Santakarako gazteluaNafarroa GaraikoAragoiko ErriberakoSantakara udalerrian kokatutako gaztelu bat da. Gaur egun, dorre bat bakarrik geratzen da eta hortik datorkio baita Santakarako dorrea izena. Herriaren ondoko muino baten gainean, Erdi Aroan defendatu zuen gaztelu hau desagertuaren dorre nagusiaren aztarnak ikusten dira oraindik.
Historia
1210ean, erregeak Santakarako bizilagunak errege lanetan aritzetik salbuetsi zituen, hiribilduaren harresian eta gazteluan izan ezik. 1280 inguruan Lüküzeko jauna zegoen gotorlekuaren arduradun; geroago, 1290ean, Semeno Martinitz Uritzekoa, 10 libera eta 50 kahitzeko atxikipenarekin.
XIV. mendeko lehen urteetan, Piarres Sotetze ageri da alkaide gisa, eta 6 libera eta 30 kahitze jasotzen zituen. 1330 inguruan Joan Fierabras arma-sarjentuaren lekua hartu zuen, izendapen berarekin. Karlos II.a Nafarroakoak1351n Petri Gonzalitz Lizasoaini eman zion atxikipena, 1363an Gil Desoiori, eta 1366an Pere Oibar Soltxagakoari, bere aurrekoa hiltzeagatik. 1375ean, azken honen heriotzagatik, bere seme Pero Gil Soltxagakoari eman zion alkatetza; bi urte geroago, erregeak herriko petxaren gaineko gajeak esleitzeko agindu zuen. Karlos III.a Nafarroakoak1387an berretsi zion postua.
1391n, erregeak gazteluaren zaintza eman zion Beltrau Lakarra txanbelanari, Santakarako eta Pitillasko petxak zituen bati, eta gari-errenta eman zion Pero Gili. Hurrengo urtean 50 florin eman zizkion algibea konpontzeko.
Gaztelua 1404an geratu zen, bahian, Aragoiko erregearen alde, Zuria infantaren ezkonsariaren berme gisa. Hori dela eta, Martin Martinitz Soltxagakoa alkaideak omenaldia egin behar izan zion Martin Umanua jaunari.
Zuria II.a Nafarroakoa erreginak harrerara bidali zuen 1430ean herri honetakoei paparra 63 libera itzultzeko, gaztelua konpontzeko egin zituzten gastuengatik. Garai hartan, mosen bereko alkatea zen Gracian Agaramont, eta hark deskonturik gabeko errentak jasotzen zituen, errege bidez. 1438an Antso Sanluxekoa ohorezko ezkutaria izendatu zuten haren ordez, eta 1445 inguruan Joan Martinitz Artiedakoa ordezkatu zuen, baina denbora gutxirako, 1446an Diego Iharnotz izendatu baitzuten alkaidetza.
1447anBianako Printzeak Santakarako jaurerria eta bere gaztelua dohaintzan eman zizkion Joan Beaumontekoari. Hamar urte geroago, Eneko Berberana agertu zen alkaide.
Joanes III.a Nafarroakoaren garaian, Leringo kondeak sustatutako liskar zibilak berpiztu zirenean, Santakararaino iritsi ziren haren oihartzunak. 1494an, hiribilduko bizilagunek, gehienak agaramondarrak, elizaren dorrean gotortuta, kalte handiak egin zizkioten gazteluko beaumontar goarnizioari. Kondeak berak etorri behar izan zuen bere jendea laguntzera, Gaztelako osteen laguntzaz. Biztanleen kexak ugariak ziren jaurerriko titularra zen Grazian Beaumontekoaren aurka.
Fernando KatolikoakNafarroa konkistatu ondoren, gaztelua eraisteko agindu zuten, eta Gracian Beaumontekoari, garai hartan Iruñeko justizia zenari, 1000 liberako kalte-ordaina eman zioten. Hala ere, oraindik 1536an, Menaut Beaumontekoaren alargunak kastillaje-eskubideak kobratzen zizkien artzainei eta almadiazainei.
Egoera
Guztiz hondatuta dago, dorre bakarra geratzen delarik. Urteen joan-etorriak eta bertako harriak etxebizitzak egiteko berrerabilpenak era tamalgarrian utzi du dorrea.
