Województwo poznańskie (1945–1975)

Ten artykuł dotyczy województwa poznańskiego w latach 1945–1975. Zobacz też: województwo poznańskie.
Województwo poznańskie
województwo
1944 – 1975
Państwo

 Rzeczpospolita Polska

Stolica

Poznań

Data powstania

22 sierpnia 1944

Data likwidacji

1 czerwca 1975

Zarządzający

Miejska Rada Narodowa w Poznaniu

Powierzchnia

26 723 km²[1]

Populacja (31 XII 1974)
• liczba ludności


2253 tys.

Tablice rejestracyjne

P

Położenie na mapie Polski w latach 1951–1975
Mapa konturowa Polski w latach 1951–1975, po lewej znajduje się punkt z opisem „Województwo poznańskie”
52,4064°N 16,9252°E/52,406400 16,925200

Województwo poznańskie – dawna jednostka podziału administracyjnego Polski najwyższego szczebla, której stolicą był Poznań, formalnie przywrócona 22 sierpnia 1944[2]. Faktycznie jednostka została zorganizowana po przejściu linii frontu. 25 września 1945 została powiększona o część Ziem Odzyskanych. Województwo kilkakrotnie zmieniało swoje granice. W latach 1946–1950 było największym województwem Polski. W związku z reformą administracyjną w 1975 województwo zostało zlikwidowane a jego teren został podzielony w większości pomiędzy tzw. małe województwo poznańskie, województwo kaliskie, województwo konińskie, województwo leszczyńskie i województwo pilskie (część zachodnich gmin weszła natomiast w skład województw: gorzowskiego i zielonogórskiego). Obecnie w większości teren województwa należy do województwa wielkopolskiego.

Zmiany 1946

Województwo poznańskie w granicach z lat 1946–1950

W myśl reformy regulującej podział administracyjny kraju z 28 czerwca 1946, województwo poznańskie objęło swoim obszarem teren zajmowany przez przedwojenny region o tej samej nazwie, do którego włączono południowo-zachodnią część Ziem Odzyskanych z Piłą, Gorzowem i Zieloną Górą, wchodzących w skład Okręgu III (Pomorze Zachodnie). Powstała w ten sposób jednostka administracyjna była największa w kraju i dzieliła się na czterdzieści jeden powiatów, w tym dwa grodzkie: Poznań i Gniezno. Największym i najludniejszym powiatem ziemskim był wówczas powiat koniński.

28 czerwca 1946 r. utworzono ekspozyturę urzędu wojewódzkiego w Gorzowie, której zakres działania obejmował powiaty: babimojski, gorzowski, gubiński, krośnieński, międzyrzecki, pilski, rzepiński, skwierzyński, sulęciński, strzelecki, świebodziński, wschowski, zielonogórski[3].

Podział administracyjny województwa poznańskiego (1946)
Powiat Powierzchnia
(km²)[4] 		Liczba ludności
14 II 1946[5]
ogółem na km²
babimojski 282 9186 33
chodzieski 893 38 952 44
czarnkowski 919 37 401 41
Gniezno (miejski) 18 30 292 1683
gnieźnieński 1126 51 098 45
gorzowski 1253 46 931 37
gostyński 701 55 336 79
gubiński 513 6174 12
jarociński 1124 85 180 76
kaliski 1478 161 966 110
kępiński 1179 82 922 70
kolski 1097 93 411 85
koniński 2152 167 474 78
kościański 1057 73 458 69
krośnieński 1307 14 238 11
krotoszyński 915 70 560 77
leszczyński 827 55 882 68
międzychodzki 755 25 761 34
międzyrzecki 706 20 511 29
mogileński 1059 61 482 58
nowotomyski 1276 74 766 59
obornicki 966 43 963 46
ostrowski 1194 101 591 85
pilski 967 36 933 38
Poznań (miejski) 226 267 978 1186
poznański 1089 74 756 69
rawicki 523 43 366 83
rzepiński 1189 12 282 10
skwierzyński 658 8984 14
strzelecki 1102 26 029 24
sulęciński 1120 13 542 12
szamotulski 1076 59 992 56
średzki 800 47 313 60
śremski 910 55 528 61
świebodziński 911 27 091 30
turecki 1591 114 338 72
wągrowiecki 1037 50 772 49
wolsztyński 754 41 617 55
wrzesiński 608 43 042 71
wschowski 272 11 517 42
zielonogórski 875 39 596 45
żniński 732 38 902 53

Zmiany w 1950

Województwo poznańskie w latach 1950–1975

Reforma administracyjna z 6 lipca 1950 spowodowała utworzenie nowych województw: koszalińskiego, opolskiego i zielonogórskiego. W skład tego ostatniego weszły przede wszystkim zachodnie powiaty województwa poznańskiego, a oprócz nich, do województwa bydgoskiego przyłączono powiaty mogileński i żniński, tak więc jego powierzchnia zmalała, a granice zbliżyły się do współczesnych granic województwa wielkopolskiego.

Z powiatów ziemskich wydzielono aż cztery kolejne miasta: Kalisz, Leszno, Piłę i Ostrów Wlkp., a później, w 1973, także Konin. Utworzono także dwa nowe powiaty: pleszewski i słupecki, a w 1957 wydzielono z województwa Poznań, przyznając mu status miasta na prawach województwa[6].

Podział administracyjny województwa poznańskiego (1973)[7]
Powiat Powierzchnia
(km²) 		Liczba ludności
31 XII 1972 		Miasta Gminy Siedziba
ogółem (tys.) na km² ogółem w tym posiadające wspólną radę narodową z gminami
chodzieski 892 49,2 55 4 3 6 Chodzież
czarnkowski 972 43,5 45 2 1 5 Czarnków
Gniezno (miejski) 28 52,4 1896 1 nd. nd. Gniezno
gnieźnieński 1132 56 49 3 3 9
gostyński 714 62,4 87 4 3 6 Gostyń
jarociński 707 69 98 2 1 5 Jarocin
kaliski 1346 100,3 75 2 2 13 Kalisz
Kalisz m. 30 83,6 2776 1 nd. nd.
kępiński 609 48,4 80 1 0 7 Kępno
kolski 1084 94 87 5 3 10 Koło
koniński 1359 142,1 105 5 4 13 Konin
kościański 1040 85,4 82 5 4 9 Kościan
krotoszyński 811 74,4 92 5 3 6 Krotoszyn
leszczyński 749 42,8 57 2 2 6 Leszno
Leszno (miejski) 20 35,5 1818 1 nd. nd.
międzychodzki 785 31,7 40 2 1 5 Międzychód
nowotomyski 1298 91,6 71 6 4 9 Nowy Tomyśl
obornicki 850 51,8 61 3 1 4 Oborniki
ostrowski 1128 82,8 73 3 3 7 Ostrów Wielkopolski
Ostrów Wielkopolski (miejski) 29 51,2 1760 1 nd. nd.
ostrzeszowski 772 48,5 63 3 2 6 Ostrzeszów
Piła (miejski) 88 45,3 514 1 nd. nd. Piła
pleszewski 695 53,6 77 1 0 6 Pleszew
poznański 1249 141,8 114 6 2 10 Poznań
rawicki 522 51,7 99 4 3 5 Rawicz
słupecki 663 46,6 70 2 1 5 Słupca
szamotulski 1116 75,4 68 4 2 7 Szamotuły
średzki 733 55,8 76 2 1 6 Środa
śremski 779 58,9 76 4 3 5 Śrem
trzcianecki 908 36,8 41 2 1 4 Trzcianka
turecki 1143 87 76 3 2 10 Turek
wągrowiecki 1087 61,5 57 3 2 7 Wągrowiec
wolsztyński 812 50,7 62 2 1 4 Wolsztyn
wrzesiński 705 62,4 89 3 2 5 Września

Ludność

Data Liczba mieszkańców
ogółem miejska (%) wiejska (%)
14 II 1946 (spis sumaryczny)[8] 2 422 113 886 901 (36,62%) 1 535 212 (63,38%)
3 XII 1950 (spis powszechny)[9] 2 105 189 864 513 (41,07%) 1 240 676 (58,93%)
31 XII 1956[10] 2298 tys. 1036 tys. (45,1%) 1262 tys. (54,9%)
1959[11] 2012,1 tys. b.d. (35%[12]) b.d. (65%[12])
6 XII 1960 (spis powszechny)[13] 1 992 758 718 187 (36,04%) 1 274 571 (63,96%)
31 XII 1963[14] 2090 tys. 768 tys. (36,7%) 1322 tys. (63,3%)
31 XII 1965[15] 2126,3 tys. b.d. b.d.
1967[16] 2159,4 tys. b.d. b.d.
31 XII 1968[17] 2171 tys. 844 tys. (38,9%) 1327 tys. (61,1%)
8 XII 1970 (spis powszechny)[18] 2 191 501 867 043 (39,56%) 1 324 458 (60,44%)
31 XII 1971[19] 2206 tys. 880,6 tys. (39,9%) 1325,4 tys. (60,1%)
31 XII 1972[20] 2224,1 tys. 893,8 tys. (40,2%) 1330,3 tys. (59,8%)
31 XII 1973[21] 2235 tys. 912 tys. (40,8%) 1323 tys. (40,8%)
31 XII 1974[22] 2253 tys. 929 tys. (41,2%) 1324 tys. (58,8%)

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Dane z 1965 roku.
  2. ↑ Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 21 sierpnia 1944 r. o trybie powołania władz administracji ogólnej I i II instancji (Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8), który wszedł w życie 22 sierpnia 1944
  3. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. ws. powołania ekspozytur urzędów wojewódzkich na obszarze Ziem Odzyskanych (Dz.U. z 1946 r. nr 28, poz. 178)
  4. ↑ Rocznik Statystyczny 1947, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1947, s. 17 (s. 34 dokumentu PDF).
  5. ↑ Powszechny Sumaryczny Spis Ludności z dn. 14 II 1946 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1947, s. 14-15 (s. 30-31 dokumentu PDF).
  6. ↑ Dekret Rady Państwa z dnia 31 grudnia 1956 r. o wyłączeniu z województw miast Krakowa, Poznania i Wrocławia oraz nadaniu Miejskim Radom Narodowym tych miast uprawnień wojewódzkich rad narodowych – od 1 stycznia 1957 Poznań pozostawał poza granicami województwa, jednocześnie zyskał rangę jednostki podziału administracyjnego szczebla wojewódzkiego. Rada Narodowa posiadała kompetencje władz wojewódzkich.
  7. ↑ Polska. Zarys encyklopedyczny, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 755.
  8. ↑ Powszechny Sumaryczny Spis Ludności z dn. 14 II 1946 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1947, s. 14 (s. 30 dokumentu PDF).
  9. ↑ Narodowy Spis Powszechny z dnia 3 grudnia 1950 r. Struktura zawodowa i demograficzna ludności. Indywidualne gospodarstwa rolne. Polska, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1954, s. 3 (s. 8 dokumentu PDF).
  10. ↑ Rocznik statystyczny 1957. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1957, s. 5 (strona 44 dokumentu PDF).
  11. ↑ A-Z Encyklopedia Popularna PWN, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962, s. 862.
  12. ↑ a b A-Z Encyklopedia Popularna PWN, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962, s. 824.
  13. ↑ Spis Powszechny z dnia 6 grudnia 1960 r. Wyniki ostateczne. Ludność, gospodarstwa domowe. Polska, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, grudzień 1965, s. 6 i 7 (strony 5 i 6 dokumentu PDF).
  14. ↑ Rocznik polityczny i gospodarczy 1964, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, s. 32.
  15. ↑ Wielka encyklopedia powszechna PWN, t. t. 9, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 5.
  16. ↑ Mała encyklopedia powszechna PWN, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1969, s. 825.
  17. ↑ Wielka encyklopedia powszechna PWN, t. 13 (suplement), 1970, s. 361.
  18. ↑ Narodowy Spis Powszechny 8 XII 1970. Struktura demograficzna i zawodowa ludności, gospodarstwa domowe. Polska. Wyniki ostateczne, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, grudzień 1972, s. 4-6 (strony 60-62 dokumentu PDF).
  19. ↑ Rocznik statystyczny 1972, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1972, s. 75.
  20. ↑ Rocznik polityczny i gospodarczy 1973, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, s. 37.
  21. ↑ Rocznik polityczny i gospodarczy 1974, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, 1975, s. 85.
  22. ↑ Encyklopedia powszechna PWN, t. 3, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 577.
Podział administracyjny Polski (1944–1975)
Okręgi (1945–46)
Województwa
Miasta na prawach województwa

Podział administracyjny Polski 1950–1975