Горад Клецк Герб Сцяг Краіна Беларусь Вобласць Мінская Раён Клецкі Каардынаты 53°03′49″ пн. ш. 26°38′14″ у. д.HGЯO Першая згадка 1127 Вышыня цэнтра 181 м[1] Насельніцтва ▼11 248 чал. (1 студзеня 2024)[2] Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1793 Паштовы індэкс 222531 Аўтамабільны код 5 СААТА 6225501000 Афіцыйны сайт kletsk.minsk-region.by  (руск.) Клецк на карце Беларусі ±

Клецк на Вікісховішчы

Клецк^[3] (трансліт.: Klieck) — горад у Мінскай вобласці Беларусі, адміністрацыйны цэнтр Клецкага раёна, на р. Лань. За 140 км на паўднёвы захад ад Мінска; чыгуначная станцыя на лініі Асіповічы—Баранавічы. Аўтадарогамі злучаны з Нясвіжам, Баранавічамі, Слуцкам. Насельніцтва 11 348 чалавек (2017)^[4].

На думку беларускага географа В. Жучкевіча, тапонім «Клецк» утварыўся ад асновы клець, або старога дыялектнага слова «клеч» — бярозавы параснік^[5]. Ранейшыя назвы горада ў гістарычных крыніцах: Клѣчьск^[6], Клеческ, Клическ^[7].

Археалагічная гісторыя мясцін пачынаецца ў IV—V стст., калі на беразе Лані існавала неўмацаванае балцкае паселішча культуры штрыхаванай керамікі. У 2-й палове Х ст. на месцы горада было неўмацаванае паселішча дрыгавічоў. Паселішча, паводле археалагічных раскопак, на месцы сучаснага Клецка існавала і ў сярэдзіне XI ст.

Упершыню Клецк згадваецца пад 1127 годам як сталіца ўдзельнага княства^[8], калі князь Вячаслаў Яраславіч «ис Клечьска» браў удзел у паходзе кіеўскіх князёў на Полацкую зямлю. У 1258 годзе Клецк спалены татарскімі войскамі Бурундая падчас паходу на Навагрудскую зямлю.

У XIV ст. Клецкае княства далучана да Вялікага Княства Літоўскага^[9]. Пад 1398 годам згадваецца Ямант Тулунтавіч — клецкі намеснік вялікага князя Вітаўта. У 1401 годзе Вітаўт перадаў горад свайму брату Жыгімонту Кейстутавічу, у 1404 — князю Раману Фёдаравічу. У 1433 годзе пад Клецкам войскі Жыгімонта Кейстутавіча разбілі прыхільнікаў Свідрыгайлы Альгердавіча. Пазней вялікі князь Казімір даў горад і княства маскоўскаму ўцекачу князю Івану Васілевічу Яраславічу, які пакінуў іх у спадчыну свайму сыну Фёдару.

У 1503 годзе Клецк спалілі крымскія татары. У 1506 годзе на Вялікае Княства Літоўскае напалі больш за трыццаць тысяч крымскіх татараў на чале з Махмат-Гірэям, Біціс-Гірэям і Бурнаш-салтанам. Сабранае вялікім князем Аляксандрам войска на чале з Міхаілам Глінскім 5 жніўня 1506 года разбіла войска крымскіх царэвічаў на Лані каля Клецка, большасць татараў загінула.

Вялікі князь Аляксандр выдаў Клецку прывілей на адзін рэгулярны кірмаш. У 1522—1556 гадах горад знаходзіўся ў валоданнях вялікай княгіні Боны Сфорца.

У 1550 Андрэй Маствілоўскі фундаваў у Клецку Фарны касцёл (Траецкі касцёл)^[10]. Станам на 1552 у горадзе было сто трыццаць сем двароў, чатыры царквы, манастыр, касцёл. У 1553 тут пачаў дзейнічаць адзін з першых на Беларусі кальвінскіх збораў, дзе ў 1560—1563 служыў прапаведнікам Сымон Будны. У 1559 вялікі князь Жыгімонт Аўгуст выдаў гораду прывілей на два рэгулярныя кірмашы. У 1586 г. утварылася Клецкая ардынацыя Радзівілаў. Станам на 1626 у горадзе было 448 двароў, пад 1641 годам згадваецца Клецкая бібліятэка Радзівілаў.

27 жніўня 1652 кароль і вялікі князь Ян Казімір надаў Клецку Магдэбургскае права і герб: «у блакітным полі княжацкая карона, пад якой паляўнічы рог»^[11]. У Трынаццацігадовую вайну ў 1655 маскоўскія захопнікі зруйнавалі Клецк. Насельніцтва горада скарацілася ўдвая^[12]. У 1683 г. маршалак вялікі Станіслаў Казімір Радзівіл заснаваў тут дамініканскі кляштар. У гэты час у горадзе было 217 двароў, дзейнічалі драўляныя ўніяцкія цэрквы Ушэсця і Уваскрэсенская, працавалі тры рамесныя цэхі.

Пад час Вялікай Паўночнай вайны ў 1706 шведскі аддзел разбіў пад Клецкам расійскае войска. Кароль і вялікі князь Аўгуст Моцны паўторна надаў гораду прывілей на два рэгулярныя кірмашы. Станам на 1713 год у горадзе было сто пяцьдзясят два двары.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Клецк апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, дзе стаў цэнтрам воласці Случарэцкага павета. Статус паселішча панізілі да мястэчка, якое зрабілася вядомым у рэгіёне цэнтрам гандлю. У 1796 у Клецку збудавалі харальную сінагогу. 20 красавіка (3 мая) 1917 гараджане ўпершыню змаглі ўрачыста адзначыць гадавіну прыняцця Канстытуцыі 3 мая^[13].

Згодна з Рыжскім мірным дагаворам (1921) Клецк апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Нясвіжскім павеце. Цягам 1924—1931 у Клецку працавала беларуская гімназія. У 1924—1939 гадах у горадзе дзейнічалі польскія памежныя падраздзяленні: батальён Корпуса аховы памежжа «Клецк», артылерыйская батарэя КАП «Клецк» і кавалерыйскі эскадрон «Клецк».

У 1939 Клецк увайшоў у БССР, дзе ў 1940 стаў цэнтрам раёна. У Вялікую айчынную вайну з 26 чэрвеня 1941 года да 4 ліпеня 1944 года горад знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй, 6 кастрычніка 1941 нацысты расстралялі каля чатырох тысяч яўрэяў. У 1953 савецкія ўлады злачынна ўзарвалі Фарны касцёл.

У 1987 годзе да горада далучаны пасёлак Перамаганосны^[14].

29 лістапада 1999 адбылося афіцыйнае зацверджанне гістарычнага герба Клецка^[15]. 11 лістапада 2008 з ініцыятывы мясцовага святара Маскоўскага патрыярхату на помнік архітэктуры XVII ст., колішні касцёл дамініканцаў, паставілі пазалочаны купал-цыбуліну, што з’яўляецца грубым парушэннем дзейнага заканадаўства^[16]. Нягледзячы на звароты грамадскасці ў пракуратуру^[17], неўзабаве такія ж купалы паставілі над бакавымі вежамі. 25 снежня 2008 у Клецку адбылося ўрачыстае асвячэнне новага касцёла Найсвяцейшае Тройцы.

• XVI стагоддзе: 1552 — 0,7 тыс. чал.^[12]
• XVII стагоддзе: 1626 — 2,0 тыс. чал.^[12]; 1683 — 1,1 тыс. чал.^[12]
• XVIII стагоддзе: 1713 — 0,6 тыс. чал.^[12]
• XIX стагоддзе: 1897 — 4,7 тыс. чал.
• XX стагоддзе: 1939 — 7,9 тыс. чал.; 1959 — 4,1 тыс. чал.^[9]; 1970 — 5,7 тыс. чал.; 1991 — 11 тыс. чал.^[18]; 1997 — 11 тыс. чал.
• XXI стагоддзе: 2006 — 10,4 тыс. чал.^[19]; 2007 — 10,1 тыс. чал.; 2008 — 10,1 тыс. чал.; 2009 — 10 761 чал. (перапіс)^[20]; 2015 — 11 237 чал.^[21]; 2016 — 11 317 чал.^[22]; 2017 — 11 348 чал.^[4]

Прадпрыемствы харчовай (малочнай, масласыраробнай, кансервавай, камбікормавай), дрэваапрацоўчай, лёгкай прамысловасці. Гасцініца «Клецк».

Клецкі гісторыка-этнаграфічны музей.

У Клецку працуюць 3 сярэднія, музычная, дзіцяча-юнацкая спартыўная школы і селькагаспадарчы прафесійны ліцэй.

• Гарадзішча (XI—XIII стагоддзі)
• Будынак былога касцёла пры кляштары дамініканцаў (1683), вул. Я.Купалы, 1 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 611Г000187шыфр 611Г000187
• Будынак былога кляштара дамініканцаў (XVII ст.), вул. Панкратаўская, 8 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 613Г000190шыфр 613Г000190
• Свята-Пакроўская царква на могілках (другая палова XIX стагоддзя), вул. Леніна —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 613Г000188шыфр 613Г000188
• Будынак былой ешывы (1920), вул. Гагарына, 11 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 613Г000185шыфр 613Г000185
• Будынкі былых казармаў (пачатак XX стагоддзя), вул. Казарменная, 4 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 613Г000186шыфр 613Г000186
• Будынак былога шпіталя (1909), вул. Школьная, 23 —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 613Г000191шыфр 613Г000191
• Мемарыяльны крыж і камень на месцы бітвы пад Клецкам 5 жніўня 1506 года
• Мемарыяльны комплекс савецкім воінам і партызанам, брацкая магіла (1975, 1944), пл. Маякоўскага, у скверы —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 613Д000189шыфр 613Д000189
• Магіла чырвонаармейцаў (1917, 1967), гарадскія могілкі —  Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 613Д000192шыфр 613Д000192
• Касцёл Святой Тройцы
• Памятны знак у гонар 800-годдзя горада

• Касцёл Найсвяцейшай Тройцы (Фарны; XVI ст., захавалася частка заходняй сцяны)
• Замак
• Капліца (XIX ст.)
• Мячэць (1881)
• Вялікая сінагога (XVIII ст.)
• Ветраны млын

• Валерый Задаля (1953—2007) — беларускі журналіст, грамадска-палітычны дзеяч.
• Уладзімір Ільіч Канановіч (нар. 1964) — беларускі гісторык.
• Уладзімір Кісель (1922—1999) — беларускі педагог, удзельнік антысавецкага падпольнага руху.
• Святаслаў Леанідавіч Шайко (нар. 1955) — беларускі архітэктар-рэстаўратар.
• Анатоль Тадэвушавіч Шчасны (нар. 1961) — беларускі медык.
• Хасень Мустафавіч Александровіч (нар. 1924) — беларускі хімік.
• Якуб Мустафавіч Александровіч (нар. 1934) — эканаміст.

• Клецк // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 648 с. — ISBN 978-985-11-0384-9.;
• Пазднякоў В. Клецк // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 105—106. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.
• Пазднякоў В. Клецк X — XVIII стст.: матэрыяльная і духоўная культура беларускага феадальнага горада. ― Мн.: БелНДІДАС, 2008. — 287 с.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 4: Кадэты — Ляшчэня / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1997. — 432 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0041-2.
• Kleck // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IV: Kęs — Kutno (польск.). — Warszawa, 1883. S. 122—123.
• Полное собрание русских летописей / Академия наук СССР, Институт истории. Т. 1: Лаврентьевская летопись и Суздальская летопись по академическому списку / [под редакцией Е. Ф. Карского]. — М.: Издательство восточной литературы, 1962. — VIII, 577, [3] с.
• Полное собрание русских летописей / Академия наук СССР, Институт истории. Том 2: Ипатьевская летопись. — М.: Издательство восточной литературы, 1962. — XVI, 938, 87 с.
• Клецк // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 389. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Клецк

• Геаграфічныя звесткі па тэме Клецк на OpenStreetMap
• Інфастаронка города Клецка
• м. Клецк на Radzima.org
• «Край|BY»: тлустая кропка ў татарскіх наездах — Клецк!
• Інфармацыя на старонцы «Rzeczpospolita wirtualna — Kresy wschodnie» Архівавана 22 снежня 2005. (польск.)
• Прагноз надвор’я ў м. Клецк Архівавана 6 сакавіка 2016.