Халакост у Глыбоцкім раёне

На тэрыторыі Глыбоцкага раёна ёсць некалькі месцаў масавых расстрэлаў яўрэяў. Каля возера Вялікае, за аэрадромам, у сярэдзіне 1942 года забілі 2700 чалавек. Недалёка ад урочышча Барок у 1942 годзе былі расстраляныя каля 2000 яўрэяў. У цэнтры Глыбокага на вуліцы Чкалава 19 жніўня 1942 года былі пахаваныя каля 4500 прадстаўнікоў народа — вязняў знішчанага гета. У Плісе ў 1943 годзе былі забітыя 500 чалавек[1].

У вёсцы Зябкі да вайны жыло каля 20 яўрэйскіх сем’яў, з якіх ніхто не паспеў эвакуявацца. Трох чалавек немцы забілі ў першы ж дзень пасля акупацыі, а затым быў праведзены пагром, у якім удзельнічалі і мясцовыя жыхары. Уся яўрэйская маёмасць была разрабавана. Яўрэяў мястэчка штодня выкарыстоўвалі на прымусовых працах — будаўніцтве дарогі, капанні катлаванаў і іншым. Калі нацысты стварылі гета ў Празароках, выжылых адправілі туды, дзе ацалелыя ў рэшце рэшт былі забітыя[2].

Масавыя забойствы адбываліся ў населеных пунктах Глыбокае[3], Пліса[4], Шыпы[5], Малыя Давыдкі[6], Перадолы[7], Галубічы (32 чалавекі ва ўрочышчы Жыроўня ў 1941 годзе)[8].

Апошніх яўрэяў, пакінутых працаваць у аптэках, часам на млынах, дзе немцы не маглі абысціся без спецыялістаў, зімой 1942—1943 года ў адзін дзень нацысты сабралі іх і расстралялі[2].

Было створана 3 гета:

  • Глыбоцкае (верасень 1941 — 20 жніўня 1943, закатаваныя і забітыя больш за 10 000 чалавек)[9],
  • Пліскае (восень 1941 — 1 чэрвеня 1942, забітыя каля 500 чалавек)[10],
  • Празарокскае (лета 1941— 6 снежня 1941, забітыя 420 чалавек).

У Глыбоцкім раёне 8 чалавек былі ўдастоены ганаровага звання «Праведнік народаў свету» ад ізраільскага мемарыяльнага інстытута «Яд ва-Шэм» «у знак глыбокай удзячнасці за дапамогу, аказаную яўрэйскаму народу ў гады Другой сусветнай вайны»:

  • Кучко Петранела і Павел,
  • Левановіч Ігнат і Яніна[11],
  • Сянкевіч Канстанцін і Марыя[12],
  • Грыц Мікіта і Яўгенія[13].

Помнікі забітым яўрэям раёна ўстаноўлены ў Глыбокім, Плісе і Празароках.

Крыніцы

  1. ↑ «Памяць. Глыбоцкi раён». 1995, с. 182.
  2. ↑ а б Воспоминания Сосновика Иосифа Симховича Архівавана 30 кастрычніка 2016 года.
  3. ↑ «Памяць. Глыбоцкi раён». 1995, с. 284—296.
  4. ↑ «Памяць. Глыбоцкi раён». 1995, с. 305—308.
  5. ↑ «Памяць. Глыбоцкi раён». 1995, с. 281.
  6. ↑ «Памяць. Глыбоцкi раён». 1995, с. 302.
  7. ↑ «Памяць. Глыбоцкi раён». 1995, с. 303.
  8. ↑ Свидетельствуют палачи 2010, с. 153.
  9. ↑ Справочник о местах принудительного содержания 2001, с. 21.
  10. ↑ Справочник о местах принудительного содержания 2001, с. 34.
  11. ↑ История спасения. Итман Шломо. Архівавана з першакрыніцы 16 красавіка 2016. Праверана 1 красавіка 2016.
  12. ↑ Праведники народов мира. Сенкевич Константин и Мария. Архівавана з першакрыніцы 16 красавіка 2016. Праверана 1 красавіка 2016.
  13. ↑ История спасения. Семен Фейгельман. Архівавана з першакрыніцы 16 красавіка 2016. Праверана 2 красавіка 2016.

Літаратура

  • Б.I. Санчанка (гал. рэд.), Т. Да. Сауліч (старшыня камicii па стварэннi хронікi), Э.Ф. Анкуд, В.Ф. Бацвінёнак i iнш. (члены камicii);. «Памяць. Гісторыка-дакументальная хроніка Глыбоцкага раёна.. — Мн.: "Беларуская энцыклапедыя", 1995. — 454 с. — ISBN 985-11-0014-5.
  • Свидетельствуют палачи. Уничтожение евреев на оккупированной территории Беларуси в 1941—1944 гг. / Составители В. И. Адамушко, И. П. Герасимова, В. Д. Селеменев. — 2-е издание. — Мн.: НАРБ, 2010. — 199 с. — ISBN 978-985-6372-67-7.
  • Адамушко В. И., Бирюкова О. В., Крюк В. П., Кудрякова Г. А. Справочник о местах принудительного содержания гражданского населения на оккупированной территории Беларуси 1941—1944. — Мн.: Национальный архив Республики Беларусь, Государственный комитет по архивам и делопроизводству Республики Беларусь, 2001. — 158 с. — 2000 экз. — ISBN 985-6372-19-4.