|
Katarzyna Jagiellonka
Katarzyna Jagiellonka (szw. Katarina Jagellonica, fin. Katariina Jagellonica, ur. 1 listopada 1526 w Krakowie, zm. 16 września 1583 w Sztokholmie) – królewna polska i księżniczka litewska, księżna Finlandii w latach 1562–1583 i królowa Szwecji w latach 1568–1583 jako pierwsza żona Jana III Wazy. Najmłodsza córka króla Polski Zygmunta I Starego i Bony Sforzy. ŻyciorysW dzieciństwie zaniedbywana przez rodziców, zwłaszcza przez matkę, która całą uwagę poświęcała swojej pierworodnej córce Izabeli oraz jedynemu synowi Zygmuntowi Augustowi[1]. Wychowywała się wraz z dwiema siostrami – Zofią i Anną. Trzy królewny odebrały dobre wykształcenie, jednak było ono znacznie niższe od tego, które z inicjatywy Bony otrzymała Izabela[1]. W związku z małżeństwem brata Zygmunta II Augusta z Barbarą Radziwiłłówną zawartym w 1547, jego pobytem w Wilnie i śmiercią ojca w 1548, Katarzyna przeniosła się wraz z matką i siostrami Anną i Zofią z Krakowa na Mazowsze, gdzie Bona otrzymała oprawę wdowią[2]. Od 1556 r. Katarzyna mieszkała tylko z Anną, po wyjściu za mąż Zofii oraz wyjeździe matki do Bari. W 1560 r. owdowiały car Rosji Iwan Groźny poprosił o rękę Katarzyny, ale Zygmunt August nie wydał na to małżeństwo zgody[1]. W 1562 r. do Wilna przybyli fińscy posłowie aby zaproponować małżeństwo Katarzyny z Janem Wazą. Sytuacja wywołała zdezorientowanie u króla Zygmunta Augusta, ponieważ zwyczaj wymagał, aby królewny wydawać za mąż według starszeństwa, natomiast starsza o 3 lata od Katarzyny Anna pozostawała panną[1]. Anna niechcąca pozbawiać siostry szansy na małżeństwo, oświadczyła, że zrzeka się swojej kolejki na rzecz Katarzyny[1]. Król przychylił się do prośby Anny i wydał zgodę na ślub Katarzyny. W wieku 36 lat, 4 października 1562 w Wilnie poślubiła księcia Finlandii Jana, późniejszego króla Szwecji Jana III[3]. Zamieszkała wraz z mężem w Turku, gdzie prowadziła własny dwór. Król Szwecji Eryk XIV, podejrzewając Jana o spiskowanie z Rzecząpospolitą, 12 sierpnia 1563 zdobył Turku i uwięził parę książęcą w zamku Gripsholm, niedaleko Sztokholmu[4]. Tam 20 czerwca 1566 Katarzyna urodziła syna Zygmunta, nazwanego na cześć Zygmunta Starego. Eryk XIV planował zamach na życie nowo narodzonego Zygmunta, w związku z tym Katarzynie udało się przekonać męża, aby odsunąć jego brata od rządów[1]. Udało się to we wrześniu 1568 r. i Jan objął tron Szwecji. Koronacja pary królewskiej odbyła się 10 lipca 1569 w uppsalskiej katedrze. Próbowała zachować wpływy katolicyzmu w Szwecji. Pod jej wpływem Jan III wydał przepisy liturgiczne dla kościoła luterańskiego. Jej gusta artystyczne miały wpływ na wznoszenie wielu szwedzkich budowli renesansowych, wzorowanych na dziełach polskiego renesansu. W 1575 r. Anna Jagiellonka, która ciągle pozostała niezamężna, została wybrana na królową Polski. Katarzyna zmarła w 1583 r. Jan ożenił się powtórnie 2 lata później z Gunillą Bielke. Katarzyna została pochowana wraz z mężem w katedrze w Uppsali[5]. W 1587 r. dzięki wsparciu Anny Jagiellonki królem Polski został jedyny syn Katarzyny, Zygmunt III Waza. W 1570 Marcin Kromer napisał, cieszące się popularnością u współczesnych dzieło Historia prawdziwa o przygodzie żałosnej książęcia Finlandzkiego Jana i królewny Katarzyny[6]. Dzieci Katarzyny i Jana III
Galeria
Drzewo genealogiczne
Przypisy
Bibliografia
Kontrola autorytatywna (osoba): Information related to Katarzyna Jagiellonka |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
_effigy_2007_wide.jpg)
