Meksiko

Meksiko
Ciudad de México
Başkent ve megakent
Torre Latinoamericana ile şehirden bir görünüm
Güzel Sanatlar Sarayı
Bağımsızlık Meleği
Katedral ve Zócalo
Santa Fe'deki La Mexicana Parkı
Chapultepec Kalesi'nden Paseo de la Reforma
Devrim Anıtı
Şehir belediyesi logosu
Şehir belediyesi logosu
Meksiko arması
Arma
Sloganlar:
"La Ciudad de los Palacios"
("Saraylar Şehri")
Meksiko'nun belediyelerini gösteren harita
Meksiko'nun belediyelerini gösteren harita
Meksiko'nun ülke içindeki konumu
Meksiko'nun ülke içindeki konumu
ÜlkeMeksika
Belediyeleri
Kuruluş20 Haziran 1325: Tenoştitlan

13 Ağustos 1521: Ciudad de México
18 Kasım 1824: Distrito Federal

29 Ocak 2016: Ciudad de México
İdare
 • Belediye başkanıMartí Batres
 • Senatörler
 • Vekiller
Vekiller
Yüzölçümü
 • Başkent ve megakent1485 km²
Rakım2240 m
En yüksek nokta3.930 m (12.890 ft)
Nüfus
 (2020)
 • Başkent ve megakent9.209.944
 • Yoğunlukoto/km²
 • Metropol
20.400.000
Zaman dilimiUTC-06.00 (MST)
Posta kodu
00-16
Alan kodu55
ISO 3166 koduMX-CMX
Resmî site
cdmx.gob.mx

Meksiko (İspanyolca: Ciudad de México, İspanyolca telaffuz: [sjuˈða(ð) ðe ˈmexiko]; "CDMX" olarak kısaltılmaktadır), Meksika'nın 32 federal yapılanmasından biri, ülkenin başkenti ve nüfus bakımından en büyük şehri. "Alfa" bir küresel şehir olup,[2] Amerika kıtasının en önemli finansal merkezlerinden biridir.[3]

Ülkenin merkezinde bulunan Meksika Vadisi'ndeki platolarda, 2.240 metre (7.350 ft) rakımda yer alır. İdari olarak 16 belediyeye ayrılmıştır. 1.485 km² yüzölçümüyle ülkenin en küçük idari birimidir. 2015 sayımına göre 8.918.653 nüfusa sahiptir. Federal ve eyalet hükûmetlerinin hemfikir olduğu Büyük Meksiko tanımına göre tahmini olarak 21,3 milyonun üzerine ulaşan nüfus, şehri batı yarımküredeki en büyük ikinci metropol, en büyük onuncu kentsel yığışım ve İspanyolca konuşulan şehirlerin en büyüğü yapmaktadır. Şehir, Meksika'nın gayri safi yurt içi hasılasının yaklaşık %15,8'ini oluştururken, Büyük Meksiko göz önüne alındığında bu oran %22'ye kadar çıkar.

Meksiko, Amerika kıtasının en eski başkenti olmasının yanı sıra, Quito ile birlikte kızılderililer tarafından kurulan iki başkentten biridir. Şehir, Tenoştitlan adıyla Aztekler tarafından 1325 yılında, Texcoco Gölü üzerine inşa edildi. Aztek İmparatorluğu'nun İspanyollar tarafından fethi sırasında, 1521'deki Tenoştitlan Kuşatması sonrasında şehrin neredeyse tamamı yıkıma uğradı. Bu yıkımın ardından, İspanyol mimarisiyle şehir yeniden inşa edildi. 1524'te Meksiko belediyesi kuruldu ve şehir México Tenoştitlán olarak adlandırıldı. 1585'te ise resmî olarak Ciudad de México (Meksiko Şehri) adı benimsendi. Şehir, İspanyol İmparatorluğu'nun büyük bir bölümünün siyasi, idari ve finansal merkezi olarak faaliyet gösterdi. 1821'de sona eren Meksika Bağımsızlık Savaşı ile birlikte bağımsızlığını kazanan Meksika'nın bir parçası oldu ve 1824 yılında federal bölge statüsüne kavuştu.

Tarihi

Ana madde: Meksiko tarihi

Tarih öncesi

Gustavo A. Madero'daki San Bartolo Atepehuacan'da bulunan ve karbon-14 yöntemiyle 10.755±75 yıllık olduğu belirlenen "Peñon kadını", Meksiko'da varlığı tespit edilen en eski insan kalıntısıdır.[4][5] Bulunan kemiklerin mitokondriyal DNA'sı üzerinde yapılan çalışmalar, kendisinin Asya,[6] Batı Avrupalılara benzer bir görünüşe sahip Kafkas ırkından[7][8] ya da Avustralya Aborjini olduğunu gösterir.[9]

Kolomb öncesi dönem

Ayrıca bakınız: Meksiko'daki arkeolojik sitler listesi
Diego Rivera tarafından yapılan Tenoştitlan'ın tahminî bir tasviri
Tenoştitlan'daki ana tapınak Templo Mayor'un kalıntıları (Temmuz 2015)

Toltek İmparatorluğu'nun yıkılması sonrasında Azteklerin yanı sıra çeşitli Nahuatl konuşan topluluklar, Meksika Vadisi'ne göç etti.[10] Buraya göç edenler arasındaki Meşikalılar 1325 yılında, vadide yer alan Texcoco Gölü üzerindeki bir adada Tenoştitlan adlı şehri kurdular.[11] Azteklerin, ana tanrıları Huitzilopochtli'nin kendilerini adaya yönlendirmesi sonrasında bu şehri kurduklarına dair bir anlatısı vardır. Hikâyeye göre tanrı, bir nopal kaktüsüne türemiş ve gagasında yılan tutan bir kartalla yeni evlerini işaret etmiştir.[12]

1325 ile 1521 yılları arasında genişleyen ve güçlenen Tenoştitlan, Texcoco Gölü ile Meksika Vadisi çevresinde kurulan altepetl'lerin en baskını hâline geldi. İspanyolların bölgeye ulaştığı dönemde Aztek İmparatorluğu'nun sınırları doğuda Meksika Körfezi'ne, batıda ise Büyük Okyanus'a kadar uzanmaktaydı.[12]

İspanyol hakimiyeti

Veracruz'da karaya çıkmasının ardından Hernán Cortés ve beraberindekiler, bazı yerlilerin de yardımıyla Tenoştitlan'a doğru hareket etti ve 8 Kasım 1519'da buraya ulaştı.[12] Iztapalapa tarafından şehre giriş yapan Cortés önderliğindeki birimler, şehrin hükümdarı II. Montezuma tarafından barışçıl bir şekilde karşılansa da bir süre sonra bu barışçıl ortam bozularak Cortés, şehrin kontrolünü sağlama amacıyla Montezuma'yı ev hapsinde tuttu.[13][14] Zaman içerisinde artan gerilim, La Noche Triste olarak adlandırılan 30 Haziran 1520 gecesindeki, İspanyollar ile Tlaşkalalı müttefiklerinin bölgeden atılmasıyla sonuçlanan Aztek isyanına kadar sürdü.[15] Sonrasında Aztekler, yeni kralları olarak Kuitlauak'ı seçseler de kendisinin aynı yıl içerisinde ölmesinin ardından yeni kral Cuauhtémoc oldu.[16]

Tlaşkala'da tekrar toplanan Cortés'in önderliğindeki birlikler, Mayıs 1521'de şehri kuşattı. Üç ay süren çatışmaların ardından Cuauhtémoc, 31 Ağustos 1521'de teslim olarak şehri İspanyol hakimiyetine bıraktı.

İlk olarak Coyoacán'a yerleşen Cortés, şehrin tamamını yıkarak baştan inşa etmeye başladı.[12] İspanyol İmparatorluğu'na sadık bir şekilde faaliyetlerin sürdürüldüğü şehir, tekrar bir şehir devleti hâline gelerek hakimiyet alanlarını şehrin dışına doğru genişletmeye başladı.[17] Bu dönemde Aztek tapınakları yıkılarak bunların yerine Katolik kiliseleri yapılmaktaydı.[17] İspanyollar tarafından telaffuzunun daha kolay olduğu gerekçesiyle şehrin adı "Meksiko" olarak değiştirildi.[12]

Sömürge durumundaki şehrin genişlemesi

Şehrin ana Aztek tapınağı olan Templo Mayor'un kalıntıları üzerine inşa edilmiş Meksiko Metropol Katedrali'ni gösteren bir 18. yüzyıla ait bir tablo

İspanyol hakimiyeti altında şehir, İspanyol İmparatorluğu'nun bir parçası olan Yeni İspanya'nın da başkenti oldu. Yeni İspanya genel valileri, Zócalo olarak adlandırılan şehir merkezindeki sarayda ikamet etmekteydi. Bu meydana Meksiko Metropol Katedrali, Yeni İspanya Başpiskoposluğunun merkezi ve şehir konseyi binası inşe edildi.

Bağımsız Meksika dönemi

1810-1821 yılları arasında gerçekleşen Meksika Bağımsızlık Savaşı'nı Meksikalı milliyetçilerin kazanmasının ardından ülke, İspanyol İmparatorluğu'ndan ayrılarak bağımsızlığını kazandı. Amerika Birleşik Devletleri Anayasası'ndan uyarlanan 1824 Anayasası ile birlikte şehir, federal bölge statüsünü elde ederek ülkenin başkenti oldu.[18] Bu tanımlama öncesinde Meksiko, hem Meksika eyaletinin hem de ülkenin hükûmet merkezi konumundaydı.[19]

İmparator I. Maximilian'ın konutu olarak inşa edilen Chapultepec Kalesi

19. yüzyıl boyunca şehir sırasıyla ilk imparatorluğun (1821-1823), geçiş hükûmeti (1823-1824) ile ardındaki ilk cumhuriyetin (1824-1835), merkezci cumhuriyetin (1835-1846), ikinci cumhuriyetin (1846-1863), ikinci imparatorluğun (1864-1867) ve son olarak günümüzde varlığını sürdüren federal cumhuriyetin başkenti oldu. Öte yandan şehir, 1861-1867 yılları arasında Fransız askerî müdahalesine, Meksika-Amerika Savaşı kapsamında ise 1847 yılında Amerikan işgaline maruz kalırken 2 Şubat 1848'de imzalanan Guadalupe Hidalgo Antlaşması'na kadar bu işgal sürdü.[20]

Coğrafya

Şehir; ülkenin orta-güney kısımlarında yer alan Trans Meksika Yanardağ Kuşağı'nın bir parçası olan Meksika Vadisi'nde konumlanmıştır.[21][22] En düşük rakımı ortalama deniz seviyesinden yüksekliği 2,200 metre (7,22 fit) olan şehir, yüksekliği 5,000 metre (16,404 fit)'yi aşan dağ ve yanardağlarla çevrilidir.[23] Kendisini çevreleyen dağlardan gelen suların drenajı için doğal bir sisteme sahip olmayan vadi sebebiyle şehir, gerçekleşebilecek sellere müsait bir durumdadır. Bu sebeple 17. yüzyıldan itibaren drenaj amacıyla çeşitli kanallar ve tüneller yapılmıştır.[21][23]

Meksiko'nun büyük bir kısmı, 17. yüzyılda başlayan süreç sonrasında günümüz itibarıyla tamamen kurumuş olan Texcoco Gölü'nün yer aldığı alan üzerine kurulmuştur.[21] Sismik aktivitelerin yoğun olarak yaşandığı bir bölgedir.[24] Göl yatağının bulunduğu kısımların zemini doygun kilden meydana geldiğinden dolayı, yeraltı sularının aşırı miktarda çekilmesine ve bu da zeminin çökmesine yol açmaktadır. 20. yüzyılın başlarından itibaren şehir, bazı noktalarda 9 metre (30 fit)'ye ulaşan boyutlarda çökmüştür. Bu çökme, yüzey akışı ve atık suyun tahliyesinde sorunla yol açmakta, özellikle yağışlı mevsimde su baskınlarının meydana gelmesine sebebiyet vermektedir.[23][24][25] Günümüzde göl yatağının bulunduğu bölgede doğal yeşil alan kalmamış olup, ağaçlık alanların büyük bir kısmı güneyde: Milpa Alta, Tlalpan ve Xochimilco belediyelerinde bulunmaktadır.[24]

  • Şehrin topoğrafik haritası
    Şehrin topoğrafik haritası
  • Şehrin hidrolojik haritası
    Şehrin hidrolojik haritası
  • Şehrin iklimsel haritası
    Şehrin iklimsel haritası

İklim

Meksiko'da, tropikal kuşakta bulunmasına karşın yüksek rakımlı bir şehir olmasından ötürü subtropikal dağ iklimi (Köppen iklim sınıflandırmasında Cwb), görülmektedir. Vadinin alçak kısımları, güneydeki yüksek kısımlarına göre daha az yağış alır.

Yıllık ortalama sıcaklık, bölgenin yüksekliğine göre 12 ila 16 °C (54 ila 61 °F) arasında değişmektedir. Sıcaklık, nadiren 3 °C (37 °F)'nin altına düşer veya 30 °C (86 °F)'nin üstüne çıkar.[26] Şehir tarihinde ölçülen en düşük sıcaklık 13 Şubat 1960'ta -4,4 °C (24,1 °F) ile gerçekleşirken en yüksek sıcaklık 9 Mayıs 1998'de 33,9 °C (93,0 °F) ile gerçekleşmiştir.[27]

Meksika Vadisi, yüksek basınçlı sistemlerin etkisine maruz kalır. Bu sistemlerin oluşturduğu zayıf rüzgârlar, şehirdeki kirli havanın vadi dışına dağılmamasına sebep olur.[28]

Şehir her yıl, ortalama 820 milimetre (32,3 in) yağış alır. Haziran ayından eylül-ekim aylarına kadarki dönem, yağışların en yoğun yaşandığı dönemdir ve yılın kalan kısmında bu döneme kıyasla çok az yağış görülür.[23] Yağmurun yanı sıra dolu yağışı da görülebilirken kış aylarında nadiren kar yağışı gerçekleşir ki şehirde kaydedilen son kar yağışı 12 Ocak 1967'dedir. Rüzgârların etkisiyle denizden gelen nemli havanın yol açtığı yağışlarla, haziran-ekim arasında yaşanan yağışlı mevsim ile yılın geri kalan kısmında görülen ve yağışlı mevsime kıyasla çok az yağış görülen kurak mevsim, Meksiko'da görülen iki ana mevsimdir. En çok yağış alan ay temmuz iken, aralık ayı en az yağışın gördüğü aydır. Kurak mevsim, soğuk ve ılık dönem olmak üzere ikiye ayrılır. Kasım-şubat arasında süren soğuk dönemde, kuzeyden gelen kutupsal hava kütleleri havanın büyük oranda kurak kalmasını sağlar. Mart-mayıs arasındaki ılık dönemde ise tropikal rüzgârların etkisi görülse de yağış oluşturacak kadar nem taşımazlar.[29]


 Meksiko iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 28,2 29,3 33,3 33,4 33,9 33,5 30,0 28,4 28,5 28,9 29,3 28,0 33,9
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 21,7 23,4 25,7 26,8 26,8 25,3 23,8 23,9 23,3 22,9 22,9 21,9 24,0
Ortalama sıcaklık (°C) 14,6 15,9 18,1 19,6 20,0 19,4 18,2 18,3 18,0 17,1 16,3 15,0 17,5
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) 7,4 8,5 10,4 12,3 13,2 13,5 12,5 12,7 12,7 11,2 9,7 8,1 11,0
En düşük sıcaklık (°C) −4,1 −4,4 −4 −0,6 3,7 4,5 5,3 6 1,6 0 −3 −3 −4,4
Ortalama yağış (mm) 7,6 7,0 8,9 22,5 66,5 140,0 189,5 171,2 139,8 72,4 12,6 8,2 846,1
Kaynak: Colegio de Postgraduados[30]


Siyaset

İdari birimleri

Ana madde: Meksiko'nun belediyeleri

İdari olarak 16 belediyeye (alcaldía) ayrılmış olup, bu belediyeler de kendi içerisinde mahallelere (colonia) bölünmüştür. Şehri oluşturan 16 belediye şu şekildedir:

1. Álvaro Obregón
2. Azcapotzalco
3. Benito Juárez
4. Coyoacán
5. Cuajimalpa
6. Cuauhtémoc
7. Gustavo A. Madero
8. Iztacalco

9. Iztapalapa
10. Magdalena Contreras
11. Miguel Hidalgo
12. Milpa Alta
13. Tláhuac
14. Tlalpan
15. Venustiano Carranza
16. Xochimilco

Ulaşım

Toplu ulaşım

Raylı sistemler

Ana maddeler: Meksiko metrosu, Banliyö Treni (Meksika) ve Meksiko hafif raylı sistemi

Şehirde hizmet veren metro sistemi 226,5 km (141 mi) uzunluğunda olup, Latin Amerika'daki en büyük metro ağıdır. 4 Eylül 1969'da tek hatla hizmete giren metro, günümüzde 12 hatta sahiptir ve toplamda 195 istasyondan oluşmaktadır. 2015 verilerine göre yaklaşık olarak yıllık 1,624 milyar, günlük ise 4,44 milyon yolcu taşır ve bu verilerle dünyadaki en kalabalık 8. metro ağı konumundadır.[31]

Servicio de Transportes Eléctricos'un idaresinde troleybüs hatları ile bir hafif raylı sistem şehirde faaliyet gösterir. Metropol bölgede hizmet veren banliyö treni, şehrin idari bölümlerinin dışına da çıkar. Günümüzde, 27 km uzunluğundaki hatta yer alan 7 durakla hizmet verir. Meksiko'da kullanılan son tramvay hattı ise 1979'da kapatılmıştır.

Lastik tekerlekli araçlar

Ayrıca bakınız: Metrobús (Meksiko)

Şehirdeki otobüs seferleri, Red de Transporte de Pasajeros tarafından idare edilir. 2009 verilerine göre şehirde faaliyet gösteren yaklaşık 28.000 minibüs, şehirdeki yolcuların yaklaşık %60'ını taşımaktadır.[32][33]

Şehirde faaliyet gösteren ilk metrobüs hattı Haziran 2005'te, Avenida Insurgentes üzerinde seferlerine başladı. 2. hat Aralık 2008'de Eje 4 Sur'da,[34] 3. hat Şubat 2011'de Eje 1 Poniente'de[35] ve 4. hat Nisan 2012'de Benito Juárez Uluslararası Havalimanı ile Insurgentes üzerindeki San Lázaro ve Buenavista metro istasyonları arasında hizmete girdi.[36] Günümüzde metrobüs ağı 7 hattan oluşmaktadır.

Sanat

Kent en az 17. yüzyıldan sonraki sömürge dönemi yapıları bakımından zengindir: büyük Zocalo alanındaki katedral ve churrigueresco üslubunda Sagrario; ince bir işçilikte çalışılmış Guadalupe kilisesi ve Pocito capellası; manastırlar, kiliseler, Ulusal saray ya da Madenler sarayı gibi saraylar. 19. yüzyılın seçmeciliğinden sonra, 1920-1930'dan başlayarak, modern mimarlarla, Rivera, Orozco ve Siqueiros gibi duvar ressamlarıyla bir yenileşme hareketi ortaya çıktı. 1949'da yeni üniversite sitesinin yapımına başlandı; sitenin en ayırt edici yapısı Gustavo Saavedra, Juan Martinez de Valesco ve Juan O'Gorman tarafından yapılan merkez kitaplığıdır. 1964'te Mario Pani, Tlatelolco Aztek tören merkezi kalıntılarını da içine alan La Plaza de Las Tres Culturas'ı gerçekleştirdi. Siqueiros kültürel polyforumu 1971'de açıldı. Chapultepec parkı içindeki Ulusal Antropoloji Müzesi, Pedro Ramires Vasquez tarafından 1963-64'te tasarlandı. Burada Kolomb öncesi dönemden ve yerlilerden kalma olağanüstü koleksiyonlar sergilenmektedir. Meksiko'nun önemli müzelere arasında, Ulusal tarih müzesi, Kral naipliği resim müzesi, San Carlos Akademisi ve Güzel Sanatlar Sarayı'nı saymak gerekir.

Medya

Meksiko, Latin Amerika'nın televizyon, müzik ve sinema endüstrilerinde en önde gelen merkezi konumundadır. Meksika'da ise, basılı medya ve kitap yayımı endüstrilerindeki en önemli şehridir. Şehirde basılan ve yayınlanan günlük gazeteler arasında en yüksek tiraja sahip olanları El Universal, Excélsior, Reforma, La Jornada, Milenio, Crónica, El Economista ve El Financiero'dır. Proceso, Poder, Vanidades, Quién, Chilango, TVNotas ile Vogue, GQ ve Architectural Digest'ın yerel sürümleri ise şehirde basımı gerçekleşen en yüksek tirajlı dergilerdir.

Reklamcılık endüstrisinde de bir merkez konumunda olan şehirde; JWT, Leo Burnett, Euro RSCG, BBDO, Saatchi & Saatchi ve McCann Erickson firmalarının ofisleri bulunur. Şehirde hizmet veren 60 radyo istasyonun yanı sıra çeşitli yerel radyo istasyonları da vardır. İspanyolca konuşan ülkelerdeki en büyük iki medya şirketi, Televisa ve Azteca'nın merkezi Meksiko'da bulunur. Merkezi şehirde bulunan diğer yerel televizyon kanalları ise XEW-TV, XHTV-TV, XHGC-TV, XHIMT-TV, XEQ-TV, XEIPN-TV, XHDF-TV, XHUNAM-TV, XEIMT-TV, XHRAE-TV, XHTVM-TV ve XHCDM-DT'dir.

Kardeş şehirler

Meksiko, 24 şehirle kardeş şehir konumundadır.[37]

Kaynakça

  1. ^ "Resumen" (İspanyolca). Cuentame INEGI. 21 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2015. 
  2. ^ Foreign Policy (2008). "The 2008 Global Cities Index". 10 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2009. 
  3. ^ "WFE – Member Exchanges". World-exchanges.org. 1 Nisan 2003. 25 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2010. 
  4. ^ Acosta Ochoa, Mtro. Guillermo (2007). "Las ocupaciones precerámicas de la cuenca de México. Del poblamiento a las primeras sociedades agrícolas" (PDF). Arqueoweb (İspanyolca). 8 (2). 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Temmuz 2021. 
  5. ^ Gonzalez, Silvia; Huddart, David; Israde-Alcántara, Isabel; Domínguez-Vázquez, Gabriela; Bischoff, James; Felstead, Nicholas (Mart 2014). "Paleoindian sites from the Basin of Mexico: Evidence from stratigraphy, tephrochronology and dating". Quaternary International (İngilizce). 363. doi:10.1016/j.quaint.2014.03.015. 
  6. ^ "El ADN de La Mujer del Peñón confirma el origen asiático del hombre americano". www.cronica.com.mx. 12 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ Karen Mutton (2011). Scattered Skeleton in Our Closet. Adventures Unlimited Press. ISBN 978-1-935487-41-8. 18 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2021. 
  8. ^ Connor, Steve (3 Aralık 2002). "Does skull prove that the first Americans came from Europe?". The Independent. 24 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ David Epstein (2 Ocak 2005). "First Americans May Have Come From Australia". Discover. 18 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2020. 
  10. ^ Hamnett, Brian R. (1999). Concise History of Mexico (İngilizce). Port Chester, New York: Cambridge University Press. 
  11. ^ Berdan, Frances F. (1982). The Aztecs of Mexico: An Imperial Society (İngilizce). New York: Holt, Rinehart & Winston. ss. 10-14. 
  12. ^ a b c d e Marroqui, Jose Maria (2011). La Ciudad de la garza Mexico (İspanyolca). Meksiko: Ayuntamiento del Distrito Federal. ss. 21-25. 
  13. ^ "Conquistadors – Cortés. November 1519, The Most Beautiful Thing in the World". PBS. 6 Mayıs 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2011. 
  14. ^ "Conquistadors – Cortés. November, 1519 – Montezuma Arrested". PBS. 6 Mayıs 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2011. 
  15. ^ "Conquistadors – Cortés. June 1520 – Massacre at Tenochtitlán". PBS. 5 Aralık 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2011. 
  16. ^ "Conquistadors – Cortés. December 1520 – Siege, Starvation & Smallpox". PBS. 9 Ağustos 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2011. 
  17. ^ a b Alvarez, Jose Rogelio (2000). "Mexico, Ciudad de". Enciclopedia de Mexico (İspanyolca). 9. Encyclopædia Britannica. ss. 5242-5260. 
  18. ^ Weil, Thomas E. (1 Ocak 1991). Mexico: Chapter 3B. Evolution of a Nation. Countries of the World. Bureau Development, Inc. 
  19. ^ Mody, Ashoka (1996). Infrastructure Delivery. Countries of the World. World Bank Publications. s. 187. ISBN 978-0-8213-3520-8. 
  20. ^ "The Battle of Cerro Gordo". 23 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2008. 
  21. ^ a b c Diccionario Porrua de Historia, Biografia y Geografia de Mexico 6th ed. – Mexico, Cuenca de (İspanyolca). 3. Meksiko: Editorial Porrua. 1995. s. 2238. ISBN 978 968 452 907 6. 
  22. ^ "Mexico City: Opportunities and Challenges for Sustainable Management of Urban Water Resources" (İngilizce). Aralık 2004. 7 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2017. 
  23. ^ a b c d National Research Council Staff (1995). Mexico City's Water Supply: Improving the Outlook for Sustainability (İngilizce). Washington, DC: National Academies Press. ISBN 978-0-309-05245-0. 
  24. ^ a b c Yip, Maricela; Madl, Pierre (16 Nisan 2002). "Air Pollution in Mexico City" (İngilizce). Salzburg Üniversitesi. s. 16. 14 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2017. 
  25. ^ New York Times: "Mexico City, Parched and Sinking, Faces a Water Crisis" By Michael Kimmelman February 17, 2017
  26. ^ "Average Weather for Mexico City". Weather Spark. 5 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2013. 
  27. ^ "Reporte Diario del Observatorio de Tacubaya" (İspanyolca). Servicio Meteorológico Nacional. October 14, 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: October 13, 2016. 
  28. ^ "Program to improve air quality in the Metropolitan zone of the valley of del Medio Ambiente del Distrito Federal, SMA (2002) Programa para Mejorar la Calidad del Aire de la Zona Metropolitana del Valle de México, Gobierno del Distrito Federal" (PDF). 26 Ocak 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2017. 
  29. ^ Lafregua, J; Gutierrez, A, Aguilar E, Aparicio J, Mejia R, Santillan O, Suarez MA, Preciado M (2003). "Balance hídrico del Valle de Mexico" (PDF). Anuario IMTA. 16 Aralık 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2008. 
  30. ^ "Normales climatológicas para Mexico-Central-Tacubaya D.F." (İspanyolca). Colegio de Postgraduados. 16 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2013. 
  31. ^ "World Metro Figures: Statistics Brief" (PDF). UITP. Ekim 2015. s. 2. 29 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Haziran 2016. 
  32. ^ Official statistics on ground transport in Mexico City (İspanyolca), SETRAVI, 15 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 2 Ocak 2017 
  33. ^ Robert Cervero, The Transit Metropolis: A Global Inquiry, s. 381, 21 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 2 Ocak 2017 
  34. ^ Gómez Flores, Laura (16 Aralık 2008). "Con retraso de siete meses inicia línea 2 del Metrobús". La Jornada (İspanyolca). 18 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2010. 
  35. ^ Gómez Flores, Laura (31 Mayıs 2010). "Pretenden entregar antes la línea 3 del Metrobús". La Jornada (İspanyolca). 18 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2010. 
  36. ^ "Inaugura GDF Línea 4 del Metrobús", El Norte (İspanyolca), 1 Nisan 2012 
  37. ^ "Convenios de hermanamiento y amistad" (İspanyolca). Meksiko hükûmeti. 13 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2017. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Meksiko ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.