Sulechów

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	zielonogórski
Gmina	Sulechów
Data założenia	XII wiek
Prawa miejskie	XIII wiek[1]
Burmistrz	Wojciech Sołtys
Powierzchnia	6,83 km²
Populacja (31.12.2022) • liczba ludności • gęstość	15 676[2] 2278 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 68
Kod pocztowy	66-100
Tablice rejestracyjne	FZI
Położenie na mapie gminy Sulechów Sulechów
Położenie na mapie Polski Sulechów
Położenie na mapie województwa lubuskiego Sulechów
Położenie na mapie powiatu zielonogórskiego Sulechów
52°04′42″N 15°37′13″E/52,078333 15,620278
TERC (TERYT)	0809064
SIMC	0988595
Urząd miejski Plac Ratuszowy 6 66-100 Sulechów
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
BIP

Sulechów (dawniej oraz tuż po wojnie Cylichów^[3][4]; niem. Züllichau) – miasto w województwie lubuskim, w powiecie zielonogórskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Sulechów. Wchodzi w skład Lubuskiego Trójmiasta.

Według danych GUS z 31 grudnia 2022 w mieście zamieszkiwało 15 676 osób^[2].

W ujęciu historycznym Sulechów zaliczany jest do Dolnego Śląska. Od 1234 r. należał do księstwa głogowskiego. W 1482 r. – wraz z księstwem krośnieńskim – został przyłączony do Nowej Marchii. W latach 1815–1945 zlokalizowany był natomiast w granicach prowincji Brandenburgia, zaś od 1945 r. do dziś usytuowany jest na terytorium Polski. W latach 1945–1950 administracyjnie należał do województwa poznańskiego, w latach 1950–1975 – do „dużego” województwa zielonogórskiego, zaś w latach 1975–1998 – do „małego” województwa zielonogórskiego. Od 1 stycznia 1999 leży w województwie lubuskim.

Według danych z 1 stycznia 2022 powierzchnia miasta w granicach geodezyjnych wynosi 6,83 km² (683 ha)^[5].

Sulechów zlokalizowany jest w rozwidleniu dwóch dróg krajowych – drogi ekspresowej S3, łączącej Świnoujście z Lubawką oraz drogi krajowej nr 32, łączącej Poznań z Zieloną Górą^[6]. W odległości 14 km od miasta znajduje się port lotniczy Zielona Góra-Babimost^[7].

Początki miasta sięgają czasów pierwszych Piastów. Sulechów wchodził w skład państwa Mieszka I. W XII wieku przeszedł pod władanie księstwa głogowskiego. Pod koniec XV wieku stał się częścią Marchii Brandenburskiej. W XVI wieku i XVII wieku miasto przeżywało rozkwit, dzięki rozwojowi handlu, rzemiosła i tkactwa. Sukna z Sulechowa sprzedawano w Wielkopolsce i na Śląsku. Król Prus Fryderyk Wilhelm I założył koszary i rozmieszczono w mieście wojsko. W 1723 r. założono dom dla sierot, a w 1766 r. powstało Królewskie Pedagogium. XIX wiek był okresem dynamicznego rozwoju Sulechowa, miasto wraz z okolicą w tym okresie było żywotnym ośrodkiem polskich migrantów. Początkiem XX wieku wykonano instalacje wodociągowe i kanalizacyjne, wybrukowano nawierzchnie, powstało wiele budynków, rozpoczął się proces nowoczesnego uprzemysłowienia. Miasto rozwijało się dynamicznie do likwidacji władzy niemieckiej. Z końcowym okresem II wojny światowej, wraz z wyparciem Wehrmachtu 30 stycznia 1945 r. Miasto Züllichau zostało zdobyte. Tego dokonały oddziały 9 Samodzielnego Korpusu Pancernego gen. por. Iwana Kiriczenki z 33 Armii 1 Frontu Białoruskiego. Po objęciu władzy przez Polaków, przy ul. Poznańskiej odsłonięto płytę pamiątkową ku czci poległych żołnierzy radzieckich^[8]. Sulechów wraz z tzw. Ziemiami Zachodnimi został włączony do Polski, jego niemiecka ludność została wysiedlona w nowe terytoria państw niemieckich. Obecna nazwa miasta została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946 r.^[9]

Sulechów był ośrodkiem administracyjnym istniejącego w latach 1951–1975 Powiatu sulechowskiego na obszarze obecnych powiatów zielonogórskiego i nowosolskiego (województwo lubuskie). Powiat ten obejmował miasta Babimost i Kargowa oraz gminy Bojadła, Kolsko i Trzebiechów. Przy reformie administracyjnej w 1999 r. powiatu nie przywrócono, a Sulechów włączono do powiatu zielonogórskiego^[10].

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[11][12]:

• miasto,
• kościół parafialny pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego z XIV–XVII wieku,
• plebania z XVIII wieku,
• zbór kalwiński, obecnie Hala Widowiskowa, z połowy XVIII wieku, 1959 r., w ostatnich latach wyremontowany i zaadaptowany na salę kinowo-widowiskową, przy Alei Wielkopolskiej,
• zamek z wieżą, ul. Wielkopolska 2, z XV–XVIII wieku, przy Alei Wielkopolskiej,
• mury obronne, miejskie z połowy XIV wieku, XVI wieku, zbudowane z kamienia polnego i cegły, częściowo zniszczone, zachowane w znacznych fragmentach na granicy średniowiecznej części miasta,
• brama Krośnieńska, niem. Crossener Tor, z 1704 r., jedyna zachowana z czterech istniejących niegdyś bram miejskich; ceglana, tynkowana konstrukcja z 1704 r. o typowych cechach barokowych, bogato zdobiona i połączona z fragmentami zachowanych murów obronnych,
• ratusz miejski z XVIII/XIX wieku,
• aleja lipowa, przy drodze Sulechów–Krężoły, z połowy XIX wieku,
• aleja lipowo-klonowo-kasztanowcowa, przy drodze Sulechów–Skąpe, z XIX/XX wieku,
• domy, ul. Armii Krajowej 1, 1a niezidentyfikowany, 7, 21 nie istnieje, 22/23, 25/26, 56, 57, 59, 61, 62, 67, 74, 75, z XIX/XX wieku,
• zespół szkolny „Pedagogium”, ul. Armii Krajowej 46–51, z 1733 r., w połowie XIX wieku: gimnazjum „Pedagogium”, obecnie Wyższa Szkoła Administracji, ul. Armii Krajowej 51; szkoła, obecnie ośrodek szkolno-wychowawczy, ul. Armii Krajowej 50, internat, obecnie dom studenta, ul. Armii Krajowej 48, sala gimnastyczna, ul. Armii Krajowej 46, dom mieszkalny, ul. Armii Krajowej 46, park szkolny z XIX wieku,
• dom, ul. Brama Piastowska 1, z połowy XIX wieku,
• dom, ul. Handlowa 5, z XVIII wieku,
• domy, ul. Łukasiewicza 12, 13, 14, z XIX/XX wieku,
• domy, ul. Niepodległości 2 nie istnieje, 9, 10, 11, 15, 16, 25, 28, 29, 30 willa i budynek gospodarczy, ogród; 33, 35, 42, 43, z XIX/XX wieku,
• domy, ul. Okrężna 4, 13, 14, z XVIII/XIX wieku,
• dom, pl. Ratuszowy 7, z połowy XIX wieku,
• domy, ul. Sikorskiego 5, 8, 9, 10, 20 kamienica, 21, 22, 25, z XIX/XX wieku,
• domy, ul. Styczniowa 6, 21, 24, 27, 31 nie istnieje, 35, 39, z XIX/XX wieku,
• dom, ul. Szkolna 5, szachulcowy, z XVIII wieku,
• domy, ul. Jana Pawła II 2, 3, 11, 14, 16/17, 24, 25, 27, z XIX/XX wieku,
• dom, ul. Wielkopolska 4, z XIX/XX wieku,
• domy, ul. Zwycięstwa 15, 21a, 25, 32, z XIX/XX wieku,
• domy, ul. Żeromskiego 12, 28, 33, 34, 35, 39, z XIX/XX wieku,
• domy, ul. Żwirki i Wigury 7, 8, 10, z XIX/XX wieku,
• wieża ciśnień, ul. Styczniowa, z końca XIX wieku,
• kościół pw. św. Stanisława Kostki.

• Brama Zielonogórska, niem. Grünberger Tor, średniowieczna, rozebrana w 1714 r., do czasów obecnych zachował się, dawniej przylegający do Bramy Zielonogórskiej, fragment murów przy skrzyżowaniu ulic Sikorskiego i Nowy Rynek (teren zwany był w przeszłości Grünberger Torplatz – Placem Bramy Zielonogórskiej)^[13][14][15].

• Sulechowski Dom Kultury
  • Chór Cantabile
  • Studio Tańca „Dream”
  • Orkiestra rozrywkowa
  • Teatrzyk „Śpiewu i Tańca”
  • Studio piosenki
  • Orkiestra dęta
  • Sekcja szachowa
  • Sekcja historyczna
  • Młodzieżowa Rada Miasta
• Sulechowskie Towarzystwo Kultury
• Sulechowskie Towarzystwo Historyczne

Decyzję o utworzeniu miejskiej biblioteki publicznej w Sulechowie podjęto jesienią 1948 r., a jej uroczyste otwarcie nastąpiło 15 stycznia 1949 o godzinie 16 w sali kina „Orzeł”. Ówczesne zbiory biblioteczne składały się z 487 książek^[16]. Według danych na koniec 2010 r. biblioteka, mieszcząca się przy ulicy Jana Pawła II posiada w swoim księgozbiorze 92 095 woluminów^[17]. Na terenie miasta znajduje się 1 filia biblioteczna, a na pozostałym obszarze gminy 5 filii, położonych w Brodach, Cigacicach, Kalsku, Kijach i Pomorsku^[18]. Głównym zadaniem biblioteki jest „zaspakajanie potrzeb czytelniczych społeczności miejskiej i gminnej”^[19].

Od maja 2001 r. Urząd Miejski w Sulechowie wydaje bezpłatne czasopismo lokalne o charakterze informacyjnym „Biuletyn Informacyjny Miasta i Gminy Sulechów”. Rozchodzi się ono w nakładzie 1000 egzemplarzy^[20]. Od grudnia 2002 r. w mieście wydawany jest także miesięcznik „Gazeta Sulechowska”, mający nakład 1500 egzemplarzy. Pismo to ma charakter informacyjno–publicystyczny i opiniotwórczy^[21].

• Przedszkola:
  • nr 5
  • nr 6 „Tęczowa Szóstka”
  • nr 7 „Pod Muchomorkiem”
  • Przedszkole Niepubliczne „Dobra Wróżka”
  • Niepubliczne Przedszkole „Gucio”
  • Niepubliczne Przedszkole „Słoneczko” z Oddziałem Integracyjnym (wcześniej Norlandia Sulechów)
• Szkoły podstawowe:
  • nr 1 im. gen. Józefa Bema
  • nr 2 im. Jana Pawła II
  • nr 3 im. Janusza Kusocińskiego
• Szkoły specjalne:
  • Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy/SP, ZSZ, SPP
• Szkoły średnie:
  • Liceum Ogólnokształcące im. rotmistrza Witolda Pileckiego
  • Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego
  • Prywatne Liceum Ogólnokształcące
  • Prywatne Liceum Ogólnokształcące „Edukacja” dla dorosłych

Od 1 września 1998 do 1 września 2017 w Sulechowie działała szkoła wyższa – Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa (do 30 października 2001 pod nazwą – Wyższa Szkoła Zawodowa Administracji Publicznej). Od 1 września 2017 wydział zamiejscowy Uniwersytetu Zielonogórskiego.

W mieście oraz jego bezpośrednim sąsiedztwie krzyżują się drogi o znaczeniu krajowym oraz wojewódzkim.

Drogi przechodzące przez Sulechów

Znak	Droga	Trasa
	droga ekspresowa S3 (E65)	Świnoujście – Goleniów – Szczecin – Gorzów Wielkopolski – Świebodzin – Zielona Góra – Sulechów – Lubin – Legnica – Bolków
	droga krajowa nr 32	granica z Niemcami – Gubinek – Krosno Odrzańskie – Zielona Góra – Sulechów – Wolsztyn – Rakoniewice – Grodzisk Wielkopolski – Stęszew
	droga wojewódzka nr 277	Skąpe – Łochowo – Sulechów
	droga wojewódzka nr 278	Szklarka Radnicka – Sulechów – Trzebiechów – Bojadła – Konotop – Sława – Wschowa

W czasach Polski Ludowej, do grudnia 1985 roku^[22] Sulechów leżał przy drogach państwowych nr 46^[23] (część międzynarodowej E14^[24] – „Traktu Piastowskiego”) i 44^[23].

W mieście jest dworzec autobusowy, mieszczący się przy ulicy Polskiego Czerwonego Krzyża 10. Zatrzymują się na nim autobusy Przedsiębiorstw Komunikacji Samochodowej, głównie PKS Zielona Góra, które zarządza dworcem^[25][26]. W Sulechowie także znajduje się kilka przystanków autobusowych^[27].

Pasażerów w Mieście Sulechów obsługuje również przedsiębiorstwo przewozowe DA-MI, realizując regularne przewozy osób na liniach komunikacyjnych z i do Zielonej Góry, Babimostu, Podmokla Małego oraz Kargowej^[28].

Sulechów ma bezpośrednie połączenia kolejowe z Zieloną Górą, Gorzowem Wielkopolskim, Warszawą, Poznaniem, Gdańskiem^[6].

W Sulechowie, przy placu biskupa Wilhelma Pluty, znajduje się postój taksówek osobowych^[29][30].

Od czerwca 2007 r. w centrum miasta funkcjonuje strefa płatnego parkowania, obejmująca ulice: Plac Ratuszowy, Plac biskupa Wilhelma Pluty, M. Kopernika, Wł. Sikorskiego, Nowy Rynek, F. Chopina oraz Łukasiewicza^[31].

Po transformacji systemowej władze Sulechowa nawiązały współpracę z trzema jednostkami administracyjnymi (kolejność alfabetyczna):

• Criuleni (rejon) – od 12 października 2009^[32]
• Fürstenwalde/Spree (gmina) – od 10 stycznia 2014^[33]
• Rushmoor (dystrykt / okręg) – od lat 80. XX wieku (nieoficjalnie), od 2001 (oficjalnie)^[34]

• Piramida wieku mieszkańców Sulechowa w 2014 r.^[35]

• Ośrodek Sportu i Rekreacji
  • Basen kryty
  • Stadion miejski
• Kluby sportowe
  • Zawisza Sulechów (siatkówka)
  • Orion Sulechów (siatkówka)
  • Lech Sulechów – klub piłki nożnej założony w 1945 r. i grający na Stadionie Miejskim w Sulechowie
  • Klub Spinningowy Kleń Sulechów
  • Uczniowski Klub Sportowy „Trójka” Sulechów (akrobatyka sportowa)
  • Uczniowski Klub Sportowy „Jedynka” Sulechów (akrobatyka sportowa, skoki na trampolinie)

Większość mieszkańców samego Sulechowa, jak i całej gminy stanowią wyznawcy Kościoła rzymskokatolickiego. W mieście znajdują się dwie parafie: Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego, mieszcząca się przy placu Kościelnym 4 (obejmuje także kościół filialny w Kalsku)^[36] oraz Parafia św. Stanisława Kostki, mająca swoją siedzibę przy ulicy Odrzańskiej 63 (obejmuje także kościół filialny w Mozowie)^[37]. Od kilku lat istnieje również parafia garnizonowa obejmująca swoim działaniem służby mundurowe i ich rodziny^[38].

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi także Kościół Zielonoświątkowy, protestancka wspólnota o charakterze ewangelicznym. Zbór Kościoła Zielonoświątkowego w Sulechowie, należący do okręgu zachodniowielkopolskiego Kościoła Zielonoświątkowego w RP, znajduje się przy ulicy Jana Pawła II 17^[39]. Zgodnie z danymi na dzień 31 grudnia 2010 r., posiada on mniej niż 50 członków^[40], czyli osób, które przyjęły chrzest wodny i uzyskały członkostwo w lokalnym zborze^[41].

Na terenie miasta działalność kaznodziejską prowadzą także dwa zbory Świadków Jehowy: Sulechów-Południe i Sulechów-Północ (w tym grupa języka migowego). Sala Królestwa znajduje się przy ul. Czereśniowej 2^[42].

W Sulechowie urodziło się między innymi czterech późniejszych olimpijczyków (stan na 2020) – Ryszard Białowąs, Klaus-Dieter Ludwig, Aleksandra Miciul i Łukasz Żygadło^[43] czy Olga Tokarczuk, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 2018^[44].

3 kwietnia 2001 Rada Miejska w Sulechowie przyjęła uchwałę, w myśl której ustanowiono honorowe wyróżnienie o nazwie „Honorowe Obywatelstwo Gminy Sulechów”^[45]. Po raz pierwszy godność tę nadano 12 września 2002, podczas XXXVII zwyczajnej sesji Rady Miejskiej w Sulechowie (kadencja 2002–2006). Wyróżniono wówczas 6 osób. W sumie tytuł Honorowego Obywatela Gminy Sulechów przyznano 13 osobom, w tym 3 obcokrajowcom.

• 10 Pułk Ułanów (Armia Cesarstwa Niemieckiego)
• Powiat sulechowski
• Wszystkie barwy codzienności

• Oficjalna strona internetowa
• Cylichów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 723 ., s. 723