Stefan Buszczyński

Data i miejsce urodzenia	26 grudnia 1821 Mołodkowice
Data i miejsce śmierci	20 października 1892 Kraków
Alma Mater	Uniwersytet Kijowski
Dziedzina sztuki	publicystyka polityczna i historyczna
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach

Stefan Buszczyński (ur. 26 grudnia 1821 w Mołodkowicach^[1] na Podolu, zm. 20 października 1892 w Krakowie) – polski publicysta i pisarz polityczny, powstaniec.

Pochodził z rodziny szlacheckiej. Ukończył studia humanistyczne na Uniwersytecie Kijowskim. Od 1845 prowadził swoje dobra ziemskie. Debiutował w „Athenaeum” w 1848. Przyjaźnił się z Apollonem Korzeniowskim^[2]. W powstaniu styczniowym 1863 był organizatorem i naczelnikiem powiatu mohylewskiego^[3]. Zaoczny wyrok kary śmierci za udział zmusił go do emigracji. Przebywał w Szwajcarii, Niemczech, Francji^[3]. W Paryżu był członkiem Towarzystwa Historyczno-Literackiego i zarządzał fundacją raperswilską (od 1867), Towarzystwem Naukowym Krakowskim (od 1869) i Akademią Umiejętności (od 1872). Do kraju, do Lwowa powrócił w 1878, a od 1887 roku zamieszkał w Krakowie. Starał się o docenturę na Uniwersytecie Jagiellońskim, jednak kandydaturę zablokowały środowiska konserwatywne (zwłaszcza Józefa Szujskiego). Publikował w pismach takich jak „Kraj”, „Nowa Reforma”, „Ruch Literacki”. Utrzymywał bliskie kontakty z Polonią amerykańską. Był członkiem Ligi Polskiej^[4].

W młodości związany ze środowiskami radykalnymi, w późniejszym wieku przeszedł na pozycje bardziej zachowawcze, nie wierząc w powodzenie czynu zbrojnego (broszura Cierpliwość czy rewolucja, Paryż, 1862). Jego patriotyczne i demokratyczne poglądy znajdowały odbicie w jego utworach literackich. Do najważniejszych dzieł Buszczyńskiego należało La decadence de l’Europe (1867), którego czytelnikami byli m.in. Napoleon III, Jules Michelet i Wiktor Hugo. W dziele tym opisał szczegółowo wizję przyszłej zjednoczonej Europy, z parlamentem w Brukseli^[5].

• Podole, Wołyń i Ukraina. Prawa korony polskiej do tych krajów (1862)^[6]
• La decadence de l’Europe (Paryż, 1867)^[7]
• Rany Europy. Statystyczne fakta etnograficznemi i historycznemi notami objaśnione (pierwodruk po niemiecku jako Die Wunden Europa’s, 1875)
• Ameryka i Europa. Studium historyczne i finansowe z krytycznym na sprawy społeczne poglądem (1876)
• Rękopis z przyszłego wieku: fantazya społeczna z r. 1881 (także Rękopis XX wieku po Chrystusie^{[potrzebny przypis]}; 1881, wydana w Krakowie, 1918)^[8]
• Znaczenie dziejów Polski i walki o niepodległość (1882)^[9]
• Obrona spotwarzonego narodu (1884-1894)^{[10][11][12][13]}
• Pieśni Antoniego Szaszkiewicza wraz z jego życiorysem, Kraków 1890

• Andrzej. Niewiadowski: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990, s. 49-50. ISBN 83-210-0892-5.
• Henryk Markiewicz: Pozytywizm. Wyd. VII. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 451, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13849-3.
• Stefan Buszczyński. Polskie Tradycje Intelektualne. [dostęp 2011-03-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-28)].

• Maria Dynowska: Buszczyński Stefan. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 3: Brożek Jan – Chwalczewski Franciszek. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1937, s. 147–149. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0

• Dzieła Stefana Buszczyńskiego w bibliotece Polona