Халакост у Шчучынскім раёне

За час акупацыі практычна ўсе яўрэі Шчучынскага раёна былі забітыя. Самыя масавыя забойствы адбыліся ў Шчучыне[1], Васілішках[2], Жалудку[3], Астрыне, Ражанцы[4], Першамайскай[5]. Нешматлікія ацалелыя ў большасці сваёй ваявалі пасля ў партызанскіх атрадах[6][7].

Немцы, рэалізуючы нацысцкую праграму знішчэння яўрэяў, стварылі на тэрыторыі раёна 5 гета.

  • У гета ў вёсцы Васілішкі (лета 1941 — 10 мая 1942) былі забітыя каля 2200 чалавек.
  • У гета ў пасёлку Жалудок (лета 1941 — 9 мая 1942) былі забітыя каля 2000 чалавек.
  • У гета ў пасёлку Астрына (лета 1941 — лістапад 1942) былі забітыя каля 2000 чалавек.
  • У гета пасёлка Шчучын (верасень 1941 — 17 верасня 1943) былі забітыя да 3000 чалавек.
  • З гета вёскі Каменца (да 3 сакавіка / лютага[8] 1943 года) яўрэяў перанакіравалі ў Асвенцім[7][9][10][11][12][8].

У Шчучынскім раёне 14 чалавек былі ўдастоены ганаровага звання «Праведнік народаў свету» ад ізраільскага мемарыяльнага інстытута «Яд ва-Шэм» «у знак глыбокай удзячнасці за дапамогу, аказаную яўрэйскаму народу ў гады Другой сусветнай вайны»: Задарноўская Ірэна[13], Габіс Антаніна[14], Яцэвіч Алена, Чэслаў і Эла, Саўко (Яцэвіч) Ядвіга[15], Ажынская Ева, Карнецкая (Іванаўская) Ганна, Іванаўская Сабіна, Скіндэрава-Іванаўская Хелена, Данілевіч Адольф[16], Талочка Міхаіл, Стэфаніда і Марыя[17].

Помнікі ахвярам генацыду яўрэяў раёна ўстаноўлены ў Шчучыне, Васілішках, Жалудку і Астрыне.

Крыніцы

  1. ↑ «Памяць. Шчучынскi раён» 2001, с. 359-367.
  2. ↑ «Памяць. Шчучынскi раён» 2001, с. 367-372.
  3. ↑ «Памяць. Шчучынскi раён» 2001, с. 372-378.
  4. ↑ «Памяць. Шчучынскi раён» 2001, с. 204.
  5. ↑ «Памяць. Шчучынскi раён» 2001, с. 379.
  6. ↑ «Памяць. Шчучынскi раён» 2001, с. 205, 207.
  7. ↑ а б Холокост на территории СССР 2011, с. 383.
  8. ↑ а б Свидетельствуют палачи 2010, с. 193.
  9. ↑ Национальный архив Республики Беларусь (НАРБ). — фонд 845, опись 1, дело 8, лист 31
  10. ↑ Государственный архив Российской Федерации (ГАРФ). — фонд 7021, опись 86, дело 40, листы 4, 56, 58
  11. ↑ Справочник о местах принудительного содержания 2001, с. 40.
  12. ↑ Государственный архив Гродненской области (ГАГО), — фонд 1, опись 1, дело 54, листы 37-38;
  13. ↑ Яд Вашем. История спасения. Задарновская Ирена. Архіўная копія ад 7 лістапада 2017 на Wayback Machine
  14. ↑ Яд Вашем. История спасения. Габис Антонина. Архіўная копія ад 7 лістапада 2017 на Wayback Machine
  15. ↑ Яд Вашем. История спасения. Яцевичи. Архіўная копія ад 7 лістапада 2017 на Wayback Machine
  16. ↑ Яд Вашем. История спасения. Спасение Эммы Альтберг и Марии Альтберг-Арнольдовой. Архіўная копія ад 7 лістапада 2017 на Wayback Machine
  17. ↑ Яд Вашем. История спасения. Семья Толочко. Архіўная копія ад 7 лістапада 2017 на Wayback Machine

Літаратура

  • Г.П. Пашкоў, В.I. Казяк, I.Ю. Сакалоўскi i iнш. (рэдкал.), С.Г. Каспярчук, I.П. Крэнь (укладальнікi). «Памяць. Шчучынскi раён». — Минск: «Беларуская энцыклапедыя», 2001. — 592 с. — ISBN 985-11-0218-0.
  • Холокост на территории СССР. Энциклопедия / Гл. ред. И. А. Альтман. — 2-е изд., испр. и доп. — М.: РОССПЭН, 2011. — 1143 с. — ISBN 978-5-8243-1463-2.
  • Свидетельствуют палачи. Уничтожение евреев на оккупированной территории Беларуси в 1941—1944 гг. / Составители В. И. Адамушко, И. П. Герасимова, В. Д. Селеменев. — 2-е издание. — Мн.: НАРБ, 2010. — 199 с. — ISBN 978-985-6372-67-7.
  • Адамушко В. И., Бирюкова О. В., Крюк В. П., Кудрякова Г. А. Справочник о местах принудительного содержания гражданского населения на оккупированной территории Беларуси 1941—1944. — Мн.: Национальный архив Республики Беларусь, Государственный комитет по архивам и делопроизводству Республики Беларусь, 2001. — 158 с. — 2000 экз. — ISBN 985-6372-19-4.