Το Πρωτάθλημα Α1 Εθνικής Κατηγορίας Ανδρών ή Handball Premier[1] διεξάγεται από την Ομοσπονδία Χειροσφαιρίσεως Ελλάδος (ΟΧΕ) και αποτελεί την κορυφαία διοργάνωση του ανδρικού χάντμπολ στην Ελλάδα.
Ξεκίνησε ως Πανελλήνιο Πρωτάθλημα την αγωνιστική περίοδο 1979-80 έως το 1981-82, συνεχίστηκε από το 1982-83 έως το 1988-89 ως Α' Εθνική Κατηγορία, ακολούθησε ως Πρωτάθλημα Α1 Εθνικής Κατηγορίας Ανδρών από το 1989-90 έως το 2014-15 και ως Handball Premier από το 2015-16 έως και σήμερα.
Το διάστημα 1951-54 συμπεριλήφθηκε στο πρόγραμμα των σχολικών πρωταθλημάτων της Θεσσαλονίκης, εκ νέου μεταξύ ομάδων από 11. Περί το 1970, πάντως, δεν αποτελούσε παρά μακρινή ανάμνηση: "Σπορ ελκυστικό, κατάλληλο για άνδρες και γυναίκες από ηλικίας 9 ετών και άνω [...] παλαιότερα μια μικρή υποτυπώδης κίνηση γύρω από το χαντ - μπωλ είχε εμφανισθή στη χώρα μας χωρίς όμως να συγκεντρώση το ενδιαφέρον της νεολαίας."[8]
Η πρώτη επίσημη αγωνιστική εκδήλωση αναβίωσης, προγραμματίστηκε στο Αμύνταιο της Φλώρινας για την 13η Φεβρουαρίου 1977, όπου έλαβαν μέρος οι:
Τα επόμενα χρόνια η χειροσφαίριση σημείωσε εντυπωσιακή εξάπλωση στον ελληνικό χώρο. Τα στοιχεία της ΟΧΕ κάνουν λόγο για υπέρ των 140 σωματείων που καλλιεργούν το άθλημα και ένα σύνολο 25 χιλιάδων ατόμων κάθε ηλικίας που έχουν ασχοληθεί με αυτό. Η διασπορά του ανά την Ελλάδα παρουσιάζεται άκρως ενθαρρυντική, τέλος, με πλήθος συλλόγων να μην περιορίζονται στα μεγάλα αστικά κέντρα, αλλά να εκπροσωπούν τις Άρτα, Ημαθία, Θεσσαλία, Πελοπόννησο κ.ά. ή και τις ακριτικές Θράκη, Κρήτη, Λέσβο, Φλώρινα.[2]
ΣΕΓΑΣ - ΟΧΕ
Την εναρκτήρια διοργάνωση εθνικού επιπέδου διεξήγαγε ο Σύνδεσμος Ελληνικών Γυμναστικών Αθλητικών Σωματείων (ΣΕΓΑΣ) το Σεπτέμβριο του 1977στην Αθήνα, με συμμετοχή 12 ομάδων και νικητή το Φίλιππο Βέροιας. Στην ίδια πόλη διοργανώθηκε το 1978 πρωτάθλημα Κέντρου και στην Κατερίνη το Μάιο η δεύτερη πανελλήνια συνάντηση σωματείων, στην οποία επικράτησε ο Αμύντας Αμυνταίου.[2]
Με την υπ’ αριθμών 2155/12.9.1979 απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών αναγνωρίζεται και λειτουργεί η Ομοσπονδία Χειροσφαιρίσεως Ελλάδος (ΟΧΕ) -που περιλαμβάνει στη δύναμη της σωματεία που διαθέτουν αποκλειστικά ή έχουν μεταξύ άλλων τμήμα χειροσφαίρισης- με έδρα την πόλη της Αθήνας.
Η σφραγίδα της Ομοσπονδίας είναι κυκλική, φέρει στην περιφέρεια τον τίτλο «ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΧΕΙΡΟΣΦΑΙΡΙΣΕΩΣ ΕΛΛΑΔΟΣ 1979» και στο κέντρο παράσταση χειροσφαιριστή.
Πρώτος Πρόεδρος της Ομοσπονδίας εκλέγεται ο Μιλτιάδης Μπουφίδης.
Το πρώτο πρωτάθλημα διεξήχθη την περίοδο 1979-80 και πρωταθλητής αναδείχθηκε ο Ιωνικός Νέας Φιλαδέλφειας, σύλλογος άλλωστε που έχει κατακτήσει τους περισσότερους τίτλους (10).
Κανονισμοί διεξαγωγής του πρωταθλήματος
Την περίοδο 2018-19, η 4η της Handball Premier, άλλαξαν οι κανόνες πλέι-οφ, οι ομάδες που τερμάτισαν στις θέσεις 1-8 θα λάβουν μέρος στα πλέι-οφ. Στις 2 νίκες κρίνεται η πρόκριση μεταξύ των ομάδων (1-8, 2-7, 3-6, 4-5) στους 4. Εν συνεχεία, οι νικητές των ζευγαριών [(1-8 vs 4-5) & (2-7 & 3-6)], που κρίνεται επίσης στις 2 νίκες, προκρίνονται στον Τελικό Πρωταθλήματος και οι χαμένοι εξ αυτών στον μικρό τελικό για τις θέσεις κατάταξης 3-4. Ο Τελικός Πρωταθλήματος κρίνεται στις 3 νίκες, ενώ ο μικρός τελικός στις 2. Το πλεονέκτημα έδρας το έχει πάντα η ομάδα που έχει τερματίσει υψηλότερα στην κανονική περίοδο του Πρωταθλήματος.
Οι ομάδες που αγωνίζονται στην Handball Premier κατά την περίοδο 2024-25.
Στην άνωθεν λίστα δεν προσμετρώνται οι 3 περίοδοι διεξαγωγής Πανελλήνιου Πρωταθλήματος Χειροσφαίρισης (1979/80-1981/82).
Ανά γεωγραφική περιφέρεια
Από τις 59 ομάδες που έχουν αγωνιστεί στην Α' και Α1 εθνική κατηγορία από την περίοδο 1982-83 εως το 2024-25, οι 23 προέρχονται από την Αττική. Υπάρχουν περιφέρειες όπως η Θεσσαλία και η Θράκη οι οποίες δεν έχουν καμία εκπροσώπηση.
Ο Αλέξης Αλβανός (αθλητής), έχει κατακτήσει 5 νταμπλ με 4 διαφορετικές ομάδες (Πανελλήνιος '00, '02/ ΑΕΚ '13 /Π.Α.Ο.Κ. '15/ΟΣΦΠ '18), ενώ συνολικά έχει κατακτήσει 15 τρόπαια στην καριέρα του με Πανελλήνιο (6), ΑΕΚ (3), Π.Α.Ο.Κ. (2), ΟΣΦΠ (2), ΙΕΚ ΞΥΝΗ (1) και την Γερμανική Γκούμπερσμπαχ (EHF Cup).
Ο Κώστας Τσαβδαρίδης, έχει 14 τίτλους με Φίλιππο Βέροιας και Δούκα.
Ο Δημήτρης Δημητρούλιας (προπονητής), είναι ο μόνος που έχει κατακτήσει Τρεμπλ με την ΑΕΚ την περίοδο 2020-21. Επίσης είναι μόνος που έχει κατακτήσει Ευρωπαϊκό τίτλο, και το έχει επιτύχει 2 φορές, με διαφορετικές ομάδες.
Ο Γιώργος Ζαραβίνας (προπονητής), έχει 11 τίτλους ως παίκτης και 4 ως προπονητής. Ως παίκτης έχει κατακτήσει 7 Πρωταθλήματα Ελλάδας (με Πανελλήνιο: 2000, 2002, 2004, 2006, 2007 και Διομήδη: 2012, 2014), 3 Κύπελλα Ελλάδας (με Πανελλήνιο: 2000, 2001, 2002), 1 Τσάλεντζ Καπ (με Διομήδη Άργους: 2012) και ως προπονητής 2 Νταμπλ με τον ΟΣΦΠ (2018, 19).
Ο Γιώργος Χαλκίδης (πίβοτ), έχει κατακτήσει 9 τρόπαια (2 Νταμπλ) και έχει αναδειχθεί ο καλύτερος ξένος παίκτης για το ισπανικό πρωτάθλημα το 2005.
Ο Γ. Αρβανίτης (προπονητής), έχει κατακτήσει 3 νταμπλ, τα 2 με τον Ιωνικός Ν.Φ. ('87, '93) ως αθλητής και 1 με την ΑΕΚ ('13) ως προπονητής.
Ο Γρηγόρης Χατσατουριάν (αθλητής), έχει κατακτήσει 2 νταμπλ, με την ομάδα του ΑΣΕ Δούκα ('98, '08).
Ο Χριστόφορος Μπακαούκας 7 φορές ήταν ο πρώτος σκόρερ της κατηγορίας στην κ.δ. και τα π.o., 1 φορά με τον Ιωνικός Ν.Φ.(06) και 6 φορές με την ΑΕΚ (10-13,15,16).
Ο Καραγεωργίου Γεώργιος με τον Ζαφειράκη την περίοδο 2008/09, πέτυχε τα περισσότερα τέρματα που έχει καταφέρει παίχτης, σε 29 αγώνες 247 τέρματα και μ.ο. 8,52
Ο Πέρρος Γεώργιος, με τα Βριλήσσια από την περίοδο 2001/02, έχει τον υψηλότερο μέσο όρο τερμάτων σε μία περίοδο, σε 20 αγώνες πέτυχε 199 τέρματα και μ.ο. 9,9.
Ο Γιώργος Κρανάκης έχει 14 πρωταθλήματα και κύπελλα, τους περισσότερους γενικά τίτλους σαν προπονητής (συμπεριλαμβάνεται και το νταμπλ με την γυναικεία ομάδα της Ορμής το 2007). Κατέκτησε 5 νταμπλ με 4 διαφορετικές ομάδες (Πανελλήνιος, Δούκας, Αθηναϊκός, Ορμή) και έχει τρομερό ποσοστό (8/9) σε τελικούς Κυπέλλου.
↑συνυπήρξε επί δεκαετίες με τη δανική εκδοχή των 7 εναντίον 7, έως ότου μεταπολεμικά καταργηθεί παρότι η Γερμανία αποτέλεσε την πατρίδα επινόησης (από το δάσκαλο γυμναστικής Κόνραντ Κοχ), ανάπτυξης και παγκόσμιας διάδοσης της χειροσφαίρισης[3]
↑"... θα αρχίση το πρωτάθλημα του νέου σπορ χαντ-μπωλ..."[4]