Ιδρύθηκε το 1924 και είναι επίσημα αναγνωρισμένη από τη FIFA, ενώ αποτελεί και ένα από τα τρία ιδρυτικά μέλη της Ελληνικής Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας (Ε.Π.Ο.).[2] Είναι υπεύθυνη για τη διεξαγωγή των τοπικών πρωταθλημάτων και του Κυπέλλου, όπως και των πρωταθλημάτων εφήβων και παίδων. Συντονίζει επίσης τις δραστηριότητες των μικτών ομάδων νέων και παίδων, οι οποίες εκπροσωπούν τη Νομαρχία Αθηνών σε εθνικό επίπεδο.
Ιστορία
Ιδρύθηκε επίσημα το 1924, η ιστορία της ωστόσο ξεκινά το 1919 όταν ιδρύεται η Ε.Π.Σ. Ελλάδος. Λόγω της μεγάλης αντιπαλότητας Αθήνας και Πειραιά που υπήρχε τότε, η Ε.Π.Σ. Ελλάδος διαλύθηκε και έτσι δημιουργήθηκαν οι Ε.Π.Σ. Αθηνών και Ε.Π.Σ. Πειραιώς.
Κατά τη διεξαγωγή του Πρωταθλήματος 1923–1924 της Ε.Π.Σ. Ελλάδος, οι αθηναϊκές ομάδες είχαν πολλά παράπονα από τη διαιτησία, την οποία κατηγορούσαν για μεροληψία εις βάρος τους. Αποκορύφωμα των διαμαρτυριών ήταν η αποχώρηση από το πρωτάθλημα τριών ομάδων της Αθήνας στις 30 Μαρτίου 1924, δύο αγωνιστικές πριν από τη λήξη του και ενώ ο τίτλος φαινόταν πως θα κριθεί ανάμεσα στον Ο.Φ. Πειραιώς και τον Α.Π.Σ. Πειραιώς, ο οποίος τελικά κατέκτησε τον τίτλο. Οι ομάδες που αποχώρησαν ήταν ο Παναθηναϊκός, ο Απόλλων Αθηνών και ο Αθηναϊκός Βύρωνα
Σχεδόν αμέσως οι τρεις αυτοί σύλλογοι μαζί με τον Ατρόμητο Αθηνών, τον Πανιώνιο Σμύρνης και τον τότε ιδρυθέντα Μίλωνα Αθηνών δημιούργησαν την «Ένωση Ποδοσφαιρικών Σωματείων Αθηνών» (Ε.Π.Σ. Αθηνών) και προχώρησαν στη διεξαγωγή ξεχωριστού πρωταθλήματος με τη συμμετοχή πέντε συλλόγων (δεν μετείχε ο Ατρόμητος Αθηνών), το οποίο ξεκίνησε στις 20 Απριλίου και έληξε στις 8 Ιουνίου 1924. Πρωτοπόροι παράγοντες για τη δημιουργία της Ε.Π.Σ. Αθηνών ήταν οι: Καλαφάτης, Δεμερτζής, Νικολαΐδης, Καμπουρόπουλος, Μαντούδης και Παπάζογλου. Το πρώτο Πρωτάθλημα Ε.Π.Σ. Αθηνών 1923–1924 κατέκτησε ο Απόλλων Σμύρνης, ο οποίος ισοβάθμησε με τον Παναθηναϊκό αλλά τον νίκησε στον τελικό αγώνα κατάταξης.
Τα πρωταθλήματα της Ε.Π.Σ. Αθηνών απoτελούνται από 3 κατηγορίες. Η πρωταθλήτρια και δευτεραθλήτρια ομάδες της Α΄ Κατηγορίας μέχρι και την περίοδο ανέβαιναν απευθείας στη Δ΄ Εθνική Κατηγορία. Για την αγωνιστική περίοδο 2011–2012 δεν προβιβάστηκαν κατευθείαν, αλλά έδωσαν αγώνες μπαράζ σε όμιλο μαζί με τους αντίστοιχους πρωταθλητή και δευτεραθλητή της Ε.Π.Σ. Πειραιά για δυο θέσεις ανόδου, σύμφωνα με το πρόγραμμα που κατάρτισε η Επιτροπή Πρωταθλήματος.
Αρχικά η Α΄ Κατηγορία διεξάγονταν σε έναν όμιλο, ενώ από το 1967–1968 (κατόπιν αναδιάρθρωσης) αποτελείται από δυο ομίλους και ο υπέρ-πρωταθλητής αναδεικνύεται μετά από αγώνα μπαράζ μεταξύ των δυο πρωταθλητών ομίλων. Ο ηττημένος αυτού του αγώνα λογίζεται σαν δευτεραθλητής της Α΄ Κατηγορίας.
Από το 1924 ως το 1959 η Α΄ Κατηγορία Ε.Π.Σ. Αθηνών περιελάμβανε στη σύνθεσή της τις κορυφαίες ομάδες της Αθήνας (Παναθηναϊκός, Α.Ε.Κ., Πανιώνιος Σμύρνης, Ατρόμητος Αθηνών, Απόλλων Σμύρνης, Φωστήρας Ταύρου, Αστέρας Αθηνών, Αθηναϊκός Βύρωνα, Α.Ο. Αιγάλεω). Έως και την αγωνιστική περίοδο 1958-59, οι πρώτες δυο, τρεις ή τέσσερις ομάδες της τελικής βαθμολογίας της Α´ Αθηνών έπαιρναν "εισιτήριο" για την τελική φάση του πρωταθλήματος Ελλάδας, μαζί με τις αντίστοιχες ομάδες από τις Ε.Π.Σ. Πειραιώς και Μακεδονίας και μερικούς επαρχιακούς συλλόγους που προκρίνονταν μέσω ειδικού τουρνουά το οποίο ονομαζόταν "Περιφερειακό Πρωτάθλημα". Αντιλαμβάνεται ο καθένας πόσο σπουδαία ήταν η κατάκτηση κάποιας από τις πρώτες θέσεις, αφού τα σωματεία είχαν έτσι τη δυνατότητα να ξεφύγουν από πολύμηνη αγωνιστική απραξία, αλλά και να διεκδικήσουν τον Πανελλήνιο τίτλο.
Η Α΄ Κατηγορία Ε.Π.Σ. Αθηνών ήταν η δυσκολότερη από κάθε άλλη τοπική κατηγορία, καθώς οι σύλλογοι που την απάρτιζαν ήταν σαφώς ισχυρότεροι τόσο από τους αντιστοίχους του Πειραιά (αν εξαιρεθεί ο Ολυμπιακός Πειραιώς και ο Εθνικός Πειραιώς), όσο και από εκείνους της Θεσσαλονίκης (πλην Π.Α.Ο.Κ.). Από πολλούς μάλιστα έχει υποστηριχθεί ότι οι Αθηναϊκές ομάδες έφθαναν σχεδόν εξουθενωμένες (λόγω μεγάλου ανταγωνισμού αλλά και έλλειψης των σημερινών προπονητικών υποδομών) στην Τελική φάση του Πρωταθλήματος Ελλάδας. Μέχρι το 1959 η Α΄ Κατηγορία Ε.Π.Σ. Αθηνών ήταν ουσιαστικά το πιο ισχυρό τοπικό πρωτάθλημα της χώρας. Στη συνέχεια όμως, με τη δημιουργία των εθνικών πρωταθλημάτων, σταδιακά έχανε έδαφος στην ποδοσφαιρική ιεραρχία.
Στον θεσμό του Κυπέλλου συμμετέχουν τα σωματεία της Ε.Π.Σ. Αθηνών. Ο κυπελλούχος της Ε.Π.Σ. Αθηνών προκρίνεται στο Κύπελλο Ελλάδας.
Στο παρελθόν, πριν ακόμη τη δημιουργία των Ε.Π.Σ. Ανατολικής Αττικής (2000) και Ε.Π.Σ. Δυτικής Αττικής (2003), συμμετείχαν στον θεσμό και σωματεία των παραπάνω, που τότε ανήκαν στην Ε.Π.Σ. Αθηνών.
Σημειώσεις 1 Την περίοδο 2019–20 η διοργάνωση του κυπέλλου διεκόπη λόγω της πανδημίας του κορονοϊού. Έτσι το αποτέλεσμα του τελικού κρίθηκε μέσω κλήρωσης. 2 Την περίοδο 2020–21 η διοργάνωση του κυπέλλου, όπως και τα τοπικά πρωταθλήματα, διακόπηκαν λόγω νέας έξαρξης της πανδημίας του κορονοϊού. Κατόπιν αποφασίστηκε η οριστική τους ματαίωση, θεωρούμενα ως μη γενόμενα.
Σύνολα
Αναλυτικά οι κυπελλούχοι και οι φιναλίστ του θεσμού έχουν ως εξής: