Bu madde İngiltere'ye Mezopotamya (Irak) üzerinde bir manda verilmesi için Milletler Cemiyeti tarafından önerilen belge hakkındadır. bölgedeki fiili İngiliz yönetimi için Irak Mandası sayfasına bakınız.
Mezopotamya için Manda Taslağı
Mezopotamya ve Filistin için 7 Aralık 1920 tarihinde Milletler Cemiyeti'nin onayına sunulan manda taslakları
Mezopotamya Mandası (Arapça: الانتداب البريطاني على العراق), Osmanlı Irak'ını (Mezopotamya) kapsayacak şekilde önerilen bir Milletler Cemiyetimandasıydı. Bu manda Birleşik Krallık'a verilecekti ancak İngiltere ile Irak arasında yapılan ve önerilen manda ile bazı benzerlikler taşıyan bir anlaşma olan Anglo-Irak Antlaşması tarafından geçersiz kılındı. Kağıt üzerinde manda 1920'den 1932'ye kadar sürmüştür.
Önerilen manda, 1916 Sykes-Picot Anlaşması uyarınca 25 Nisan 1920'de İtalya'daki San Remo Konferansı'nda verildi, ancak henüz belgelenmemiş veya tanımlanmamıştı.[1]Milletler Cemiyeti Sözleşmesi'nin 22. Maddesi uyarınca A sınıfı bir manda olacaktı. Haziran 1920'de İngiliz Sömürge Ofisi tarafından bir taslak manda belgesi hazırlandı ve Aralık 1920'de Milletler Cemiyetine taslak olarak sunuldu.
Birinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden hemen sonra, geleceğin Irak Yüksek Komiseri Sir Arnold Wilson, Mezopotamya'nın Hindistan'a ilhak edilmesini ve "Hindistan'ın ve Hindistan hükümeti gibi Hintlerin bir kolonisi olarak yönetilmesini, geniş ovalarının yavaş yavaş işlenmesini ve savaşçı Pencap ırklarının buraya yerleştirilmesini" tavsiye etti.[2] Cox, 22 Nisan 1918'de yazdığı bir memorandumda İngilizlerin desteklemesi gereken sosyal grupları sıraladı: Bağdat'taki Yahudi cemaati, Bağdat ve Basara'daki eşraf, zengin toprak sahibi Araplar ve Yahudiler ile yerleşik aşiretlerin şeyhleri.[3] Musul, 1918 Clemenceau-Lloyd George Anlaşması'nın ardından İngiliz nüfuz bölgesine eklendi.
Önerilen manda yönetimi, 1920'de ülke çapında bir Irak isyanının patlak vermesi ve ardından Ekim 1922 tarihli Anglo-Irak Antlaşması ile bölgenin Irak Krallığı olmasına karar verilmesi nedeniyle kurulmakta bazı zorluklarla karşılaştı.[1] Irak Krallığı 1931-1932 yıllarında,[1] Milletler Cemiyetinin bu tür devletlerin tam bağımsız devletler olarak "aşamalı gelişimlerinin" kolaylaştırılacağı yönündeki tutumuna uygun olarak bağımsız oldu.[1]
İngiliz yönetimindeki Irak'ın sivil hükûmeti başlangıçta Yüksek Komiser Sir Percy Cox ve yardımcısı Albay Arnold Wilson tarafından yönetiliyordu. Necef'te bir İngiliz subayının öldürülmesinin ardından İngiliz misillemeleri düzeni sağlamada başarısız oldu. Kuzey Irak'ın dağlık bölgelerinde İngiliz yönetimi henüz kurulmamıştı. İngilizlerin karşı karşıya kaldığı en çarpıcı sorun, manda statüsü verilmesiyle ihanete uğradıklarını düşünen milliyetçilerin artan öfkesiydi.[kaynak belirtilmeli]
Önerilen mandaları gösteren 1921 CAB24/120 kabine memorandumuna ekli İngiliz haritası
Kaynakça
^abcdThe new Cambridge modern history. Volume xii. p.293.
^Nadhmi, Wamidh Jamal Umar (1984). Al-Judhour al-Siyasiyya wal Fikriyya wal Ijtima'yya Lilharaka al-Qawmiyya al-'Arabiyya (al-Istiqlaliyya) fil 'Iraq [The Political, Intellectual and Social Roots of the Arab Nationalist (Independent) Movement in Iraq] (Arapça). Markaz Dirasat al-Wihda al-'Arabiyya, Beirut. s. 399.
1 1800'de Britanya himayesine giren Malta, 1813'te kraliyet kolonisi statüsüne getirildi, 1964'te ise bağımsızlığını kazandı. 2 1809'da Britanya hâkimiyetine girmeye başlayan İyon Adaları, 1815'te Britanya himayesi altında ayrı bir devlet oldu.
1Newfoundland, 1907'de koloni olmaktan çıkarak dominyon statüsüne geldi. 1934'te özerklik kazansa da 1949'da Kanada'ya katılana kadar hukuken dominyon olarak kaldı.
2 1686'da New England Dominyonu'nun bir parçası olan Plymouth Kolonisi, 1689'da bu yapının varlığının sonlandırılmasıyla tekrar kuruldu. 1691'de ise Massachusetts Körfezi Kolonisi'ne dahil edildi.
3 Maine, 1658'de Massachusetts Körfezi'nin bir parçası oldu.
4 Barbados, Grenada, Saint Vincent, Tobago ve Trinidad: 1833'te kurulan Rüzgârüstü Adaları kolonisinin bir parçası oldu. Dominika ise 1940'ta dahil edildi.
5 Antigua, Anguilla, Barbuda, Montserrat, Nevis, Saint Kitts ve Virjin Adaları; 1671'de oluşturulan Rüzgâraltı Adaları kolonisi altında birleştirildi.
6 Connecticut, Massachusetts Körfezi, New York ve Rhode Island kolonileri; 1686'da kurulan New England Dominyonu'nun bir parçası olsa da 1689'da bu yapının varlığının sona ermesiyle birlikte tekrar kendi yönetimlerine sahip oldu.
7 1641'de Massachusetts Körfezi Kolonisi'ne dahil edilen New Hampshire Kolonisi, 1679'da tekrar ayrı bir yönetime kavuştu. 1686'da New England Dominyonu'nun bir parçası olsa da bu yapının varlığının 1689'da sona ermesiyle bir kez daha ayrı bir yönetim elde etti.
8 Carolina, 1712'de Güney Carolina ve Kuzey Carolina olmak üzere ikiye ayrıldı.
9 Saybrook 1644'te, New Haven ise 1664'te Connecticut'un bir parçası oldu.
10 Brunswick, Kanada ve Yeni İskoçya; 1867'de birleştirilerek Kanada Dominyonu kuruldu.
11 Barbados, Jamaika, Rüzgâraltı Adaları, Rüzgârüstü Adaları ile Trinidad ve Tobago, 1958 yılında kurulan Batı Hint Adaları Federasyonu'na katıldı. Jamaika 1961'de, Trinidad ve Tobago ise 1962'de federasyondan ayrılarak bağımsız oldu.
12 New Jersey, 1675'te Batı New Jersey ile Doğu New Jersey olarak ayrıldı. Bu iki yapı, 1686'da kurulan New England Dominyonu'nun bir parçası olsa da bu yapının varlığının 1689'da sonlanması sonrasında tekrar kendi yönetimlerini elde ettiler. 1702'de ise bir kez daha birleşerek New Jersey tekrar kuruldu.
13 Rüzgâraltı Adaları, 1816'da; Antigua (Antigua, Barbuda ve Montserrat) ile Saint Kitts (Anguilla, Saint Kitts, Nevis ve Virjin Adaları) olmak üzere iki koloniye ayrıldı.
14 Antigua, Dominika (1940'ta Rüzgârüstü Adaları kolonisine dahil oldu) ve Saint Kitts kolonileri, 1871'de tekrar kurulan Rüzgâraltı Adaları kolonisinin bir parçası oldu.
15 Quebec, 1791'de Aşağı Kanada ve Yukarı Kanada olarak ikiye ayrıldı.
16 Aşağı Kanada ile Yukarı Kanada, 1841'de Kanada adı altında birleştirildi.
17 Amerika Birleşik Devletleri ile birlikte hak iddiası mevcut.
18 1931'de Kanada ve diğer Britanya dominyonları özyönetim kurdular.
142009'dan bu yana Saint Helena, Ascension ve Tristan da Cunha bölgesinin bir parçası olan Ascension Adası (1922-) ve Tristan da Cunha (1938-) daha öncesinde Saint Helena bölgesine bağlı birer sömürgeydiler.
![T.E. Lawrence tarafından Kasım 1918'de Savaş Kabinesinin Doğu Komitesine sunulan harita[4]](Dosya:Lawrence_of_Arabia%27s_map,_presented_to_the_Eastern_Committee_of_the_War_Cabinet_in_November_1918.jpg)
