სინგაპური ოფიციალურად სინგაპურის რესპუბლიკა — გლობალური ქალაქი, სუვერენული სახელმწიფო სამხრეთ-აღმოსავლეთი აზიაში და მსოფლიოს ერთადერთი კუნძულოვანი ქალაქ-სახელმწიფო. მდებარეობს ეკვატორიდან ერთი გრადუსით ჩრდილოეთით, კონტინენტური აზიის და მალაკის ნახევარკუნძულის უკიდურეს სამხრეთში. სინგაპურის ტერიტორია შედგება ერთი მთავარი და 62 მცირე კუნძულისგან. დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, მიწის აქტიური მელიორაციის წყალობით მოახერხეს საკუთარი ტერიტორიის 23 %-ით (130 კვადრატული კილომეტრით) გაზრდა. მწვანე კონცეფციის წყალობით, ამ მჭიდროდ დასახლებულ ქვეყანაში შენარჩუნებულია ტროპიკულიფლორის ბევრი პარკი და ბაღი.
სინგაპური წარმოადგენს გლობალურ სავაჭრო, ფინანსურ და სატრანსპორტო კვანძს.: 2016 წლის მსოფლიო ბანკის მონაცემებით, სინგაპური წარმოადგენს ბიზნესის კეთებისთვის ყველაზე ადვილ ქვეყანას, მსოფლიო ეკონომიკური ფორუმის მიხედვით სინგაპურელები ტექნოლოგიური მზაობის ინდექსის მოწინავე ერია, საერთაშორისო ასოციაციების კავშირის თანახმად სინგაპური შეხვედრებისთვის საუკეთესო ქალაქია, ის გლობალური კონკურენციის ინდექსის მეორე ქვეყანაა, მსოფლიოში უცხოური ვალუტით ვაჭრობის სიდიდით მესამე ცენტრია, ასევე მესამე უდიდესი ფინანსური ცენტრია და ნავთობის გადამუშავების მოცულობითაც მსოფლიოში მესამეა, 1990-იანი წლებიდან კონტეინერული გადაზიდვების პორტების უდიდეს ორეულში შედის. სინგაპურის მსოფლიოში ცნობილ ბრენდებს წარმოადგენენ: „Singapore Airlines“ და „ჩანგის აეროპორტი“.
სინგაპური აწარმოებს წარმატებულ სოციალურ პოლიტიკას. ადამიანის განვითარების ინდექსის მიხედვით ის აზიაში პირველია, ხოლო მსოფლიოს მასშტაბით მეთერთმეტე. მოსახლეობის 90 % ფლობს საკუთარ სახლს. მაღალია ერთ სულ მოსახლეზე შემოსავლის ინდექსიც. სინგაპურში სახლობს 5,5 მილიონი ადამიანი, საიდანაც 38% არის მუდმივი მაცხოვრებელი, ხოლო დანარჩენი უცხოელები. სინგაპურის მოსახლეობა ძირითადად მრავალენოვანია, საუბრობენ მშობლიურ ენასა და ინგლისურზე, როგორც მათ საერთო ენაზე. სინგაპურის კულტურული მრავალფეროვნება წარმოჩინდება მის სამზარეულოსა და ღონისძიებებზე.
სინგაპურის ეფექტიანი სამოქალაქო სამსახურები და მთავრობაში დაბალი კორუფციის დონე მსოფლიოში ცნობილია, როგორც „სინგაპურული მოდელი“. გელაპის ინსტიტუტის კვლევამ აჩვენა, რომ მთავრობა მოსახლეობის 84 %-იანი ნდობით, ხოლო სასამართლო სისტემა 85 %-იანი ნდობით სარგებლობს. მიუხედავად მცირე ზომისა, სინგაპურს საერთაშორისო პოლიტიკაზე საკმაოდ დიდი გავლენა აქვს, რის გამოც მას ზოგიერთი ანალიტიკოსი საშუალო ძალის ქვეყნებში ათავსებს. Forbes-ის მიხედვით ის არის აზიაში პირველი და მსოფლიოს მასშტაბით მეთხე ყველაზე გავლენიანი სახელმწიფო.
ქვეყნის სახელი წარმოადგენს მალაიური სიტყვის „სინგაპურას“ ანგლიკანიზებულ ვარიანტს. მალაიურში თავის მხრივ შემოსულია სანსკრიტიდან (सिंहपुर, სანსკრიტის ტრანსლიტერაციის საერთაშორისო ანბანი: სიმფაპურა; სიმფა არის „ლომი“, პურა არის „დასახლება“ ან „ქალაქი“). სიტყვის მნიშვნელობიდან გამომდინარე ქალაქს-სახელმწიფოს ასევე ლომის ქალაქს ეძახიან. ქვეყნის მთავარ კუნძულს III საუკუნედან ეწოდება პალაუ უჯონგი (სიტყვასიტყვით: კუნძული ბოლოში).[4][5]
1819 წელს სტემფორდ რაფლზმა ჯოჰორის მმართველთან ჰუსეინ შაჰთან მოაწერა ხელი შეთანხმებას. შეთანხმების მიხედვით ბრიტანეთის ოსტინდოეთის კომპანია კუნძულს განავითარებდა, როგორც ბრიტანულ სავაჭრო პოსტს. 1824 წელს მთლიანი კუნძული გადავიდა ბრიტანეთის მფლობელობაში.[10]1826 წელს სინგაპური გახდა ბრიტანეთის ინდოეთის პროვიციების იურისდიქციაში, როგორც სტეიტს სეტლმენტსის ნაწილი. 1836 გახდა რეგიონალური დედაქალაქი.[11] სტემფორდის ჩამოსვლისას კუნძულზე მხოლოდ რამდენიმე ათასი ადგილობრივი მალაი და ჩინელი ცხოვრობდა.[12]1860 წლისთვის მოსახლეობა გაიზარდა 80 000-მდე, რომლის ნახევარიც ჩინელი იყო. ემიგრანტების უმეტესობა ჩამოდიოდა რეზინის პლანტაციებზე სამუშაოდ. 1870-იანებში კუნძული რეზინის ექსპორტის გლობალური ცენტრი გახდა.[10]
პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ, ბრიტანელებმა საზღვაო თავდაცვით ფარგლებში ააგეს დიდი სამხედრო-საზღვაო ბაზა. მეორე მსოფლიო ომის დროს იაპონიის საიმპერატორო არმიამ ბრიტანული მალაიას ოკუპაცია მოახდინა, რისი კულმინაციაც სინგაპურის ბრძოლა იყო. 1942 წლის 15 თებერვალს 60 000 ბრიტანელი ჯარისკაცი ტყვედ ჩაბარდა, ამას უინსტონ ჩერჩილმა „საშინელი უბედურება და ბრიტანეთის ისტორიაში ყველაზე დიდი კაპიტულაცია“ უწოდა.[13] სინგაპურის დაპყრობის შემდეგ იაპონელებმა იქ დაახლოებით 5-25 ათასამდე ეთნიკური ჩინელი მოკლეს.[14]1944 წლის ნოემბრიდან 1945 მაისამდე მოკავშირეები სინგაპურს ინტენსიურად ბომბავდნენ. ბრიტანელები სინგაპურში 1945 წლის სექტემბერში, იაპონიის კაპიტულაციის შემდეგ დაბრუნდნენ.[15]
1950-იან წლებში ჩინელი კომუნისტების მიერ მთავრობის წინააღმდეგ წამოწყებული აჯანყება მალაის ომში გადაიზარდა. 1955 წელს, სინგაპურის პირველი საყოველთაო არჩევნები მოიგო დამოუკიდებლობის მომხრე მშრომელთა ფრონტის კანდიდატმა - დევიდ მარშალმა. ის ლონდონს სრული თვითმართველობის მოთხოვნით ეწვია, თუმცა უარი მიიღო. მარშალი გადადგა და მისი პოსტი დაიკავა ლიმ იევ ჰოკმა, რომელმაც ბრიტანეთისგან შიდა საქმებში თვითმმართველობის უფლება მიიღო (გარდა სამხედრო და საერთაშორისო ურთიერთობებისა).[16]
1959 არჩევნებში სახალხო მოქმედების პარტიამ გაიმარჯვა. სინგაური გახდა თანამეგობრობის თვიმმართველობის მქონე ქვეყანა. პირველი პრემიერ-მინისტრად აირჩიეს ლი კუან იუ,[17] გუბერნატორად კი ალმონდ ვილიამსი, ის 1965 წელს შეცვალა იუსუფ ბინ ისჰაკმა, რომელიც სინგაპურის პირველი პრეზიდენტი გახდა.[18]
1962 წლის წლის რეფერენდუმის შედეგად 1963 წლის 16 სექტემბერს სინგაპური შეუერთდა მალაიას ფედერაციას, სარავაკის სამეფო კოლონიასა და ჩრდილოეთ ბორნეოს სამეფო კოლონიას, რის შედეგადაც ჩამოყალიბდა მალაიზია. მალევე დაიწყო განხეთქილება მალაიზიის ცენტრალურ ხელისუფლებასა და სინგაპურის მმართველობას შორის, რომელიც 1964 წლის არეულობებში გადაიზარდა. ორ მთავრობას შორის იდეილოგიური განსხვავებების გამო, 1965 წლის 9 აგვისტოს მალაიზიის პარლამენტმა 129 ხმით 0-ის წინააღმდეგ სინგაპურის ფედერაციიდან გარიცხვის გადაწყვეტილება მიიღო.[19][20][21]
გეოგრაფია
სინგაპური 63 კუნძულისგან შედგება.[22] ყველაზე მაღალი წერტილია ბუკიტ ტიმაჰის ბორცვი , რომლის სიმაღლე 163,63 მეტრია.[23] ბრიტანეთის მმართველობის დროს, შობის კუნძული და ქოქოსის კუნძულები სინგაპურის შემადგენლობაში შედიოდა, მაგრამ 1957 წელს ისინი ავსტრალიის შემადგენლობაში გადავიდა.[24][25][26]
მიწის აღდგენის პროექტებმა გაზარდა სინგაპურის მიწის ფართობი 580 კმ2-დან 710 კმ2-მდე, 1960-2015 წლებში, რაც დაახლოებით 22%-ით ზრდას ნიშნავს (ან 130 კმ2-ით).[27] ზოგიერთი პროექტი გულისხმობს მცირე კუნძულების გაერთიანებას მიწის აღდგენის გზით, რათა შექმნან უფრო დიდი, უფრო მრავალფუნქციური კუნძული.[28] გამოყენებული ქვიშა უფრო ხშირად მდინარეებიდან და პლაჟებიდან მოაქვთ, ვიდრე უდაბნოებიდან, ხოლო მასზე მთელ მსოფლიოში დიდი მოთხოვნაა. 2010 წელს სინგაპურმა შემოიტანა თითქმის 15 მილიონი ტონა ქვიშა თავისი პროექტებისთვის.
სინგაპურის ბოტანიკური ბაღი.
ბუნება
სინგაპურის ურბანიზაცის გამო, მან დაკარგა თავისი ტყეების 95%[29] და ახლა სინგაპურში ბუნებრივად წარმოქმნილი ფაუნისა და ფლორის ნახევარზე მეტი ბუნებრივ რეზერვად არის მიჩნეული, მაგალითად, „ბუკიტ ტიმაჰის ნაკრძალი“ და „Suniti Buloh Wetland Reserve“, რომელიც სინგაპურის მიწის ნაკვეთის მხოლოდ 0,25%-ს შეადგენს.[29] 1967 წელს, ბუნებრივი სივრცის შემცირების საწინააღმდეგოდ, მთავრობამ შეიმუშავა გეგმა სინგაპურის „ბაღის ქალაქად“ გადაქცევის შესახებ,[30] რომლის მიზანი ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებაა.[31] მას შემდეგ სინგაპურის მიწის თითქმის 10% გამოიყო პარკებისა და ნაკრძალისთვის.[32]
კლიმატი
სინგაპურში არის ტროპიკული წვიმის ტყის კლიმატი (კიოპენის კლიმატის კლასიფიკაციის მიხედვით), სადაც არ არის განსხვავებული სეზონები და ყოველთვის ერთიანი ტემპერატურა და წნევაა, მაღალი ტენიანობითა და უხვი ნალექით.[33][34] ტემპერატურა ჩვეულებრივ მერყეობს 23-დან 32 °C- მდე. მიუხედავად იმისა, რომ ტემპერატურა დიდად არ განსხვავდება მთელი წლის განმავლობაში, ითვლება, რომ ოდნავ ცივი პერიოდი არის ნოემბრიდან თებერვლის ჩათვლით.[35]
სინგაპური მიეკუთვნება GMT +8 დროის ზონას.[36] ეს იწვევს დაგვიანებულ მზის ამოსვლასა და ჩასვლას. გვიან თებერვლის პერიოდში მზე ამოდის დილის 7:15 საათზე და ჩადის საღამოს 7:20 საათზე. ივლისის განმავლობაში, მზე ჩადის საშუალოდ საღამოს 7:15 საათზე. ყველაზე მეტად ეს შეინიშნება ოქტომბრის ბოლოსა და ნოემბრის დასაწყისში, როდესაც მზე ამოდის 6:46 საათზე და ჩადის 6:50 საათზე.[37]
სინგაპური აღიარებს, რომ კლიმატის ცვლილება და ზღვის დონის მატება დიდ გავლენას ახდენს მის დაბალ სანაპირო ზოლზე. სავარაუდოდ, ამ ქვეყანას 100 მილიარდი დოლარის დახარჯვა მოუწევს მომდევნო საუკუნის განმავლობაში, რათა გადაიჭრას მსგავსი პრობლემები. 2020 წლის მდგომარეობით, მთავრობამ ბიუჯეტიდან საწყისი ეტაპისთვის 5 მილიარდი დოლარი გამოყო, ვინაიდან დაიცვან სანაპირო ზოლი და და მიმდებარე ტერიტორიები წყალდიდობებისგან.[38][39] სინგაპური პირველი ქვეყანაა სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის რეგიონში, რომელიც ნახშირორჟანგის გამომყოფ საწარმოებს, რომლებიც აწარმოებენ 25 000 ტონაზე მეტ ნახშიროჟანგს წელიწადში, გადასახადებს უწესებს, კერძოდ, 5 დოლარს თითო ტონაზე.[40]
ლიტერატურა
Abshire, Jean. The history of Singapore (ABC-CLIO, 2011).
Corfield, Justin J. Historical dictionary of Singapore (2011) online
Key Facts & Figures. Ministry of Transport, Singapore. ციტირების თარიღი: 11 January 2003.
Nation's History. Singapore Infomap. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 21 აპრილი 2009. ციტირების თარიღი: 11 January 2004.
MOE-PRIME. Programme For Rebuilding and Improving Existing schools (PRIME). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 23 August 2007. ციტირების თარიღი: 15 May 2007.
↑Sang Nila Utama. Singapore Infopedia. National Library Board (26 November 1999). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 11 მაისი 2011. ციტირების თარიღი: 3 May 2011.
↑Xu Yunqiao History of South East Asia 1961 Singapore World Publishing Co. 许云樵 《南洋史》 星洲世界书局 1961年
↑Leitch Lepoer, Barbara. (1989)Singapore, Shonan: Light of the South. Library of Congress Country Studies. Government Printing Office. ციტირების თარიღი: 29 January 2011.
↑Leitch Lepoer, Barbara. (1989)Singapore as Part of Malaysia. Library of Congress Country Studies. Government Printing Office. ციტირების თარიღი: 29 January 2011.
↑Savage, Victor R.; Yeoh, Brenda S.A. (2004) Toponymics: A Study of Singapore's Street Names. Singapore: Eastern Universities Press. ISBN978-981-210-364-2.
↑Bukit Timah Hill. National Heritage Board. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 9 აპრილი 2015. ციტირების თარიღი: 7 აგვისტო 2020.
↑Commonwealth and Colonial Law by Kenneth Roberts-Wray, London, Stevens, 1966. Pgs. 133-134
↑Department of External Affairs in Australia. (16 May 1957): Report from the Australian High Commission in Singapore to the Department of External Affairs in Australia. Singapore: National Archives of Singapore. (Microfilm: NAB 447)
↑McKnight, Tom L. (Tom Lee); Hess, Darrel (2000). Physical geography : a landscape appreciation, Internet Archive, Upper Saddle River, N.J. : Prentice Hall. ციტირების თარიღი: 28 May 2020.
Ambassador the United States to Israelשגריר ארצות הברית לישראלسفير الولايات المتحدة لدى إسرائيل قائمة سفراء الولايات المتحدة لدى إسرائيلخاتم وزارة الخارجية الأمريكية شاغل المنصب ديفيد إم فريدمان منذ 15 مايو 2017 البلد إسرائيل الولايات المتحدة عن المنصب المرشح رئيس الولايات المتحدة تأس...
Simen Hegstad KrügerKrüger in March, 2019Negara NorwegiaLahir13 Maret 1993 (umur 31)Klub skiLynKarier Piala DuniaMusim2013, 2015–Menang individu3Menang beregu1Podium individu13Podium beregu3Tanding individu81Tanding beregu5Gelar keseluruhan0 – (4th in 2020)Gelar disiplin0Per 8 March 2020. Simen Hegstad Krüger (lahir 13 Maret 1993) adalah seorang pemain ski lintas alam Norwegia yang berkompetisi di Piala Dunia Lintas Alam FIS.[1...
Semen KaretnykSemen Karetnyk pada bulan Oktober 1920Nama asliСеме́н Мики́тович КаретникNama lahirSemen Mykytovych KaretnykLahir1893 (1893)Huliaipole, Katerynoslav, Kekaisaran RusiaMeninggal26 November 1920(1920-11-26) (umur 26–27)Melitopol, Katerynoslav, Republik Sosialis Soviet UkrainaPengabdian Kekaisaran Rusia (1914-1917) Makhnovia (1918-1920)Dinas/cabang Tentara Kekaisaran Rusia (1914-1917) Tentara Pemberontak Revolusioner Ukraina (1918-1920)Lama&#...
Questa voce o sezione sull'argomento competizioni pallavolistiche non cita le fonti necessarie o quelle presenti sono insufficienti. Puoi migliorare questa voce aggiungendo citazioni da fonti attendibili secondo le linee guida sull'uso delle fonti. World Grand Prix femminile 2006 Competizione World Grand Prix Sport Pallavolo Edizione XIV Organizzatore FIVB Date dal 16 agosto 2006al 10 settembre 2006 Partecipanti 12 Risultati Vincitore Brasile(6º titolo) Secondo Russia Terzo Ita...
Scottish-Irish Gaelic language program This article relies excessively on references to primary sources. Please improve this article by adding secondary or tertiary sources. Find sources: Columba Project – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (October 2012) (Learn how and when to remove this message) Columba ProjectIomairt Cholm CilleFormation1997FounderForas na GaeilgeBòrd na GàidhligTypePan-GaelicismGaelic languagesGaelic cultureHeadquarters...
Community development block in West Bengal, IndiaJagatballavpurCommunity development blockJagatballavpurCoordinates: 22°40′44″N 88°07′02″E / 22.67889°N 88.11722°E / 22.67889; 88.11722Country IndiaStateWest BengalDistrictHowrahParliamentary constituencySreerampur, HowrahAssembly constituencyJagatballavpur, PanchlaArea • Total48.22 sq mi (124.89 km2)Elevation26 ft (8 m)Population (2011) • Total257,941...
Fictional character Not to be confused with Jason Lee (actor), Jason Scott Lee, Jaxon Lee, or Jason Y. Lee. The topic of this article may not meet Wikipedia's general notability guideline. Please help to demonstrate the notability of the topic by citing reliable secondary sources that are independent of the topic and provide significant coverage of it beyond a mere trivial mention. If notability cannot be shown, the article is likely to be merged, redirected, or deleted.Find sources: Jas...
Japanese film, TV, games, and theatre genre This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Jidaigeki – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (January 2008) (Learn how and when to remove this message) Actors playing samurai and ronin at Kyoto's Eigamura film studio Jidaigeki (時代劇) is a genre of f...
This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: List of Knights Templar – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (September 2021) (Learn how and when to remove this message) Part of a series on theKnights TemplarTemplar Cross Poor Fellow-Soldiers ofChrist and of the Temple of Solomon Overview History L...
Railway station in Nyūzen, Toyama Prefecture, Japan Nyūzen Station入善駅Nyūzen Station exterior in August 2007General informationLocation6987 Irizen, Nyūzen-machi, Shimoniikawa-gun, Toyama-ken 939-0626JapanCoordinates36°56′29″N 137°29′56″E / 36.9413°N 137.4990°E / 36.9413; 137.4990Operated by Ainokaze Toyama RailwayLine(s)■ Ainokaze Toyama Railway LineDistance85.5 km from KurikaraPlatforms2 side platformsTracks2Other informationStatusStaffedWebsite...
Celtic tribe CatuvellauniGeographyCapitalVerulamium (St. Albans)LocationModern Bedfordshire, Buckinghamshire and Hertfordshire. (Also parts of Berkshire, Cambridgeshire, Essex, Greater London and Oxfordshire.)RulersTasciovanusCunobelineCaratacusTogodumnusEpaticcus Catuvellauni, Tasciovanus, Hidden Faces gold stater. Obv: stylized crescents and wreaths with hidden faces. Rev: Celtic warrior on horse right, carrying carnyx. The Catuvellauni (Common Brittonic: *Catu-wellaunī, war-chiefs) were a...
Brazilian dramatist and political activist Augusto BoalBoal presenting a workshop on the Riverside Church in New York, 13 May 2008.Born(1931-03-16)16 March 1931Rio de Janeiro, BrazilDied2 May 2009(2009-05-02) (aged 78)Rio de Janeiro, BrazilOccupationTheatre practitionerGenreTheatre of the Oppressed Augusto Boal (16 March 1931 – 2 May 2009) was a Brazilian theatre practitioner, drama theorist, and political activist. He was the founder of Theatre of the Oppressed, a theatrical form orig...
Cet article est une ébauche concernant la Région flamande et le bois et la forêt. Vous pouvez partager vos connaissances en l’améliorant (comment ?) selon les recommandations des projets correspondants. La forêt flamande couvre approximativement 1 500 km2, ce qui représente 11 % de son territoire. On y trouve une petite majorité de feuillus. L'essence feuillue la plus courante est le Peuplier, devant le Chêne et le Hêtre commun. Les essences résineuses les plu...
_zoom.svg)
.svg){kind=small}
