Skyfos (skifos[a]) (stgr.σκύφοςskýphos, lmskyphoi) – w ceramice starogreckiej niewielkie, głębokie naczynie z bocznymi uchwytami, służące do picia.
Charakterystyka
Była to wyodrębniona forma niskiego pucharu[b] lub pogłębionej czarki do wina, charakteryzująca się kształtem kubka z niewielką, pierścieniowatą podstawą (stopką) oraz dwoma uchwytami (imadłami) umieszczonymi po bokach, nieco poniżej wylewu. Naczynia te były szczególnie popularne w okresie klasycznym w starożytnej Grecji; używano ich później również w starożytnym Rzymie (łac.scyphus).
W typologii ceramiki antycznej wyróżnia się liczne odmiany tego naczynia, m.in.:
skyfos geometryczny z VIII wieku p.n.e.: mający postać bezstopkowej, pogłębionej, prostopadłościennej lub nieco uwypuklonej czarki z dwoma poziomymi uchwytami
skyfos koryncki: mocno przewężony ku dołowi, o małej, słabo zaznaczonej stopce, z niemal poziomymi imadłami umieszczonymi tuż pod wylewem (VIII/VII-VI w. p.n.e.)
skyfos Hermogenesa: formą pochodny od korynckiego, lecz z nisko osadzonymi, wysoko wzniesionymi imadłami, zdobiony czarnofigurowo z charakterystycznym pasem środkowym wypełnionym drobnymi figurami
skyfos beocki: czarnofigurowy, typowy dla tzw. Grupy Kabirów[c] – walcowaty, o niemal prostopadłych ściankach, osadzony na masywnej, krążkowej stopce, z pionowymi pierścieniowymi imadłami, z końca V w.– połowy III wieku p.n.e.
skyfos kyliksowy: czarnofigurowa forma pośrednia – niski, na sporej kolistej stopce, o pełnej czaszy z nieco odchylonym wylewem i masywnymi, lekko wzniesionymi uchwytami
skyfos attycki typu A: szerszy, o pełniejszej czaszy, dość prostych, lekko rozchylonych ściankach, sporej, odstającej stopce i z poziomymi imadłami poniżej szerokiego wylewu (wyodrębnionego lub nie); typowy dla techniki czerwonofigurowej
skyfos attycki typu B: bardziej zaoblony, z jednym uchwytem poziomym i jednym pionowym tuż pod wylewem lekko nachylonym do wnętrza; popularny zwłaszcza wariant glaux (γλαῦξ) – „sowi”, tj. z licowym motywem ateńskiej sowy
skyfos Hierona: podobny typ attycki, lecz na pełnej, odstającej stopce, z mocno uniesionymi poziomymi imadłami i lekko rozchyloną krawędzią wylewu
attycki bezimadłowy z V/IV wieku p.n.e.
skyfos typu Saint Valentin: attycki, z V wieku p.n.e., formą zbliżony do korynckiego, lecz o charakterystycznej dekoracji białej w postaci wzorów geometrycznych i roślinnych (liście laurowe)
skyfos południowoitalski (kampański): w postaci wysokiego kubka o dość prostych ściankach i pełnej, ale słabo wyróżnionej stopce, z masywnymi poziomymi uchwytami poniżej wylewu, czerwonofigurowy z IV wieku p.n.e.
skyfos Ksenona (apulski): czarnopokostowany z czerwonofigurową dekoracją, z IV wieku p.n.e.
skyfos w stylu Gnathia: na wysokiej, wyraźnie odciętej i profilowanej stopce, o skręcanych (tordowanych) imadłach pionowych i żłobkowanym brzuścu, czarnopokostowany z dekoracją nanoszoną białą farbą, z połowy IV wieku p.n.e.
↑W polskiej literaturze naukowej jest to znacznie rzadsza wersja nazwy, niekiedy stosowana jednak zarówno w okresie przedwojennym[1], jak i współcześnie[2][3].
↑Antyczne świadectwa literackie określają go jako pucharek uchaty, np. Atenajos (Deipnosophistae XI, 498nn) czy Makrobiusz (Saturnalia V, 21) (Der Kleine Pauly. Lexikon der Antike. T. 5. München: Deutscher Taschenbuchverlag, 1979, kol. 240, 35-36).
↑Ceramika lokalna związana z tebańskim kultem Kabira i jego towarzysza (Der Kleine Pauly. München: Deutscher Taschenbuchverlag, 1979, t. 3, kol. 36,41-44).
_Satyr_and_(B)_Maenad_LACMA_AC1992.152.4_(1_of_2).jpg)
