Złoty Pawilon (jap.金閣寺Kinkaku-ji; właśc. Świątynia Złotego Pawilonu, nazwa popularna), oficjalna nazwa Rokuon-ji (鹿苑寺), gałąź świątyni Shōkoku-ji szkoły zen, Rinzai (Rinzai-shū)[a] – świątynia zen w Kioto, w Japonii.
Budynek reprezentuje kulturę okresu Kitayama[1][b]. W rzeczywistości pagoda została zbudowana do przechowywania świętych relikwii Buddy, wtedy jest używana nazwa Shari-den (舎利殿)[2][3].
Historia
W okresie Kamakura (1185–1333) na terenie tym znajdowała się willa arystokraty (kuge) Kintsune Saionjiego, znana jako Kitayama-dai. W okresie Muromachi (1392–1573) obiekt ten zwrócił uwagę trzeciego sioguna z rodu Ashikaga o imieniu Yoshimitsu (1358–1408), który przejął to miejsce od rodziny Saionji w celu zbudowania własnej rezydencji, którą nazwał Kitayama-dono[c].
Kompleks ten, którego ogrody i architektura skupiały się wokół centralnego Złotego Pawilonu, miał przywoływać raj na ziemi. Z tego też powodu był odwiedzany przez tak cenionych gości, jak cesarz Go-Komatsu (1377–1433; panował w latach 1392–1412). Był on ojcem mistrza zen, poety i opata świątyni Daitoku-ji, Ikkyū Sōjuna (1394–1481)[3].
Posiadłość stała się centrum tak zwanej „kultury Kitayama”, która odegrała kluczową rolę w przyjmowaniu różnych aspektów chińskiej kultury dynastii Ming (1368–1644) do społeczeństwa japońskiego, także dzięki zacieśnieniu stosunków handlowych z kontynentalnym sąsiadem[3].
Po śmierci Yoshimitsu willa została zgodnie z jego wolą zamieniona w świątynię. Nazwa Rokuon-ji została zaczerpnięta z pierwszych dwóch znaków pośmiertnego imienia Yoshimitsu – Rokuon’in. Z kolei imię to pochodzi od Parku Jeleni w stanie Uttar Pradesh, w północnych Indiach, gdzie Budda Siakjamuni wygłosił swoje pierwsze kazanie po osiągnięciu oświecenia[4].[5][2].
W 1950 roku została podpalona (spłonęła doszczętnie) przez psychicznie chorego, pogardzanego, buddyjskiego akolitę, który następnie próbował popełnić samobójstwo. Wydarzenie to stało się motywem bestsellerowej powieści psychologicznej, wydanej w 2017 roku pod polskim tytułem „Złota Pagoda” autorstwa Yukio Mishimy (1925–1970) z 1956 roku. Zdaniem pisarza, nowicjusz zdecydował się na ten krok dlatego, że nie mógł dłużej żyć, odczuwając nad sobą władzę piękna, jaką sprawowała nad nim świątynia, jeden z najcenniejszych skarbów narodowych w Japonii[6].
Odbudowa budowli została zakończona w 1955, a ściany zewnętrzne pokryto płatkami złota w 1987 roku. Zrekonstruowano również malowidła we wnętrzu. Świątynia jest położona nad stawem Kyōko-chi, na terenie parku utworzonego w stylu kaiyū-shiki (kaiyū-shiki teien, ogród krajobrazowy z centralnym stawem, przeznaczony do spacerów), umożliwiającym jej podziwianie poprzez spacer wokół ogrodu[5].
Architektura trzypoziomowego Kinkaku-ji łączy różne japońskie style i jednocześnie jest pod wpływem chińskich komponentów:
parter jest zbudowany w stylu shinden-zukuri stosowanym w rezydencjach arystokratów w okresie Heian. Filary są z naturalnego drewna, a ściany z białego tynku poprzez kontrast uzupełniają pozłacane dwa górne piętra pawilonu. Są tam umieszczone posągi historycznego Buddy (Budda Shaka) i Yoshimitsu;
pierwsze piętro można datować na okres Kamakura i jest ono zbudowane w stylu buke-zukuri (styl domu samurajskiego), jego zewnętrzna część jest całkowicie pokryta złotymi płatkami, a wewnątrz ustawione są posągi: Bosatsu Kannon i Czterech Niebiańskich Królów[5];
drugie, najwyższe piętro, nawiązuje stylem do chińskich świątyń zen (styl kara-yō), jest pozłacane wewnątrz i na zewnątrz i zwieńczone złotym chińskim feniksem (jap. hōō)[5].
Galeria
Brama wejściowa i kasy biletowe
Wnętrze Pawilonu (niedostępne dla zwiedzających)
Ogród
Złoty Pawilon od strony północnej
Uwagi
↑W piśmiennictwie polskim dot. Japonii przyjęto słowo „chram” jako tłumaczenie jinja, a słowo „świątynia” – buddyjskiej tera (o-tera). Podobnie jest w innych językach, w tym w języku angielskim: jinja → „shrine”, tera → „temple”.
↑Kultura okresu Kitayama → kultura początku okresu Muromachi-Ashikaga (1336–1573) nosząca cechy przejściowe od elitarnej kultury dworskiej do eklektycznej kultury o elementach plebejskich – typowej dla późniejszego okresu Muromachi. Widomym dowodem jest właśnie Złoty Pawilon ufundowany przez Yoshimitsu w 1401 r. na terenie jego rezydencji w Kitayamie.
↑Kitayama (北山, północne góry, góry na północy) → pasmo górskie biegnące wzdłuż północnej części Kioto, ale obszar wokół Kinkaku-ji jest czasami określany jako Hokuzan (on’yomi), co jest alternatywną wymową znaków użytych do napisania Kitayama (kun’yomi).
Przypisy
↑Jolanta Tubielewicz: Historia Japonii. Wrocław: Ossolineum, 1984, s. 212-214. ISBN 83-04-01486-6.
↑ abcdKenkyusha's New Japanese-English Dictionary. Tokyo: Kenkyusha Limited, 1991, s. 109, 485, 737, 1511. ISBN 4-7674-2015-6.
↑Mikołaj Melanowicz: Historia literatury japońskiej. Warszawa: PWN, 2012, s. 415, 417. ISBN 978-83-01-17214-5.
Bibliografia
TadeuszT.BaruckiTadeuszT., Architektura Japonii, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1988, ISBN 83-213-3390-7, OCLC834567993. Brak numerów stron w książce
JolantaJ.TubielewiczJolantaJ., Nara i Kioto, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1983, ISBN 83-221-0177-5, OCLC749595522. Brak numerów stron w książce
Schirokauer, Conrad; Lurie, David; Gay, Suzanne (2005). A Brief History of Japanese Civilization. Wadsworth Publishing. ISBN 978-0-618-91522-4.
