Mimar Sinan tarafından tasarlanan ulu camiler listesi

Mimar Sinan'ın en önemli eserlerinden biri olarak görülen Süleymaniye Camii

Bu liste, Osmanlı mimarı Mimar Sinan'ın özgeçmişinde yapımını üstlendiği ulu camilerin bir listesidir. Listedeki 77 camiden 39'u İstanbul'da yer almaktadır.

Arka plan

Mimar Sinan, 1539'da sadrazam Ayas Mehmed Paşa tarafından Osmanlı baş mimarı görevine atandı. Sinan, 1588'deki ölümüne kadar görevde kaldı ve üç padişah döneminde görev yaptı: I. Süleyman (h. 1520-66), II. Selim (h. 1566–74) ve III. Murad (h. 1574–95).[1] Otobiyografisi Biyografik Yapı Anıları'nda (Teẕkiretü'l-bünyān) Sinan, 80 Cuma camisi (ulu cami) ve 400'den fazla küçük cemaat camisi (mescit) dahil olmak üzere 698 bina tasarladığını ifade etti.[2] Gerçekte, imparatorluk mimarlarından oluşan bir ekibe liderlik etti ve binalar toplu işler olurdu.[3] Sinan'ın kendisi padişah için üstlenilen büyük inşaat projelerinde yer aldı. Bunlar Şehzade Camii (1543–48), Süleymaniye Camii (1548–59), Kırkçeşme su işleri (1561–65), Büyükçekmece Köprüsü (1565–67) ve Edirne'deki Selimiye Camii (1568–74) idi. Bu tarihten sonra III. Murad döneminde büyük inşaat projeleri gerçekleştirmedi ve yaşlı bir insan olarak çalışmaları diğer mimarlara emanet etti.[4]

Aşağıdaki 77 Cuma camisinin listesi tarihçi Gülru Necipoğlu tarafından derlendi. Sinan'ın Mimarların Hediyesi (Tufetü'l-miʿmārīn) ve Biyografik Yapı Anıları (Teẕkiretü'l-ebniye) otobiyografilerine ekli listelere dayanmaktadır.[5] Liste, Sinan'ın restore ettiği eski camileri ve eski cemaat camilerinden Cuma camisine dönüştürülenleri içermemektedir.[6]

Cuma camilerin kronolojik listesi

Tarih Ad Konum Kubbe çapı Listelenen ekleri
c. 1537 Şah Sultan Camii Eyüp, İstanbul Kırma çatı günümüze ulaşmayan derviş odaları
1538/39–1540 Haseki Sultan Camii Haseki, İstanbul 11,3 m (37 ft) medrese, bimarhane, sıbyan mektebi
1538–39 Çavuşbaşı ya da Sütlüce Camii (kapsamlı bir şekilde yeniden inşa edildi) Sütlüce, İstanbul kırma çatı yok
1541–42 Tercüman Yunus Bey Camii (kapsamlı bir şekilde yeniden inşa edildi) Balat, İstanbul kırma çatı medrese
c. 1541–44 Hadım Ali Paşa Camii Diyarbakır, Turkey 14,4 m (47 ft) medrese
c. 1542–47 Çukurcuma Camii (tamamen yeniden inşa edildi) Tophane, İstanbul kırma çatı yok
c. 1543 Nişanca Mustafa Çelebi Camii (tamamen yeniden inşa edildi) Eyüp, İstanbul muhtemelen kırma çatı günümüze ulaşmayan hamam
1543–44 Osmanşah'ın annesi (mevcut değil) Aksaray, İstanbul kırma çatı günümüze ulaşmayan medrese
c. 1543/44–1548 Mihrimah Sultan Camii Üsküdar, İstanbul 11,4 m (37 ft) medrese, günümüze ulaşmayan darülaceze
1543–1548 Şehzade Camii Şehzadebası, İstanbul 19 m (62 ft) türbe, medrese, darülaceze, sıbyan mektebi, kervansaray
c. 1546–47 Hüsreviyye Camii (iç savaşta ağır hasar gördü) Halep, Suriye yaklaşık 18 m (59 ft) medrese
1547–48 Kara Camii şimdiki Sveti Sedmochislenitsi Kilisesi (20. yüzyılın başlarında kiliseye dönüştürüldü) Sofya, Bulgaristan 18,3 m (60 ft) yok
1548–59 Süleymaniye Camii Süleymaniye, İstanbul 26,5 m (87 ft) dört medrese, darülhadis, tıp fakültesi, darülkurra, bimarhane, darülaceze, kervansaray, hamam, sıban mektebi
1550–1552/53 Rüstem Paşa Camii Tekirdağ, Türkiye 13,3 m (44 ft) darülaceze, medrese, günümüze ulaşmayan kervansaray
c. 1550–57 Takiyya el-Haseki Sultan Camii (kısmen mevcut) (bkz.Haseki Sultan İmareti) Kudüs darülaceze, günümüze ulaşmayan kervansaray
1551 Hadim İbrahim Paşa Camii Silivrikapı, İstanbul 12 m (39 ft) türbe, günümüze ulaşmayan hamam
1551–65 Çerkes İskender Paşa Camii Diyarbakır, Türkiye yaklaşık 15 m (49 ft) yok
c. 1552–57 Rüstem Paşa Camii (tamamen yeniden yapıldı) Sapanca, Türkiye kırma çatı darülaceze, hamam, günümüze ulaşmayan kervansaray
c. 1552 Merkez Efendi Camii (tamamen yeniden yapılmış) Yenikapı, İstanbul kırma çatı hamam
c. 1552 Tatar Han ya da Cuma Han Camii Gözleve, Ukrayna 6,0 m (19,7 ft) günümüze ulaşmayan türbe
1553–54 Kapıağası Mahmud Ağa Camii (büyük ölçüde yeniden inşa edildi) Ahırkapı, İstanbul muhtemelen kırma çatı günümüze ulaşmayan türbe ve medrese
1553–54 Defterdar Ebulfaz Mehmed Efendi Camii (mevcut değil) Tophane, İstanbul kırma çatı günümüze ulaşmayan türbe
1554–58/59 Et-Tekiyyetü's-Süleymaniye Şam, Suriye 10 m (33 ft) darülaceze, medrese
1554–55 Kazasker Abdurrahman Çelebi Camii (mevcut değil) Çapa, İstanbul kırma çatı günümüze ulaşmayan türbe
1554–55/56 Sinan Paşa Camii Beşiktaş, İstanbul 12,6 m (41 ft) medrese, günümüze ulaşmayan hamam
1555 (planned), c. 1565–71/72 Gazi Ahmed Paşa Camii Topkapı, İstanbul 12 m (39 ft) medrese, türbe
1556–65/66 Adliye Camii Halep, Suriye bilinmiyor yok
c. 1557–60 Rüstem Paşa Camii (mevcut değil) Samanlı (günümüzde Yalova) muhtemelen kırma çatı günümüze ulaşmayan kervansaray
c. 1557–60 Rüstem Paşa Camii (mevcut değil) Bolu, Türkiye muhtemelen kırma çatı günümüze ulaşmayan iki kervansaray
1558 Selimiye Camii Konya 12 m (39 ft) (Mimarı muhtemelen Sinan'dır)
1557–58 Karagöz Bey Camii Mostar, Bosna Hersek 10,7 m (35 ft) yok
1559–60 Haseki Sultan Camii (mevcut değil) Svilengrad, Bulgaristan kırma çatı günümüze ulaşmayan darülaceze
1559–60 Cihangir Camii (tamamen yeniden yapıldı) Cihangir, İstanbul kırma çatı yok
1559–60 İskender Paşa Camii (kapsamlı yeniden inşa edildi) Kanlıca, İstanbul kırma çatı türbe, günümüze ulaşmayan medrese ve hamam
1559–60 Ferhat Paşa Camii (kapsamlı olarak yeniden inşa edildi) Kastamonu, Türkiye kırma çatı yok
c. 1560/61–1562/63 Hürrem Çavuş Camii Karagümrük, İstanbul kırma çatı yok
1560–63/64 Sultaniye Camii Karapınar, Türkiye 14,8 m (49 ft) darülaceze, hamam, kervansaray
c. 1661–65 Semiz Ali Paşa Camii Marmaraereğlisi kırma çatı yok
c. 1561 Rüstem Paşa Camii (kapsamlı tadilattan geçmiş) Bolvadin, Türkiye 13,9 m (46 ft) yok
c. 1561–63 Rüstem Paşa Camii Tahtakale, İstanbul 15,2 m (50 ft) yok
c. 1563–70 Mihrimah Sultan Camii Edirnekapı, İstanbul 20,3 m (67 ft) medrese, hamam
1562–63 Ferruh Kethüda Camii Balat, İstanbul kırma çatı yok
1562–63 Odabaşı Behruz Ağa Camii (büyük ölçüde yeniden inşa edildi) Şehremini, İstanbul kırma çatı günümüze ulaşmayan hamam
c. 1562–63 Binaemini Sinan Ağa Camii Yenibahçe, İstanbul kırma çatı yok
1562–63 Lala Mustafa Paşa Camii Erzurum, Türkiye 10,6 m (35 ft) yok
1565–69/70 Sokollu Mehmed Paşa Camii Lüleburgaz, Türkiye 12,5 m (41 ft) medrese, günümüze ulaşmayan darülaceze, kervansaray
c. 1565–73 Piyale Paşa Camii Kasımpaşa, İstanbul 6 × 8,9 m (29 ft) yok
1565–66 Cenâbî Ahmet Paşa Camii Ankara, Türkiye 14,4 m (47 ft) yok
c. 1565–69/70 Firdevs Bey Cami Isparta, Türkiye 12,4 m (41 ft) yok
c. 1564/65–1572/73 Behram Paşa Camii Diyarbakır, Türkiye 15,9 m (52 ft) yok
c. 1566–70 Lala Hüseyin Paşa Camii Kütahya, Türkiye 12,5 m (41 ft) yok
c. 1566–78 Sokollu Mustafa Paşa Camii (mevcut değil) Budapeşte, Macaristan bilinmiyor günümüze ulaşmayan türbe
c. 1566/67–70 Osman Şah Camii Tırhala, Yunanistan 18 m (59 ft) yok
1567–68 Köse Hüsrev Paşa Camii Van, Türkiye 14,8 m (49 ft) günümüze ulaşmayan medrese
1567–68 Mevlana Efendi Camii (tamamen yeniden yapıldı) Üsküdar, İstanbul kırma çatı yok
c. 1567/68–1571/72 Sokollu Mehmed Paşa Camii Kadırgalimanı, İstanbul 13 m (43 ft) medrese, derviş odaları
1567–74 Sokollu Mehmed Paşa Külliyesi Payas, Türkiye yaklaşık 8 m (26 ft) darülaceze, kervansaray
1568–74 Selimiye Camii Edirne, Türkiye 31,2 m (102 ft) medrese, darülhadis, darülkurra
c. 1569–74 Defterdar Mustafa Çelebi Camii (kubbe yeniden yapıldı) Edirne, Türkiye 12 m (39 ft) yok
c. 1569–75 (1585–86 portico and courtyard) Semiz Ali Paşa Camii Babaeski, Türkiye 14 m (46 ft) günümüze ulaşmayan medrese
1571–83 (expanded 1584–85/86) Atik Valide Camii Üsküdar, İstanbul 12,7 m (42 ft) medrese, darülkurra, bimarhane, derviş odaları, kervansaray, hamam
c. 1570–84 Molla Çelebi Camii Beyoğlu, İstanbul 11,8 m (39 ft) günümüze ulaşmayan hamam
1570–71 Murad Paşa Camii (kapsamlı tadilattan geçmiş) Bağdat, Irak bilinmiyor yok
1572–79/80 Pertev Paşa Camii İzmit, Türkiye 16,4 m (54 ft) yok
1573–77 Sokollu Kasım Bey Camii (kemeraltı kayıp) Havsa, Türkiye yaklaşık 13 m (43 ft) darülaceze, hamam, günümüze ulaşmayan kervansaray
c. 1573–77/78 Sokollu Mehmed Paşa Camii Azapkapı, İstanbul 11,8 m (39 ft) hamam
c. 1575–88 Ferhad Paşa Camii Çatalca, İstanbul 9,2 m (30 ft) yok
c. 1576–85/86 Hacı Ahmed Paşa Camii Kayseri, Türkiye 12,3 m (40 ft) yok
1577–90 Zal Mahmud Paşa Camii Eyüp, İstanbul 12,4 m (41 ft) türbe, çifte medrese
1578–80/81 Kılıç Ali Paşa Camii Tophane, İstanbul 12,7 m (42 ft) türbe, hamam
1580–81 Şemsi Paşa Camii Üsküdar, İstanbul 8,2 m (27 ft) türbe, medrese, günümüze ulaşmayan derviş odaları
1583–86/87 Muradiye Camii Manisa, Türkiye 10,6 m (35 ft) darülaceze
1584–85 Mehmed Ağa Camii Çarşamba, Istanbul 11,8 m (39 ft) türbe
1584–85/86 Mesih Mehmed Paşa Camii Hırka-i Şerif, Istanbul 12,8 m (42 ft) türbe
1584/85–88/89 Nişancı Mehmed Paşa Camii Karagümrük, İstanbul 14,2 m (47 ft) türbe
1585 Hacı Evhad Camii Yedikule, İstanbul kırma çatı yok
1585–86 Ramazan Efendi Camii Kocamustafapaşa, İstanbul kırma çatı yok
c. 1587–91 Melek Ahmed Paşa Camii Diyarbakır, Türkiye 11,5 m (38 ft) yok

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Necipoğlu 2005, s. 27.
  2. ^ Necipoğlu 2005, ss. 135-136.
  3. ^ Necipoğlu 2005, s. 135.
  4. ^ Necipoğlu 2005, s. 181.
  5. ^ Necipoğlu 2005, ss. 558-561.
  6. ^ Necipoğlu 2005, s. 47.

Kaynakça

  • The Age of Sinan: Architectural Culture in the Ottoman Empire. Londra: Reaktion Books. 2005. ISBN 978-1-86189-253-9. The Age of Sinan: Architectural Culture in the Ottoman Empire. Londra: Reaktion Books. 2005. ISBN 978-1-86189-253-9.  The Age of Sinan: Architectural Culture in the Ottoman Empire. Londra: Reaktion Books. 2005. ISBN 978-1-86189-253-9. 

Konuyla ilgili yayınlar