი 2012. ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  42. ↑ Mairie de Monaco. Les élus. La Mairie de Monaco. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 15 მაისი 2013. ციტირების თარიღი: 30 ივლისი 2020.
  43. ↑ Le Conseil Communal – Mairie de Monaco. La Mairie de Monaco. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 16 იანვარი 2013. ციტირების თარიღი: 30 ივლისი 2020.
  44. ↑ Monaco – Location and size (2 July 2011). ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  45. ↑ Dictionary – Definition of Larvotto (1 March 2008). ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  46. ↑ Tourist Board Official Website. ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  47. ↑ Nom (obligatoire). Extension en mer: Fontvieille ou Larvotto ?. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 16 ოქტომბერი 2015. ციტირების თარიღი: 12 March 2013.
  48. ↑ Monaco Commune. ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  49. ↑ Monaco Statistics office. ციტირების თარიღი: 3 August 2017.
  50. ↑ General Population Census 2008: Population Recensee et Population Estimee French. Government of the Principality of Monaco (2008). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 14 June 2011. ციტირების თარიღი: 7 October 2011.
  51. ↑ Culture of Monaco. Everyculture.com. ციტირების თარიღი: 6 September 2012.
  52. ↑ CIA World Factbook, Monaco. Cia.gov. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 16 ოქტომბერი 2015. ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  53. ↑ International Rankings of Monaco - 2018. Theodora.com. ციტირების თარიღი: 4 July 2018.
  54. ↑ The World Bank Group. The World Bank Group. ციტირების თარიღი: 18 September 2019.
  55. ↑ Gross national income per capita 2010, Atlas method and PPP. World Bank
  56. ↑ Central Intelligence Agency. Cia.gov. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 21 აგვისტო 2016. ციტირების თარიღი: 22 March 2012.
  57. ↑ Alleyne, Richard (4 October 2007). „Prince Albert: We want more for Monaco“. The Daily Telegraph. London. ციტირების თარიღი: 22 March 2012.
  58. ↑ Monaco: Economy >> globalEDGE: Your source for Global Business Knowledge. Globaledge.msu.edu. ციტირების თარიღი: 22 March 2012.
  59. ↑ Robert BOUHNIK. (19 December 2011) Home > Files and Reports > Economy(Gb). Cloud.gouv.mc. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 ივლისი 2012. ციტირების თარიღი: 22 March 2012.
  60. ↑ Monaco Economy 2012, CIA World Factbook. Theodora.com. ციტირების თარიღი: 28 May 2012.
  61. ↑ Culture of Monaco. everyculture.com.
  62. ↑ დაარქივებული ასლი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2022-03-25. ციტირების თარიღი: 2020-07-31.
ხ • გ • რ
ევროკავშირის
წევრები
დანარჩენი ევროპა

აზერბაიჯანის დროშა აზერბაიჯანი2 · ალბანეთის დროშა ალბანეთი · ანდორის დროშა ანდორა · ბელარუსის დროშა ბელარუსი · ბოსნია და ჰერცეგოვინის დროშა ბოსნია და ჰერცეგოვინა · გაერთიანებული სამეფოს დროშა გაერთიანებული სამეფო3 · ვატიკანის დროშა ვატიკანი · თურქეთის დროშა თურქეთი2 · ისლანდიის დროშა ისლანდია · ლიხტენშტაინის დროშა ლიხტენშტაინი · მოლდოვის დროშა მოლდოვა · მონაკოს დროშა მონაკო · მონტენეგროს დროშა მონტენეგრო · ნორვეგიის დროშა ნორვეგია3 · რუსეთის დროშა რუსეთი2 · სან-მარინოს დროშა სან-მარინო · საქართველოს დროშა საქართველო2 · სერბეთის დროშა სერბეთი · სომხეთის დროშა სომხეთი1 · უკრაინის დროშა უკრაინა · ყაზახეთის დროშა ყაზახეთი2 · შვეიცარიის დროშა შვეიცარია · ჩრდილოეთ მაკედონიის დროშა ჩრდილოეთი მაკედონია

1 მთლიანად აზიაში, მაგრამ კულტურულ-პოლიტიკური კავშირები აქვს ევროპასთან.
2ქვეყნების დიდი ნაწილი აზიაშია.
3აქვს დამოკიდებული და მსგავსი ტერიტორიები ევროპის გარეთ
ხ • გ • რ
გეოგრაფია
აბსოლუტური
კონსტიტუციური

ანტიგუა და ბარბუდა · ავსტრალია · ანდორა · ბაჰამის კუნძულები · ბაჰრეინი · ბარბადოსი · ბელიზი · ბელგია · ბჰუტანი · კამბოჯა · კანადა · დანია · გრენადა · იამაიკა · იაპონია1 · იორდანია · ქუვეითი · ლიხტენშტაინი · ლესოთო · ლუქსემბურგი · მალაიზია · მონაკო · მაროკო · ნიდერლანდები · ახალი ზელანდია · ნორვეგია · ომანი2 · პაპუა-ახალი გვინეა · კატარი2 · ესპანეთი · სენტ-კიტსი და ნევისი · სენტ-ლუსია · სენტ-ვინსენტი და გრენადინები · სოლომონის კუნძულები · შვედეთი · ტაილანდი · ტონგა · ტუვალუ · არაბთა გაერთიანებული საამიროები3 · გაერთიანებული სამეფო

არჩევითი
სუბნაციონალური
სხვები

კურსივით აღნიშნულია თანამეგობრობის ის წევრები, რომელთაც ერთი და იგივე მონარქი ჰყავთ სახელმწიფოს მეთაურად.
1 მონარქის სახელმწიფოს მეთაურად ყოფნა სადავოა.   

2 ტექნიკურად კონსტიტუციური, მაგრამ ეფექტურობით აბსოლუტური.   

3 იყენებს სახელს პრეზიდენტი.

Read other articles:

Chrysler 180

Chrysler 180Chrysler 160InformasiProdusenChrysler EuropeJuga disebutChrysler 160/180/2 litre Chrysler-Simca 1609/1610/2 litres Talbot 180 [1] Talbot 1610/2 litres Talbot Simca 2 Litres [2]Masa produksi1970–1982PerancangRoy AxeCurt GwinnBodi & rangkaKelasLarge carBentuk kerangka4-door saloonTata letakFR layoutMobil terkaitChrysler CenturaPenyalur dayaMesin1.6 L Type 180 I41.8 L Type 180 I42.0 L Type 180 I41.9 L Barreiros diesel I42.0 L B...

 

 

Agama kirkii

Agama kirkii Status konservasiRisiko rendahIUCN17450557 TaksonomiKerajaanAnimaliaFilumChordataKelasReptiliaOrdoSquamataFamiliAgamidaeGenusAgamaSpesiesAgama kirkii Boulenger, 1885 lbs Agama kirkii atau agama batu Kirk adalah sebuah spesies kadal dalam keluarga Agamidae. Spesies tersebut adalah kadal kecil yang ditemukan di Malawi, Zambia, Zimbabwe, Mozambik, Botswana, dan Tanzania.[1] Referensi ^ Agama kirkii di Reptarium.cz Reptile Database. Diakses 20 October 2020. Pengidentifikasi t...

 

 

Shwaas

ShwaasJudul ShwaasSutradaraSandeep SawantProduserArun Nalawade Sandeep Sawant Devidas Bapat Rajan Cheulkar Mohan Parab Nareshachandra Jani V. R. Nayak Deepak ChaudhriPemeranArun NalawadeAshwin ChitaleSandeep KulkarniAmruta SubhashPenata musikBhaskar ChandavarkarSinematograferSanjay MananePenyuntingNeeraj VoraliaDistributorKathi ArtsTanggal rilis2004Durasi107 menitNegaraIndiaBahasaMarathi Shwaas (Marathi: श्‍वास, The Breath) adalah sebuah film Marathi, yang dirilis pada 2004....

California Trail

Historic migration route in the western United States Central Route redirects here. For the route in Central Utah and Nevada, see Central Overland Route. This article may be too long to read and navigate comfortably. When this tag was added, its readable prose size was 27000 words. Consider splitting content into sub-articles, condensing it, or adding subheadings. Please discuss this issue on the article's talk page. (February 2015) The California Trail led to the gold fields. The California ...

 

 

Kanzen

KanzenNama dagangKanzenSebelumnyaPT Semesta Citra MotorindoJenisSwastaIndustriOtomotifDidirikan2000Ditutup2010KantorpusatJakarta, IndonesiaProduksepeda motorSitus webwww.kanzenmotor.com Kanzen adalah merek sepeda motor Indonesia. Merek ini diproduksi oleh PT Semesta Citra Motorindo yang sebagian sahamnya dimiliki oleh mantan Menteri Perindustrian dan Menteri BUMN Rini Mariani Soemarno. Sepeda motor Kanzen menghasilkan beberapa jenis sepeda motor, di antaranya: Kanzen Scudetto, skuter otomatis...

 

 

keadilan

J.L. Urban, patung Dewi Keadilan di gedung pengadilan di Olomouc, Republik CekoKeadilan adalah kondisi yang bersifat adil terhadap suatu sifat, perbuatan maupun perlakuan terhadap sesuatu hal.[1] Dalam arti yang lebih luas Keadilan ialah konsep bahwa individu harus diberlakukan dengan cara yang setara tidak memihak dan tidak sewenang-wenang[2] Diskusi mengenai bentuk dan perwujudan keadilan telah dimulai sejak berkembangnya teori-teori filsafat manusia. Kajian diskusi tentang ...

Computer network

Network that allows computers to share resources and communicate with each other Datacom redirects here. For other uses, see Datacom (disambiguation). For other uses, see Network. This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Computer network – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (June 2023) (Learn...

 

 

2005 Ethiopian general election

2005 Ethiopian general election ← 2000 15 May 2005 2010 → All 547 seats to the House of Peoples' Representatives274 seats needed for a majority   First party Second party Third party   Leader Meles Zenawi Hailu Shawul Beyene Petros Party Tigrayan People's Liberation Front All Ethiopian Unity Party All-Amhara People's Organization Alliance Ethiopian People's Revolutionary Democratic Front Coalition for Unity and Democracy United Ethiopian Democratic Forces Last...

 

 

Austin Film Critics Association Awards 2021

Film awards edition 17th Austin Film Critics Association AwardsDateJanuary 11, 2022 (2022-01-11)LocationAustin, TexasPresented byAustin Film Critics AssociationWebsiteaustinfilmcritics.org ← 2020 · AFCA · 2022 → The 17th Austin Film Critics Association Awards, honoring the best in filmmaking for 2021, were announced on January 11, 2022.[1][2][3] The nominations were announced on January 4, 2022.[4][5] ...

Morris R. Jeppson

Cet article est une ébauche concernant un militaire américain. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. Morris R. JeppsonBiographieNaissance 23 juin 1922LoganDécès 30 mars 2010 (à 87 ans)Las VegasNationalité américaineActivité MilitaireAutres informationsGrade militaire Sous-lieutenantConflit Seconde Guerre mondialeDistinctions Air MedalSilver Starmodifier - modifier le code - modifier Wikida...

 

 

Jozef Tomko

Jozef TomkoPresiden Emeritus Komite Kepausan bagi Kongres Ekaristi InternasionalPenunjukan23 Oktober 2001Masa jabatan berakhir1 Oktober 2007PendahuluEdouard GagnonPenerusPiero MariniJabatan lainKardinal-Imam Santa SabinaImamatTahbisan imam12 Maret 1949oleh Luigi TragliaTahbisan uskup15 September 1979oleh Paus Yohanes Paulus IIPelantikan kardinal25 Mei 1985PeringkatKardinal-ImamInformasi pribadiLahir(1924-03-11)11 Maret 1924Udavské, Cekoslowakia (sekarang Slowakia)Wafat8 Agustus 202...

 

 

2020年夏季奧林匹克運動會波蘭代表團

2020年夏季奥林匹克运动会波兰代表團波兰国旗IOC編碼POLNOC波蘭奧林匹克委員會網站olimpijski.pl（英文）（波兰文）2020年夏季奥林匹克运动会（東京）2021年7月23日至8月8日（受2019冠状病毒病疫情影响推迟，但仍保留原定名称）運動員206參賽項目24个大项旗手开幕式：帕维尔·科热尼奥夫斯基（游泳）和马娅·沃什乔夫斯卡（自行车）[1]闭幕式：卡罗利娜·纳亚（皮划艇）&#...

Andi Anhar Chalid

Artikel ini memiliki beberapa masalah. Tolong bantu memperbaikinya atau diskusikan masalah-masalah ini di halaman pembicaraannya. (Pelajari bagaimana dan kapan saat yang tepat untuk menghapus templat pesan ini) Artikel biografi ini ditulis menyerupai resume atau daftar riwayat hidup (Curriculum Vitae). Tolong bantu perbaiki agar netral dan ensiklopedis. Biografi ini tidak memiliki referensi atau sumber sehingga isinya tidak dapat dipastikan. Bantu memperbaiki artikel ini dengan menambahkan su...

 

 

Pterosauromorpha

Pterosauromorphs Periode Trias Akhir – Kapur Akhir, 236–66 jtyl[1] PreЄ Є O S D C P T J K Pg N Restorasi kerangka dari Lagerpeton chanarensis (elemen yang diketahui dilabeli putih)Restorasi tulang dari Dimorphodon macronyx Subgroups †Maehary †Scleromochlus †Lagerpetidae †Pterosauria lbs Pterosauromorpha (berarti wujud mirip pterosaurus) adalah salahsatu dari dua pembagian dasar dari Ornithodira yang mencakup semua pterosaur dan semua taksa yang berkerabat lebih deka...

 

 

الصحية (المالكية)

يفتقر محتوى هذه المقالة إلى الاستشهاد بمصادر. فضلاً، ساهم في تطوير هذه المقالة من خلال إضافة مصادر موثوق بها. أي معلومات غير موثقة يمكن التشكيك بها وإزالتها. (ديسمبر 2018) الصحية الاسم الرسمي الصحية الإحداثيات 37°7′21″N 42°5′34″E / 37.12250°N 42.09278°E / 37.12250; 42.09278 تقسيم إدار...

City-state

Independent or autonomous entity whose territory consists of a city For administrative divisions that cover only cities, see Independent city. Part of the Politics seriesPolitics Outline Index Category Primary topics Outline of political science Index of politics articles Politics by country Politics by subdivision Political economy Political history Political history of the world Political philosophy Political systems Anarchy City-state Collective leadership Democracy Dictatorship Directoria...

 

 

مارسيلو ألفارو أنطونيو

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (ديسمبر 2020) مارسيلو ألفارو أنطونيو   معلومات شخصية الميلاد 16 فبراير 1974 (50 سنة)  بيلو هوريزونتي  مواطنة البرازيل  مناصب [1] (14 )   في المنصب1 يناير 2019  �...

 

 

Biasing

Background operating conditions for electronics This article is about biasing in electronics. For other uses, see Biasing (disambiguation). Bias point redirects here. For the financial term, see Basis point. Bleeder bias redirects here. For the safety discharge resistor, see Bleeder resistor. A graphical representation of the current and voltage properties of a transistor; the bias is selected so that the operating point permits maximum signal amplitude without distortion. In electronics, bia...

Athletics at the 1976 Summer Olympics – Men's 20 kilometres walk

Men's 20 kilometres walkat the Games of the XXI OlympiadVenueOlympic StadiumDateJuly 23Competitors36 from 21 nationsWinning time1:24:40.6Medalists Daniel Bautista Mexico Hans-Georg Reimann East Germany Peter Frenkel East Germany← 19721980 → Athletics at the1976 Summer OlympicsTrack events100 mmenwomen200 mmenwomen400 mmenwomen800 mmenwomen1500 mmenwomen5000 mmen10,000 mmen100 m hurdleswomen110 m hurdlesmen400 m hurdlesmen3000 msteeplechasemen4 ×...

 

 

Frégimont

Frégimontcomune Frégimont – Veduta LocalizzazioneStato Francia Regione Nuova Aquitania Dipartimento Lot e Garonna ArrondissementAgen CantoneLe Confluent TerritorioCoordinate44°17′N 0°28′E44°17′N, 0°28′E (Frégimont) Superficie7,58 km² Abitanti264[1] (2009) Densità34,83 ab./km² Altre informazioniCod. postale47360 Fuso orarioUTC+1 Codice INSEE47104 CartografiaFrégimont Modifica dati su Wikidata · Manuale Frégimont è un comune francese di 2...